Ελληνικό βασίλειο της Βακτριανής

Το Ελληνικό βασίλειο της Βακτριανής ιδρύθηκε το 250 π.Χ. από τον Έλληνα σατράπη της Βακτριανής Διόδοτο Α' το Σωτήρα, ο οποίος αποσχίστηκε από τους Σελευκιδείς. Αποτέλεσε -μαζί με το μετέπειτα Ινδοελληνικό βασίλειο- το ανατολικότερο άκρο του ελληνιστικού κόσμου, καλύπτοντας μία περιοχή μεταξύ της Βακτριανής και της Σογδιανής της κεντρικής Ασίας -σύγχρονο βόρειο Αφγανιστάν- από το 250 π.Χ. έως το 125 π.Χ. Η επέκταση του Ελληνοβακτριανού βασιλείου στη βόρεια Ινδία από το 180 π.Χ. εγκαθίδρυσε το Ινδοελληνικό βασίλειο που άντεξε μέχρι το 10 μ.Χ., και ήταν το κέντρο του Ελληνοβουδισμού.

Το Ελληνοβακτριανό βασίλειο, 180 π.Χ.

Το βασίλειο επί δύο περίπου αιώνες ανέπτυξε εμπόριο με την Ινδία και την Κίνα και απλώθηκε στην κοιλάδα του Γάγγη. Στην Κίνα δε, οι κάτοικοι ήταν γνωστοί ως Νταγιουάν. Στο τέλος το βόρειο μέρος του καταλύθηκε από σκυθικές φυλές.

Απόσπαση από τους Σελευκίδες (250 π.Χ.)

Χρυσό νόμισμα του Διοδότου Α΄, 245 π.Χ., με την επιγραφή ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΔΙΟΔΟΤΟΥ

Ο Διόδοτος, ο οποίος ήταν ο σατράπης της Βακτριανής και πιθανώς και των κοντινών περιοχών, ίδρυσε το Ελληνικό βασίλειο της Βακτριανής όταν απόσχισε την περιοχή του από τη δυναστεία των Σελευκιδών το 250 π.Χ., και ανακηρύχθηκε ως Διόδοτος Α΄ της Βακτριανής. Οι αρχαίες πηγές που έχουν διασωθεί έρχονται σε κάποια αντίθεση μεταξύ τους και η ακριβής ημερομηνία της ανεξαρτησίας της περιοχής δεν έχει οριστικοποιηθεί. Η απλή λύση που ακολουθείται είναι αυτή της υψηλής χρονολόγησης που αντιστοιχεί στο 255 π.Χ., και αυτή της χαμηλής που αντιστοιχεί στο 246 π.Χ. για το χρόνο απόσχισης των περιοχών του Διοδότου.Η υψηλή χρονολογία έχει το πλεονέκτημα πως εξηγεί γιατί ο ηγεμόνας των Σελευκιδών της εποχής, ο Αντίοχος Β΄, εξέδωσε πολύ λίγα νομίσματα στη Βακτριανή, μιας και ο Διόδοτος θα είχε αντικαταστήσει την εξουσία του Αντιόχου εκεί. Από την άλλη πλευρά, η χαμηλή χρονολόγηση του 246 π.Χ. έχει το πλεονέκτημα πως συνδέει την απόσχιση του Διοδότου με τον Γ΄ Συριακό Πόλεμο, μια καταστροφική πολεμική σύγκρουση για τη δυναστεία των Σελευκιδών.

