Δυσαρθρία
Η δυσαρθρία είναι διαταραχή του ήχου της ομιλίας που προκύπτει από νευρολογική βλάβη του κινητικού συστατικού του συστήματος της ομιλίας και χαρακτηρίζεται από κακή άρθρωση φωνημάτων.[1] Με άλλα λόγια, είναι μια κατάσταση κατά την οποία εμφανίζονται προβλήματα με τους μύες που βοηθούν στην παραγωγή ομιλίας, καθιστώντας συχνά πολύ δύσκολη την προφορά των λέξεων. Δεν σχετίζεται με προβλήματα κατανόησης της γλώσσας (δηλαδή δυσφασία ή αφασία),[2] αν και ένα άτομο μπορεί να έχει και τα δύο. Οποιοδήποτε από τα υποσυστήματα ομιλίας (αναπνοή, φώνηση, συντονισμός, προσωδία και άρθρωση) μπορεί να επηρεαστεί, οδηγώντας σε βλάβες στην κατανοητότητα, την ακοή, τη φυσικότητα και την αποτελεσματικότητα της φωνητικής επικοινωνίας.[3] Η δυσαρθρία που έχει εξελιχθεί σε ολική απώλεια ομιλίας αναφέρεται ως αναρθρία.
Ο νευρολογικός τραυματισμός λόγω βλάβης στο κεντρικό ή περιφερικό νευρικό σύστημα μπορεί να οδηγήσει σε αδυναμία, παράλυση ή έλλειψη συντονισμού του κινητικού συστήματος ομιλίας, προκαλώντας δυσαρθρία. Αυτά τα αποτελέσματα με τη σειρά τους εμποδίζουν τον έλεγχο της γλώσσας, του λαιμού, των χειλιών ή των πνευμόνων. Για παράδειγμα, προβλήματα κατάποσης (δυσφαγία) είναι επίσης συχνά παρόντα σε άτομα με δυσαρθρία. Τα κρανιακά νεύρα που ελέγχουν τους μύες που σχετίζονται με τη δυσαρθρία περιλαμβάνουν τον κινητικό κλάδο του τριδύμου νεύρου (V), το προσωπικό νεύρο (VII), το γλωσσοφαρυγγικό νεύρο (IX), το πνευμονογαστρικό νεύρο (X) και το υπογλώσσιο νεύρο (XII).
Η δυσαρθρία δεν περιλαμβάνει διαταραχές ομιλίας από δομικές ανωμαλίες, όπως η υπερωϊοσχιστία και δεν πρέπει να συγχέεται με την απραξία της ομιλίας, η οποία αναφέρεται σε προβλήματα στον προγραμματισμό και την πτυχή του κινητικού συστήματος ομιλίας.[3] Ακριβώς όπως ο όρος «άρθρωση» μπορεί να σημαίνει είτε «ομιλία» ή «αρθρική κίνηση», έτσι και το πρόθεμα αρθρ- είναι το ίδιο στους όρους «δυσαρθρία», «δυσάρθρωση» και «αρθροπάθεια». Ο όρος «δυσαρθρία» χρησιμοποιείται συμβατικά για το πρόβλημα της ομιλίας και δεν χρησιμοποιείται για να αναφέρεται στην αρθροπάθεια, ενώ η «δυσάρθρωση» έχει και τις δύο έννοιες, αλλά συνήθως αναφέρεται στην αρθροπάθεια.
Αιτίες Επεξεργασία
Υπάρχουν πολλές πιθανές αιτίες δυσαρθρίας. Περιλαμβάνουν τοξικές, μεταβολικές, εκφυλιστικές ασθένειες, τραυματική εγκεφαλική βλάβη ή θρομβωτικό ή εμβολικό εγκεφαλικό επεισόδιο.
