Βικιπαίδεια

Βολαπιούκ

Volapük
Βολαπιούκ
Ομιλείται σε: Χώρες της Ευρώπης κυρίως
Ομιλητές: 20
Κατάταξη:
Ταξινόμηση: Τεχνητή γλώσσα
  Διεθνής τεχνητή γλώσσα
   Βολαπιούκ
Kατάσταση
Επίσημη γλώσσα: ΟΧΙ
Ρυθμιστής:
Κώδικες γλώσσας
ISO 639-1 vo
ISO 639-2/Β vol
ISO 639-3 vol
SIL

Η Βολαπιούκ ή Volapük (προφορά : volaˈpyk [1]) είναι μια τεχνητή γλώσσα, που δημιουργήθηκε το 1879–1880 από τον Γιόχαν Μάρτιν Σλάιερ (γερμ. Johann Martin Schleyer), έναν Ρωμαιοκαθολικό ιερέα στο Μεγάλο Δουκάτο της Βάδης στη Γερμανία.

Ο Σλάιερ ένιωσε ότι ο Θεός του είπε στον ύπνο του να δημιουργήσει μια διεθνή γλώσσα. Τα πρώτα συνέδρια της Βολαπιούκ έλαβαν μέρος το 1884 στο Φριντριχσχάφεν, το 1887 στο Μόναχο και το 1889 στο Παρίσι. Στα 2 πρώτα συνέδρια χρησιμοποίησαν τα Γερμανικά, ενώ στο τελευταίο συνέδριο χρησιμοποίησαν μόνον τη Βολαπιούκ. Το 1889, υπολογίζονταν ότι υπήρχαν 283 όμιλοι, 25 περιοδικά για την και σχετικά με τη Βολαπιούκ, και 316 βιβλία σε 25 γλώσσες.[2] Σήμερα οι ομιλητές της Βολαπιούκ υπολογίζονται σε 20 με 30 παγκοσμίως. Η Βολαπιούκ σε μεγάλο βαθμό αντικαταστάθηκε στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα από απλότερες και πιο εύκολες στην εκμάθηση γλώσσες, όπως η Εσπεράντο, η Ίντο και η Ιντερλίνγκουα.

Ορθογραφία και Προφορά Επεξεργασία

 
Ο Σλάιερ πρότεινε εναλλακτικές μορφές διακριτικών (umlaut) για τα φωνήεντα, αλλά αυτά σπανίως χρησιμοποιήθηκαν.
γράμμα IPA
a [[a]]
ä [[ɛ]]
b [[b]]
c [[tʃ]] or [[dʒ]]
d [[d]]
e [[e]]
f [[f]]
γράμμα IPA
g [[ɡ]]
h [[h]]
i [[i]]
j [[ʃ]] or [[ʒ]]
k [[k]]
l [[l]]
m [[m]]
γράμμα IPA
n [[n]]
ο [[o]]
ö [[ø]]
p [[p]]
r [[r]]
s [[s]] or [[z]]
t [[t]]
γράμμα IPA
u [[u]]
ü [[y]]
v [[v]]
x [[ks]] or [[ɡz]]
y [[j]]
z [[ts]] or [[dz]]

Σημείωση: Τα ä, ö και ü δεν έχουν εναλλακτικές μορφές όπως τα ae, oe και ue της Γερμανικής.

Δεν υπάρχουν δίφθογγοι, ενώ κάθε φωνήεν προφέρεται ξεχωριστά. Οι πολυσύλλαβες λέξεις τονίζονται πάντα στο τελευταίο φωνήεν. Για παράδειγμα, neai που σημαίνει "ποτέ" προφέρεται ως [[ne.a.ˈi]]. (Αν και, η ερωτηματική κατάληξη "-li" δεν επηρεάζει τον τονισμό της λέξης στην οποία επικολλάται.)

