Ιππουριδική συνδρομή

Η ιππουριδική συνδρομή (cauda equina syndrome) είναι μια πολύ σοβαρή νευρολογική κατάσταση κατά την οποία υπάρχει μερική ή ολική απώλεια της κινητικότητας των κάτω άκρων, από πίεση του Οσφυϊκού πλέγματος (lumbar plexus), στις ελεύθερες ρίζες του που βρίσκονται κάτωθι του μυελικού κώνου (Conus medullaris) του νωτιαίου μυελού. Το αίτιο της πιέσεως αυτής είναι συνήθως δισκοκήλη σταδίου ΙΙΙ ή IV ή σπανιότερα όγκος Νωτιαίου μυελού.

Ιππουριδική συνδρομή
Η Ιππουρίδα και το τελικό νημάτιο όπως φαίνονται από πίσω.
Ειδικότητα	νευρολογία
Συμπτώματα	saddle anesthesia
Ταξινόμηση
ICD-10	G83.4
ICD-9	344.6
DiseasesDB	31115
eMedicine	emerg/85 orthoped/39
MeSH	Συνδρομή&field=entry#TreeC10.668.829.800.750.700 C10.668.829.800.750.700

Ανατομία της Ιππουρίδας

Το κεντρικό νευρικό σύστημα αποτελείται από τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό. Ο νωτιαίος μυελός επιτρέπει τη μεταφορά σημάτων από και προς τον εγκέφαλο για να γίνει η μετακίνηση του σώματος, η αντίληψη των αισθήσεων και η λειτουργία των σπλάχνων. Τα νεύρα που εξέρχονται από το νωτιαίο μυελό χωρίζονται ανάλογα με την περιοχή εξόδου τους, π.χ. τα αυχενικά νεύρα από την αυχενική μοίρα, τα θωρακικά από τη θωρακική μοίρα, κλπ. Ο μυελικός κώνος είναι το κατώτερο τμήμα του νωτιαίου μυελού και συνήθως βρίσκεται στο επίπεδο του 1^ου-2^ου οσφυϊκού σπονδύλου. Οι νευρικές ρίζες (5 οσφυϊκές και 5 ιερές) μετά το μυελικό κώνο πορεύονται σαν θύσανος (σαν ουρά αλόγου, γι’αυτό ονομάζεται και ιππουρίδα). Οι νευρικές ρίζες που απαρτίζουν την ιππουρίδα είναι υπεύθυνες για την αισθητική και κινητική νεύρωση των κάτω άκρων, του περινέου, καθώς και για τη φυσιολογική λειτουργία των σφιγκτήρων του ορθού και της κύστης.

Αιτιολογία

• Δισκοκήλη οσφυϊκής μοίρας σπονδυλικής στήλης.
• Ατύχημα, συνοδεύεται από τραυματισμό της σπονδυλικής στήλης (για παράδειγμα, ένα αυτοκινητιστικό ατύχημα ή πτώση);
• Διεισδυτική ζημία (για παράδειγμα, μαχαιριά ή πληγή από πυροβολισμό);
• Αρθρίτιδα (για παράδειγμα, Νόσος του Bechterew);
• Επιπλοκές μετά από νωτιαία αναισθησία.
• Αγγειακές βλάβες του νωτιαίου μυελού (για παράδειγμα, θρόμβος αίματος).
• Επιπλοκές του καρκίνου.
• Μια παρενέργεια των φαρμάκων.

Συμπτώματα – κλινική παρουσία

Τα συμπτώματα του συνδρόμου της ιππουρίδος συνοψίζονται στα ακόλουθα:

• Οσφυαλγία
• Μονόπλευρη ή αμφοτερόπλευρη ισχιαλγία
• Υπαισθησία δίκην σέλας (μειωμένη ή «περίεργη» αισθητικότητα στην περιοχή των γεννητικών οργάνων) ή στην οπίσθια επιφάνεια των μηρών και των γλουτών
• Απώλεια τόνου στο σφιγκτήρα του πρωκτού ή ακράτεια κοπράνων
• Διαταραχές της ουροδόχου κύστης, όπως κατακράτηση ούρων, ακράτεια υπερχείλισης και δυσκολία στην έναρξη της ούρησης, απώλεια ελέγχου του σφιγκτήρα της ουροδόχου κύστης
• Απομείωση της σεξουαλικής λειτουργίας
• Απουσία του αντανακλαστικού του αχίλλειου τένοντα αμφοτερόπλευρα
• Πτώση άκρου πόδα, μυϊκή αδυναμία στα κάτω άκρα
• Μειωμένη οσφυϊκή λόρδωση και κινητικότητα της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης

Τα παραπάνω συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν ξαφνικά ή προοδευτικά σε διάστημα εβδομάδων ή και ετών.

Εάν τα συμπτώματα εμφανιστούν ξαφνικά αφορούν περισσότερο στην ουροδόχο κύστη και το έντερο και στην αδυναμία στα κάτω άκρα.

Όταν τα συμπτώματα της ιππουριδικής συνδρομής είναι σταδιακά χαρακτηρίζονται από επαναλαμβανόμενα επεισόδια οσφυαλγίας, μυϊκή αδυναμία κι αιμωδία (μούδιασμα) στα κάτω άκρα και καταλήγουν σε δυσλειτουργία της ουροδόχου κύστης ή/και του εντέρου.

Αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση της ιππουριδικής συνδρομής είναι πάντοτε χειρουργική και αποσκοπεί στην αποσυμπίεση των νευρικών δομών που πιέζονται και αποτελεί μια επείγουσα χειρουργική κατάσταση με την έννοια ότι η πίεση των νευρικών ριζών για πάνω από κάποιο χρονικό όριο μπορεί να οδηγήσει σε μη αναστρέψιμη νευρολογική βλάβη.

Αποκατάσταση

Μετά την επιτυχή αποσυμπίεση των ριζών που είχαν πληγεί, πρέπει να αρχίσει η αποκατάσταση υπό την καθοδήγηση εξειδικευμένου φυσικοθεραπευτή. Μέσα από εξειδικευμένες ασκήσεις και τεχνικές, ο φυσικοθεραπευτής θα βοηθήσει τον ασθενή να:

- βελτιώσει τον έλεγχο και τη λειτουργία της ουροδόχου κύστης και του εντέρου.

- αποκτήσει τη μυϊκή ισχύ στους μυς που είχαν επηρεαστεί από την πίεση των ριζών.

- βελτιώσει το εύρος κίνησης των αρθρώσεων στα κάτω άκρα και τη σπονδυλική στήλη.

- βελτιώσει την ικανότητα στήριξης και βάδισης.

- βελτιώσει την ικανότητα του ασθενούς να προστατεύει τη σπονδυλική του στήλη από μελλοντικές υποτροπές.

Πρόγνωση

Το πρόγραμμα της αποκατάστασης μπορεί να διαρκέσει από εβδομάδες έως 1-2 χρόνια (ίσως και περισσότερα αν γίνει καθυστερημένη αντιμετώπιση). Από κει και πέρα μειώνονται οι πιθανότητες βελτίωσης. Ο παράγοντας που καθορίζει την έκβαση του προβλήματος είναι η χρονιότητα του προβλήματος και το μέγεθος της βλάβης που έχουν υποστεί οι νευρικές ρίζες από τη συμπίεση που έχουν υποστεί.

Γενικότερα, είναι αποδεκτό ότι όσο ταχύτερα από την έναρξη των συμπτωμάτων χειρουργηθεί ο ασθενής τόσο καλύτερα θα είναι τα αποτελέσματα (100% αποκατάσταση της ουροδόχου κύστης αν η επέμβαση γίνει εντός 48 ωρών από την έναρξη των συμπτωμάτων).

Αν η χειρουργική αποκατάσταση γίνει μετά τις 48 ώρες αυξάνονται οι πιθανότητες για μόνιμες βλάβες στην ουροδόχο κύστη και το έντερο, μεγαλύτερης ανικανότητας βάδισης (μέχρι και παραπληγίας), απώλειας της σεξουαλικής ικανότητας και μόνιμου πόνου.

Βιβλιογραφία

1. Jun W. et al. Cauda equina syndrome caused by a migrated bullet in dural sac. Turk Neurosurg 2010 Oct;20(4):566-9.

2. Schoenfeld, A.J.; Bader, J.O. (2012). "Cauda equina syndrome: an analysis of incidence rates and risk factors among a closed North American military population". Clinical Neurology and Neurosurgery 114: 947–950.

3. Radcliff, K.E.; Kepler, C.K.; Delasotta, L.A.; Rihn, J.A.; Harrop, J.S.; Hilibrand, A.S.; Albert, T.J.; Vaccaro, A.R. (2011.). "Current management review of thoracolumbar cord syndromes". Spine 11: 884–892.

4. Shi J. et al. Clinical classification of cauda equina syndrome for proper treatment. Acta orthop 2010 Jun;81(3):391-5.

5. Fraser S. et al. Cauda equina syndrome: a literature review of its definition and clinical presentation. Arch Phys Med Rehabil. 2009 Nov;90(11):1964-8.

6. J.R. Kumar, R.U. Krishnan, K.V.G. Menon. Timing of Surgery in Cauda Equina Syndrome. Amrita Journal of Medicine 2012, 8(1): 1 – 44.

7. Dutton, M. (2008). Orthopaedic: Examination, evaluation, and intervention (2nd ed.). : The McGraw-Hill Companies, Inc.

8. ADH Gardner, EMH Gardner, TR Morley (2011). Cauda equina syndrome: a review of the current clinical and medico-legal position European Spine Journal; Vol. 20 Number 5, May 2011

9. Orendacova J, Cizkova D, Kafka J, Lukacova N, Marsala M, Sulla I, Marsala J, Katsube N. Cauda Equina Syndrome. Progress in Neurobiology 2001;64:613-37.

10. AAOS, Your Orthopaedic Connection. Cauda Equina Syndrome. http://orthoinfo.aaos.org/topic.cfm?topic=A00362

11. Harrop, J.S.; Hunt Jr., G.E.; Vaccaro, A.R. (2004). "Conus medullaris and cauda equina syndrome as a result of traumatic injuries: management principles". Neurosurgery Focus 16: 19-23.

12. Shapiro S. Medical Realities of Cauda Equina Syndrome Secondary to Lumbar Disc Herniation. Spine 2000;25:3, 348-52

13. Small S, Perron A, Brady W. Orthopedic pitfalls: cauda equina syndrome. The American Journal of Emergency Medicine 2005;23:159-63

14. Fraser S. et al. Cauda equina syndrome: a literature review of its definition and clinical presentation. Arch Phys Med Rehabil. 2009 Nov;90(11):1964-8.]