Οι εκφυλιστικές ασθένειες περιλαμβάνουν τον παρκινσονισμό, την αμυοτροφική πλευρική σκλήρυνση (ALS), τη σκλήρυνση κατά πλάκας,[4] τη νόσο του Χάντινγκτον, τη νόσο Νίμαν-Πικ και την αταξία του Φρήντριχ. Οι τοξικές και μεταβολικές καταστάσεις περιλαμβάνουν: τη νόσο του Γουίλσον, την υποξική εγκεφαλοπάθεια, όπως στον πνιγμό, και την κεντρική γεφυρική μυελόλυση.[4]
Αυτά έχουν ως αποτέλεσμα βλάβες σε περιοχές του εγκεφάλου που εμπλέκονται στον σχεδιασμό, την εκτέλεση ή τη ρύθμιση των κινητικών λειτουργιών στους σκελετικούς μύες (δηλ. μύες των άκρων), συμπεριλαμβανομένων των μυών της κεφαλής και του λαιμού (η δυσλειτουργία των οποίων χαρακτηρίζει τη δυσαρθρία). Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε δυσλειτουργία ή ανεπάρκεια: του κινητικού ή σωματοαισθητικού φλοιού του εγκεφάλου, των φλοιοβολβικών οδών, της παρεγκεφαλίδας, των βασικών πυρήνων (που αποτελούνται από το πώμα, την ωχρή σφαίρα, τον κερκοφόρο πυρήνα, τη μέλαινα ουσία κ.λπ.), το εγκεφαλικό στέλεχος (από το οποίο το προέρχονται τα κρανιακά νεύρα), ή η νευρομυϊκή σύνδεση (σε ασθένειες όπως η βαριά μυασθένεια) που εμποδίζει την ικανότητα του νευρικού συστήματος να ενεργοποιεί τις κινητικές μονάδες και να επηρεάζει το σωστό εύρος και τη δύναμη των κινήσεων.
Διάγνωση Επεξεργασία
Οι δυσαρθρίες ταξινομούνται με πολλούς τρόπους με βάση την παρουσίαση των συμπτωμάτων. Οι ειδικές δυσαρθρίες περιλαμβάνουν σπαστικές (που προκύπτουν από αμφοτερόπλευρη βλάβη στον άνω κινητικό νευρώνα), χαλαρή (που προκύπτει από αμφοτερόπλευρη ή μονόπλευρη βλάβη στον κάτω κινητικό νευρώνα), αταξική (που προκύπτει από βλάβη στην παρεγκεφαλίδα), μονόπλευρη άνω κινητική νευρώνα (παρουσιάζει πιο ήπια συμπτώματα από αμφοτερόπλευρες βλάβες), υπερκινητική και υποκινητική (που προκύπτει από βλάβη σε μέρη των βασικών γαγγλίων, όπως στη νόσο του Χάντινγκτον ή στον Πάρκινσον) και τις μικτές δυσαρθρίες (όπου υπάρχουν συμπτώματα περισσότερων του ενός τύπων δυσαρθρίας). Η πλειοψηφία των δυσαρθρικών ασθενών διαγιγνώσκεται ότι έχουν «μικτή» δυσαρθρία, καθώς η νευρική βλάβη που οδηγεί σε δυσαρθρία σπάνια περιορίζεται σε ένα μέρος του νευρικού συστήματος — για παράδειγμα, πολλαπλά εγκεφαλικά επεισόδια, τραυματικός εγκεφαλικός τραυματισμός και ορισμένα είδη εκφυλιστικών ασθενειών (όπως η αμυοτροφική πλευρική σκλήρυνση) συνήθως βλάπτουν πολλούς διαφορετικούς τομείς του νευρικού συστήματος.
