Ο Γαβριήλ Κατακάζης (17 Ιουλίου 1794 - 25 Απριλίου 1867) ήταν Ρώσος διπλωμάτης, μυστικός σύμβουλος, αλλά και Απόστολος της Φιλικής Εταιρείας.

Γαβριήλ Κατακάζης
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση17  Ιουλίου 1794[1]
Κωνσταντινούπολη
Θάνατος25  Απριλίου 1867[1]
Χάρκοβο[2]
Τόπος ταφήςLazarev Cemetery
Χώρα πολιτογράφησηςΡωσική Αυτοκρατορία
Ηγεμονία της Μολδαβίας
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςνέα ελληνική γλώσσα
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταδιπλωμάτης
πολιτικός
Οικογένεια
ΣύζυγοςΣοφία Χ. Κομνηνού
ΤέκναΚωνσταντίνος Γ. Κατακάζης
d:Q101244544
ΓονείςΑντώνιος Κατακάζης
ΟικογένειαCatacazy Family
Αξιώματα και βραβεύσεις
ΑξίωμαΦιλικός
ΒραβεύσειςΤάγμα της Αγίας Άννης, Β΄ Τάξη

Καταγωγή Επεξεργασία

Ο Κατακάζης ήταν Φαναριώτης στην καταγωγή. Ο Αντώνης Κατακάζης, πατριάρχης της οικογένειας, μετανάστευσε μαζί με τους γιους του στη Ρωσία το 1807. Οι Κατακάζοι ήταν μεγάλοι γαιοκτήμονες στην ανατολική Μολδαβία που πέρασε υπό ρωσικό έλεγχο, σύμφωνα με τη Συνθήκη του 1812. Οι δυο γιοί του Κατακάζη έχουν εμπλακεί στη ρωσική πολιτική. Ο πρωτότοκος γιος, ο Κωνσταντίνος ήταν Κυβερνήτης της επαρχίας της Βεσσαραβίας 1818 - 1825. Όντας παντρεμένος με την Πριγκίπισσα Υψηλάντη, αδελφή του Αλέξανδρου Υψηλάντης και του Δημήτρη Υψηλάντη, ο Κωνσταντίνος έχει υποστηρίξει ενεργά τη Φιλική Εταιρεία και τη στρατιωτική δράση του Αλεξάνδρου Υψηλάντη στη Μολδαβία και τη Βλαχία. Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης παρέμεινε στο σπίτι της αδελφής του, τέσσερις μήνες πριν περάσει τον Προύθο ποταμό τον Φεβρουάριο του 1821.[3] Ο νεότερος γιος, ο Κωνσταντίνος Κατακάζης, έγινε Ρώσος διπλωμάτης.

Διπλωματική σταδιοδρομία και επαναστατικές δραστηριότητες Επεξεργασία

Ο Γαβριήλ έγινε μυστικός σύμβουλος στις 27 Ιουλίου 1815. Το 1816 διορίστηκε στη ρωσική αποστολή στην Κωνσταντινούπολη. Τον Ιούνιο του 1818 μπήκε στη Φιλική Εταιρεία[4]. Το 1818, σε συνάντηση που είχε στην Κωνσταντινούπολη ως γραμματέας της ρωσικής αποστολής, του είχαν δοθεί όλες οι επαφές της Εταιρείας στη Ρωσία και του είχε ανατεθεί το καθήκον να επιδιώξει επαφή με την οικογένεια Υψηλάντη, με την οποία ήταν συγγενής. Ο Κατακάζης έλαβε τον τίτλο του Απόστολου και ήταν ένας από τους 12 της Εταιρείας, με την περιοχή δραστηριότητός του να καλύπτει όλη την έκταση της Ρωσικής Αυτοκρατορίας.[5][6][7] Ο Απόστολος Κατακάζης στο τέλος του 1818, καθ' οδόν προς τη Μόσχα, συναντήθηκε στο Κισινάου με τον Νικόλαο Υψηλάντη, και τον έκανε μέλος της Εταιρίας. Ο Νικόλαος έκανε μέλος τον Γιώργο Υψηλάντη το 1819, και αυτός με τη σειρά του, τον Δημήτριο Υψηλάντη στις αρχές του 1820. Τα τρία αδέλφια προσέγγισαν τον Υποστράτηγο Αλέξανδρο Υψηλάντης, ο οποίος ήταν υπασπιστής του τσάρου Αλέξανδρου Α. Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης αρνήθηκε να μπει στην Εταιρία. Ωστόσο, όταν το 1820 ο Εμμανουήλ Ξάνθος του πρότεινε την αρχηγεία, ο Αλέξανδρος, που ήδη γνώριζε την ύπαρξή της, ήταν έτοιμος να αναλάβει την Εταιρία.[8]