Ο Διόδοτος, κυβερνήτης των χιλίων πόλεων της Βακτριανής (λατινικά: Theodotus, mille urbium Bactrianarum praefectus‎‎), αποστάτησε και κήρυξε τον εαυτό του βασιλέα, και όλοι οι υπόλοιποι λαοί της Ανατολής ακολούθησαν το παράδειγμά του και αποσχίστηκαν από τους Μακεδόνες (Ιουστίνος, XLI,4 )

Το νέο αυτό βασίλειο ήταν εξαιρετικά αστικοποιημένο και εθεωρείτο ως ένα από τα πλουσιότερα της Ανατολής (opulentissimum illud mille urbium Bactrianum imperium "Η εξαιρετικά ευδαιμονούσα αυτοκρατορία των Βακτρίων των χιλίων πόλεων" Ιουστίνος, XLI,1 ), και επρόκειτο να μεγαλώσει ακόμα περισσότερο σε δύναμη και γεωγραφική επέκταση προς ανατολή και δύση:

Κατάλοιπα της ελληνιστικής πρωτεύουσας στη Μπαλχ, Βακτριανή

Οι Έλληνες που προκάλεσαν την εξέγερση της Βακτριανής, έγιναν τόσο ισχυροί λόγω της γονιμότητας της γης της οποίας έγιναν οι κυρίαρχοι, όχι μόνο της Αρίας, αλλά και της Ινδίας, όπως ο Απολλόδωρος της Αρτεμισίας λέει, και περισσότερες φυλές κατέκτησαν αυτοί παρά ο Αλέξανδρος...Οι πόλεις τους ήταν τα Βάκτρα [επίσης και Ζαρίασπα, από το όνομα του ποταμού με το ίδιο όνομα που διατρέχει την περιοχή και ενώνεται με τον Ώξο], και τη Δαράψα, και αρκετές άλλες. Ανάμεσα σε αυτές είναι και η Ευκρατιδεία, η οποία ονομάστηκε έτσι από τον κυβερνήτη της. (Στράβων, XI.XI.I )

Κατάληψη της Αντιόχειας

Το 247 π.Χ., η Πτολεμαϊκή Αυτοκρατορία κατέλαβε την πρωτεύουσα των Σελευκιδών, Αντιόχεια. Με το κενό εξουσίας που ακολούθησε, ο σατράπης της Παρθίας κήρυξε την ανεξαρτησία του από τους Σελευκίδες, κάνοντας τον εαυτό του βασιλιά. Μια δεκαετία αργότερα, ηττήθηκε και φονεύτηκε από τον Αρσάκη της Παρθίας, έναν άλλο διεκδικητή του νέου θρόνου, ο οποίος ως ο νέος ηγεμόνας εξέλιξε το βασίλειο αυτό στην Παρθική Αυτοκρατορία των Αρσακιδών. Αυτό απέκοψε τη Βακτριανή από την επαφή με τον υπόλοιπο ελληνιστικό κόσμο. Οι επίγειες εμπορικές διαδρομές συνέχισαν με μειωμένο ρυθμό, ενώ το θαλάσσιο εμπόριο μεταξύ της Ελληνιστικής Αιγύπτου των Πτολεμαίων και της Βακτριανής αναπτύχθηκε.

Το Διόδοτο διαδέχτηκε ο γιος του, Διόδοτος Β΄, ο οποίος συνήψε συμμαχία με τον Πάρθο ηγεμόνα Αρσάκη στη διαμάχη του τελευταίου εναντίον του Σελεύκου Β΄, ο οποίος προσπάθησε να επανακτήσει για τους Σελευκιδείς την αποσχισμένη περιοχή της Βακτριανής:

Σύντομα μετά, ανακουφισμένος από το θάνατο του Διοδότου, ο Αρσάκης συνήψε ειρήνη και συμφώνησε σε συμμαχία με τον υιό του, επίσης με το όνομα Διόδοτος, και λίγο καιρό αργότερα πολέμησε εναντίον του Σελεύκου ο οποίος ήρθε για να τιμωρήσει τους επαναστάτες, και υπερίσχυσε, οι δε Πάρθοι πανηγύρισαν τη μέρα εκείνη ως αυτή που σημάδεψε την αρχή της ελευθερίας τους. (Ιουστίνος, XLI,4)