Αγγλική λογοτεχνία
Η λογοτεχνία της Αγγλίας περιλαμβάνει το σύνολο των γραπτών λογοτεχνικών έργων που δημιουργήθηκαν στα Βρετανικά νησιά που περιλαμβάνουν το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Νήσο του Μαν και τα νησιά της Μάγχης, καθώς και την Αγγλία, την Ουαλία, τη Σκωτία και την Ιρλανδία, πριν από τον σχηματισμό του Ηνωμένου Βασιλείου. Είναι έργα γραμμένα στην Αγγλική γλώσσα και αποτελούν μέρος της λογοτεχνικής κληρονομιάς όλου του αγγλόφωνου κόσμου.
Η επίδραση που άσκησε και που δεν παύει και σήμερα να ασκεί, εξαπλώνεται στη λογοτεχνία των χωρών που υπήρξαν ή εξακολουθούν να είναι μέλη της Βρετανικής Κοινοπολιτείας. Από τον 19ο αιώνα, η αμερικανική λογοτεχνία θεωρείται διαφορετική εθνική λογοτεχνία από την αγγλική.[1]
Μεσαιωνική αγγλική λογοτεχνία Επεξεργασία
Η περίοδος της αρχαίας αγγλικής λογοτεχνίας Επεξεργασία
Από τότε που αρχίζουν να διαφαίνονται τα αποτελέσματα της νορμανδικής κατάκτησης στην αγγλική λογοτεχνία, στις αρχές του 12ου αιώνα, τα κείμενα που γράφτηκαν πριν από τον Τσόσερ χωρίζονται συμβατικά σε δύο περιόδους με διαχωριστικό όριο το 1100μ.Χ. περίπου: στα κείμενα της αρχαίας αγγλικής (ή αγγλοσαξονικής) λογοτεχνίας και στα κείμενα της πρώιμης μεσαιωνικής αγγλικής λογοτεχνίας.[2]
Αρχαία Αγγλική Λογοτεχνία – Αγγλοσαξονική Λογοτεχνία: 450-1153
Τα πρώτα αγγλικά έργα, γραμμένα σε Αρχαία Αγγλικά, εμφανίστηκαν στις αρχές του Μεσαίωνα, με τον «Ύμνο» του Κέντμον να αποτελεί το αρχαιότερο. Η προφορική παράδοση ήταν πολύ ισχυρή στην πρώιμη αγγλική κουλτούρα και τα περισσότερα λογοτεχνικά έργα γράφτηκαν για να παρουσιαστούν αργότερα. Συνεπώς, τα επικά ποιήματα ήταν πολύ δημοφιλή και πολλά, συμπεριλαμβανομένου και του Μπέογουλφ, έχουν διασωθεί μέχρι τη σήμερον ημέρα στο διανθισμένο «σώμα» της Αγγλοσαξονικής λογοτεχνίας που θυμίζει έντονα τη σημερινή Ισλανδική, Νορβηγική, Βόρεια Γερμανική (Φριζική) και Σκωτική (Σκωτς) διάλεκτο των Σύγχρονων Αγγλικών. Η εκτεταμένη χρήση του έμμετρου λόγου στα σωζόμενα χειρόγραφα της Αρχαίας Αγγλικής πιθανώς επηρεάστηκε από τα γερμανικά ποιήματα πολέμου από την ήπειρο που είχαν προηγηθεί. Όταν αυτό το είδος ποίησης έφτασε στην Αγγλία, η ποίηση ακόμη μεταδιδόταν προφορικά από τη μια γενιά στην άλλη, ενώ η συνεχής παρουσία στίχων με παρήχηση ή συνήχηση βοήθησαν τους αγγλόφωνους ανθρώπους να τη θυμούνται. Αυτό το είδος ομοιοκαταληξίας είναι χαρακτηριστικό των Γερμανικών διαλέκτων και αντιτίθεται στη φωνητική ή οξύτονη ομοιοκαταληξία των Ρωμαϊκών γλωσσών. Ωστόσο, το πρώτο δείγμα γραπτής λογοτεχνίας χρονολογείται την εποχή των πρώτων Χριστιανικών μοναστηριών, τα οποία ιδρύθηκαν από τον Αυγουστίνο του Κάντερμπερι και τους διαδόχους του και είναι λογικό να πιστεύουμε ότι με κάποιο τρόπο προσαρμόστηκε ώστε να ικανοποιεί τις ανάγκες των χριστιανών αναγνωστών.[3]
Μεσαιωνική Αγγλική Λογοτεχνία: 1154-1485
Η θρησκευόμενη λογοτεχνία συνέχισε να είναι δημοφιλής, ενώ γράφτηκαν, προσαρμόστηκαν και μεταφράστηκαν Αγιογραφίες, όπως για παράδειγμα «Η ζωή του Άγιου Ανδρέα» (The Life of Saint Audrey), η σύγχρονη βιογραφία του Άνσελμ από το Κάντερμπέρι (Anselm of Canterbury) από τον Έντμερ και το South English Legendary. Ο ρομαντισμός εμφανίζεται στην αγγλική λογοτεχνία από τον 13ο αιώνα με τον «Βασιλιά Χορν» (King Horn) και το «Χάβελοκ το Δανό» (Havelock the Dane), μυθιστορήματα βασισμένα σε αγγλονορμανδικά πρωτότυπα, όπως το «Το Ρομάντζο του Χόρν» (Romance of Horn).
Το 12ο αιώνα εξελίχθηκε μια νέα μορφή της αγγλικής γλώσσας γνωστή ως Μεσαιωνικά Αγγλικά (Middle English). Αυτή είναι η πρώτη μορφή της Αγγλικής, η οποία είναι κατανοητή από σύγχρονους αναγνώστες και ακροατές, αν και με δυσκολία. Οι μεταφράσεις της Βίβλου σε Μεσαιωνικά Αγγλικά, ιδιαίτερα της Βίβλου του Γουίκλιφ, βοήθησαν στην καθιέρωση των Αγγλικών ως λογοτεχνική γλώσσα. Το όνομα «Βίβλος του Γούικλιφ» αποδίδεται σε μια ομάδα μεταφράσεων της Βίβλου σε μεσαιωνικά αγγλικά, που πραγματοποιήθηκαν υπό την διεύθυνση ή την υποκίνηση του Τζον Γουίκλιφ (John Wycliffe). Εμφανίστηκαν στη χρονική περίοδο περίπου από το 1382 έως το 1395. Αυτές οι μεταφράσεις της Βίβλου αποτέλεσαν την κύρια πηγή έμπνευσης και την πρωταρχική αιτία του κινήματος του Λόλαρντ (Lollard), ενός προσχισματικού κινήματος που απέρριψε πολλές από τις ιδιαίτερες διδαχές της ρωμαϊκής Καθολικής Εκκλησίας. Στις αρχές του Μεσαίωνα, οι περισσότεροι χριστιανοί της Δύσης συναντούσαν τη Βίβλο μόνο στις προφορικές μορφές των γραφών, δοκιμίων και ομιλιών της στα Λατινικά (άλλες πηγές ήταν τα μεσαιωνικά Μυστήρια, τα οποία συνήθως διεξάγονταν στην καθομιλουμένη, και δημοφιλείς εικονογραφίες). Παρόλο που σχετικά λίγοι άνθρωποι μπορούσαν να διαβάσουν αυτή την εποχή, η ιδέα του Γουίκλιφ ήταν να μεταφράσει τη Βίβλο στην καθομιλουμένη, λέγοντας «θα βοηθήσει τους χριστιανούς να μελετήσουν το Ευαγγέλιο σε αυτή τη γλώσσα, στην οποία γνωρίζουν καλύτερα την καταδίκη του Χριστού». Αν και μη εξουσιοδοτημένη, η δουλειά του ήταν δημοφιλής και τα κείμενα της Βίβλου του Γουίκλιφ είναι το πιο συνηθισμένο χειρόγραφο της μεσαιωνικής αγγλικής λογοτεχνίας, ενώ έχουν σωθεί πάνω από 250 χειρόγραφα της Βίβλου του Γουίκλιφ.
.jpg)
Στα τέλη του 12ου αιώνα, ο «Βρούτος» του Λάγαμον, γνωστό και ως « Το χρονικό της Βρετανίας» επηρέασαν τον Γουέις (Wace) να δημιουργήσει το πρώτο έργο του στην αγγλική γλώσσα για να συζητήσει τους θρύλους του Αρθούρου και των Ιπποτών της Στρογγυλής Τραπέζης. Ήταν επίσης η πρώτη ιστοριογραφία γραμμένη στα Αγγλικά από το Αγγλοσαξωνικό χρονικό.
Ο «Πιρς Πλόουμαν» ή το «Όραμα του Ουίλλιαμ για τον Πίρς Πλόουμαν» (William’s Vision of Piers Plowman) είναι ένα μεσαιωνικό αγγλικό αλληγορικό αφηγητικό ποίημα γραμμένο από τον Ουίλλιαμ Λάνγκλαντ (William Langland) περίπου το 1360 – 1387. Είναι γραμμένο σε ανομοιοκατάληκτο παρηχητικό στίχο και είναι διαιρεμένο σε δύο μέρη που ονομάζονται «πάσοι» (passi) («βήματα» στα Λατινικά). Το έργο αυτό θεωρείται από πολλούς κριτικούς ένα από τα πρώτα μεγάλα έργα της Αγγλικής λογοτεχνίας, μαζί με τις «Ιστορίες του Κάντερμπερι» (Canterbury Tales) του Τζέφρι Τσώσερ και τον «Σερ Γκαουέιν και τον πράσινο ιππότη» (Sir Gawain and the Green Knight), κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα. «Ο Σερ Γκαουέιν και ο Πράσινος Ιππότης» είναι ένα μεσαιωνικό αγγλικό παρηχητικό ρομάντζο στα τέλη του 14ου αιώνα. Είναι μια από τις πιο γνωστές ιστορίες του Αρθούρου, ενός καθιερωμένου τύπου γνωστού ως « παιχνίδι αποκεφαλισμού». Αναπτυσσόμενο από την Ουαλική, Ιρλανδική και Αγγλική παράδοση, ο Σερ Γκαουέιν τονίζει τη σημασία της τιμιότητας και του ιπποτισμού. Είναι ένα σημαντικό ποίημα στο είδος της μυθιστορίας, που τυπικά περιλαμβάνει έναν ήρωα που εμπλέκεται σε μια αναζήτηση που εξετάζει την ανδρεία του.
Αγγλική Αναγέννηση (1500–1660) Επεξεργασία
Η Αγγλική Αναγέννηση ήταν ένα πολιτιστικό και καλλιτεχνικό κίνημα που χρονολογείται από τα τέλη του 15ου έως τον 17ο αιώνα, παράλληλα με την Αναγέννηση στη Βόρεια Ευρώπη. Όπως στο μεγαλύτερο μέρος της βόρειας Ευρώπης, οι ιδέες και τα επιτεύγματα της Αναγέννησης, που ξεκίνησε στην Ιταλία στα τέλη του 14ου αιώνα, άργησαν να διεισδύσουν στην Αγγλία. Οι απαρχές της Αγγλικής Αναγέννησης συμπίπτουν με τη βασιλεία του Ερρίκου Η΄ και η ελισαβετιανή εποχή στο δεύτερο μισό του 16ου αιώνα θεωρείται συνήθως το απόγειο.[4]
Η επιρροή της Ιταλικής Αναγέννησης είναι εμφανής στην ποίηση του Τόμας Ουάιατ, ενός από τους πρώτους Άγγλους ποιητές της Αναγέννησης, ο οποίος μαζί με τον Χένρι Χάουαρντ, κόμη του Σάρεϊ εισήγαγαν το σονέτο και άλλες ποιητικές φόρμες από την Ιταλία στην Αγγλία στις αρχές του 16ου αιώνα.
Μετά την εισαγωγή της τυπογραφίας στην Αγγλία το 1476 από τον Ουίλιαμ Κάξτον, άκμασε η λογοτεχνία στα αγγλικά (και όχι πλέον στα λατινικά, αν και με αξιοσημείωτες εξαιρέσεις όπως Η Ουτοπία (1516) του Τόμας Μορ και αρκετά έργα του Φράνσις Μπέικον). Η Αγγλική Μεταρρύθμιση οδήγησε στη μετάφραση της θείας λειτουργίας στα αγγλικά, όπως αποτυπώθηκε στο Βιβλίο της Κοινής Προσευχής (1549), μια διαρκής επιρροή στη λογοτεχνική γλώσσα.