Ως εκπρόσωπος του Υπουργείου Εξωτερικών, στις 8 Οκτωβρίου 1827, ο Κατακάζης διορίστηκε σύμβουλος στο στόλο του ναυάρχου Λογγίνου Χέιδεν για τις ελληνικές υποθέσεις.[9] Με την ιδιότητα αυτή, ο Κατακάζης βρέθηκε στο πολεμικό πλοίο γραμμής Αζόφ στη Ναυμαχία του Ναβαρίνου στις 8 Νοεμβρίου 1826.[10]

Πρέσβης στην Ελλάδα Επεξεργασία

Το 1833 στάλθηκε με ειδική αποστολή στη Βαυαρία και τον Αύγουστο του ίδιου έτους διορίστηκε Ρώσος απεσταλμένος επί του Βασιλιά της Ελλάδας, του Όθωνα. Στην Αθήνα ο Κατακάζης, όπως και ο Βρετανός και ο Γάλλος συνάδελφοί του, έχει εμπλακεί στην πολιτική αντιπαράθεση, στις ίντριγκες και στους ανταγωνισμούς με στόχο την επιρροή στο νέο ελληνικό κράτος.[11][12] Ο Κατακάζης στην παρεμβολή του στα πολιτικά πράγματα της χώρας, έχει προχωρήσει τόσο πολύ, που έχει χρηματοδοτήσει την εφημερίδα «Σωτήρ», η οποία απαιτούσε Σύνταγμα από τον Όθωνα [13]. Ενεργώντας όχι μόνο ως διπλωμάτης, αλλά ως «πιο Έλληνας από τους υπόλοιπους Έλληνες», προωθεί το 1839 τη συνωμοσία των «Φίλων της Ορθοδοξίας, που απαιτούσε από το βασιλικό ζεύγος πίστη στην Ορθοδοξία ή να παραιτηθεί.[14] Η Ρωσία, μέσω του απεσταλμένου της Κατακάζη, επιδίωκε την αλλαγή του μονάρχη με Ορθόδοξο, αλλά όχι την αντικατάσταση της απόλυτης μοναρχίας με συνταγματικό σύστημα, το οποίο ήταν αποτρόπαιο για τον συντηρητικό και απολυταρχικό τσάρο Νικόλαο Α'.[15]

Ο Κατακάζης, με την υποστήριξη των οπαδών του Συντάγματος στα γεγονότα που οδήγησαν στην Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου, πίστευε ότι ο Όθωνας δεν θα προβεί σε παραχωρήσεις και θα προτιμούσε να παραιτηθεί. Αυτό, κατά τα σχέδια της Ρωσίας, ήταν αρκετό για να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για την ενθρόνιση Ορθόδοξου μονάρχη.[16]. Υπάρχει μια εκδοχή ότι ο Κατακάζης και ο αρχηγός του Ρωσικού Κόμματος, Ανδρέας Μεταξάς, έβαλαν μέρος στη συνωμοσία της επανάστασης με τον συνταγματάρχη Δημήτριο Καλλέργη.[17] Ο συνταγματάρχης Δημήτριος Καλλέργης, είχε μεγαλώσει στη Ρωσία και είχε συγγενείς στους αριστοκρατικούς κύκλους της Αγίας Πετρούπολης. Ωστόσο, στις 3 Σεπτεμβρίου 1843, όταν οι επαναστάτες περικύκλωσαν το βασιλικό παλάτι, στον Κατάκαζη καθώς και στους πρεσβευτές της Βρετανίας και της Γαλλίας, δεν τους επιτράπηκε να μπουν στο παλάτι. Ο Καλλέργης είχε δηλώσει ότι «το θέμα είναι των Ελλήνων και του βασιλιά. Κανείς άλλος δεν έχει το δικαίωμα να παρέμβει».[18] Συνοδευόμενος από τους πρεσβευτές, ο Όθωνας κήρυξε την παραχώρηση του Συντάγματος.[19] Ο τσάρος Νικόλαος ήταν θυμωμένος με την έκβαση των γεγονότων και με τον πρεσβευτή του. Αναζητούσε με κάθε τρόπο την απομάκρυνση του Όθωνα και την ενθρόνιση Ορθόδοξου μονάρχη. Αντ' αυτού, ο Ρώσος πρέσβης είχε γίνει ένα εργαλείο της επανάστασης, που περιόρισε τα προνόμια του μονάρχη. «Θα τον ανακαλέσω αυτόν τον προδότη», φέρεται να δήλωσε ο Νικόλαος στον Γάλλο πρεσβευτή στην Αγία Πετρούπολη. «Αξίζει εκτέλεση. Πώς θα μπορούσε ο πρέσβης μου να συμβούλευσε τον Όθωνα να υπογράψει αυτή την ντροπή»".[20] Ο Κατακάζης ανακλήθηκε στην Αγία Πετρούπολη και παραιτήθηκε. Ο Άγγλος ιστορικός Ντάγκλας Ντέικιν συνοψίζει ως εξής: «Οι διπλωματικές αποστολές της Βρετανίας, της Γαλλίας και της Αυστρίας, συνιστούσαν στον Όθωνα να είναι μετριοπαθής, με το φόβο ότι η Ρωσία θα είναι σε θέση να επιβάλει Ορθόδοξο βασιλιά και η Ελλάδα θα γινόταν δορυφόρος της. Αλλά η Ρωσία δεν προσπάθησε να εκμεταλλευτεί αυτή την κρίση. Ο Κατακάζης έχει ανακληθεί για τη συμμετοχή στη συνωμοσία και η Ρωσία εξέφρασε την υποστήριξή της στον Όθωνα».[21]

