Κεφαλόβρυσο Τρικάλων
| Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
Συντεταγμένες: 39°34′51″N 21°41′34″E / 39.58083°N 21.69278°E
Το Κεφαλόβρυσο είναι χωριό του Δήμου Τρικκαίων, στο Νομό Τρικάλων. Είχε μόνιμο πληθυσμό 777 κατοίκους κατά την Ελληνική απογραφή 2021. Το Κεφαλόβρυσο βρίσκεται 7 χιλιόμετρα βορειοδυτικά των Τρικάλων σε υψόμετρο 125 μέτρων και καταλαμβάνει έκταση 12.249 στρεμμάτων.
| Κεφαλόβρυσο | |
|---|---|
 | |
| Διοίκηση | |
| Χώρα | Ελλάδα |
| Περιφέρεια | Κεντρικής Ελλάδας |
| Δήμος | Τρικκαίων |
| Γεωγραφία | |
| Νομός | Τρικάλων |
| Υψόμετρο | 125 |
| Πληροφορίες | |
| Παλαιά ονομασία | Μέρτζιον |
| Ταχ. κώδικας | 42100 |
| Τηλ. κωδικός | 24310 - 85XXX ή 88ΧΧΧ |
Ονομασία Επεξεργασία
Η παλιά ονομασία του χωριού ήταν «Μέρτζιον», «Μέρτζι», «Μικρό Μέρτζι», «Μικρό Μέρτσι». Η λέξη Μέρτσι προέρχεται από την παλαιοσλαβική "μερτς" (mrc) που με τη σειρά της ανάγεται στην -πάλι- παλαιοσλάβικη λέξη "μρκ" (mrk) και σημαίνει "σκοτεινός", "μαύρος", "μαυριδερός". Άλλωστε στο Κεφαλοβρυσο υπάρχει τοπωνύμιο "μαυρόεια" δηλωτικό των χωμάτων της περιοχής. Για τη σημερινή ονομασία του χωριού υπάρχουν διάφορες προφορικές παραδόσεις. Σύμφωνα με τη γραπτή παράδοση, ένας ληστής προγενέστερης εποχής που δρούσε στην περιοχή του Μετσόβου είχε βρει ένα σπουδαίο τρόπο να κατεβάζει τα κλοπιμαία στον θεσσαλικό κάμπο αποφεύγοντας τους ελέγχους της χωροφυλακής. Έριχνε τα φλουριά και τις λίρες στο ρέμα που ξεκινούσε από το Μέτσοβο και αυτό τα κατέβαζε στη λίμνη του χωριού Μέρτσι. Εκεί το πρωτοπαλίκαρο του ληστή έκανε δήθεν ότι έπαιρνε νερό από την πηγή μαζεύοντας με τρόπο τα κλοπιμαία. Το σχέδιο λειτουργούσε για τους ληστές μέχρι τη μέρα που ένας χωρικός είδε το πρωτοπαλίκαρο να επιστρέφει από την πηγή με δυο βαριά σακιά και ενημέρωσε τη χωροφυλακή. Τότε οι χωροφύλακες ανέβηκαν στο Μέτσοβο, έπιασαν τον ληστή, τον αποκεφάλισαν και πέταξαν το κεφάλι του στο ρέμα. Έτσι την επόμενη μέρα που το πρωτοπαλίκαρο πήγε στη λίμνη να πάρει τα κλοπιμαία βρήκε αντί αυτών το κομμένο κεφάλι του καπετάνιου του. Από εκείνη τη μέρα δόθηκε στο χωριό το όνομα Κεφαλόβρυσο.
Ιστορία Επεξεργασία
Η πρώτη επίσημη αναφορά στο «χωρίον Μέρτζι» είναι σε ένα έγγραφο του 1163 για την Επισκοπή Σταγών. Ως «Μέρτζι» αναφέρεται στις επικυρώσεις της περιουσίας της Επισκοπής των ετών 1336 και 1393, και σε μια άλλη επικύρωση του μοναστηριού Πόρτα Παναγιά του 1382. Με την Άλωση της Κωνσταντινούπολης το χωριό, όπως και η υπόλοιπη Θεσσαλία, περιήλθε στην κατοχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Σε καταγραφή του 1820 για το Βιλαέτι Τρίκκης και Σταγών το «Μέρτζι Μικρόν» είχε 19 σπίτια. Μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλίας από τους Τούρκους το 1881, το χωριό καταγράφεται ως συνοικισμός του Δήμου Τρικκαίων με 450 κατοίκους. Το 1912 αναγνωρίζεται ως αυτόνομη κοινότητα με την ονομασία «Κοινότης Μέρτζι-Μικρό». Στη νέα κοινότητα υπάγονται και οι συνοικισμοί Λέστενο(σημερινός Διπόταμος) και Ρόγκια. Το 1919 το Λέστενο και τα Ρόγκια αποσπώνται από την κοινότητα Μικρού Μερτσίου και συνθέτουν την κοινότητα Λεστένου. Το 1924 η κοινότητα μετονομάζεται σε «Κοινότητα Κεφαλοβρύσου Τρικάλων». Το 1999 γίνεται τοπικό διαμέρισμα του Δήμου Φαλωρείας καθώς και έδρα του Δήμου. Το 2010 υπάγεται στον Δήμο Τρικκαίων ως δημοτικό διαμέρισμα της δημοτικής ενότητας Φαλώρειας.