Ελισαβετιανή περίοδος (1558–1603) Επεξεργασία
Ποίηση Επεξεργασία
Ο Έντμουντ Σπένσερ ήταν ένας από τους σημαντικότερους ποιητές της ελισαβετιανής περιόδου, συγγραφέας του επικού ποιήματος Η Νεραϊδοβασίλισσα (1590), μια φανταστική αλληγορία που υμνούσε τη δυναστεία των Τυδώρ και τη βασίλισσα Ελισάβετ Α΄. Ένας άλλος σημαντικός ποιητής ήταν ο σερ Φίλιπ Σίντνεϊ, ανάμεσα στα έργα του είναι η ποιητική συλλογή Αστρόφιλος και Στέλλα, το ποιμενικό ειδύλλιο Η κόμισσα της Αρκαδίας του Πέμπροουκ και Η υπεράσπιση της ποίησης, έργο κριτικής από την άποψη ενός ανθρώπου της Αναγέννησης. Ιδιαίτερα δημοφιλή έγιναν ποιήματα που προορίζονταν να μελοποιηθούν, όπως αυτά του Τόμας Κάμπιον, καθώς η έντυπη λογοτεχνία διαδόθηκε ευρύτερα. Ο Τζον Νταν είναι μια άλλη σημαντική φυσιογνωμία της ελισαβετιανής ποίησης, το έργο του συνεχίζεται στην Ιακωβιανή περίοδο.[5]
Δράμα Επεξεργασία
Από τα πρώτα ελισαβετιανά έργα είναι το Γκόμπροντουκ (1561) των Τόμας Νόρτον και Τόμας Σάκβιλ - αξιοσημείωτο ιδιαίτερα ως το πρώτο έργο στα αγγλικά που χρησιμοποίησε ανομοιοκατάληκτο στίχο και για τον τρόπο που ανέπτυξε στοιχεία από τις μεσαιωνικές ηθικές αλληγορίες και τις τραγωδίες του Σενέκα, μορφή που ακολούθησαν και μεταγενέστεροι θεατρικοί συγγραφείς - και Η Ισπανική τραγωδία (1592) του Τόμας Κιντ, έργο δημοφιλές και με επιρροή στην εποχή του που καθιέρωσε ένα νέο είδος, την τραγωδία εκδίκησης.[6]
Ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ διακρίνεται αυτή την περίοδο ως ποιητής και θεατρικός συγγραφέας αξεπέραστος ακόμη. Ο Σαίξπηρ έγραψε θεατρικά έργα σε διάφορα είδη, όπως ιστορικά (Ριχάρδος ο Γ' και Ερρίκος Δ' ), τραγωδίες ( Άμλετ, Οθέλλος ) κωμωδίες (Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας, Όπως αγαπάτε και Δωδέκατη νύχτα), τραγικωμωδίες. Έγραψε επίσης και αφηγηματικά ποιήματα (Αφροδίτη και Άδωνις και Ο βιασμός της Λουκρητίας). Η καριέρα του συνεχίζεται στην Ιακωβιανή περίοδο.[7]
Άλλες σημαντικοί θεατρικοί συγγραφείς του ελισαβετιανού θεάτρου περιλαμβάνουν τον Κρίστοφερ Μάρλοου και τους Μπεν Τζόνσον, Τόμας Ντέκερ, Τόμας Χέιγουντ, Τζον Φλέτσερ και Φράνσις Μπόμοντ που έγραψαν και στην επόμενη εποχή, συχνά και συνεργατικά.[8]
Ιακωβιανή περίοδος (1603–1625) Επεξεργασία
Δράμα Επεξεργασία
Στις αρχές του 17ου αιώνα, ο Σαίξπηρ έγραψε μια σειρά από τις πιο γνωστές τραγωδίες του, όπως Μάκβεθ και Βασιλιάς Ληρ. Στην τελευταία του περίοδο, στράφηκε στην τραγικωμωδία και ολοκλήρωσε τρία ακόμη μεγάλα έργα, μεταξύ των οποίων Η Τρικυμία. Λιγότερο ζοφερά από τις τραγωδίες, αυτά τα τέσσερα έργα έχουν πιο σοβαρό τόνο από τις κωμωδίες της δεκαετίας του 1590, αλλά τελειώνουν με συμφιλίωση και συγχώρεση.[9]
Μετά το θάνατο του Σαίξπηρ, ο ποιητής και δραματουργός Μπεν Τζόνσον ήταν η κορυφαία λογοτεχνική προσωπικότητα της Ιακωβιανής εποχής. Οι κωμωδίες του περιλαμβάνουν το Βολπόνε (1605). Άλλοι που ακολούθησαν το ύφος του είναι ο Τζον Φλέτσερ και ο Φράνσις Μπόμοντ, ο οποίος έγραψε τη δημοφιλή κωμωδία Ο ιππότης του φλεγόμενου γουδόχερου ( 1607), μια σάτιρα της ανερχόμενης μεσαίας τάξης. Επίσης, οι Τόμας Μίντλετον και Ουίλιαμ Ρόουλι: Οι αλλοπαρμένοι (1622).
Η τραγωδία εκδίκησης, που εισήγαγε στην ελισαβετιανή εποχή ο Τόμας Κιντ, συνέχισε να είναι δημοφιλής και αρκετοί συγγραφείς συνέχισαν το είδος, μεταξύ άλλων ο Τζον Ουέμπστερ: Ο λευκός Διάβολος (1612), Η δούκισσα του Μάλφι (1613) και ο Τζον Φορντ: Κρίμα που είναι πόρνη (περ. 1629).
Ποίηση Επεξεργασία
Ο ποιητής, θεατρικός συγγραφέας και μεταφραστής Τζορτζ Τσάπμαν αναφέρεται κυρίως για τη μετάφρασή του το 1616 της Ιλιάδας και της Οδύσσειας του Ομήρου σε αγγλικούς στίχους, έργο με βαθιά επιρροή στην αγγλική λογοτεχνία που ενέπνευσε γενιές ποιητών, όπως το διάσημο σονέτο του Τζον Κητς Διαβάζοντας για πρώτη φορά τον Όμηρο του Τσάπμαν (1816).
Ο Σαίξπηρ διέδωσε το αγγλικό σονέτο, κάνοντας σημαντικές αλλαγές στο μοντέλο του Πετράρχη. Τα Σονέτα του Σαίξπηρ, μια συλλογή 154 σονέτων, αναφέρονται σε θέματα όπως το πέρασμα του χρόνου, ο έρωτας, η ομορφιά και η θνητότητα, δημοσιεύτηκαν το 1609.
Μετά τον Σαίξπηρ και τον Μπεν Τζόνσον, οι σημαντικότεροι ποιητές των αρχών του 17ου αιώνα ήταν οι Μεταφυσικοί ποιητές Τζον Νταν και Τζορτζ Χέρμπερτ.[10]
Πεζογραφία Επεξεργασία
Από όλους τους πεζογράφους της εποχής ξεχώρισε ο φιλόσοφος Φράνσις Μπέικον που έγραψε άλλοτε στα λατινικά και άλλοτε στα αγγλικά με γλαφυρό και εύστροφο ύφος έργα φιλοσοφικά, πολιτικά, ιστορικά, νομικά και λογοτεχνικά (Νέα Ατλαντίδα), όλα μεγάλης ευρυμάθειας. Ένα επίσης σημαντικό πεζογραφικό έργο των αρχών του 17ου αιώνα είναι η Βίβλος του βασιλιά Ιακώβου, που άρχισε να μεταφράζεται το 1604 και ολοκληρώθηκε το 1611. Αντιπροσωπεύει το αποκορύφωμα μιας παράδοσης μεταφράσεων της Βίβλου στα αγγλικά και ήταν η επίσημη Βίβλος της Εκκλησίας της Αγγλίας από τα μέσα του 17ου έως τις αρχές του 20ού αιώνα.[11]
Ύστερη Αναγέννηση (1625–1660) Επεξεργασία
Ποίηση Επεξεργασία
Οι Μεταφυσικοί ποιητές Τζον Νταν και Τζορτζ Χέρμπερτ έγραφαν ακόμη και μετά το 1625.Το ύφος τους χαρακτηριζόταν από εξεζητημένες ή ασυνήθιστες παρομοιώσεις και μεταφορές. Τον 17ο αιώνα εμφανίστηκε μια δεύτερη γενιά μεταφυσικών ποιητών, μεταξύ των οποίων οι Ρίτσαρντ Κράσω, Άντριου Μάρβελ, Τόμας Τράχερν και Χένρι Βον.[12]
Οι Ιππότες ποιητές ήταν μια άλλη σημαντική ομάδα ποιητών του 17ου αιώνα, που προέρχονταν από τις τάξεις που υποστήριζαν τον βασιλιά Κάρολο Α' κατά τη διάρκεια του Αγγλικού Εμφυλίου Πολέμου (1642–51). (Ο Κάρολος βασίλεψε από το 1625 και εκτελέστηκε το 1649). Οι πιο γνωστοί είναι ο Ρόμπερτ Χέρικ, ο Ρίτσαρντ Λάβλεϊς, ο Τόμας Καρού και ο Τζον Σάκλινγκ. Δεν ήταν επίσημη ομάδα, αλλά όλοι επηρεάστηκαν από τον Μπεν Τζόνσον. Οι περισσότεροι Ιππότες- ποιητές ήταν αυλικοί. Τα έργα τους χρησιμοποιούν αλληγορίες και αναφορές σε κλασικά έργα, κυρίως αναφέρονται στους Ρωμαίους συγγραφείς Οράτιο, Κικέρωνα και Οβίδιο.[13]
Ο σημαντικότερος ποιητής της περιόδου είναι ο Τζον Μίλτον που θεωρείται «ο τελευταίος μεγάλος ποιητής της Αγγλικής Αναγέννησης». Δημοσίευσε μια σειρά έργων πριν από το 1660, ωστόσο, τα σημαντικότερα επικά έργα του δημοσιεύτηκαν την περίοδο της Παλινόρθωσης.[14]
Εποχή της Παλινόρθωσης (1660–1700) Επεξεργασία
Κύρια άρθρα: Κωμωδία της Παλινόρθωσης
Η ρήξη στη λογοτεχνία που προκλήθηκε από τη λογοκρισία και τα ριζοσπαστικά ηθικά πρότυπα υπό το πουριτανικό καθεστώς του Όλιβερ Κρόμγουελ δημιούργησε ένα κενό στη λογοτεχνική παράδοση, επιτρέποντας μια φαινομενικά νέα αρχή για όλες τις μορφές λογοτεχνίας μετά την Παλινόρθωση των Στιούαρτ το 1660. Μετά την εκτέλεση του Καρόλου Α' το 1649, οι ευγενείς που συνδέονταν με τον βασιλιά εξορίστηκαν μαζί με τον εικοσάχρονο Κάρολο Β', έμειναν για πάνω από μια δεκαετία στην Ευρώπη και επηρεάστηκαν από τα ευρωπαϊκά λογοτεχνικά δρώμενα. Η εποχή χαρακτηρίζεται από φιλελευθερισμό, τα θέατρα, που είχαν κλείσει από τον Κρόμγουελ, άνοιξαν πάλι.[15]
Η λογοτεχνία της Παλινόρθωσης περιλαμβάνει έργα εντελώς αντίθετου ιδεολογικού προσανατολισμού, όπως ο Χαμένος Παράδεισος του Μίλτον και χριστιανικές αλληγορίες: Η Πορεία του Προσκυνητή του Τζον Μπάνυαν αλλά συγχρόνως τα Σόδομα του κόμη του Ρότσεστερ και την αθυρόστομη κωμωδία της Παλινόρθωσης. Επίσης, δημοσιεύθηκαν σημαντικά έργα πολιτικής φιλοσοφίας του Τζων Λοκ. Το 1660 ιδρύθηκε η Βασιλική Εταιρεία, εμφανίστηκαν τα επιστημονικά πειράματα και οι ιεροί διαλογισμοί του Ρόμπερτ Μπόιλ, οι υστερικές επιθέσεις στα θέατρα του Τζέρεμι Κόλιερ, η απαρχή της λογοτεχνικής κριτικής με τον Τζον Ντράιντεν και οι πρώτες εφημερίδες, τα περιοδικά, η δημοσιογραφία και μια πρώιμη μορφή σύγχρονου μυθιστορήματος.
Ποίηση Επεξεργασία
Ο Τζον Μίλτον, ένας από τους μεγαλύτερους Άγγλους ποιητές, έγραψε και πριν από το 1660 αλλά τα σημαντικότερα επικά έργα του τα δημοσίευσε αυτή την εποχή της θρησκευτικής και πολιτικής αναταραχής. Ο Μίλτον είναι περισσότερο γνωστός για το επικό του ποίημα Χαμένος Παράδεισος (1667). Η ποίηση και η πεζογραφία του απεικονίζουν βαθιές προσωπικές πεποιθήσεις, πάθος για ελευθερία και το ενδιαφέρον του για τρέχοντα θέματα και την πολιτική αναταραχή της εποχής του. Τα περίφημα Αρεοπαγιτικά (1644) συγκαταλέγονται στις πιο σημαντικές και παθιασμένες υπερασπίσεις της ιστορίας της ελευθερίας του λόγου και της ελευθερίας του Τύπου, τα έγραψε σε μια εποχή που η δημοσίευση της σάτιρας που ήταν η κύρια μορφή ποίησης της εποχής, γινόταν ανώνυμα, καθώς υπήρχε μεγάλος κίνδυνος για τους συγγραφείς.[16]
Ο Τζον Ντράιντεν ήταν ένας σημαντικός Άγγλος ποιητής, κριτικός λογοτεχνίας, μεταφραστής και θεατρικός συγγραφέας που κυριάρχησε στη λογοτεχνική ζωή της Αγγλίας της Παλινόρθωσης σε τέτοιο σημείο που η περίοδος έγινε γνωστή στους λογοτεχνικούς κύκλους ως «Εποχή του Ντράιντεν». Καθιέρωσε το ηρωικό δίστιχο ως τυπική μορφή της αγγλικής ποίησης. Τα μεγαλύτερα επιτεύγματα του Ντράιντεν ήταν ποίηση σε σατιρικούς στίχους, τη μεγαλύτερη και σημαντικότερη ποιητική μορφή της εποχής. Το έργο του επηρέασε συγχρόνους του και συγγραφείς του 18ου αιώνα.[17]
Πεζογραφία Επεξεργασία
Η πεζογραφία κατά την περίοδο της Παλινόρθωσης κυριαρχείται από τη χριστιανική θρησκευτική γραφή που συχνά παρέκκλινε στην πολιτική και την οικονομία. Ανάμεσα στους θρησκευτικούς συγγραφείς της περιόδου διακρίνεται ο Τζον Μπάνυαν: Η Πορεία του Προσκυνητή είναι μια αλληγορία της προσωπικής σωτηρίας και ένας οδηγός για τη χριστιανική ζωή. Ο Τζον Λοκ έγραψε πολλά από τα φιλοσοφικά του έργα όπως Δύο πραγματείες περί κυβερνήσεως, που αργότερα ενέπνευσε τους στοχαστές της Αμερικανικής Επανάστασης. Συγχρόνως, η εποχή είδε επίσης τις απαρχές δύο ειδών που θα κυριαρχήσουν σε μεταγενέστερες περιόδους, τη μυθοπλασία και τη δημοσιογραφία.