Επάνοδος Επεξεργασία

Μετά από δυο χρόνια, το 1845, ο Κατακάζης κλήθηκε ξανά στο υπουργείο Εξωτερικών. Το 1847 έγινε γερουσιαστής. Χάρη στη γνώση του στις υποθέσεις της Ανατολής, ήταν σύμβουλος του υπουργείου όσον αφορά τις σχέσεις με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Έλαβε ενεργό μέρος στις διαπραγματεύσεις που κατέληξαν με τον Κριμαϊκό Πόλεμο. Το 1854, διορίστηκε επιμελητής της περιοχής Χάρκοφ για ένα έτος. Στη συνέχεια, επέστρεψε στην Αγία Πετρούπολη όπου μέχρι το θάνατό του, ήταν παρών στη Γερουσία.[22] Ο γιος του, ο Κωνσταντίνος Κατακάζης, ήταν Ρώσος πρεσβευτής στις Ηνωμένες Πολιτείες.[23]

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. 1,0 1,1 1,2 (Γερμανικά) Erik Amburger database. 88397. Ανακτήθηκε στις 2  Σεπτεμβρίου 2021.
  2. www.geni.com/people/Gabriel-Gavriil-Antonovich-Catacazi/6000000001799899277.
  3. Δημήτρης Φωτιάδης, Η Επανάσταση του 1821, εκδ. Μέλισσα, 1971, τομ. 1, σελ. 362
  4. Δημήτρης Φωτιάδης, 3η Σεπτεμβρίου 1843, εκδ. Φυτράκης, σελ. 273
  5. Ντάγκλας Ντέικιν, Η ενοποίηση της Ελλάδας 1770-1923, σ. 59, ISBN 960-250-150-2
  6. Δημήτρης Φωτιάδης, ό.π., σελ. 278
  7. Κυριακή Λάππα, Η Φιλική Εταιρία Αρχειοθετήθηκε 2015-06-28 στο Wayback Machine.-(Αποσπ.[νεκρός σύνδεσμος]), Στρατιωτική Επιθεώρηση, Ιστοσ. Γενικό Επιτελείο Στρατού, Μάρτιος-Απρίλιος 2008, σελ. 40
  8. Δημήτρης Φωτιάδης, ό.π., σελ. 306
  9. Δημήτρης Φωτιάδης, ό.π. σελ. 404
  10. Δημήτρης Φωτιάδης, ό.π., σελ. 419
  11. Ντάγκλας Ντέικιν, ό.π., σσ. 113-114
  12. Στέφανος Π. Παπαγεωργίου, Από το Γένος στο Έθνος, 1821-1862, σελ. 366, ISBN 960-02-1769-6
  13. Ντάγκλας Ντέικιν, ό.π., σελ. 116
  14. Ντάγκλας Ντέικιν, ό.π., σελ. 117
  15. Στέφανος Π. Παπαγεωργίου, ό.π., σελ. 397
  16. Δημήτρης Φωτιάδης, ό.π., σελ. 21
  17. Δημήτρης Φωτιάδης, ό.π., σελ. 29
  18. Δημήτρης Φωτιάδης, ό.π., σελ. 65
  19. Δημήτρης Φωτιάδης, π.ο., σελ. 78
  20. Δημήτρης Φωτιάδης, ό.π., σελ. 153
  21. Ντάγκλας Ντέικιν, ό.π., σελ. 125
  22. (Ρωσικά) Ιστοσ. rusdiplomats.narod.ru, Гавриил Антонович Катакази, Ανακτήθηκε 10 Ιουνίου 2013
  23. (Ρωσικά) Ιστοσ. rusdiplomats.narod.ru, Константин Гаврилович Катакази, Ανακτήθηκε 10 Ιουνίου 2013