Το γράμμα r αποφεύχθηκε να χρησιμοποιηθεί στην αρχική Βολαπιούκ του Σλέϋερ, με το σκεπτικό ότι θα ήταν δύσκολο για τους Κινέζους να το προφέρουν, και με την υιοθέτηση ξένων ριζών λέξεων το r γενικά διαμορφώθηκε σε l. Για παράδειγμα, το αγγλικό rose γίνεται lol. Εντούτοις, άλλα ασυνήθιστα φωνήματα, όπως τα ö /ø/ και ü /y/, δεν αποφεύχθηκαν,[3] και ο Άρι ντε Γιονγκ πρόσθεσε το /r/ στη δική του αναθεώρηση της γλώσσας. Η σύγχρονη Βολαπιούκ έχει ελάχιστα ζευγάρια l-r όπως τα rel (που σημαίνει "θρησκεία") vs lel (που σημαίνει "σίδηρος").

Λεξιλόγιο Επεξεργασία

Ο Σλέϋερ υιοθέτησε το λεξιλόγιο κυρίως από την Αγγλική, με μικρότερα δάνεια από τη Γερμανική και τη Γαλλική. Μερικές λέξεις τροποποιήθηκαν σε μεγάλο βαθμό για τη μη εύκολη αναγνωρίσιμοτητά τους, παρόλο που πολλές άλλες παρέμειναν ευκόλως αναγνωρίσιμες για έναν ομιλητή των γλωσσών που αποτελούν πηγή για το λεξιλόγιο της Βολαπιούκ.[4] Για παράδειγμα, οι λέξεις vol και pük προέρχοναι από τις Αγγλικές λέξεις world και speak. Αν και γλωσσολογικά ασήμαντες, και αδιάφορες σχετικά με την απλότητα και συνοχή του κανόνα του τονισμού, αυτές οι παραμορφώσεις των λέξεων λοιδορήθηκαν σε μεγάλο βαθμό από τους δυσφημιστές της γλώσσας. Φάνηκε όμως ότι ήταν στην πρόθεση του Σλέϋερ, εντούτοις, να τροποποιήσει τις δανεικές λέξεις με τέτοιο τρόπο που θα ήταν δύσκολο να τις αναγνωρίσεις, χάνοντας έτσι τους δεσμούς τους με τις γλώσσες (και κατ΄επέκταση με τα έθνη) από τα οποία προήλθαν. Ας το συγκρίνουμε με την κοινή κριτική που ασκήθηκε ότι η Εσπεράντο και η Ιντερλίνγκουα είναι πολύ ευκολότερες στην εκμάθηση για τους Ευρωπαίους παρά για εκείνους που έχουν ως μητρικές γλώσσες μη-Ευρωπαϊκές.

Γραμματική Επεξεργασία

Η γραμματική είναι περίπου βασισμένη σε αυτήν των Ινδοευρωπαϊκών γλωσσών αλλά με έναν ομαλοποιημένο συγκολλητικό χαρακτήρα: τα γραμματικά χαρακτηριστικά υποδηλώνονται με τη σύμπηξη αναλοίωτων στοιχείων περισσότερο, παρά με την προσφυγή σε κλίσεις με πολυσημία νοημάτων.

Όπως και στα Γερμανικά, το ουσιαστικό στη Βολαπιούκ έχει τέσσερις πτώσεις: την ονομαστική, τη γενική, τη δοτική και την αιτιατική. Στις σύνθετες λέξεις, το πρώτο μέρος της σύνθετης λέξης συνήθως χωρίζεται από το δεύτερο από την κατάληξη της γενικής -a, e.g. Vola-pük, "του-κόσμου γλώσσα". Αν και, οι καταλήξεις για τις άλλες πτώσεις (-e για τη δοτική, και -i για την αιτιατική) χρησιμοποιούνται μερικές φορές, ή οι ρίζες μπορεί να προστίθενται στην ονομαστική, χωρίς κανένα διαχωριστικό φωνήεν.

Ακολουθεί η κλίση της Βολαπιούκ λέξης vol, που σημαίνει "κόσμος" στα ελληνικά:

Κλίση της Βολαπιούκ Ενικός Πληθυντικός
Ονομαστική vol (ο κόσμος) vols (οι κόσμοι)
Γενική vola (του κόσμου) volas (των κόσμων)
Δοτική vole (εις τον κόσμο) voles (εις τους κόσμους)
Αιτιατική voli (τον κόσμο) volis (τους κόσμους)

Τα επίθετα, σχηματίζονται με το επίθεμα (κατάληξη) -ik, συνήθως ακολουθώντας το ουσιαστικό από το οποίο προέρχονται. Τα επιρρήματα σχηματίζονται με την κατάληξη -o, είτε στη ρίζα είτε στα επίθετα με κατάληξη -ik (gudik "καλό", gudiko "καλά"). Συνήθως ακολουθούν το ρήμα ή το επίθετο το οποίο τροποποιούν.