Τοποθεσία Επεξεργασία
Το χωριό λίγο πριν τα μέσα του 16ου αιώνα βρισκόταν βορειότερα στη θέση "Λάκκα". Διάφορες αρρώστιες(ελονοσία, χολέρα, τύφος) καθώς και η έλλειψη νερού ανάγκασε 13 από τις 24 τότε οικογένειες να μετακινηθούν ανατολικά προς τη σιδηροδρομική γραμμή Τρικάλων-Καλαμπάκας και να εγκατασταθούν στη θέση "Μαγούλα". Το νέο χωριό ονομάστηκε «Μεγάλο Μέρτζι» (σημερινό Μεγάλο Κεφαλόβρυσο) και το άλλο «Μικρό Μέρτζι» ή «Λάκα Μέρτζι» λόγω αυτής της κατανομής των οικογενειών. Στη σημερινή θέση του χωριού υπήρχε ένα παρθένο δάσος από βελανιδιές, λεύκες και ιτιές. Οι Μικρομερτσιώτες είχαν ως κύρια ασχολία την κτηνοτροφία, βοσκώντας τα κοπάδια τόσο στο αρχικό χωριό όσο και στο συγκεκριμένο δάσος. Κάποια μέρα ένα γουρούνι ξέφυγε από την επιτήρηση του βοσκού και μπήκε στο δάσος. Όταν το βρήκε ο ιδιοκτήτης ήταν γεμάτο λάσπες, το παρακολούθησε και βρήκε την πηγή νερού καθώς και μια μεγάλη λίμνη. Έτσι με τους υπόλοιπους Μικρομερσιώτες έκοψαν τα δέντρα, καθάρισαν την πηγή και εγκαταστάθηκαν εκεί, δημιουργώντας το σημερινό οικισμό. Η έκταση της λίμνης παλιότερα ανερχόταν στα 20 στρέμματα αλλά σήμερα έχει περιοριστεί. Το βάθος της έφτανε τα τρία μέτρα και η νεολαία του χωριού κολυμπούσε και ψάρευε σε αυτή. Από το νότιο άκρο της λίμνης αρχίζει σταδιακά να οριοθετείται η αφετηρία του Κουμέρκη ή Γκιντζή η Μερτσιώτικου ποταμού, του οποίου παλιότερα σε μεγάλα τμήματα της διαδρομής το πλάτος έφθανε μέχρι τα 40 μέτρα.
Τοπωνύμια:
Ζγκάρες [1]
Κορακοφωλιά [2]
Λάκκα [3]
Παλαιόμυλος
Πότοκας [4]
Τριφυλλότοπος
Τσιαντή [5]
Φτέρη
Φτυλιαδάκος
Πληθυσμός Επεξεργασία
| Έτος | Πληθυσμός | Μεταβολή |
|---|---|---|
| 1889 | 555 | - |
| 1920 | 679 | 124 |
| 1928 | 796 | 117 |
| 1940 | 932 | 136 |
| 1951 | 1053 | 121 |
| 1961 | 1150 | 103 |
| 1971 | 928 | -222 |
| 1981 | 905 | -23 |
| 1991 | 907 | 2 |
| 2001 | 945 | 38 |
| 2011 | 958 | 13 |
| 2021 | 777 | -181 |
Εκπαίδευση Επεξεργασία
Στο Κεφαλόβρυσο λειτουργεί Νηπιαγωγείο και Δημοτικό Σχολείο. Και οι δύο εκπαιδευτικές δομές υποδέχονται παιδιά και μικρότερων γειτονικών χωριών. Το Δημοτικό Σχολείο έχει τη δική του ιστορία τόσο δομικά από το 1934 όσο και οργανωτικά από το 1880.
