Οι Γουέλφοι και οι Γιβελλίνοι ήσαν δύο αντίπαλες πολιτικές παρατάξεις, που δρούσαν στη βόρειο και κεντρική Ιταλία από τον 12ο μέχρι τον 14ο αι. Οι μεν Γουέλφοι υποστήριζαν αρχικά τον πάπα οι δε Γιβελλίνοι αντιστοίχως τον Γερμανό βασιλιά. Ο ανταγωνισμός των δύο μερίδων στις Ιταλικές πόλεις-κράτη διαμόρφωσαν μία ιδιαίτερα σημαντική πτυχή της εσωτερικής πολιτικής της Μεσαιωνικής Ιταλίας. Ο αγώνας εξουσίας μεταξύ του πάπα και των δυναστειών των Σαλίων και των Χοενστάουφεν της Γερμανίας ξεκίνησε με την Έριδα της Περιβολής. Αυτή άρχισε το 1075 και έληξε με το Κονκορδάτο της Βορμς το 1122. Η διαίρεση μεταξύ των δύο μερίδων τροφοδοτήθηκε από το διάστημα της μεγάλης μεσοβασιλείας στη Γερμανία και παρέμεινε ως τον 15ο αι.

Μια σύγκρουση μεταξύ Γουέλφων και Γιβελλίνων στην περιοχή της Μπολόνια τον 14ο αιώνα, από τα χρονικά του Τζιοβάνι Σερκάμπι της Λούκα

Ιστορία Επεξεργασία

Η απαρχές Επεξεργασία

Οι Guelph ή Guelf (ιταλ. Guelfo, πληθ. Guelfi) ήταν μία ιταλική μορφή του ονόματος του Οίκου των Γουέλφων, της οικογένειας των δουκών της Βαυαρίας, περιλαμβανομένου του Γουέλφου Β΄ δούκα της Βαυαρίας και του Ερρίκου του Λέοντος. Λέγεται ότι οι Γουέλφοι χρησιμοποίησαν το όνομα ως κραυγή κατά τη διάρκεια της πολιορκίας του Βάιζενμπεργκ το 1140, στην οποία οι αντίπαλοι Χοενστάουφεν της Σουαβίας, με ηγέτη τον Κορράδο Γ΄ της Γερμανίας, χρησιμοποίησαν το Βιμπελίνγκεν, το όνομα ενός κάστρου σήμερα γνωστού ως Βάιμπλινγκεν, ως ιαχή τους. Ακολούθως έγινε Γκιμπελίνο στα Ιταλικά.

Τα ονόματα είχαν μάλλον εισαχθεί στην Ιταλία κατά τη διάρκεια του Φρειδερίκου Α΄ Βαρβαρόσα. Όταν ο Φρειδερίκος Α΄ διεξήγαγε στρατιωτικές εκστρατείες στην Ιταλία για να επεκτείνει τη βασιλική εξουσία εκεί, οι υποστηρικτές του έγιναν γνωστοί ως Γκιμπελίνες (Γκιμπελίνι). Η Λομβαρδική Ένωση και οι σύμμαχοί της υπερασπιζόταν τις ελευθερίες των αστικών κοινοτήτων ενάντια στις καταπατήσεις του βασιλιά και έγιναν γνωστοί ως Γκουέλφς (Γκουέλφι).

Οι Γιβελίνοι ήταν λοιπόν η βασιλική μερίδα, ενώ οι Γουέλφοι υποστήριξαν τον πάπα. Γενικά μιλώντας, οι Γουέλφοι έτειναν να προέρχονται από πλούσιες εμπορικές οικογένειες, ενώ οι οι Γιβελίνοι ήταν κατά κύριο λόγο εκείνοι, που ο πλούτος τους βασιζόταν σε αγροτικές ιδιοκτησίες. Οι Γουέλφοι κυριαρχούσαν σε πόλεις που τα συμφέροντα του βασιλιά ήταν μεγαλύτερη απειλή στα τοπικά συμφέροντα από ό,τι του πάπα, ενώ οι Γιβελίνοι επικρατούσαν σε περιοχές, που η διεύρυνση των Παπικών Κρατών ήταν η πιο άμεση απειλή. Η Λομβαρδική Ένωση νίκησε τον Φρειδερίκο Α΄ στη μάχη του Λενιάνο το 1176. Ο βασιλιάς αναγνώρισε την πλήρη αυτονομία των πόλεων της Λομβαρδικής Ένωσης υπό την ονομαστική μόνο επικυριαρχία του.

Η διαίρεση ανέπτυξε τη δυναμική της στην πολιτική της μεσαιωνικής Ιταλίας και διατηρήθηκε πολύ μετά τη διακοπή της αντιπαράθεσης μεταξύ του βασιλιά και του πάπα. Αν μία μεγάλη πόλη ήταν των Γουέλφων, οι μικρές γύρω της έτειναν να είναι των Γιβελίνων, π.χ. η Δημοκρατία της Φλωρεντίας ήταν των Γουέλφων και η Δημοκρατία της Σιένα των Γιβελλίνων συγκρούστηκαν στη μάχη του Μονταπέρτι το 1260· η Πίζα διατήρησε μία ένθερμη υποστήριξη προς του Γιβελίνους, εναντίον των σκληρών αντιπάλων της, της Γουλφικής Δημοκρατίας της Γένουας και της Φλωρεντίας. Ώστε η προσχώρηση σε μία από τις μερίδες μπορούσε να οφείλεται σε τοπικούς ή περιφερειακούς πολιτικούς λόγους. Μέσα στις πόλεις, οι συμμαχίες διέφεραν από συντεχνία σε συντεχνία, από γειτονιά σε γειτονιά και μία πόλη μπορούσε -έπειτα από εσωτερική αναταραχή- να αλλάξει μερίδα. Επιπλέον πόλεις παραδοσιακά των Γιβελίνων, μερικές φορές συμμαχούσαν με τον πάπα, ενώ πόλεις των Γουέλφων τιμωρήθηκαν ακόμη και με παπική απαγόρευση.

Οι σύγχρονοί τους δεν χρησιμοποίησαν τους όρους Γουέλφοι και Γιβελλίνοι πολύ ως το π. 1250 και μετά μόνο στην Τοσκάνη, από όπου και προέρχονται οι όροι με τα ονόματα "μερίδα της εκκλησίας" και "βασιλική μερίδα" να προτιμούνται σε μερικές περιοχές.

Ο 13ος και ο 14ος αι. Επεξεργασία

Λευκοί και Μέλανες Γουέλφοι Επεξεργασία

Αφού οι Γουέλφοι της Τοσκάνης νίκησαν του Γιβελίνους το 1289 στη μάχη του Καμπαλντίνο και του Βικοπιζάνο, οι Γουέλφοι ξεκίνησαν τις εσωτερικές διαμάχες. Ως το 1300 οι Γουέλφοι της Φλωρεντίας είχαν διαιρεθεί σε Μέλανες και Λευκούς Γουέλφους. Οι Μέλανες συνέχισαν να υποστηρίζουν την παποσύνη, ενώ οι Λευκοί αντιτέθηκαν στην επιρροή του πάπα Βονιφάτιου Η΄. Ο Δάντης ήταν μεταξύ των υποστηρικτών των Λευκών Γουέλφων και το 1302 εξορίστηκε, όταν οι Μέλανες Γουέλφοι ανέλαβαν τον έλεγχο της Φλωρεντίας. Αυτοί που δεν ήταν συνδεδεμένοι σε κάποια πλευρά ή δεν είχαν συνδέσεις με τους Γουέλφους ή τους Γιβελίνους, θεώρησαν και τις δύο μερίδες ανάξιες υποστήριξης, αλλά επηρεαζόταν από τις εναλλαγές της εξουσίας στις πόλεις τους. Ο Ερρίκος Ζ΄ της Γερμανίας σιχάθηκε τους υποστηρικτές των δύο μερίδων, όταν επισκέφθηκε την Ιταλία το 1310. Το 1325 οι πόλεις-κράτη της Γουελφικής Μπολόνια και της Γιβελινικής Μοντένα συγκρούστηκαν στον Πόλεμο του Κουβά, με αποτέλεσμα τη νίκη της δεύτερης στη μάχη του Ζαπολίνο, που οδήγησε σε αύξηση των περιουσιών των Γιβελίνων. Το 1334 ο πάπας Βενέδικτος ΙΒ΄ απείλησε εκείνους που χρησιμοποιούσαν το Γουλφικό ή Γιβελινικό όνομα με αφορισμό.