Η έναρξη του μυθιστορήματος στα αγγλικά είναι δύσκολο να χρονολογηθεί ικανοποιητικά. Ωστόσο, έργα μυθοπλασίας και πλασματικές βιογραφίες άρχισαν να διακρίνονται από άλλες μορφές. Μία από τις πιο σημαντικές συγγραφείς στην εξέλιξη του μυθιστορήματος είναι η Άφρα Μπεν, συγγραφέας του Ορουνόκο (1688), η οποία ήταν η πρώτη επαγγελματίας συγγραφέας στην Αγγλία.[18]
Θέατρο Επεξεργασία
Μετά την απαγόρευση των παραστάσεων στη δημόσια σκηνή για 18 χρόνια από το προηγούμενο πουριτανικό καθεστώς, η επαναλειτουργία των θεάτρων το 1660 σηματοδότησε μια θεατρική αναγέννηση. Η τραγωδία ως θεατρικό είδος συνεχίζει να υπάρχει, ωστόσο το αντιπροσωπευτικό είδος της εποχής είναι η κωµωδία της Παλινόρθωσης. Τα πιο διάσημα έργα της πρώιμης περιόδου της Παλινόρθωσης είναι οι κωμωδίες του Τζον Ντράιντεν και της Άφρα Μπεν καθώς και τα «άσεμνα» έργα των Ουίλιαμ Ουίτσερλι και Τζορτζ Έθερετζ, που αντικατόπτριζαν την ατμόσφαιρα της βασιλικής αυλής και υμνούσαν έναν αριστοκρατικό φαλλοκρατικό τρόπο ζωής αδιάκοπων σεξουαλικών περιπετειών και κατακτήσεων χωρίς να ενδιαφέρονται για τα ήθη. Μετά από μια απότομη πτώση τόσο στην ποιότητα όσο και στην ποσότητα στη δεκαετία του 1680, τα μέσα της δεκαετίας του 1690 είδαν μια σύντομη δεύτερη άνθηση του δράματος, ειδικά της κωμωδίας. Κωμωδίες όπως το Έτσι είναι ο κόσμος (1700) του Ουίλιαμ Κόνγκριβ και Η υποτροπή ή Η αρετή σε κίνδυνο (1696) και Η προκληθείσα σύζυγος (1697) του Τζον Βάνμπρου ήταν μεν προκλητικές αλλά πιο «ήπιες» σε ήθος, πολύ διαφορετικές από τις αριστοκρατικές υπερβολές είκοσι χρόνια νωρίτερα και απευθύνονταν σε ένα ευρύτερο κοινό.[19]
18ος αιώνας Επεξεργασία
Αυγουστιανή λογοτεχνία (1700–1745) Επεξεργασία
Κατά τον 18ο αιώνα, υπό την επίδραση του Διαφωτισμού, στην Αγγλία επιχειρήθηκε μια ορθολογική και επιστημονική προσέγγιση σε θρησκευτικά, κοινωνικά, πολιτικά και οικονομικά ζητήματα και προωθήθηκε μια κοσμική αντίληψη και μια γενική αίσθηση προόδου και βελτίωσης. Το κίνημα καθοδηγείται από μια ομάδα στοχαστών, με σημαντικότερους εκπροσώπους τον Τζωρτζ Μπέρκλεϋ και τον Ντέιβιντ Χιουμ - εμπνευσμένων από τις ανακαλύψεις του προηγούμενου αιώνα του Ισαάκ Νεύτωνα και από τις φιλοσοφικές θεωρίες των Φράνσις Μπέικον, Ντεκάρτ και Τζον Λοκ. Στόχος τους ήταν να ανακαλύψουν και να παρέμβουν στις καθιερωμένες αρχές που διέπουν την ανθρωπότητα, τη φύση και την κοινωνία και επέκριναν έντονα τις επικρατούσες θρησκευτικές και επιστημονικές αρχές, τον δογματισμό, τη μισαλλοδοξία, τη λογοκρισία και τους οικονομικούς και κοινωνικούς περιορισμούς. Ο ακραίος ορθολογισμός και ο σκεπτικισμός της εποχής οδήγησαν στον ντεϊσμό και επηρέασαν την εμφάνιση της μεταγενέστερης αντίδρασης του ρομαντισμού. Η Εγκυκλοπαίδεια που συντάχθηκε υπό την καθοδήγηση του Ντενί Ντιντερό ήταν η επιτομή του πνεύματος της εποχής.[20]
Ο όρος Αυγουστιανή που αναφέρεται στη λογοτεχνία αυτής της περιόδου προέρχεται από τους συγγραφείς των δεκαετιών 1720 και 1730, οι οποίοι ανταποκρίθηκαν στον όρο που προτιμούσε ο Γεώργιος Α'. Ωστόσο, ενώ ο βασιλιάς χρησιμοποίησε τον όρο ως συνώνυμο του μεγαλείου και της δύναμής του σαν αντανάκλαση της Αρχαίας Ρώμης, οι συγγραφείς τον είδαν σαν αναφορά στη λογοτεχνία της εποχής του Αυγούστου, η οποία από ακατέργαστη και εκλαϊκευμένη μετατράπηκε σε μια άκρως πολιτική και εξαιρετικά εκλεπτυσμένη λογοτεχνία. Είναι μια εποχή πληθωρικότητας, τεράστιας ενέργειας και εφευρετικότητας, όπου Άγγλοι, Ουαλοί, Σκωτσέζοι και Ιρλανδοί βρέθηκαν στη μέση μιας αναπτυσσόμενης οικονομίας, μείωσαν τα εμπόδια στην εκπαίδευση και δημιούργησαν τις απαρχές της Βιομηχανικής Επανάστασης.
Ποίηση Επεξεργασία
Ο πιο σημαντικός ποιητής αυτής της εποχής είναι ο Αλεξάντερ Πόουπ. Σε μια εποχή που οι ποιητές περιορίζονταν στη χρήση των κατάλληλων λέξεων για να δώσουν στα θέματά τους βαρύτητα και τη μέγιστη ποιητική σοβαρότητα, ο Πόουπ έγινε γνωστός με ένα διασκεδαστικό αριστούργημα του είδους της ψευδο-ηρωικής ποίησης: Η απαγωγή της μπούκλας (1712). Ιδιαίτερα σημαντικές είναι και οι μεταφράσεις του της Ιλιάδας (1715-20) και της Οδύσσειας (1725-26). Η δεξιοτεχνία των στίχων, η έντονη μουσικότητα και η σάτιρα του Πόουπ διακωμωδήθηκαν από τους ρομαντικούς ποιητές, αλλά μετά το 1930 η φυσιογνωμία του ως ποιητής άρχισε να επαναξιολογείται και σήμερα θεωρείται η μεγαλύτερη ποιητική φωνή της εποχής του.[21]
Άλλοι διάσημοι ποιητές ήταν ο Τζέιμς Τόμσον με τη συλλογή του Οι εποχές (1728-30) και ο Έντουαρντ Γιανγκ με τις Νυχτερινές σκέψεις (1742).
Θέατρο Επεξεργασία
Το θέατρο στην αρχή της περιόδου παρουσίαζε τα τελευταία έργα του Τζον Βάνμπρου και του Ουίλιαμ Κόνγκριβ με έργα γεμάτα σφρίγος και χιούμορ. Ωστόσο, η πλειονότητα των έργων ήταν χαμηλές φάρσες και αστικά δράματα με διδακτικό μήνυμα. Ο Τζορτζ Λίλο: Ο έμπορος του Λονδίνου (1731) και ο Ρίτσαρντ Στηλ έγραψαν και οι δύο θεατρικά έργα, στα οποία οι ήρωες ήταν πρόσωπα της μεσαίας ή της εργατικής τάξης. Αυτό αντανακλούσε την αξιοσημείωτη αλλαγή του κοινού, καθώς οι συγγραφείς έπαψαν να βασίζουν τη θεατρική επιτυχία στη βασιλική υποστήριξη ή στους πλούσιους πάτρωνες. Επιπλέον, ο Κόλεϊ Σίμπερ και ο Τζον Ριτς ανταγωνίζονταν μεταξύ τους και παρουσιάστηκαν όλο και εντυπωσιακότερα θεάματα στη σκηνή, η φιγούρα του Αρλεκίνου και θέατρο παντομίμας με περιορισμό των διαλόγων. Αυτή η «χαμηλή» κωμωδία ήταν αρκετά δημοφιλής και τα έργα είχαν επιτυχία. Η όπερα άρχισε επίσης να είναι δημοφιλής στο Λονδίνο προκαλώντας αντιδράσεις: το 1728 ο Τζον Γκέι έγραψε την Όπερα του ζητιάνου που σατίριζε την ιταλική όπερα. Ο νόμος περί λογοκρισίας του 1737 σταμάτησε απότομα μεγάλο μέρος της θεατρικής παραγωγής, καθώς τα θέατρα τέθηκαν και πάλι υπό κρατικό έλεγχο και αρκετοί θεατρικοί συγγραφείς, όπως ο Χένρι Φίλντινγκ, αναγκάστηκαν να στραφούν στη συγγραφή μυθιστορημάτων. Τα θέατρα για να επιβιώσουν έπαιζαν παλιά έργα. Σημαντικό ρόλο στα θεατρικά δρώμενα της εποχής διαδραμάτισε ο ηθοποιός και θεατρικός συγγραφέας Ντέιβιντ Γκάρικ που επανέφερε τον Σαίξπηρ στη θεατρική σκηνή.[22]
Πεζογραφία και μυθιστόρημα Επεξεργασία
Στην πεζογραφία, η αρχή της περιόδου χαρακτηρίσθηκε από την ανάπτυξη της δημοσιογραφίας και του δοκιμίου που αναπτύχθηκε και καθιερώθηκε από περιοδικά και εφημερίδες - γύρω στις 20 εκδόθηκαν την πρώτη μόνο δεκαετία - μεταξύ άλλων και η καθημερινή εφημερίδα The Spectator που ίδρυσαν το 1711 οι Τζόζεφ Άντισον και Ρίτσαρντ Στηλ.
Το καθοριστικό για τη αγγλική λογοτεχνία των αρχών του 18ου αιώνα είναι η εμφάνιση του αγγλικού μυθιστορήματος. Οι συγγραφείς που έγραφαν μέχρι τώρα για τη βασιλική αυλή και για τη δόξα των ευγενών προστατών τους, τώρα φρόντιζαν όλο και περισσότερο να ικανοποιήσουν το αστικό κοινό και την αγορά. Οι σημαντικότεροι αυτής της περιόδου, που ανέπτυξαν το αγγλικό ρεαλιστικό μυθιστόρημα, είναι:
- Ο Ντάνιελ Ντεφόε στράφηκε από τη δημοσιογραφία στη συγγραφή μυθιστορημάτων όπως Ροβινσώνας Κρούσος (1719), Μολ Φλάντερς (1722) κ.α. και με τις λεπτομερείς περιγραφές του διαμόρφωσε το ρεαλιστικό μυθιστόρημα.
- Ο Ιρλανδός Τζόναθαν Σουίφτ έγινε διάσημος με το ταξιδιωτικό μυθιστόρημα, αλλά στην πραγματικότητα μια μεταμφιεσμένη πολιτική σάτιρα, Τα ταξίδια του Γκιούλιβερ (1726). Στα έργα του αναφέρθηκε στις αγγλοϊρλανδικές σχέσεις καταγγέλλοντας τις καταχρήσεις.
- Ο Χένρι Φίλντινγκ μετά το νόμο του 1737 για τον έλεγχο των θεατρικών έργων, άρχισε να γράφει πεζά σατιρικά και μυθιστορήματα, αφού τα θεατρικά έργα του δεν εγκρίνονταν πλέον από τη λογοκρισία. Έγραψε κυρίως διασκεδαστικά μυθιστορήματα: Τζόζεφ Άντριους (1742), Σάμελα (1741) και το πιο διάσημο έργο του Η ιστορία του Τομ Τζόουνς, ενός έκθετου (1749), παρωδίες των συναισθηματικών μυθιστορημάτων του Ρίτσαρντσον.