Οι αντωνυμίες αρχίζουν από o-. Στον ενικό αριθμό, είναι οι ob "Εγώ", ol "εσύ", om "αυτός", of "αυτή", on "αυτό, s/he". Σχηματίζουν τον πληθυντικό τους με -s: obs "εμείς", ons "αυτοί". Η κτητική αντωνυμία μπορεί να σχηματιστεί είτε με τη γενική σε -a είτε με το επιθετικό -ik: oba ή obik σημαίνει "δικό μου". Οι προθέσεις, οι σύνδεσμοι και τα επιφωνήματα σχηματίζονται επίσης από ρίζες ουσιαστικών με την προσθήκη των κατάλληλων επιθεμάτων (ή καταλήξεων).

Το ρήμα μεταφέρει έναν μεγάλο βαθμό λεπτομέρειας ή πληροφορίας, με μορφήματα που σηματοδοτούν τον χρόνο, την έγκλιση, τη φωνή (ενεργητική ή παθητική), το πρόσωπο, τον αριθμό και (στην περίπτωση του 3ου προσώπου) το φύλο του υποκειμένου της πρότασης. Αν και, πολλές από αυτές τις κατηγορίες είναι προαιρετικές, και ένα ρήμα μπορεί να σταθεί αυτόνομα σε μια κατάσταση χωρίς προσδιορισμούς. Ένα ρήμα της Βολαπιούκ μπορεί να κλιθεί με 1.584 τρόπους (περιλαμβάνοντας τα απαρέμφατα και τα αυτοπαθή). Αν και στον απλό ενεστώτα, οι αντωνυμίες συγκολλούνται στον ρηματικό κορμό: binob "Εγώ είμαι", binol "εσύ είσαι", κλπ. Η παθητική φωνή παίρνει το πρόθημα pa-: palöfons σημαίνει "αυτοί αγαπιούνταν".

Ιστορία Επεξεργασία

 
Αναμνηστική Επιγραφή για τον Σλέϋερ.

Ο Σλέϋερ πρώτος δημοσίευσε ένα σχεδίασμα της Βολαπιούκ τον Μάιο του 1879 στο Sionsharfe, ένα καθολικό περιοδικό ποίησης του οποίου ήταν εκδότης. Μετά ακολούθησε το 1880 ένα πλήρες σε έκταση βιβλίο στα Γερμανικά. Ο ίδιος ο Σλέϋερ δεν έγραψε βιβλία για τη Βολαπιούκ σε άλλες γλώσσες, αλλά σύντομα το έκαναν άλλοι συγγραφείς.

Ο Αντρέ Σερπιγιό γράφει για το τρίτο συνέδριο της Βολαπιούκ,

Τον Αύγουστο του 1889 το τρίτο συνέδριο πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι. Περίπου διακόσιοι συμμετέχοντες το παρακολούθησαν από πολλές χώρες. Και, σε αντίθεση με τα πρώτα δύο συνέδρια, οι συμμετέχοντες μιλούσαν μόνο Βολαπιούκ. Για πρώτη φορά στην ιστορία την ανθρωπότητας, δεκαέξι χρόνια πριν το Διεθνές Συνέδριο για την Εσπεράντο στη Βουλώνη, ένα διεθνές συνέδριο διεξάγονταν σε μια διεθνή γλώσσα.[5]

