Αναζητώντας νόημα ζωής
Το βιβλίο Αναζητώντας νόημα ζωής γράφτηκε το 1946 από τον Βίκτωρ Φρανκλ ο οποίος καταγράφει τις εμπειρίες του ως κρατούμενος σε ένα Γερμανικό στρατόπεδο συγκέντρωσης. Ο Φρανκλ περιγράφει την υπαρξιακή ψυχοθεραπευτική μέθοδο που έχει ως κεντρικό άξονα την αναζήτηση ενός νοήματος ζωής, ενός προσωπικού λόγου για να ζήσει κάποιος. Σύμφωνα με τον Φρανκλ, το βιβλίο προσπαθεί να απαντήσει στην ερώτηση: Πώς η καθημερινή ζωή ενός στρατοπέδου συγκέντρωσης αντανακλάται στο μυαλό του μέσου κρατούμενο; Στο πρώτο μέρος καταγράφονται οι εμπειρίες του συγγραφέα από το στρατόπεδο συγκέντρωσης, ενώ στο δεύτερο μέρος επιχειρείται μια εισαγωγή στην ιδέα του προσωπικού νοήματος και στη θεωρία της υπαρξιακής Λογοθεραπείας.
| Συγγραφέας | Βίκτορ Φρανκλ |
|---|---|
| Τίτλος | …trotzdem Ja zum Leben sagen Man's Search for Meaning |
| Υπότιτλος | Ein Psychologe erlebt das Konzentrationslager |
| Γλώσσα | Γερμανικά |
| Ημερομηνία δημοσίευσης | 1946[1] |
| Θέμα | ψυχολογία |
| Χαρακτήρες | Βίκτορ Φρανκλ |
| Τόπος | Στρατόπεδο συγκέντρωσης Άουσβιτς |
| LC Class | OL1268413W |
| LΤ ID | 918 |
| Πρώτη έκδοση | Beacon Press |
| δεδομένα () | |
Εκδόσεις Επεξεργασία
Ο τίτλος του βιβλίου στα Γερμανικά είναι ...trotzdem Ja zum Leben sagen: Ein Psychologe erlebt das Konzentrationslager και ο τίτλος της πρώτης Αγγλικής μετάφρασης ήταν From Death-Camp to Existentialism. Ο συνηθέστερος τίτλος του βιβλίου στα Αγγλικά είναι Man's Search for Meaning: An Introduction to Logotherapy, παρόλο που ο υπότιτλος συνήθως δεν αναφέρεται στα εξώφυλλα των νεώτερων εκδόσεων.[2] Στα Ελληνικά κυκλοφόρησε πρώτη φορά με τον τίτλο Aναζητώντας νόημα ζωής και ελευθερίας σε ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης [εκκρεμεί παραπομπή].
Εμπειρίες από ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης Επεξεργασία
Ο Φρανκλ αναγνωρίζει τρεις ψυχολογικές αντιδράσεις που βιώνονται σε κάποιο βαθμό από όλους τους κρατούμενους:
- Σοκ κατά την αρχική φάση εισαγωγής στο στρατόπεδο. Απόγνωση.
- Απάθεια μετά την προσαρμογή στη ζωή του στρατοπέδου. Σε αυτή τη φάση ο κρατούμενος ενδιαφέραται μόνο για ό,τι εξηπηρετεί την επιβίωση αυτού και των συντρόφων του.
- Αποπροσωποποίηση, απογοήτευση, νέκρωση συναισθημάτων.
Ο Φρανκλ καταλήγει στο συμπέρασμα ότι το νόημα της ζωής μπορεί να βρεθεί σε κάθε στιγμή. Η ζωή δεν παύει να έχει νόημα ακόμα και υπό το κράτος του φόβου θανάτου και της ταλαιπωρίας. Κατά τη διάρκεια μιας συνεδρίας ομαδικής θεραπείας με κρατούμενους που στερήθηκαν το φαγητό, προσπαθώντας να προστατέψουν από την τιμωρία έναν ανώνυμο συγκρατούμενό τους, ο Φρανκλ διατύπωσε την άποψη ότι για τον οποιοδήποτε που βρίσκεται σε μια φρικτή κατάσταση, υπάρχει κάτι στο οποίο στρέφεσαι (φίλος, οικογένεια, θεός) και δεν θα ήθελες να απογοητεύσεις. Ο Φρανκλ, μέσα από την εμπειρία του ως κρατούμενος, καταλήγει ότι οι ψυχολογικές αντιδράσεις ενός ανθρώπου δεν είναι αποκλειστικά αποτέλεσμα των συνθηκών της ζωής του, όσο σκληρές και αν είναι, αλλά εξαρτώνται από την ελευθερία επιλογής νοήματος που δεν χάνεται ποτέ. Ο Φρανκλ παρατήρησε το παράδοξο να επιβιώνουν κάποιοι κρατούμενοι με σχετικά κακή σωματική υγεία, ενώ άλλοι φαινομενικά δυνατοί να μην τα καταφέρνουν. Διαπίστωσε ότι αυτό που κάνει τη διαφορά είναι η ύπαρξη ενός νοήματος ζωής, ενός προσωπικού λόγου για να θέλει κάποιος να ζήσει, όποιος και αν είναι αυτός ο λόγος.