- Ο Τομπάιας Σμόλετ ασχολήθηκε με το πικαρέσκο μυθιστόρημα με έργα όπως Οι περιπέτειες του Ρόντερικ Ράντομ (1748) και Οι περιπέτειες του Πέρεγκριν Πικλ (1751).[23]
Η εποχή της Ευαισθησίας (1745–1798) Επεξεργασία
Κύριο άρθρο: Συναισθηματισμός στη λογοτεχνία
Το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα είναι γνωστό ως Εποχή της Ευαισθησίας, αλλά αναφέρεται και ως Εποχή του Τζόνσον. Ο Σάμιουελ Τζόνσον ήταν ένας Άγγλος συγγραφέας με διαρκή συνεισφορά στην αγγλική λογοτεχνία ως ποιητής, δοκιμιογράφος, ηθικολόγος, κριτικός λογοτεχνίας, βιογράφος, εκδότης και λεξικογράφος. Ο Τζόνσον αναφέρεται ως «αναμφισβήτητα ο πιο διακεκριμένος άνθρωπος των γραμμάτων στην αγγλική ιστορία». Μετά από εννέα χρόνια εργασίας, το λεξικό της Αγγλικής Γλώσσας του Τζόνσον δημοσιεύτηκε το 1755 και είχε εκτεταμένη επίδραση στη σύγχρονη αγγλική γλώσσα.[24]
Ο Σάμιουελ Ρίτσαρντσον εισήγαγε το είδος του συναισθηματικού μυθιστορήματος με τα επιστολικά μυθιστορήματα τεράστιας επιτυχίας και επιρροής Πάμελα ή Η ανταμειφθείσα αρετή (1740) και Κλαρίσα (1748), στα οποία μια ενάρετη κοπέλα της αστικής τάξης αναγκάζεται να υπερασπιστεί τον εαυτό της ενάντια στις άσεμνες επιδιώξεις ενός ανήθικου ευγενή, μοτίβο που βρίσκεται σε τροποποιημένη μορφή και στη ρομαντική περίοδο και κυριάρχησε στη λογοτεχνία για τα επόμενα 150 χρόνια. Η μυθιστορηματική μορφή αφήγησης έκανε δυνατή την πιο άμεση παρουσίαση συναισθημάτων και εμπειριών και συνδέεται με τη νέα αναδυόμενη αστική τάξη. Πίσω από την ιστορία κρύβεται η κριτική για την τάξη των ευγενών και των χαλαρών «γαλλικών» ηθών τους. Λόγω της συναισθηματικής φόρτισης, αυτή η νέα μορφή λογοτεχνίας παρέσυρε το κοινό να ταυτιστεί με τους ήρωες, ο κλήρος, όμως, την αντιμετώπισε θετικά, καθώς υμνούσε την αρετή.[25]
Το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα είδε επίσης την εμφάνιση τριών σημαντικών Ιρλανδών συγγραφέων:
- Ο Όλιβερ Γκόλντσμιθ, έγραψε μυθιστορήματα: Ο εφημέριος του Γουέικφιλντ (1766), ποίηση: Το ερειπωμένο χωριό (1770) και θεατρικά έργα: Τα λάθη μιας νύχτας (1773).[26]
- Ο Ρίτσαρντ Μπρίνσλεϊ Σέρινταν, υπήρξε ο πιο σημαντικός θεατρικός συγγραφέας του Λονδίνου στα τέλη του 18ου αιώνα με διάσημα έργα Οι αντίζηλοι (1775) και Το σχολείο του σκανδάλου (1777). Τόσο ο Γκόλντσμιθ όσο και ο Σέρινταν αντέδρασαν στις συναισθηματικές κωμωδίες του θεάτρου του 18ου αιώνα και έγραψαν κωμωδίες πιο κοντά στο ύφος των κωμωδιών της Παλινόρθωσης.
- Ο Λώρενς Στερν δημοσίευσε το διάσημο μυθιστόρημά του Τρίστραμ Σάντυ, μεταξύ 1759 και 1767.
Το 1778, η Φράνσις Μπέρνι έγραψε την Εβελίνα, ένα από τα πρώτα μυθιστορήματα που ασχολούνται με κοινωνικά προβλήματα.
Πρόδρομοι του Ρομαντισμού Επεξεργασία
Το ρομαντικό κίνημα στην αγγλική λογοτεχνία των αρχών του 19ου αιώνα έχει τις ρίζες του στην ποίηση του 18ου αιώνα, στο μυθιστόρημα της ευαισθησίας, στο γοτθικό μυθιστόρημα, σε έργα ξένων συγγραφέων επηρεασμένων από τον Διαφωτισμό και στις οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές στην Αγγλία.
- Οι «ποιητές του νεκροταφείου», από τη δεκαετία του 1740 και αργότερα, των οποίων τα έργα χαρακτηρίζονται από ζοφερούς στοχασμούς για τον θάνατο, εκτεταμένη μελαγχολία, ψυχολογική αστάθεια και κοινωνική αναταραχή. Ένα από τα πρώτα έργα αυτής της μελαγχολικής ευαισθησίας είναι το ποίημα του Τόμας Γκρέι Ελεγεία που γράφτηκε σε μια εξοχική εκκλησία (1750) που επηρέασε τις μελλοντικές γενιές. Επίσης ο Έντουαρντ Γιανγκ: Το παράπονο ή Νυχτερινές σκέψεις για τη ζωή, τον θάνατο και την αθανασία (1742–45) και ο Τζέιμς Τζόνσον. Άλλοι ενδιαφέρθηκαν για τις αρχαίες αγγλικές ποιητικές φόρμες και τη λαϊκή ποίηση όπως ο Τζέιμς Μακφέρσον, ο οποίος ήταν ο πρώτος Σκωτσέζος ποιητής που κέρδισε διεθνή φήμη όταν δημοσίευσε τα Ποιήματα του Οσσιανού που αφηγούνται κατορθώματα ιπποτών και τραγικές ερωτικές ιστορίες του Μεσαίωνα, ισχυριζόμενος ότι ήταν μεταφράσεις έργων του βάρδου του 3ου αιώνα Όσιαν. [27]
- Το συναισθηματικό μυθιστόρημα ή «μυθιστόρημα της ευαισθησίας», είδος που αναπτύχθηκε κατά το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα, ήταν μια μόδα τόσο στην ποίηση όσο και στην πεζογραφία που αναπτύχθηκε ως αντίδραση στον ορθολογισμό του πρώτου μισού του αιώνα. Ανάμεσα στα πιο διάσημα συναισθηματικά μυθιστορήματα στα αγγλικά είναι η Πάμελα (1740) και η Κλαρίσα (1748) του Σάμιουελ Ρίτσαρντσον, Ο εφημέριος του Γουέικφιλντ (1766) του Όλιβερ Γκόλντσμιθ, ο Τρίστραμ Σάντυ (1759–67) του Λώρενς Στερν και Ο συναισθηματικός άνθρωπος (1771) του Χένρι Μακένζι.[28]
- Το 1764, το μυθιστόρημα του Οράτιου Ουόλπολ Το κάστρο του Οτράντο εισήγαγε το είδος της γοτθικής μυθοπλασίας, που συνδυάζει στοιχεία τρόμου και ρομαντισμού. Η Κλάρα Ριβ συνέχισε πιο ρεαλιστικά με το Ένας παλιός Άγγλος βαρόνος (1777). Η Αν Ράντκλιφ σκιαγράφησε τον γοτθικό μελαγχολικό, αγέρωχο και μοχθηρό ήρωα που αργότερα εξελίχθηκε στον Βυρωνικό ήρωα, το μυθιστόρημά της Τα μυστήρια του Ουντόλφο (1795) αναφέρεται συχνά ως ένα από τα αρχετυπικά γοτθικά μυθιστορήματα μαζί με το έργο του Μάθιου Γκέγκορι Λιούις Ο καλόγερος (1796).
Σημαντικές ξένες επιρροές υπήρξαν οι Γερμανοί Γκαίτε, Φρίντριχ Σίλερ και Φρήντριχ Σλέγκελ και οι απόψεις των Γάλλων φιλόσοφων και συγγραφέων του Διαφωτισμού, ιδιαίτερα του Ζαν-Ζακ Ρουσώ. Επίσης, το δοκίμιο Περί του Υψηλού και του Ωραίου (1757) του Έντμουντ Μπερκ. Το μεταβαλλόμενο τοπίο που προκλήθηκε από τη Βιομηχανική επανάσταση συνέβαλε επίσης στην ανάπτυξη του ρομαντικού κινήματος στη Βρετανία.[29]
19ος αιώνας Επεξεργασία
Ρομαντισμός (1798–1837) Επεξεργασία
Το καλλιτεχνικό, λογοτεχνικό και πνευματικό κίνημα του ρομαντισμού, που ξεκίνησε στην Ευρώπη προς τα τέλη του 18ου αιώνα και τελείωσε γύρω στα μέσα του 19ου αιώνα, στη Μεγάλη Βρετανία συνέπεσε με μεγάλες κοινωνικές αλλαγές, την ερήμωση της υπαίθρου και την ταχεία ανάπτυξη των πόλεων που έγιναν την περίοδο μεταξύ 1750 και 1850 περίπου λόγω της Βιομηχανικής Επανάστασης. [30]
Ο ρομαντισμός μπορεί να θεωρηθεί εν μέρει ως αντίδραση στις τεράστιες αλλαγές της κοινωνίας κατά την εκβιομηχάνιση, αλλά ήταν κυρίως μια εξέγερση ενάντια στα παλιά αριστοκρατικά, κοινωνικά και πολιτικά πρότυπα, που είχε ήδη καταδικάσει ο Διαφωτισμός. Η Αμερικανική και η Γαλλική Επανάσταση είχαν σημαντική επιρροή στην πολιτική σκέψη πολλών ρομαντικών συγγραφέων. [31]
Ρομαντική ποίηση Επεξεργασία
Πρωτοπόροι ρομαντικοί ποιητές ήταν ο Ρόμπερτ Μπερνς, που μετά τον θάνατό του έγινε πολιτιστικό σύμβολο και εθνικός ποιητής της Σκωτίας, και ο ποιητής και ζωγράφος Ουίλιαμ Μπλέικ, ο οποίος αν και δεν αναγνωρίστηκε κατά τη διάρκεια της ζωής του, θεωρείται πλέον μια σημαντική προσωπικότητα στην ιστορία τόσο της ποίησης όσο και των εικαστικών τεχνών της ρομαντικής εποχής.[32]
Μετά τον Μπλέικ, από τους πρώτους ρομαντικούς ήταν οι λεγόμενοι Ποιητές των Λιμνών, οι Γουίλιαμ Γουόρντσγουορθ, Σάμουελ Τέηλορ Κόλεριτζ και Ρόμπερτ Σάουδι. [33]Μαζί τους συνδέθηκαν μεταξύ πολλών άλλων ο Τόμας ντε Κουίνσι, περισσότερο γνωστός για το αυτοβιογραφικό Εξομολογήσεις ενός Άγγλου οπιομανούς (1821) και ο Ουίλιαμ Χάζλιτ, γνωστός σήμερα για τη λογοτεχνική του κριτική. Ωστόσο, εκείνη την εποχή ο πιο διάσημος ποιητής ήταν ο σερ Γουόλτερ Σκοτ.
Στην ποίηση της ρομαντικής περιόδου προβάλλονται ιδιαίτερα τα συναισθήματα και η εσωτερική ζωή των ποιητών, που συχνά χρησιμοποιούσαν αυτοβιογραφικά στοιχεία και ευρύτερους διαλογισμούς πάνω σε συναισθηματικές παρορμήσεις ή προσωπικές τους κρίσεις, η μελαγχολία, το ενδιαφέρον για τον απλό άνθρωπο, η εξιδανίκευση της γυναίκας, η φαντασία και κυρίως η φύση. Το πρώτο ρομαντικό μανιφέστο στην αγγλική λογοτεχνία είναι ο Πρόλογος στις Λυρικές μπαλάντες (1798) των Γουόρντσγουορθ και Κόλεριτζ όπου περιλαμβάνεται και Η μπαλάντα του γέρου ναυτικού (1798), και σηματοδοτεί την εισαγωγή του ρομαντικού κινήματος στην Αγγλία.