Η αταξική δυσαρθρία είναι ένα επίκτητο νευρολογικό και αισθητικοκινητικό έλλειμμα ομιλίας. Είναι κοινή διάγνωση του κλινικού φάσματος των αταξικών διαταραχών.[5] Δεδομένου ότι η ρύθμιση των ειδικών κινήσεων είναι πρωταρχική λειτουργία της παρεγκεφαλίδας, η βλάβη στην άνω παρεγκεφαλίδα και στον άνω παρεγκεφαλιδικό μίσχο πιστεύεται ότι προκαλεί αυτή τη μορφή δυσαρθρίας σε αταξικούς ασθενείς.[6] Αυξανόμενα στοιχεία υποστηρίζουν την πιθανότητα η παρεγκεφαλιδική συμμετοχή να επηρεάζει ειδικά τον προγραμματισμό και τις οδούς εκτέλεσης του λόγου, δημιουργώντας τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα που σχετίζονται με την αταξική δυσαρθρία. Αυτή η σύνδεση με τον κινητικό έλεγχο του λόγου μπορεί να εξηγήσει τις ανωμαλίες στην άρθρωση και την προσωδία, που είναι χαρακτηριστικά γνωρίσματα αυτής της διαταραχής.[7] Μερικές από τις πιο σταθερές ανωμαλίες που παρατηρούνται σε ασθενείς με δυσαρθρία αταξίας είναι αλλαγές στο φυσιολογικό μοτίβο χρονισμού, με επιμήκυνση ορισμένων τμημάτων και τάση για εξίσωση της διάρκειας των συλλαβών κατά την ομιλία. Καθώς η σοβαρότητα της δυσαρθρίας αυξάνεται, ο ασθενής μπορεί επίσης να επιμηκύνει περισσότερα τμήματα καθώς και να αυξήσει τον βαθμό επιμήκυνσης κάθε μεμονωμένου τμήματος.[8]
Τα κοινά κλινικά χαρακτηριστικά της αταξικής δυσαρθρίας περιλαμβάνουν ανωμαλίες στη διαμόρφωση της ομιλίας, ρυθμό ομιλίας, εκρηκτική ή σαρωτική ομιλία, μπερδεμένη ομιλία, ακανόνιστα μοτίβα στρες και φωνητικές και συμφωνικές λανθασμένες αρθρώσεις.[9][10]
Η αταξική δυσαρθρία σχετίζεται με βλάβη στο αριστερό παρεγκεφαλιδικό ημισφαίριο σε δεξιόχειρες ασθενείς.[11]
Η δυσαρθρία μπορεί να επηρεάσει ένα μεμονωμένο σύστημα. Ωστόσο, οφείλεται πιο συχνά σε πολλαπλά συστήματα κινητικής ομιλίας. Η αιτιολογία, ο βαθμός της νευροπάθειας, η ύπαρξη συννοσηροτήτων και η ανταπόκριση του ατόμου παίζουν όλα ρόλο στην επίδραση που έχει η διαταραχή στην ποιότητα ζωής του ατόμου. Η σοβαρότητα κυμαίνεται από περιστασιακές δυσκολίες άρθρωσης έως ο προφορικός λόγος να είναι εντελώς ακατανόητος.
Αντιμετώπιση Επεξεργασία
Τα προβλήματα άρθρωσης που προκύπτουν από τη δυσαρθρία αντιμετωπίζονται από λογοθεραπευτές, χρησιμοποιώντας ποικίλες τεχνικές. Οι τεχνικές που χρησιμοποιούνται εξαρτώνται από την επίδραση που έχει η δυσαρθρία στον έλεγχο των αρθρώσεων. Οι παραδοσιακές θεραπείες στοχεύουν στη διόρθωση των ελλειμμάτων στον ρυθμό (της άρθρωσης), στην προσωδία (κατάλληλη έμφαση και κλίση, που επηρεάζεται π.χ. από απραξία της ομιλίας, εγκεφαλική βλάβη στο δεξί ημισφαίριο κ.λπ.), στην ένταση (δυνατότητα της φωνής, επηρεασμένη π.