Η μετέπειτα ιστορία Επεξεργασία

Συνέπειες στη εποχή μας Επεξεργασία

Στις 25 Μαρτίου 2015 η Γουελφική Παράταξη (Parte Guelfa) ανασυστήθηκε ως Χριστιανικό τάγμα και αρχισυναδελφότητα, για να υπηρετήσει την Καθολική Εκκλησία και την Αρχιεπισκοπή της Φλωρεντίας, με την καθοδήγηση του Γενικού-Διοικητή Αντρέα Κλαούντιο Γκαλούτσο και υπό την επιμέλεια του Προξένου Λουτσιάνο Αρτούζι. Ο Δήμαρχος της Φλωρεντίας εγκατέστησε το αρχηγείο της αναγεννηθείσης Γουλφικής Παράταξης στο ιστορικό Παλάτσο ντι Πάρτε Γουέλφα της πόλης.

Οι πόλεις κάθε παράταξης Επεξεργασία

Οι κύριες πόλεις των Γιβελλίνων Οι κύριες πόλεις των Γουέλφων Πόλεις που άλλαζαν παράταξη
Αρέτσο
Κρεμόνα
Φορλί
Μόντενα
Όζιμο
Πίζα
Πιστόια
Σιένα
Σπολέτο
Τόντι
Καστιλιόν Φιορεντίνο
Γένοβα[1]
Μπολόνια
Μπρέσια
Κρέμα
Λόντι
Μάντοβα
Ορβιέτο
Περούτζια
Φλωρεντία[2]
Αλεσσάντρια[3]
Μπέργκαμο
Φερράρα
Λούκκα
Μιλάνο[4]
Πάντοβα
Πάρμα
Πιατσέντζα
Τρεβίζο
Βερόνα
Βιτσέντζα

Οι θυρεοί Επεξεργασία

Κατά τον 12ο και 13ο αι. οι στρατοί των κοινοτήτων των Γιβελλίνων συνήθως υιοθετούσαν το πολεμικό λάβαρο της Γερμανίας, έναν λευκό σταυρό επί ερυθρού πεδίου, ως δικό τους. Οι στρατοί των Γουέλφων συχνά αντέστρεφαν τα χρώματα: ερυθρός σταυρός επί λευκού πεδίου. Αυτοί οι δύο τύποι είναι οι πιο διαδεδομένοι στους θυρεούς των πόλεων της Βόρειας Ιταλίας και παραμένουν ένα στοιχείο, που μας αποκαλύπτει το παρελθόν τους με τις φατρίες. Οι πόλεις που ανήκαν παραδοσιακά στους Γιβελλίνους, όπως η Παβία, η Νοβάρα, το Κόμο, το Τρεβίζο και το Άστι διατηρούν τον σταυρό των Γιβελλίνων. Ο σταυρός των Γουέλφων μπορεί να ανιχνευθεί στις πόλεις, που ανήκαν παραδοσιακά στους Γουέλφους, όπως το Μιλάνο, το Βερτσέλι, η Αλεσσάντρια, η Πάδουα, το Ρέτζιο και η Μπολόνια.

Μερικά άτομα και οικογένειες δείχνουν τη μερίδα που υποστήριζαν στους θυρεούς τους, προσθέτοντας μία κατάλληλη εραλδική ταινία στην κορυφή της ασπίδας. Οι Γουέλφοι είχαν χρυσά κρινάνθεμα επί κυανού πεδίου (με μία ερυθρή εραλδική ένδειξη)· η ταινία ονομάζεται capo d'Angio (αρχηγός του Ανζού), ενώ οι Γιβελλίνοι είχαν μέλανα αετό επί χρυσού πεδίου (το έμβλημα του Γερμανικού βασιλείου), τη λεγόμενη ταινία capo dell'imperio (αρχηγό της αυτοκρατορίας). Οι οικογένειες επίσης έδειχναν την υποστήριξή τους με την αρχιτεκτονική των παλάτσο τους, των πύργων τους και των φρουρίων. Οι κατασκευές των Γουέλφων είχαν τετράγωνες επάλξεις, ενώ των Γιβελλίνων είχαν το σχήμα χελιδονοουράς.

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. Εκτός από δύο σύντομα διαστήματα μεταξύ 1256-70, 1317-19, όταν επικράτησαν προσωρινά οι Γουέλφοι
  2. Εκτός από ένα σύντομο διάστημα μεταξύ 1248-1250, όταν επικράτησαν οι Γιβελλίνοι
  3. Πόλη η οποία ιδρύθηκε ακριβώς ως κέντρο αντίστασης των Γουέλφων
  4. Μέχρι την επικράτηση των Βισκόντι στα 1277 ήταν μείζον κέντρο των Γουέλφων, μετά στράφηκε προς τους Γιβελλίνους