Δεύτερη γενιά Επεξεργασία
Κυρίαρχος στη δεύτερη γενιά ρομαντικών ποιητών είναι ο Λόρδος Μπάιρον, με βαθιά αυτοβιογραφική ποίηση που στα αφηγηματικά ποιήματά του εκφράζει έντονα συναισθήματα: έρωτα, πόθο, απόρριψη, αποξένωση και απογοήτευση. Ο ίδιος ο ποιητής αλλά και ο Βυρωνικός ήρωας που εισήγαγε το 1812 με Το προσκύνημα του Τσάιλντ Χάρολντ άσκησαν μεγάλη επιρροή σε όλη την Ευρώπη, ο Γκαίτε τον αποκάλεσε «τη μεγαλύτερη ιδιοφυΐα του αιώνα μας». Μεγάλη επίδραση στις επόμενες γενιές ποιητών άσκησαν επίσης ο Πέρσι Σέλλεϋ και ο Τζον Κητς: Την παραμονή της αγίας Αγνής (1820). [34]
Δημοφιλείς ποιήτριες της εποχής ήταν η Φελίσια Χέμανς, με γνωστότερο ποίημα το Καζαμπιάνκα, και η Λετίσια Ελίζαμπεθ Λάντον, τα έργα τους θεωρούνται μεταβατικά μεταξύ του ρομαντισμού και της βικτωριανής εποχής. Στους σημαντικούς ρομαντικούς ποιητές του 19ου αιώνα συγκαταλέγονται ο Τζον Κλερ που εξύμνησε την αγγλική υπαίθρο και ο Τζορτζ Κραμπ που αναφέρθηκε στη ζωή της εργατικής τάξης με πρώιμη ρεαλιστική γραφή καθώς και ο Ιρλανδός Τόμας Μουρ που συνέθεσε τις Ιρλανδικές μελωδίες.[35]
Ρομαντικό μυθιστόρημα Επεξεργασία
Ένας από τους πιο δημοφιλείς μυθιστοριογράφους της εποχής ήταν ο σερ Γουόλτερ Σκοτ, του οποίου τα ιστορικά μυθιστορήματα ενέπνευσαν μια γενιά ζωγράφων, συνθετών και συγγραφέων σε όλη την Ευρώπη. Η συγγραφή μυθιστορημάτων του Σκοτ άρχισε το 1814 με το Ουέιβερλι που θεωρείται το πρώτο σύγχρονο ιστορικό μυθιστόρημα.[36]
Τα έργα της Τζέιν Όστεν ασκούν κριτική στα συναισθηματικά μυθιστορήματα του δεύτερου μισού του 18ου αιώνα και θεωρούνται μεταβατικά προς τον ρεαλισμό. Τα μυθιστορήματά της, όπως Λογική και ευαισθησία (1813), Περηφάνια και Προκατάληψη (1813), Έμμα (1815) κ.α., τονίζουν την εξάρτηση των γυναικών από τον γάμο για εξασφάλιση κοινωνικής θέσης και οικονομικής ασφάλειας.[20]
Εμφανίζονται σημαντικά γοτθικά μυθιστορήματα, όπως ο Φρανκενστάιν (1818) της Μαίρη Σέλλεϋ, Ο Βρυκόλακας (1819) του Τζον Γουίλιαμ Πολιντόρι και Μέλμοθ ο Περιπλανώμενος (1820) του Τσαρλς Ματούριν.
Βικτωριανή λογοτεχνία (1837–1901) Επεξεργασία
Κοινωνικοί στοχαστές Επεξεργασία
Από την πρώιμη Βικτωριανή εποχή αναπτύχθηκε μια ξεχωριστή μορφή μη λογοτεχνικής πεζογραφίας - η «σοφή γραφή» - [37]μια μορφή που αντιμετώπισε τα νέα και δύσκολα προβλήματα που έθετε η βιομηχανική, αστική ζωή και που πρότεινε λύσεις, συγκεκριμένους τρόπους δράσης ή πιο γενικές φιλοσοφικές αρχές. Οι συγγραφείς επιδίωξαν «να εκφράσουν αντιλήψεις για τον κόσμο, την κατάσταση του ανθρώπου και πώς πρέπει να ζει». Σημαντικοί εκπρόσωποι είναι ο Μπέντζαμιν Ντισραέλι, η Τζορτζ Έλιοτ, ο Τζον Χένρι Νιούμαν και ο Τόμας Χάρντι. Ο κορυφαίος ανάμεσά τους ήταν ο Τόμας Κάρλαϊλ, ένας Σκωτσέζος δοκιμιογράφος, ιστορικός και φιλόσοφος που έγινε «ο αναμφισβήτητος επικεφαλής των αγγλικών γραμμάτων» τον 19ο αιώνα. Ο εξαιρετικά παραγωγικός συγγραφέας επέκρινε τη Βιομηχανική Επανάσταση και εναντιώθηκε στον υλισμό με γραφή μοναδικού ύφους. Η επιρροή του στη βικτωριανή λογοτεχνία ήταν σχεδόν καθολική. Το 1855, η Έλιοτ έγραψε ότι «δεν υπάρχει σκεπτόμενος νους αυτής της γενιάς που να μην έχει επηρεασθεί από τα γραπτά του Καρλάιλ, με αποτέλεσμα ότι αν τα βιβλία του καίγονταν όλα..... θα ήταν μόνο σαν να κόβεις μια βελανιδιά αφού τα βελανίδια της έχουν δημιουργήσει ένα δάσος».[38]
Ο Τζον Ράσκιν ήταν Αγγλο-Σκοτσέζος κριτικός τέχνης και φιλόσοφος που έγραψε με παρόμοιο τρόπο, θεωρώντας τον Καρλάιλ δάσκαλό του. Το πρώτο μέρος της καριέρας του ήταν αφιερωμένο στην αισθητική, υπερασπίσθηκε τον Ουίλλιαμ Τέρνερ και τους Προραφαηλίτες ζωγράφους. Αργότερα στράφηκε στην ηθική, εκθέτοντας ιδέες για την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση και την πολιτική οικονομία, που επρόκειτο να έχουν μεγάλη επιρροή στην Αγγλία και σε όλο τον κόσμο. Ο Μάθιου Άρνολντ ήταν Άγγλος ποιητής και κριτικός που θεωρείται επίσης «σοφός συγγραφέας», διάσημος για την κριτική στην υλιστική κοσμοθεωρία και την καταγγελία της αδιαφορίας για τις πολιτιστικές και αισθητικές αξίες, υπέρμαχος αξιών όπως η τέχνη και η ομορφιά, η πνευματικότητα και η διανόηση.[39]
Βικτωριανό μυθιστόρημα Επεξεργασία
Στη Βικτωριανή εποχή το μυθιστόρημα έγινε το κορυφαίο λογοτεχνικό είδος στην Αγγλία. Οι γυναίκες έπαιξαν σημαντικό ρόλο σε αυτήν την αυξανόμενη δημοτικότητα τόσο ως συγγραφείς όσο και ως αναγνώστριες. Οι δεκαετίες του 1830 και του 1840 είδαν την άνοδο του κοινωνικού μυθιστορήματος που αντιπροσώπευε μια αντίδραση στην ταχεία εκβιομηχάνιση και στα κοινωνικά, πολιτικά και οικονομικά ζητήματα που συνδέονταν μ' αυτήν, και ήταν ένα μέσο καταγγελίας των καταχρήσεων της κυβέρνησης και των βιομηχάνων και ανάδειξης των δεινών των φτωχών, οι οποίοι δεν είχαν επωφεληθεί από την οικονομική ευημερία της χώρας. Σημαντικά πρώιμα έργα του είδους είναι τα Σύβιλλα ή Τα δύο έθνη (1845) του Μπέντζαμιν Ντισραέλι και Άλτον Λοκ (1849) του Τσαρλς Κίνγκσλυ.[40]
Ο Τσάρλς Ντίκενς εμφανίστηκε στη λογοτεχνική σκηνή στα τέλη της δεκαετίας του 1830 και σύντομα έγινε ο πιο διάσημος μυθιστοριογράφος στην ιστορία της αγγλικής λογοτεχνίας. Ο Ντίκενς κατήγγειλε διάφορες πτυχές και θεσμούς της κοινωνίας, όπως τα πτωχοκομεία στον Όλιβερ Τουίστ και το αποτυχημένο νομικό σύστημα στο Ο Ζοφερός Οίκος.
Ο Ουίλλιαμ Θάκερυ, σύγχρονος του Ντίκενς, με σατιρικά έργα, ιστορικά: Μπάρρυ Λύντον (1844) και κοινωνικής κριτικής όπως Το Πανηγύρι της Ματαιοδοξίας (1847). Οι αδελφές Μπροντέ ήταν σημαντικές μυθιστοριογράφοι τις δεκαετίες του 1840 και του 1850. Το πρώτο από τα μυθιστορήματα των αδελφών που σημείωσε επιτυχία ήταν η Τζέιν Έιρ (1847), το πιο διάσημο έργο της Σαρλότ Μπροντέ. Ακολούθησε το Ανεμοδαρμένα Ύψη (1847) της Έμιλι Μπροντέ.[41] Η ένοικος του Γουάιλντφελ Χολ (1848) της Αν Μπροντέ θεωρείται ένα από τα πρώτα φεμινιστικά μυθιστορήματα.
Η Ελίζαμπεθ Γκάσκελ (1810–1865) στο Βορράς και Νότος αντιπαραβάλλει τον τρόπο ζωής της βιομηχανικής βόρειας Αγγλίας με τον πιο πλούσιο νότο. Τα μυθιστορήματα του Άντονι Τρόλοπ (1815–1882), από τους επιτυχημένους συγγραφείς της εποχής, απεικονίζουν τη ζωή του κλήρου, των γαιοκτημόνων και επαγγελματιών της πρώιμης βικτωριανής Αγγλίας.[42] Η Τζορτζ Έλιοτ με έργα ρεαλισμού και ψυχολογικής ανάλυσης όπως το Μίντλμαρτς (1871-72).
Ο Τζορτζ Μέρεντιθ, εκπρόσωπος του κωμικο-κοινωνικού μυθιστορήματος, έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον για τις κοινωνικές αλλαγές και την ψυχολογία των χαρακτήρων του: Η δοκιμασία του Ρίτσαρντ Φέβερελ (1859) και Ο εγωιστής (1879). Έντονο ενδιαφέρον για τα αγροτικά ζητήματα και τη μεταβαλλόμενη κοινωνική και οικονομική κατάσταση της υπαίθρου εμφανίζεται στα μυθιστορήματα του Τόμας Χάρντι (1840–1928), με πιο γνωστά Ο δήμαρχος του Κάστερμπριτζ (1886) και Η Τες των ντ' Υρμπερβίλ (1891). Σημαντικός μυθιστοριογράφος του τέλους του 19ου αιώνα ο Τζορτζ Γκίσινγκ, δημοσίευσε 23 μυθιστορήματα μεταξύ 1880 και 1903: Οι κονδυλοφόροι (1891), που αναφέρεται στον λογοτεχνικό κόσμο του Λονδίνου.[43]
Η ιστορία του σύγχρονου είδους της λογοτεχνίας του φανταστικού αρχίζει με τον Σκωτσέζο Τζορτζ ΜακΝτόναλντ, συγγραφέα των Phantastes (1858) και Η Πριγκίπισσα και ο Καλικάντζαρος (1872). Στο ίδιο ύφος, είχε προηγηθεί Ο Βασιλιάς του Χρυσού Ποταμού (1841) του Τζον Ράσκιν. Τα έργα του Γουίλιαμ Μόρις, έργα επικής φαντασίας κινήθηκαν ανάμεσα στο φανταστικό, την ουτοπία και την επιστημονική φαντασία.
Το επιστολικό μυθιστόρημα του Γουίλκι Κόλινς Η Φεγγαρόπετρα (1868), θεωρείται γενικά το πρώτο αστυνομικό μυθιστόρημα στην αγγλική γλώσσα. Ο Ρόμπερτ Λούις Στίβενσον ήταν ένας σημαντικός Σκωτσέζος συγγραφέας στα τέλη του 19ου αιώνα, συγγραφέας επιτυχιών όπως Το νησί των θησαυρών (1883), Δόκτωρ Τζέκυλ και Κύριος Χάυντ (1886). Η συγγραφική καριέρα του Χ. Τζ. Γουέλς ξεκίνησε τη δεκαετία του 1890 με μυθιστορήματα όπως Η Μηχανή του Χρόνου (1895), Ο Αόρατος Άνθρωπος (1897) και Ο Πόλεμος των Κόσμων (1898) που τον κατατάσσουν, μαζί με τον Γάλλο Ιούλιο Βερν, ως σημαντική προσωπικότητα στην ανάπτυξη της επιστημονικής φαντασίας. Έγραψε επίσης ρεαλιστική μυθοπλασία για την κατώτερη μεσαία τάξη.