Ο Ολλανδός κρυπτογράφος δρ. Ωγκύστ Κέρκχοφς ήταν για κάποια χρόνια Διευθυντής της Ακαδημίας Βολαπιούκ, και εισήγαγε το κίνημα σε πολλές χώρες. Εντούτοις δημιουγήθηκαν εντάσεις ανάμεσα στον δρ. Κέρκχοφς και άλλα μέλη της Ακαδημίας, που επιθυμούσαν να γίνουν μεταρρυθμίσεις στη γλώσσα, και στον Σλέϋερ, που επέμενε έντονα να διατηρήσει τα ιδιοκτησιακά του δικαιώματα. Αυτό οδήγησε σε σχίσμα, με ένα μεγάλο μέρος μελών της Ακαδημίας να εγκαταλείπει τη Βολαπιούκ του Σλέϋερ για χάρη της Idiom Neutral και άλλων νέων εγχειρημάτων για τεχνητές γλώσσες. Ένας άλλος λόγος για την παρακμή της Βολαπιούκ μπορεί να ήταν η άνοδος της Εσπεράντο. Το 1887, δημοσιεύθηκε το πρώτο βιβλίο της Εσπεράντο, το (Unua Libro). Καθώς η γλώσσα αυτή ήταν ευκολότερη στην εκμάθηση, πολλές λέσχες Βολαπιούκ έγιναν λέσχες για την Εσπεράντο. Το 1900, υπήρχαν μόνο 159 μέλη σε λέσχες Βολαπιούκ που αναγνωρίζονταν από τον Σλέϋερ.[5]

 
Αφίσα του 1898 που διαφημίζει τη Βολαπιούκ.

Στη δεκαετία του 1920, ο Άρι ντε Γιονγκ, με τη συναίνεση των αρχηγών από τη μικρή κοινότητα των ομιλητών της Βολαπιούκ που είχε απομείνει, έκανε μια αναθεώρηση της Βολαπιούκ η οποία δημοσιεύτηκε το 1931. Η αναθεώρηση αυτή έγινε αποδεκτή από μερικούς ομιλητές της γλώσσας. Ο ντε Γιονγκ απλοποίησε τη γραμματική, εξαλείφοντας κάποιες πολύ σπάνια χρησιμοποιούμενες ρηματικές μορφές, και εξάλειψε αυτό που θεωρήθηκε ως σεξισμός στα ουσιαστικά και στις καταλήξεις των ρημάτων που δηλώνουν γένος. Επανέφερε επίσης το φώνημα /r/ και το χρησιμοποίησε για να δημιουργήσει μερικά πιο λογικά μορφήματα. Για παράδειγμα, το lömib, που σημαίνει "βροχή", έγινε rein.

Η Βολαπιούκ γνώρισε μια σύντομη ανανέωση της δημοφιλίας της στην Ολλανδία και στη Γερμανία υπό την καθοδήγηση του ντε Γιονγκ, αλλά υπέστη μεγάλη καταστολή (μαζί με άλλες τεχνητές γλώσσες) σε χώρες με ναζιστική κατοχή και έκτοτε δεν ανέκαμψε.

Σήμερα υπολογίζεται ότι υπάρχουν 20 ομιλητές της Βολαπιούκ στον κόσμο. Υπάρχει συνεχώς μια κοινότητα ομιλητών της Βολαπιούκ από την εποχή του Σλέϋερ, με μια αδιάκοπη διαδοχή των Cifals (αρχηγών), με τον σημερινό αρχηγό της να είναι ο Μπράιαν Ρ. Μπίσοπ.

Μεγάλες συλλογές της Βολαπιούκ κατέχει το Διεθνές Μουσείο της Εσπεράντο[6] στη Βιέννη, στην Αυστρία, το Κέντρο για την τεκμηρίωση και τη μελέτη της διεθνούς γλώσσας στη Λα Σω-ντε-Φον, στην Ελβετία και η Αμερικανική Φιλοσοφική Κοινωνία στη Φιλαδέλφεια (ΗΠΑ).[7]

Παράδειγμα (έκδοση του 1880) Επεξεργασία

Το Πάτερ ημών Επεξεργασία

Ο Fat obas, kel binol in süls, paisaludomöz nem ola!
Kömomöd monargän ola!
Jenomöz vil olik, äs in sül, i su tal!
Bodi obsik vädeliki givolös obes adelo!
E pardolös obes debis obsik,
äs id obs aipardobs debeles obas.
E no obis nindukolös in tendadi;
sod aidalivolös obis de bad.
Jenosöd!

Παραδείγματα (έκδοση του1930) Επεξεργασία

Το Πάτερ ημών Επεξεργασία

Ο Fat obas, kel binol in süls! Nem olik pasalüdükonöd!
Regän ola kömonöd!
Vil olik jenonöd, äsä in sül, i su tal!
Givolös obes adelo bodi aldelik obsik!
E pardolös obes döbotis obsik,
äsä i obs pardobs utanes, kels edöbons kol obs.
E no blufodolös obis,
ab livükolös obis de bad!
(Ibä dutons lü ol regän, e nämäd e glor jü ün laidüp.)
So binosös!