χ. σε υποκινητικές δυσαρθρίες όπως όπως στη νόσο του Πάρκινσον), αντήχηση (ικανότητα αλλαγής της φωνητικής οδού και των χώρων αντήχησης για σωστούς ήχους ομιλίας) και φώνηση (έλεγχος των φωνητικών πτυχών για κατάλληλη ποιότητα φωνής και βαλβίδα του αεραγωγού). Αυτές οι θεραπείες συνήθως περιλαμβάνουν ασκήσεις για την αύξηση της δύναμης και του ελέγχου των αρθρωτικών μυών (που μπορεί να είναι χαλαροί και αδύναμοι, ή υπερβολικά σφιγμένοι και δύσκολο να κινηθούν) και χρήση εναλλακτικών τεχνικών ομιλίας για την αύξηση της κατανοητότητας του ομιλητή (πόσο καλά γίνεται κατανοητή η ομιλία κάποιου από τους συνομηλίκους). Οι λογοθεραπευτές μπορούν να διδάξουν υπάρχουν πολλές σημαντικές δεξιότητες: ασφαλείς τεχνικές μάσησης και κατάποσης, αποφυγή συνομιλιών όταν αισθάνεστε κουρασμένοι, διαρκής επανάληψη λέξεων και συλλαβών για μάθηση των σωστών κινήσεων του στόματος και τεχνικές αντιμετώπισης της απογοήτευσης κατά την ομιλία. Ανάλογα με τη βαρύτητα της δυσαρθρίας, μια άλλη δυνατότητα περιλαμβάνει την εκμάθηση του τρόπου χρήσης υπολογιστή ή καρτών για πιο αποτελεσματική επικοινωνία.[2]
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ Duffy, Joseph (2005). Motor Speech Disorders: Substrates, Eifferential Eiagnosis, and Management. St. Louis, Mo: Elsevier Mosby. ISBN 0323024521.
- ↑ 2,0 2,1 «Dysarthria». PubMed Health.
- ↑ 3,0 3,1 MacKenzie, C (2011). «Dysarthria in stroke: A narrative review of its description and the outcome of intervention». International Journal of Speech-Language Pathology 13 (2): 125–36. doi:. PMID 21480809. https://strathprints.strath.ac.uk/28413/1/Mackenzie---IJSLP---penultimate1.doc.
- ↑ 4,0 4,1 Duffy, Joseph R. (2005). Motor speech disorders: substrates, differential diagnosis, and management (PDF) (2nd έκδοση). St. Louis: Elsevier Mosby. σελ. 275. ISBN 9780323024525.
- ↑ Eigentler, A; Rhomberg, J; Nachbauer, W; Ritzer, I και άλλοι. (2011). «The scale for the assessment and rating of ataxia correlates with dysarthria assessment in Friedreich's ataxia». Journal of Neurology 259 (3): 420–6. doi:. PMID 21805332.
- ↑ Caplan, Louis R. (2012). «Ataxia in Patients with Brain Infarcts and Hemorrhages». Στο: Subramony, Sankara H. Ataxic Disorders. Handbook of Clinical Neurology. 103. σελίδες 147–60. ISBN 978-0-444-51892-7.
- ↑ Spencer, K; Slocomb, D (2007). «The neural basis of ataxic dysarthria». The Cerebellum 6 (1): 58–65. doi:. PMID 17366266.
- ↑ Kent, RD; Netsell, R; Abbs, JH (September 1979). «Acoustic characteristics of dysarthria associated with cerebellar disease». J Speech Hear Res 22 (3): 627–48. doi:. PMID 502519. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2012-07-16. https://archive.today/20120716174552/http://jslhr.highwire.org/cgi/content/abstract/22/3/627.
- ↑ Ogawa, K; Yoshihashi, H; Suzuki, Y; Kamei, S και άλλοι. (2010). «Clinical study of the responsible lesion for dysarthria in the cerebellum». Internal Medicine 49 (9): 861–4. doi:. PMID 20453409.
- ↑ Wang, Y-T; Kent, RD; Duffy, JR; Thomas, JE (2009). «Analysis of Diadochokinesis in Ataxic Dysarthria Using the Motor Speech Profile Program™». Folia Phoniatrica et Logopaedica 61 (1): 1–11. doi:. PMID 19088478.
- ↑ Lechtenberg, R.; Gilman, S. (1978). «Speech Disorders in Cerebellar Disease». Ann. Neurol. 3 (4): 285–290. doi:. PMID 666268. http://deepblue.lib.umich.edu/bitstream/handle/2027.42/50292/410030402_ftp.pdf?sequence=1.