Ιστορίες μυστηρίου Επεξεργασία
Ο κορυφαίος συγγραφέας ιστοριών μυστηρίου με φαντάσματα κατά τον 19ο αιώνα ήταν ο Σέρινταν Λε Φάνιου. Τα έργα όπως το μυθιστόρημα μυστηρίου Ο θείος Σίλας (1865) και η γοτθική νουβέλα Καρμίλα (1872) είχαν μεγάλη επίδραση στους μεταγενέστερους συγγραφείς. Μια αναγέννηση του γοτθικού μυθιστορήματος το 1897 αποτελεί και η συγγραφή του μυθιστορήματος Δράκουλας από τον Μπραμ Στόκερ.[44]
Ο Σέρλοκ Χολμς του Άρθουρ Κόναν Ντόιλ είναι ένας ιδιωτικός ντετέκτιβ με έδρα το Λονδίνο, διάσημος για την πνευματική του ικανότητα. Ο Κόναν Ντόιλ έγραψε 4 μυθιστορήματα και 56 διηγήματα με τον Χολμς, τα οποία εκδόθηκαν μεταξύ 1887 και 1927. Τις περισσότερες περιπέτειες του Χολμς αφηγείται ο φίλος και βοηθός του, Δρ. Γουάτσον.[45]
Περιπέτειες Επεξεργασία
Την εποχή που οι Δυτικοί ανακάλυπταν τα απομεινάρια χαμένων πολιτισμών σε όλο τον κόσμο, εμφανίστηκαν μυθιστορήματα εμπνευσμένα από πραγματικές ιστορίες αρχαιολογικών ανακαλύψεων, όπως Οι θησαυροί του βασιλιά Σολομώντα (1885) του Χένρυ Ράιντερ Χάγκαρντ. Μυθιστορήματα με δράση σε χώρες της Βρετανικής αυτοκρατορίας, όπως Ο άνθρωπος που θα γινόταν βασιλιάς (1888) του Ράντγιαρντ Κίπλινγκ. Η ευρωπαϊκή πολιτική της εποχής και οι διπλωματικές μηχανορραφίες ενέπνευσαν στον Άντονι Χόουπ μυθιστορήματα περιπέτειας σε φανταστικές χώρες της Κεντρικής Ευρώπης, όπως Ο αιχμάλωτος της Ζέντα (1894). [46]
Παιδική λογοτεχνία Επεξεργασία
Η λογοτεχνία για παιδιά αναπτύχθηκε ως ξεχωριστό είδος. Κάποια έργα έγιναν διεθνώς γνωστά, όπως Οι Περιπέτειες της Αλίκης στη Χώρα των Θαυμάτων (1865) του Λιούις Κάρολ και η συνέχειά του Μες στον καθρέφτη και τι βρήκε η Αλίκη εκεί (1871). Το νησί των θησαυρών (1883) του Ρόμπερτ Λούις Στίβενσον είναι η κλασική πειρατική περιπέτεια. [47]Στο τέλος της βικτωριανής εποχής, η Μπεατρίξ Πότερ έγραψε βιβλία με κεντρικό θέμα τα ζώα, όπως Ο Μύθος του Λαγού (1902).
Βικτωριανή ποίηση Επεξεργασία
Οι κορυφαίοι ποιητές κατά τη βικτωριανή εποχή ήταν οι Άλφρεντ Τέννυσον, Ρόμπερτ Μπράουνινγκ, Ελίζαμπεθ Μπάρετ Μπράουνινγκ και Μάθιου Άρνολντ. Η ποίηση αυτής της περιόδου επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από τον ρομαντισμό, αλλά ακολούθησε και νέες κατευθύνσεις. Ιδιαίτερα αξιοσημείωτη ήταν η ανάπτυξη του δραματικού μονολόγου, μια μορφή που χρησιμοποιήθηκε από πολλούς ποιητές αυτή την περίοδο, αλλά τελειοποιήθηκε από τον Ρόμπερτ Μπράουνινγκ.[48]
Επίσης, ο Ντάντε Γκάμπριελ Ροσέτι, ποιητής και ζωγράφος που η τέχνη του χαρακτηριζόταν από τον αισθησιασμό και τη μεσαιωνική αναβίωση. Ο Άρθουρ Κλαφ και ο Τζορτζ Μέρεντιθ συγκαταλέγονται επίσης στους σημαντικούς ποιητές αυτής της εποχής.
Προς τα τέλη του 19ου αιώνα, οι Άγγλοι ποιητές άρχισαν να ενδιαφέρονται για τον γαλλικό συμβολισμό και η βικτωριανή ποίηση συνδέθηκε με το Παρακμιακό Κίνημα. Δύο ομάδες ποιητών εμφανίστηκαν τη δεκαετία του 1890, οι ποιητές του Κίτρινου Βιβλίου [49]που τηρούσαν τα δόγματα του Αισθητισμού, μεταξύ των οποίων οι Άλτζερνον Τσαρλς Σουίνμπερν, Όσκαρ Ουάλντ και Άρθουρ Σάιμονς και η ομάδα της λογοτεχνικής λέσχης Ράιμερ, με σημαντικότερους τους Έρνεστ Ντάουσον, Λάιονελ Τζόνσον και τον Ιρλανδό Ουίλιαμ Μπάτλερ Γέιτς, ο οποίος αργότερα έγινε σημαντικός εκπρόσωπος του μοντερνισμού στον 20ό αιώνα.
Ποίηση έγραψε επίσης ο Γουίλιαμ Σουένκ Γκίλμπερτ, ο οποίος είναι περισσότερο γνωστός για τις κωμικές όπερες που δημιούργησε σε συνεργασία με τον συνθέτη Άρθουρ Σάλιβαν.
Ο μυθιστοριογράφος Τόμας Χάρντι έγραψε ποίηση σε όλη του τη σταδιοδρομία, αλλά η πρώτη του συλλογή δημοσιεύθηκε το 1898, έτσι ώστε τείνει να κατατάσσεται ως ποιητής του 20ού αιώνα. Τα ποιήματα του Τζέραρντ Μάνλεϊ Χόπκινς δημοσιεύτηκαν μετά θάνατον το 1918.
Βικτωριανό θέατρο Επεξεργασία
Στη βικτωριανή εποχή οι συγκοινωνίες βελτιώθηκαν, η φτώχεια στο Λονδίνο μειώθηκε και ο φωτισμός των δρόμων έκανε ασφαλέστερες τις μετακινήσεις τη νύχτα, έτσι ο αριθμός των θεατών στα θέατρα αυξήθηκε πολύ. Τα έργα διαρκούσαν περισσότερο και προσείλκυαν το κοινό. Στα θέατρα του Λονδίνου εμφανίστηκε μια αφθονία από φάρσες, μπουρλέσκ, υπερθεάματα και κωμικές όπερες που συναγωνίζονταν τις παραγωγές έργων του Σαίξπηρ και σοβαρά έργα από δραματουργούς όπως ο Τζαίημς Πλανσέ και ο Τόμας Ουίλιαμ Ρόμπερτσον. Μεγάλη ανανέωση στο θέαμα έφεραν οι κωμικές όπερες των Γκίλμπερτ και Σάλιβαν που έσπασαν το φράγμα των 500 παραστάσεων. Ακολούθησε η δεκαετία του 1890 με τις πρώτες εδουαρδιανές μουσικές κωμωδίες.[50]
Κορυφαίος συγγραφέας και δραματουργός της ύστερης βικτωριανής περιόδου είναι ο Όσκαρ Ουάιλντ. Στα έργα του, όπως Η βεντάλια της λαίδης Ουΐντερμηρ (1892), Η σημασία του να είναι κανείς σοβαρός (1895) κ.α., σατιρίζει με ανατρεπτικό χιούμορ τον καθωσπρεπισμό και τις παραδόσεις της εποχής του. [51]Τα έργα του Ουάιλντ ξεχωρίζουν από πολλά ξεχασμένα πλέον έργα της βικτωριανής εποχής και έχουν πολύ στενότερη σχέση με τα έργα του Ιρλανδού θεατρικού συγγραφέα Τζορτζ Μπέρναρντ Σω, του οποίου η καριέρα ξεκίνησε την τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα και απογειώθηκε τον επόμενο αιώνα.[52]
20ός αιώνας Επεξεργασία
Εδουαρδιανή εποχή (1901 - 1914) Επεξεργασία
Κύριο άρθρο: Αγγλική λογοτεχνία του 20ού αιώνα
- Ποίηση: Τόμας Χάρντι, Ουίλιαμ Μπάτλερ Γέιτς
- Θέατρο: Τζορτζ Μπέρναρντ Σω, Τζον Μίλινγκτον Σινγκ
- Μυθιστόρημα: Έντουαρντ Μόργκαν Φόρστερ, Άρνολντ Μπένετ, Χ. Τζ. Γουέλς,Τζον Γκάλσγουορθυ, Γκίλμπερτ Κιθ Τσέστερτον, Χένρι Τζέιμς, Τζόζεφ Κόνραντ
Στις αρχές του αιώνα, στη σύντομη Εδουαρδιανή εποχή, συνεχίζεται σε μεγάλο βαθμό η βικτωριανή αφηγηματική παράδοση. Σημαντικοί μυθιστοριογράφοι των αρχών του αιώνα ήταν
- ο Έντουαρντ Μόργκαν Φόρστερ, που το έργο του βρίσκεται στο μεταίχμιο της παραδοσιακής αφήγησης και του μοντερνισμού με μυθιστορήματα που έχουν γίνει κινηματογραφικές ταινίες: Δωμάτιο με θέα, Επιστροφή στο Χάουαρντς Εντ. [53]
- ο Άρνολντ Μπένετ, εκπρόσωπος του ρεαλιστικού μυθιστορήματος, δημοσίευσε σχεδόν πενήντα μυθιστορήματα στα οποία καταγράφει την κοινωνία βιομηχανικής επαρχιακής περιοχής κατά την εδουαρδιανή εποχή και δίνει μια γλαφυρή εικόνα του Λονδίνου των αρχών του 20ού αιώνα με χιούμορ και αιχμηρή γλώσσα: Θαμμένος ζωντανός (1908).
- ο Τζον Γκάλσγουορθυ, ο οποίος αργότερα κέρδισε Νόμπελ Λογοτεχνίας (1932) για έργα όπως τον μυθιστορηματικό κύκλο Ο θρύλος των Φόρσαϊτ (1922), όπου περιγράφει την άνοδο και την κατάρρευση μιας οικογένειας της ανώτερης τάξης.
Οι Ράντγιαρντ Κίπλινγκ και Χ. Τζ. Γουέλς: Οι πρώτοι άνθρωποι στη Σελήνη (1901) συνέχισαν να δημοσιεύουν. Επίσης, οι πρόδρομοι του μοντερνισμού Χένρι Τζέιμς και Τζόζεφ Κόνραντ.
Άλλοι σημαντικοί συγγραφείς αυτής της περιόδου ήταν ο Άρθουρ Κόναν Ντόιλ που συνέχισε να γράφει ιστορίες με τον Σέρλοκ Χολμς έως το 1927 και ο Γκίλμπερτ Κιθ Τσέστερτον: Ο άνθρωπος που τον έλεγαν Πέμπτη (1908 ) και αστυνομικά με ήρωα τον λογοτεχνικό ντετέκτιβ τον Καθολικό ιερέα πατέρα Μπράουν (από το 1911). Παιδική λογοτεχνία έγραψαν η Ίντιθ Νέσμπιτ και η Μπεατρίξ Πότερ, o Τζέιμς Μάθιου Μπάρι που το 1902 δημιούργησε τον χαρακτήρα του Πίτερ Παν. [20]
Στην ποίηση, ο Τόμας Χάρντι, καταξιωμένος μυθιστοριογράφος που στράφηκε στην ποίηση στον 20ό αιώνα και ο Ουίλιαμ Μπάτλερ Γέιτς, μια από τις σημαντικότερες μορφές της λογοτεχνίας, είχε ήδη αρχίσει να δημοσιεύει στη βικτωριανή εποχή.
Στο θέατρο κυριαρχούσαν οι Ιρλανδοί θεατρικοί συγγραφείς Τζορτζ Μπέρναρντ Σω και ο Τζον Μίλιγκτον Σινγκ με κοινωνικά και πολιτικά θέματα.
1914 - 1945 (Μοντερνισμός) Επεξεργασία
- Ποίηση: Τ. Σ. Έλιοτ, Γουίλφρεντ Όουεν, Ζίγκφριντ Σασούν, Έντουαρντ Τόμας, Χιου ΜακΝτέρμιντ, Ρίτσαρντ Άλντινγκτον, Ουίσταν Ώντεν, Ντύλαν Τόμας
- Θέατρο: Σον Ο'Κέισι, Σόμερσετ Μομ, Νόελ Κάουαντ, Τζον Μπόιντον Πρίστλεϊ
- Μυθιστόρημα: Τζέιμς Τζόις, Βιρτζίνια Γουλφ, Ντόροθι Ρίτσαρντσον, Μέι Σίνκλερ, Ντ. Χ. Λώρενς, Ελίζαμπεθ Μπόουεν, Άιβι Κόμπτον-Μπάρνετ, Ρόμπερτ Γκρέιβς, Αγκάθα Κρίστι, Άλντους Χάξλεϋ, Τζορτζ Όργουελ
Η ανησυχία και οι κοινωνικές ανακατατάξεις που προκλήθηκαν από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο εκδηλώθηκαν στην αγγλική λογοτεχνία αφενός με έργα που απεικονίζουν τις φρικτές εμπειρίες του πολέμου, αφετέρου με την έναρξη των μοντερνιστικών τάσεων, που απέρριψαν και αντικατέστησαν την παραδοσιακή αφήγηση με την αφηγηματική τεχνική της ροής της συνείδησης με κύρια χαρακτηριστικά την παραβίαση της παραδοσιακής αφηγηματικής δομής και τη μετατόπιση των χρονικών πλαισίων.[54]
Οι Γεωργιανοί ποιητές όπως ο Ουόλτερ ντε λα Μέαρ και ο Τζον Μέισφιλντ διατήρησαν τη συντηρητική γραφή. Ωστόσο, ήδη από το 1908, ποιητές απέρριψαν το παραδοσιακό ύφος και πειραματίστηκαν σε νέες ποιητικές τεχνικές, όπως τα μέλη της ομάδας των Εικονιστών μεταξύ των οποίων ο Ρίτσαρντ Άλντινγκτον, ο Ντ. Χ. Λώρενς και ο Αμερικανός Έζρα Πάουντ.[55] Οι εμπειρίες του πολέμου αποτυπώθηκαν σε έργα ποιητών που μερικοί έπεσαν στο μέτωπο, οι πιο γνωστοί: ο Ρούπερτ Μπρουκ, ο Γουίλφρεντ Όουεν, ο Έντουαρντ Τόμας, ο Ισαάκ Ρόζενμπεργκ και ο Ζίγκφριντ Σασούν.
Ο Ιρλανδός ποιητής, θεατρικός συγγραφέας και δοκιμιογράφος Ουίλιαμ Μπάτλερ Γέιτς ( Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1923) συνέχισε να δημοσιεύει. Με έμπνευση από την κελτική μυθολογία και παραδοσιακούς Άγγλους ποιητές όπως ο Μπλέικ, ο Σαίξπηρ και ο Σέλλεϋ δημιούργησε μια «εθνικο-ιρλανδική, μυθικο-μυστικιστική, συχνά συμβολική ποίηση» που άσκησε μεγάλη επιρροή στη ποιητική γενιά των μοντερνιστών.
Το 1922 ο Τ. Σ. Έλιοτ δημοσίευσε ένα από τα πιο διάσημα ποιήματά του, Η έρημη χώρα, κλασικό έργο του μοντερνισμού.
Σημαντικός εκπρόσωπος του μοντερνισμού στο μυθιστόρημα ήταν ο Ιρλανδός συγγραφέας Τζέιμς Τζόυς, το μυθιστόρημά του Οδυσσέας που εκδόθηκε το 1922 ήταν ένα από τα πρώτα έργα της εποχής του μοντερνισμού. Στη συνέχεια, το 1939, ο Τζόυς εξέδωσε το πιο εκκεντρικό έργο του 20ού αιώνα στην αγγλόφωνη πεζογραφία, το μυθιστόρημα Η αγρύπνια των Φίννεγκαν. Άλλη εκπρόσωπος του μοντερνισμού ήταν η Βιρτζίνια Γουλφ: Στο Φάρο (1927), η οποία σε αρκετά δοκίμιά της υποστήριξε και θεωρητικά τη στροφή από την παραδοσιακή στην πειραματική αφήγηση και την απεικόνιση του εσωτερικού νοητικού χώρου. Στους σημαντικούς μοντερνιστές περιλαμβάνονται η Ντόροθι Ρίτσαρντσον, με πρώτο από τον μεταγενέστερο κύκλο μυθιστορημάτων της το ημι-αυτοβιογραφικό Αιχμηρές στέγες (1915) και η Μέι Σίνκλερ, μυθιστοριογράφος, ποιήτρια και λογοτεχνική κριτικός.
Τα έργα του Ντ. Χ. Λώρενς - αρχικά παραδοσιακά και μεταγενέστερα με επίδραση από τη μοντερνιστική γραφή - γράφτηκαν σε μια εποχή αλλαγής της κοινωνικής στάσης απέναντι στις γυναίκες και τη σεξουαλικότητα. Αρκετά μυθιστορήματά του, όπως Γιοί και εραστές (1913), Το ουράνιο τόξο (1915) και Ο εραστής της λαίδης Τσάτερλι (1928) - θεωρήθηκαν άσεμνα και για χρόνια η έκδοσή τους ήταν απαγορευμένη.
Το παραδοσιακό μυθιστόρημα επέζησε, ανανεώθηκε θεματικά και εκπροσωπήθηκε από τους
- Άλντους Χάξλεϋ που το 1932 δημοσίευσε τη διάσημη δυστοπία του Θαυμαστός καινούργιος κόσμος,
- Άιβι Κόμπτον-Μπάρνετ με μυθιστορήματα στα οποία αποτυπώνει εικόνες της ύστερης βικτωριανής και της εδουαρδιανής εποχής,
- Ρόμπερτ Γκρέιβς κυρίως με ιστορικά μυθιστορήματα εμπνευσμένα από την ελληνική και ρωμαϊκή αρχαιότητα όπως το Εγώ, ο Κλαύδιος (1934)
- Δάφνη Ντι Μωριέ, μυθιστορήματα της οποίας διασκευάστηκαν σε ταινίες από τον Άλφρεντ Χίτσκοκ: Η ταβέρνα της Τζαμάικα, Ρεβέκκα και Τα Πουλιά.
- τα πρώιμα έργα του Γκράχαμ Γκρην: Ένα όπλο για πούλημα (1936).
- τα έργα του Ίβλιν Γουό: Μια χούφτα σκόνη (1934).
Στο είδος του σύγχρονου διηγήματος σημαντικοί εκπρόσωποι ήταν η Κάθριν Μάνσφιλντ και ο Σόμερσετ Μομ ο οποίος διακρίθηκε επίσης και ως μυθιστοριογράφος και θεατρικός συγγραφέας.
Από τους πιο διάσημους συγγραφείς αστυνομικών μυθιστορημάτων ήταν η Αγκάθα Κρίστι, δημιουργός του Ηρακλή Πουαρό και της Μις Μαρπλ, με πρώτο μυθιστόρημα Η Μυστηριώδης Υπόθεση στο Στάιλς (1920). Επίσης, ο Έντγκαρ Ουάλας (1875 – 1932), ο οποίος αναφέρεται συχνά ως ο βασιλιάς του εγκληματικού θρίλερ.
Ο Τζορτζ Όργουελ δραστηριοποιήθηκε κυρίως αυτή την εποχή, αν και τα πιο σημαντικά μυθιστορήματά του, Η Φάρμα των Ζώων (1945) και το 1984 το (1949) τα έγραψε μετά τον πόλεμο.
Στη θεατρική σκηνή παίζονταν έργα των Σον Ο'Κέισι, Σόμερσετ Μομ, Νόελ Κάουαντ και Τζον Μπόιντον Πρίστλεϊ. [56]
Από το 1945 έως το τέλος του αιώνα (Μεταμοντερνισμός) Επεξεργασία
- Ποίηση: Σέιμους Χίνι, Τεντ Χιουζ, Φίλιπ Λάρκιν, Πολ Μαλντούν, Ντέρεκ Μαχόν, Μάικλ Λόνγκλεϊ
- Θέατρο: Τέρενς Ράττιγκαν, Σάμιουελ Μπέκετ, Έντουαρντ Μποντ, Τζων Όσμπορν, Άρνολντ Γουέσκερ, Χάρολντ Πίντερ, Πήτερ Σάφερ, Τομ Στόπαρντ
- Μυθιστόρημα: Γκράχαμ Γκρην, Ίβλιν Γουό, Μάλκολμ Λόουρυ, Οργισμένοι νέοι, Πίτερ Ακρόιντ, Τζον Μπάνβιλ, Πατ Μπάρκερ, Α.Σ. Μπάιατ, Ουίλιαμ Γκόλντινγκ, Άντονι Πάουελ, Πωλ Σκοτ, Λώρενς Ντάρελ, Καζούο Ισιγκούρο, Σαλμάν Ρούσντι, Άιρις Μέρντοκ, Άλασντερ Γκρέι, Τζον Μπάνβιλ, Τζων Φώουλς, Μάρτιν Έιμις, Ίαν ΜακΓιούαν, Τζούλιαν Μπαρνς.
Αν και ορισμένοι κριτικοί είδαν τον μοντερνισμό στην αγγλική λογοτεχνία να τελειώνει γύρω στο 1939, αρκετοί μοντερνιστές, συμπεριλαμβανομένων των Τ.Σ. Έλιοτ, Ντόροθι Ρίτσαρντσον και Έζρα Πάουντ, δημοσίευαν μέχρι και τη δεκαετία του 1950 και του 1960, οπότε άρχισε η μετάβαση στον μεταμοντερνισμό. Συγχρόνως έγινε σαφής η απομάκρυνση από την πρωτοπορία και από το μυθιστόρημα της μεγαλοαστικής τάξης.
Μυθιστόρημα Επεξεργασία
Μεταξύ των Βρετανών μυθιστοριογράφων που συνέχισαν να δημοσιεύουν μετά τον πόλεμο ήταν ο Γκράχαμ Γκρην, του οποίου τα έργα εκτείνονται από τη δεκαετία του 1930 έως τη δεκαετία του 1980, ο Ίβλιν Γουό: Επιστροφή στο Μπράιντσχεντ (1945). Το 1947 ο Μάλκολμ Λόουρυ δημοσίευσε το Κάτω από το ηφαίστειο, η σάτιρα του Τζορτζ Όργουελ για τον ολοκληρωτισμό 1984 δημοσιεύτηκε το 1949.
Στη δεκαετία του 1950, εμφανίστηκε μια ομάδα νεαρών ανερχόμενων συγγραφέων που τα μυθιστορήματά τους στράφηκαν κατά της νεο-συντηρητικής αγγλικής ταξικής κοινωνίας και οι κριτικοί τους ονόμασαν Οργισμένους νέους. Εκπρόσωποι αυτής της κατεύθυνσης ήταν: ο Τζον Γουέιν με το Απόφοιτος με μέτριο βαθμό (1953), ο Τζον Μπρέιν: Μια θέση στην κορυφή (1957) και ο Κίνγκσλεϊ Έιμις κυρίως με το πρώτο του κωμικό μυθιστόρημα Ο τυχερός Τζιμ (1954). Τη ζωή και τα αδιέξοδα νεαρών εργατών στην Αγγλία απεικονίζει ρεαλιστικά ο Άλαν Σίλιτοου: Σάββατο βράδυ Κυριακή πρωί (1958) και ο Κιθ Γουότερχαουζ: Μπίλι ο ψεύτης (1959). Τα έργα τους παρουσιάζουν ένα πορτρέτο της επαρχιακής μεταπολεμικής Αγγλίας.
Άλλοι μυθιστοριογράφοι που έγραψαν στη δεκαετία του 1950 και αργότερα ήταν: ο Άντονι Πάουελ του οποίου ο δωδεκάτομος μυθιστορηματικός κύκλος Χορός στη μουσική του χρόνου, περιγράφει σατιρικά την αγγλική κοινωνία της ανώτερης και μεσαίας τάξης στις δεκαετίες πριν και μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και την αγγλική πολιτική, πολιτιστική και στρατιωτική ζωή στα μέσα του 20ού αιώνα. Το αλληγορικό μυθιστόρημα Ο άρχοντας των μυγών (1954) του βραβευμένου με Νόμπελ Ουίλιαμ Γκόλντινγκ, διερευνά τον αγώνα ανάμεσα στη βαρβαρότητα της ανθρωπότητας και τον πολιτισμό, παρουσιάζοντας μια ομάδα Βρετανών μαθητών που προσπαθούν να επιβιώσουν σε ένα έρημο νησί. Η Ιρλανδή Άιρις Μέρντοκ ήταν μια πολυγραφότατη συγγραφέας μυθιστορημάτων σε όλη τη διάρκεια του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα, με έργα που αναφέρονται κυρίως στις σεξουαλικές σχέσεις, την ηθική και τη δύναμη του ασυνείδητου.
Η Σκωτσέζα συγγραφέας Μύριελ Σπαρκ με το μυθιστόρημα Η δεσποινίς Μπρόντι στην ακμή της (1961, σε κινηματογραφική μεταφορά Η Δεύτερη Νιότη της Τζιν Μπρόντι) αναφέρεται στη διαπαιδαγώγηση, την πνευματική χειραφέτηση και χειραγωγία και τις πολλαπλές μορφές της ερωτικής επιθυμίας.[57] Ο Άντονι Μπέρτζες είναι γνωστός για τη δυστοπική μαύρη κωμωδία Το Κουρδιστό Πορτοκάλι (1962) που διασκευάστηκε στην ομώνυμη ταινία το 1971 και διαδραματίζεται στο όχι και τόσο μακρινό μέλλον. Κατά τη διάρκεια των δεκαετιών του 1960 και του 1970, ο Πωλ Σκοτ έγραψε μια τετράτομη σειρά μυθιστορημάτων, ένα χρονικό της παρακμής της βρετανικής κυριαρχίας στις Βρετανικές Ινδίες. Στα τέλη του 20ού αιώνα, εμφανίστηκαν αρκετοί Σκωτσέζοι σημαντικοί μυθιστοριογράφοι, όπως ο Τζέιμς Κέλμαν, που αναφέρεται με χιούμορ σε ζοφερές καταστάσεις της ζωής των κατώτερων τάξεων στη Γλασκώβη: Πόσο αργά ήταν, πόσο αργά (1994), και ο Άλασντερ Γκρέι του οποίου το Λάναρκ (1981) είναι ένα μεταμοντέρνο δυστοπικό έργο λογοτεχνίας του φανταστικού που διαδραματίζεται σε μια σουρεαλιστική εκδοχή της Γλασκώβης.
Ο Τζον Μπάνβιλ, ο Μάρτιν Έιμις, η Πατ Μπάρκερ, ο Ίαν ΜακΓιούαν και ο Τζούλιαν Μπαρνς είναι άλλοι εξέχοντες Βρετανοί μυθιστοριογράφοι του τέλους του 20ού αιώνα.