Ενδεικτικό κείμενο Επεξεργασία

Ven lärnoy püki votik, vödastok plösenon fikulis. Mutoy ai dönu sukön vödis nesevädik, e seko nited paperon. In dil donatida, ye, säkäd at pebemaston, bi tradut tefik vöda alik pubon dis vöds Volapükik. Välot reidedas sökon, e pamobos, das vöds Volapükik pareidons laodiko. Gramat e stabavöds ya pedunons in nüdug; too loged viföfik traduta pakomandos ad garanön, das sinif valodik pegeton. Binos prinsip sagatik, kel sagon, das stud nemödik a del binos gudikum, ka stud mödik süpo.

Μετάφραση: Όταν κάποιος μαθαίνει μια άλλη γλώσσα, το λεξιλόγιο παρουσιάζει δυσκολίες. Πρέπει συνεχώς να ψάχνει για άγνωστες λέξεις, και ως επακόλουθο το ενδιαφέρον του χάνεται. Στο αρχικό στάδιο, εντούτοις, το πρόβλημα αυτό έχει ξεπεραστεί, επειδή η σχετική μετάφραση της κάθε λέξης εμφανίζεται κάτω από τις λέξεις της Βολαπιούκ. Ακολουθεί μια επιλογή κειμένων, και προτείνεται οι λέξεις της Βολαπιούκ να διαβαστούν δυνατά. Η γραμματική και το βασικό λεξιλόγιο έχουν ήδη παρουσιαστεί στην εισαγωγή. Ωστόσο, συνίσταται μια γρήγορη ματιά στη μετάφραση για να διασφαλιστεί ότι το πλήρες νόημα έχει γίνει αντιληπτό. Υπάρχει ένα απόφθεγμα που λέει ότι λίγη μελέτη κάθε μέρα είναι καλύτερη από την πολλή μελέτη δια μιας.

Χρήση ως κοινό ουσιαστικό Επεξεργασία

Η λέξη Βολαπιούκ χρησιμοποιείται επίσης σε ορισμένες γλώσσες για να υποδηλώσει την "ανοησία" ή την "ασυναρτησία". Για παράδειγμα, στα Εσπεράντο, μια αντίπαλο τεχνητή γλώσσα, η έκφραση "Tio estas volapukaĵo por mi" (αυτό είναι Βολαπιούκ για μένα) μερικές φορές χρησιμοποιείται όπως στα Ελληνικά η έκφραση "αυτά είναι κινέζικα για μένα" (δηλαδή, "δεν μπορώ να τα καταλάβω" ή "είναι μια ανοησία").[8]

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. ↑ OED
  2. ↑ Handbook of Volapük Αρχειοθετήθηκε 2016-04-23 στο Wayback Machine., Charles E. Sprague (1888)
  3. ↑ Front rounded vowels such as /y/ and /ø/ occur in only 7.10% of the languages in the UCLA Phonological Segment Inventory Database.[1]
  4. ↑ "For example, while it is true that words like vol and pük don't really look like world and speak, but the whole language is not like that. Scores of words are very obvious as what they mean - if, fasilik, gudik/badik, smalik, jerik (pronounced sherík - expensive), bank, bäk (back), deadik." — "What the L!", AUXLANG list posting by Thomas Alexander, 15 November 2005.
  5. ↑ 5,0 5,1 Πρόλογος στο Konciza Gramatiko de Volapuko, André Cherpillod. Courgenard, 1995.
  6. ↑ «Wayback Machine». web.archive.org. 21 Δεκεμβρίου 2007. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Δεκεμβρίου 2007. Ανακτήθηκε στις 22 Αυγούστου 2022. 
  7. ↑ «Volapük Collection, American Philosophical Society». web.archive.org. 17 Δεκεμβρίου 2005. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Δεκεμβρίου 2005. Ανακτήθηκε στις 22 Αυγούστου 2022. 
  8. ↑ Burger, Harald, et al. Phraseologie. ISBN 978-3-11-019076-2.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία

 
Wikipedia
Έκδοση της Βικιπαίδειας στην Βολαπιούκ
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Βολαπιούκ&oldid=10411442"