Ένα παράδειγμα της ιδέας του Φρανκλ για τη σημασία εύρεσης νοήματος ζωής εν μέσω των φρικτών συνθηκών του στρατοπέδου συγκέντρωσης Άουσβιτς φαίνεται στο απόσπασμα που ακολουθεί: "... περπατούσαμε με δυσκολία στο σκοτάδι πάνω σε πέτρες και λακκούβες, σε έναν δρόμο που οδηγούσε στο στρατόπεδο. Οι φρουροί φωνάζανε και μας χτυπάγανε με τα κοντάκια των όπλων τους. Όσοι δεν μπορούσαν να περπατήσουν στηρίζονταν στους ώμους των διπλανών τους. Δεν αρθρώναμε λέξη. Ο παγωμένος αέρας δεν προσφέρονταν για κουβέντες. Προστατεύοντας το στόμα του πίσω από τον ανασηκωμένο γιακά του, ο διπλανός μου μου είπε ξαφνικά: αν οι γυναίκες μας μιας έβλεπαν τώρα! Ελπίζω αυτές τουλάχιστον να είναι καλύτερα και να μην περνάνε αυτά που περνάμε εμείς.. Αυτή η φράση με έκανε να σκεφτώ και τη δική μου σύζυγο. Και καθώς παραπατούσαμε για μίλια, γλιστρώντας στους παγετούς, υποστηρίζοντας ο ένας τον άλλο, σηκώνοντας ο ένας τον άλλο και προχωρώντας, δεν είπαμε τίποτα, αλλά και οι δυο ξέραμε: ο καθένας μας σκέφτονταν την γυναίκα του. Που και που κοίταζα τον ουρανό, όπου τα αστέρια σβήνανε και το χρώμα της ανατολής άρχιζε να φωτίζει πίσω από το σύννεφα. Αλλά το μυαλό μου ήταν κολλημένο στην εικόνα της γυναίκας μου, που την φανταζόμουνα με μια απόκοσμη ακρίβεια. Την άκουγα να μου μιλάει, την είδα να μου χαμογελάει με μια ειλικρινή και ενθαρρυντική όψη. Πραγματική ή οπτασία, η όψη της ήταν πιο φωτεινή από τον ήλιο που άρχισε να ανατέλλει.. Τότε μια σκέψη με καθήλωσε: για πρώτη φορά στη ζωή μου είδα την αλήθεια όπως αποδίδεται από τόσους ποιητές και διακηρύσσεται από τόσους διανοητές. Η αλήθεια ότι η αγάπη είναι ο μέγιστος σκοπός ενός ανθρώπου. Και τότε κατανόησα το μυστικό: η λύτρωση του ανθρώπου είναι μέσω της αγάπης και στην αγάπη. Κατάλαβα πως ένας άνθρωπος που δεν του έμεινε τίποτα στον κόσμο, μπορεί να είναι ευδαίμονας για μια στιγμή, σκεπτόμενος ένα αγαπημένο του πρόσωπο. Σε μια κατάσταση έσχατης απόγνωσης, όταν ένας άνθρωπος το μόνο που μπορεί να καταφέρει είνα να αντέξει τις δοκιμασίες του με έναν έντιμο τρόπο, μπορεί σε αυτή την κατάσταση να αυτοεκληρωθεί ως άνθρωπος, μέσω της σκέψης και της νοερής εικόνας ενός αγαπημένου προσώπου." [3]
Ο Φρανκλ καταλήγει ότι υπάρχουν μόνο δύο είδη ανθρώπων, οι έντιμοι και οι ανέντιμοι. Κάθε κοινωνία έχει και τις δυο κατηγοριες, για αυτό υπήραν "έντιμοι" Ναζί και "ανέντιμοι" κρατούμενοι, με πιο φημισμένους τους Καπο οι οποίοι βασάνιζαν και εκμεταλεύονταν τους συγκρατούμενούς τους [4].