Από το 1950 και μετά, ένας σημαντικός αριθμός σημαντικών συγγραφέων προέρχονταν από χώρες της Κοινοπολιτείας των Εθνών. Η Ντόρις Λέσινγκ από τη Ροδεσία, τώρα Ζιμπάμπουε, ήταν κυρίαρχη παρουσία στην αγγλική λογοτεχνική σκηνή, δημοσιεύοντας από το 1950 και μετά σε όλο τον 20ό αιώνα και κέρδισε το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 2007. Ο Σαλμάν Ρούσντι, που έγινε γνωστός με Τα παιδιά του μεσονυκτίου 1981, είναι ένας άλλος συγγραφέας από τις πρώην βρετανικές αποικίες που μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο εγκαταστάθηκαν μόνιμα στη Βρετανία. Ο Β.Σ. Νάιπολ, γεννημένος στο Τρινιντάτ, το 2001 κέρδισε το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Συγγραφείς από τη Νιγηρία απέκτησαν διεθνή φήμη για έργα στα αγγλικά, όπως ο μυθιστοριογράφος Τσινούα Ατσέμπε και ο θεατρικός συγγραφέας Ουόλε Σογίνκα, ο οποίος κέρδισε το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1986, όπως και οι Νοτιοαφρικανοί μυθιστοριογράφοι Ναντίν Γκόρντιμερ (Βραβείο Νόμπελ το 1995) και Τζον Μάξγουελ Κούτσι (Βραβείο Νόμπελ 2003). Ο ποιητής Ντέρεκ Γουόλκοτ από την Αγία Λουκία της Καραϊβικής, ήταν ένας άλλος νικητής του βραβείου Νόμπελ το 1992. Ο Αυστραλός Πάτρικ Γουάιτ, του οποίου το πρώτο έργο δημοσιεύτηκε το 1939, κέρδισε το Νόμπελ το 1973.
Μεταξύ σημαντικών συγγραφέων μυθιστορημάτων κατασκοπείας και περιπέτειας στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα είναι ο Ίαν Φλέμινγκ, δημιουργός του Τζέιμς Μποντ. Ο Φλέμινγκ εξιστόρησε τις περιπέτειες του Μποντ σε 12 μυθιστορήματα, συμπεριλαμβανομένου του Καζίνο Ρουαγιάλ (1953). Ο Τζον Λε Καρρέ απεικόνισε τον κόσμο κατασκοπίας και αντικατασκοπείας, με πιο γνωστό μυθιστόρημα Ο κατάσκοπος που γύρισε από το κρύο (1963). Μυθιστορήματα περιπέτειας και κατασκοπείας έγραψε και ο Έρικ Άμπλερ Η μάσκα του Δημήτριου (1939), Βρώμικη ιστορία (1967) ανανεώνοντας το είδος. Ο Τζων Μπάκαν έγραψε επίσης μυθιστορήματα περιπέτειας. Αστυνομικά μυθιστορήματα έγραψαν η Ρουθ Ρέντελ και η Φίλις Ντόροθι Τζέιμς. Μεταξύ των σημαντικών συγγραφέων στο είδος της φανταστικής λογοτεχνίας ήταν ο Τζ. Ρ. Ρ. Τόλκιν, συγγραφέας των Χόμπιτ (1937) και Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών (1954), ο Κλάιβ Στέιπλς Λιούις συγγραφέας του Τα Χρονικά της Νάρνια (1950-56) και η Τζ. Κ. Ρόουλινγκ που έγραψε την εξαιρετικά επιτυχημένη σειρά με ήρωα τον Χάρι Πότερ.
Θέατρο Επεξεργασία
Στο θέατρο, τα ελαφρά έργα της μεταπολεμικής περιόδου δραματουργών όπως ο Τέρενς Ράττιγκαν και ο Νόελ Κάουαντ αμφισβητήθηκαν τη δεκαετία του 1950 από τους Οργισμένους νέους, σε έργα όπως τα Οργισμένα νιάτα (1956) του Τζον Όσμπορν. Και πάλι στη δεκαετία του 1950, το Θέατρο του Παραλόγου εκφράστηκε από τον Ιρλανδό Σάμιουελ Μπέκετ: Περιμένοντας τον Γκοντό (1955) και επηρέασε βαθιά το βρετανικό δράμα και άλλους συγγραφείς, όπως τον Χάρολντ Πίντερ: Πάρτι Γενεθλίων (1958), και τον Τομ Στόπαρντ: Ο Ρόζενκραντζ και ο Γκίλντενστερν είναι νεκροί (1966). Ένα σημαντικό νέο στοιχείο στον κόσμο του βρετανικού θεάτρου, από τις απαρχές του ραδιοφώνου στη δεκαετία του 1920, ήταν η συγγραφή έργων ή η διασκευή παλιότερων θεατρικών έργων για το ραδιόφωνο του BBC στις δεκαετίες του 1950 και του 1960 και από τη δεκαετία του 1960 για την τηλεόραση. Πολλοί μεγάλοι Βρετανοί θεατρικοί συγγραφείς, όπως η Κάριλ Τσέρτσιλ, ο Μπρένταν Μπίαν, ο Τζον Μόρτιμερ ξεκίνησαν ουσιαστικά τη σταδιοδρομία τους από το BBC.
Ποίηση Επεξεργασία
Στον χώρο της ποίησης, μεγάλοι ποιητές όπως ο Τ.Σ.Έλιοτ, ο Ουίσταν Ώντεν και ο Ντύλαν Τόμας εξακολουθούσαν να εκδίδουν μεταπολεμικά. Νέοι ποιητές που ξεκίνησαν τη σταδιοδρομία τους τις δεκαετίες του 1950 και του 1960 περιλαμβάνουν τον Φίλιπ Λάρκιν, τον Τεντ Χιουζ και τους Ιρλανδούς Σέιμους Χίνι, Ντέρεκ Μαχόν, Μάικλ Λόνγκλεϊ και Πολ Μαλντούν, μεταξύ άλλων.
Βραβεία Νόμπελ αγγλικής λογοτεχνίας Επεξεργασία
- 1907 : Ράντγιαρντ Κίπλινγκ (γεννήθηκε στη Βρετανική Ινδία)
- 1923 : Γουίλιαμ Μπάτλερ Γέιτς
- 1925 : Τζορτζ Μπέρναρντ Σω
- 1932 : Τζον Γκάλσγουορθι
- 1948 : Τόμας Στερνς Έλιοτ
- 1950 : Μπέρτραντ Ράσελ
- 1953 : Ουίνστον Τσώρτσιλ
- 1969: Σάμιουελ Μπέκετ
- 1983: Ουίλιαμ Γκόλντινγκ
- 1991: Ναντίν Γκόρντιμερ (γεννήθηκε στη Νότια Αφρική)
- 1992: Ντέρεκ Γουόλκοτ
- 1995: Σέιμους Χίνι
- 2001: Β.Σ. Νάιπολ (γεννήθηκε στο Τρινιδάντ)
- 2005: Χάρολντ Πίντερ
- 2007: Ντόρις Λέσινγκ (μεγάλωσε στη Ζιμπάμπουε)
- 2017: Καζούο Ισιγκούρο (γεννήθηκε στην Ιαπωνία)
- 2021: Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (γεννήθηκε στη Ζανζιβάρη)
Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία
Πολυμέσα σχετικά με το θέμα English-language literature στο Wikimedia Commons
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ . «elifnotes.com/introduction-history-of-english-literature/».
- ↑ . «scientific-editing.info/blog/history-of-english-literature/». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Νοεμβρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 24 Σεπτεμβρίου 2023.
- ↑ . «britannica.com/art/English-literature».
- ↑ . «englishliteraturezone.com/renaissance-period-in-english-literature/».
- ↑ . «poetryfoundation.org/collections/an-introduction-to-the-english-renaissance».
- ↑ . «artandpopularculture.com/Revenge_play».
- ↑ . «encyclopedia.com/arts/educational-magazines/elizabethan-drama».
- ↑ . «britannica.com/art/English-literature/Playwrights-after-Shakespeare».
- ↑ . «shakespeare.org.uk/william-shakespeare/william-shakespeare-biography/».
- ↑ . «studysmarter.co.uk/explanations/english-literature/literary-movements/metaphysical-poets/».
- ↑ . «churchofengland.org/confidence-in-the-bible-diocesan-synod-motion.pdf» (PDF).
- ↑ . «poets.org/text/brief-guide-metaphysical-poets».
- ↑ . «study.com/academy/lesson/cavalier-poetry-definition-characteristics-examples».
- ↑ . «poets.org/poet/john-milton».
- ↑ . «britannica.com/art/Restoration-literature».
- ↑ . «poetryfoundation.org/poets/john-milton».
- ↑ . «bl.uk/people/john-dryden». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Ιουλίου 2022. Ανακτήθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 2023.
- ↑ . «courses.lumenlearning.com/suny-britlit1/chapter/the-british-restoration/».
- ↑ . «academia.edu/Το θέατρο στην Αγγλία (1650-1750)».
- ↑ 20,0 20,1 20,2 . «studysmarter.co.uk/explanations/english-literature/literary-movements/the-augustan-age/».
- ↑ . «ovigreek.wordpress.com/ Αλεξάντερ Πόουπ».
- ↑ . «academic.oup.com/The 1737 Licensing Act and Its Impact».
- ↑ . «prettyeasyy.com/augustan-age/literature/english-literature/».
- ↑ . «languagehumanities.org/what-is-the-age-of-johnson».
- ↑ . «hhrc.ac.in/ePortal/English/The Age of Johnson (1745-1798)/Richardson.pdf» (PDF).
- ↑ . «el.alegsaonline.com/art/Όλιβερ Γκόλντσμιθ».
- ↑ . «tvxs.gr/news/kosmos/osian-i-megalyteri-logotexniki-apati-stin-istoria/».
- ↑ . «britannica.com/topic/The-Man-of-Feeling».
- ↑ . «englishliterature.info/2020/02/precursors-of-romanticism».
- ↑ . «worldhistory.org/article/the-impact-of-the-british-industrial-revolution/».
- ↑ . «thoughtco.com/romanticism-definition».
- ↑ . «poetryfoundation.org/poets/william-blake».
- ↑ . «thematofylakes.gr/lake-poets/».
- ↑ . «bl.uk/romantics-and-victorians/articles/the-romantics». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Ιουνίου 2023. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουλίου 2023.
- ↑ . «britannica.com/art/English-literature/The-Romantic-period».
- ↑ . «olympia.gr/ellada/gouolter-skot-apo-tous-simantikotero/».
- ↑ . «onlinelibrary.wiley.com/Sage Writing».
- ↑ . «victorianweb.org/genre/sage».
- ↑ . «encyclopedia.com/humanities/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/arnold-matthew-1822-1888».
- ↑ . «sites.udel.edu/britlitwiki/the-realistic-novel-in-the-victorian-era/».
- ↑ . «dromospoihshs.gr/Ανεμοδαρμένα Ύψη».
- ↑ . «lifo.gr/culture/vivlio/antoni-trolop-enas-apo-toys-simantikoteroys-syggrafeis-tis-biktorianis-epohis».
- ↑ . «digilander.libero.it/liceo.piazza/zanotti/TheVictorianNovel.pdf» (PDF).
- ↑ . «jiubilo.blogspot.com/2018/Η Δολοφονημένη Εξαδέλφη / Σέρινταν Λε Φανού».
- ↑ . «arthurconandoyle.com/».
- ↑ . «theidlewoman.net/the-prisoner-of-zenda-anthony-hope/».
- ↑ . «biography.com/authors-writers/robert-louis-stevenson».
- ↑ . «poetryfoundation.org/collections/an-introduction-to-the-victorian-era».
- ↑ Κίτρινο βιβλίο: κορυφαίο περιοδικό της δεκαετίας του 1890 στη Μ. Βρετανία. Ήταν συνδεδεμένο με τον αισθητισμό και το παρακμιακό κίνημα και περιείχε ένα ευρύ φάσμα λογοτεχνικών και καλλιτεχνικών ειδών, ποίηση, διηγήματα, δοκίμια, εικονογραφήσεις βιβλίων, πορτρέτα και αναπαραγωγές ζωγραφικής.
- ↑ . «englishliterature.info/2021/04/victorian-drama-and-theatre».
- ↑ . «poetryfoundation.org/poets/oscar-wilde».
- ↑ . «britannica.com/biography/George-Bernard-Shaw».
- ↑ . «cliffsnotes.com/literature/p/a-passage-to-india/e-m-forster-biography».
- ↑ . «masterclass.com/articles/modernist-literature-guide».
- ↑ . «poets.org/text/brief-guide-imagism».
- ↑ . «jbpriestleysociety.com/biography/».
- ↑ . «lifo.gr/culture/vivlio/i-despoinis-mpronti-stin-akmi-tis-polydiabasmeno-mythistorima-tis-myriel-spark».
 |
Αυτό το λήμμα σχετικά με τη λογοτεχνία χρειάζεται επέκταση. Μπορείτε να βοηθήσετε την Βικιπαίδεια επεκτείνοντάς το. |