Θρησκεία Επεξεργασία
Πολιούχος του Κεφαλόβρυσου είναι ο Άγιος Γεώργιος ο Τροπαιοφόρος ενώ στο χωριό υφίσταται δραστήρια Ενορία. Ο Ιερός Ναός του Αγίου Γεωργίου (1961) αποτελεί την κεντρική εκκλησία του χωριού ενώ το εκκλησάκι του κοιμητηρίου (1987) είναι αφιερωμένο στον συμπολιούχο, Άγιο Ευθύμιο. Άξιο αναφοράς είναι και το ενοριακό πνευματικό κέντρο που έχει χτιστεί.
Οικονομία Επεξεργασία
Οι κάτοικοι του Κεφαλοβρύσου ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία και την κτηνοτροφία, παράγοντας σιτάρι, κριθάρι και καλαμπόκι. Επίσης ένας μεγάλος αριθμός κατοίκων ασχολείται με τα κηπευτικά και ιδίως με τα θερμοκήπια και μια μικρή μερίδα ανθρώπων ασχολείται με τη βιολογική καλλιέργεια. Πολλοί είναι και οι κάτοικοι που εργάζονται στην κοντινή πόλη των Τρικάλων σε διάφορες ιδιωτικές επιχειρήσεις και δημόσιες υπηρεσίες. Στο Κεφαλόβρυσο εδρεύουν και εργοστάσια ξυλείας, επίπλων και σιδήρου απασχολώντας μερικούς κατοίκους του χωριού. Τέλος, ένα πλήθος Κεφαλοβρυσιωτών ζει και εργάζεται σε χώρες της Ευρώπης και κυρίως στη Γερμανία, αλλά και στην Αμερική και την Αυστραλία.
Στην θέση "Λάκκα" η εταιρία ΛΗΘΑΙΟΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΕ εγκατέστησε μονάδα παραγωγής βιοαερίου από ζωικά και φυτικά απόβλητα προς παραγωγή ηλεκτρικής και θερμικής ενέργειας, ισχύος 3MW.
Πολιτισμός Επεξεργασία
Στο Κεφαλόβρυσο η διατήρηση των παραδοσιακών αξιών, ηθών και εθίμων ανέκαθεν αποτελούσε σημαντικό μέλημα των κατοίκων. Το ρόλο της οργάνωσης πολιτιστικών εκδηλώσεων έχουν αναλάβει ο Εκπολιτιστικός Σύλλογος Κεφαλοβρύσου και ο Λαογραφικός-Χορευτικός Όμιλος Κεφαλοβρύσου με τη μαζική συμμετοχή των Κεφαλοβρυσιωτών και την πολύτιμη αρωγή της Κοινότητας Κεφαλοβρύσου. Το χωριό διαθέτει επίσης Κέντρο Λαογραφίας και Πολιτισμού με διάφορα εκθέματα χαρακτηριστικά του τρόπου ζωής των κατοίκων σε προγενέστερες εποχές. Μουσικές εκδηλώσεις με αθρόα προσέλευση των κατοίκων διοργανώνει η Μουσική Σχολή 'Χρυσάνθης Τσέργα-Γρηγορίου'.
Από το 2020 έχει συσταθεί η Τράπεζα Αίματος Κεφαλόβρυσου Αρχειοθετήθηκε 2023-05-13 στο Wayback Machine., η οποία είναι πιστοποιημένη από τον αρμόδιο εθνικό φορέα.
Αθλητισμός Επεξεργασία
Στο χωριό εδρεύει ο Α.Ο.Κεφαλοβρύσου, η ερασιτεχνική ποδοσφαιρική ομάδα του χωριού, με έτος ίδρυσης το 1974. Ο ΑΟΚ μετέχει στα τοπικά πρωταθλήματα της ΕΠΣ Τρικάλων χρησιμοποιώντας ως έδρα του το γήπεδο "Βασίλης Ντιντής". Σήμερα αγωνίζεται στη Α' Ερασιτεχνική Κατηγορία Τρικάλων με μεγάλη επιτυχία. Το Κεφαλόβρυσο είναι επίσης έδρα της ομάδας καλαθοσφαίρισης Α.Σ.Κ. Φαλώρεια, η οποία αγωνίζεται στην Α` Ερασιτεχνική Κατηγορία Τρικάλων.
Ενημέρωση Επεξεργασία
Στο Κεφαλόβρυσο λειτουργεί ιστότοπος ενημέρωσης για τα τοπικά δρώμενα με την ονομασία kefalovrison.blogspot.com
Πηγές Επεξεργασία
Τα περισσότερα στοιχεία ελήφθησαν από το βιβλίο "Το Κεφαλόβρυσο Τρικάλων - Κοντά στις ρίζες" του καθηγητή φυσικής αγωγής κ. Θεόδωρου Καλογράνα, έκδοση Δήμου Φαλώρειας, Κεφαλόβρυσο 2010.