Κατά την απελευθέρωση Επεξεργασία
Τελειώνοντας το πρώτο μέρος του βιβλίου του, ο Φρανκλ περιγράφει τις ψυχολογικές αντιδράσεις των κρατουμένων στην απελευθέρωση τους, διακρίνοντας τρία στάδια. Το πρώτο στάδιο χαρακτηρίζεται από αποπροσωποποίηση - μια περίοδο επαναρρύθμισης, όπου ο κρατούμενος επιστρέφει βαθμιαία στον κόσμο. Αρχικά οι πρώην κρατούμενοι είναι τόσο μουδιασμένοι που δεν μπορούν να κατανοήσουν τι σημαίνει η ελευθερία και να ανταποκριθούν συναισθηματικά σε αυτήν. Κάποιοι πιστεύουν ότι είναι μια αυταπάτη, ένα όνειρο το οποίο θα τελειώσει. Κατά την πρώτη έξοδο από την φυλακή οι κρατούμενοι δεν μπορούσαν να αντλήσουν ευχαρίστηση από οτιδήποτε. Η ελευθερία που τόσο ονειρεύονταν για χρόνια, έμοιαζε σουρεαλιστική και ασύλληπτη πραγματικότητα.
Το σώμα είναι το πρώτο που ξεφεύγει από αυτό το στάδιο, αντιδρώντας με μια αδηφάγο ορμή για φαγητό και ύπνο. Μόνο μετά την αναπλήρωση των σωματικών αναγκών είναι το πνεύμα σε θέση να αντιδράσει και να σπάσει τις αλυσίδες που το δέσμευαν. Αυτό αποτελεί την έναρξη του δεύτερου σταδίου, κατά το οποίο ελοχεύει ο κίνδυνος της αποδόμησης της προσωπικότητας. Καθώς η έντονη πίεση στο πνεύμα σταματάει, η ψυχική υγεία κινδυνεύει. Ο Φρανκλ χρησιμοποιεί την αναλογία του δύτη που απελευθερώνεται απότομα από την πίεση του θαλάμου αποσυμπίεσης.
Κατά την επιστροφή στις εστίες τους, οι κρατούμενοι έχουν να παλέψουν με ακόμα δυο βασικά βιώματα που απειλούν την ψυχική τους υγεία: την πικρία και την απογοήτευση. Το τελευταίο στάδιο είναι η πικρία και η έλλειψη ανάδρασης από τον εξωτερικό κόσμο "σαν να έπεσε σε μια τρύπα και να μην μπορεί να δει ή να ακούσει πλέον τους άλλους". Χειρότερο είναι η απογοήτευση, η ανακάλυψη ότι η ταλαιπωρία δεν τελείωσε και η ποθούμενη ευτυχία δεν θα έρθει. Αυτό είναι το βίωμα όσων γύρισαν σπιτι και δεν βρήκαν αυτό που έλπιζαν ότι θα τους περίμενε. Η ελπίδα που τους κράτησε ζωντανούς στο στρατόπεδο, το νόημα ζωής που είχαν, τώρα δεν ήταν εκεί. Ο Φρανκλ θεωρεί αυτή την εμπειρία ως την δυσκολότερη να ξεπεραστεί.
Ωστόσο, καθώς περνάει ο καιρός, η εμπειρία του κρατούμενου στο στρατόπεδο συγκέντρωσης παραμένει ως περασμένος εφιάλτης. Γνωρίζει ότι δεν υπάρχει κάτι περισσότερο να φοβηθεί "εκτός από τον θεό".
Το νόημα ζωής του Φρανκλ είναι να βοηθά τους άλλους να βρουν το δικό τους [εκκρεμεί παραπομπή].
Η Επιτυχία και η ευτυχία ως επακόλουθα Επεξεργασία
Κατά τον Φράνκλ η επιτυχία και η ευτυχία δεν είναι κάτι που μπορεί να επιδιωχθεί αλλά κάτι που επακολουθεί. Όσο πιο πολύ αναζητά κάποιος την επιτυχία, τόσο θα απομακρύνεται από αυτή. Η επιτυχία, όπως και η ευτυχία, αποτελούν "παρενέργειες" της αφοσίωσης σε έναν ανώτερο σκοπό ή αποτελούν παράγωγα της προσωπικής αφιέρωσης σε έναν άλλο άνθρωπο. Η ευτυχία είναι κάτι που συμβαίνει και έτσι πρέπει να αφήνεται να συμβεί και όχι να αναζητείται ως άμεσος στόχος. Η επιτυχία ακολουθεί σε βάθος χρόνου την επιδίωξη ενός ανώτερου σκοπού (σελ.12)[4].
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ Βίκτορ Φρανκλ: «…trotzdem Ja zum Leben sagen» (Γερμανικά) Beacon Press. 1946. Ανακτήθηκε στις 8 Δεκεμβρίου 2020.
- ↑ Man's Search for Meaning, Viktor Frankl. Beacon Press, 2006, ISBN 978-0807014264
- ↑ Man's Search for Meaning, Part One, "Experiences in a Concentration Camp", Viktor Frankl, Pocket Books, ISBN 978-0-671-02337-9 pp. 56-57
- ↑ 4,0 4,1 Man's Search for Meaning, Viktor Frankl. Beacon Press, 1992, ISBN 0-8070-1426-5
Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία