Μάχη στο όρος Γκρόπιους

Η Μάχη στο Όρος Γκρόπιους έλαβε χώρα το 83 ή 84 όταν ο Γναίος Ιούλιος Αγρικόλας, κυβερνήτης της Βρετανίας, επικεφαλής μιας δύναμης από λεγεωνάριους και επικουρικούς εισέβαλε στην Σκωτία για να υποτάξει τις φυλές των Καληδονίων.

Μάχη στο όρος Γκρόπιους
Εκστρατεία του Αγρικόλα στη Σκωτία
Εκστρατείες του Αγρικόλα 79-84
Χρονολογία	Τέλος καλοκαιριού 83 (λιγότερο πιθανό 84)
Τόπος	Άμπερντινσαιρ, βορειοανατολική Σκωτία
Έκβαση	Νίκη των Ρωμαίων
Αντιμαχόμενοι
Ρωμαίοι λεγεωνάριοι και επικουρικοί Καληδόνιοι
Ηγετικά πρόσωπα
Αγρικόλας Καλγάκος
Δυνάμεις
25.000 άνδρες 30.000 άνδρες
Απώλειες
360 άνδρες 10.000 άνδρες

Δράση του Αγρικόλα

Ο Γναίος Ιούλιος Αγρικόλας (Gnaeus Iulius Agricola) ανέλαβε την διοίκηση της Βρετανίας το 77 και ως το τέλος του ιδίου καλοκαιριού είχε εξολοθρεύσει το φύλο των Ορδοβικών που είχε πραγματοποιήσει επιδρομή στην ρωμαϊκή επαρχία.

Μέχρι το 80 ο Αγρικόλας ειχε καταφέρει να φτάσει σε μια γραμμή που ορίζεται από τον κόλπο της Κλώτης (Firth of Clyde ),προς την μεριά της Βόρειας θάλασσας έως τον κόλπο της Βοδερίας (Firth of Forth) από την πλευρά της Ιβερνίας (Ιρλανδίας) .

Το 81 ο Αγρικόλας έκανε μια εκστρατεία δυτικά πέρα από τον κόλπο της Κλώτης φτάνοντας απέναντι από της ακτές της Ιβερνίας. Ο Αγρικόλας δεν αποβιβάστηκε στο νησί αλλά αρκέστηκε να πάρει υπό την προστασία του έναν από τους τοπικούς βασιλείς του νησιού που είχε εκδιωχθεί από την φυλή του .

Το 82 ο Αγρικόλας επιτέθηκε πέρα από τον κόλπο της Βοδερίας, χρησιμοποιώντας και τον στόλο του. Οι ανυπότακτοι λαοί της Καληδονίας, στην βόρεια περιοχή του νησιού αιφνιδιάστηκαν αλλά αποφάσισαν να του επιτεθούν. Οι Καληδόνιοι έκαναν νυκτερινή επίθεση στο στρατόπεδο της 9ης Ισπανικής λεγεώνας και ξέσπασε άγρια σύγκρουση. Ο Αγρικόλας το πληροφορήθηκε και σπεύδοντας με ιππικές και πεζικές δυνάμεις επιτέθηκε στα νώτα των Καληδονίων που νικήθηκαν και τράπηκαν σε φυγή.

Εκείνη την εποχή μια κοορτίς επικουρικών από το γερμανικό φύλο των Ουσιπών στασίασε και κατέλαβε ορισμένα ρωμαϊκά πλοία. Οι Ουσίπες που δεν ήξεραν από ναυσιπλοΐα περιέπλευσαν κατά λάθος όλη την Βρετανία. Τελικά τα πλοία τους ναυάγησαν και όσοι επέζησαν συνελήφθησαν από Φρείσιους πειρατές.

Ο Αγρικόλας αποφάσισε να συντρίψει την αντίσταση των Καληδονίων. Έτσι το 83 αφού πραγματοποίησε μια σειρά παραπλανητικών επιδρομών με τον στόλο του κινήθηκε εναντίον του βασιλιά τους Καλγάκου. Οι δύο αντίπαλοι συναντήθηκαν στο Γραβιανό Όρος (montem Graupium) .

Δημηγορίες των δυο αντίπαλων αρχηγών

Πριν την επικείμενη σύγκρουση οι δυο αρχηγοί εμψύχωσαν τους άνδρες τους με τους λόγους τους. Ο Καλγάκος σημείωσε ότι η επεκτατική πολιτική των Ρωμαίων στηρίζεται στην πλεονεξία τους και τόνισε τις τραγικές συνέπειες που θα είχε γι΄ αυτούς η επικράτηση της ρωμαϊκής πολιτικής. Γι΄ αυτό οι Καληδόνιοι θα έπρεπε να πολεμήσουν γενναία προκειμένου να νικήσουν τους Ρωμαίους που είχαν πολλά ασθενή σημεία.

Ο Αγρικόλας στην δική του δημηγορία πρώτα αναφέρεται στον κίνδυνο που διατρέχουν οι Ρωμαίοι σε αυτήν την ξένη χώρα και κατόπιν σημειώνει τα κατορθώματα που πέτυχαν οι στρατιώτες του με το θάρρος τους δίνοντας τους έτσι ένα μήνυμα αισιοδοξίας: «Τερματίστε με ένα μόνο χτύπημα όλες τις εκστρατείες σας, στεφανώστε έργα πενήντα χρόνων σε μια μεγάλη ημέρα, αποδείξτε στην πολιτεία μας ότι δεν πρέπει ποτέ να καταλογιστούν στον στρατό ή οι αργοπορίες του πολέμου ή οι αφορμές των επαναστάσεων, Transigite cum expeditionibus, imponite quinquaginta annis magnum diem, adprobate rei publicae numquam exercitui imputari potuisse aut moras belli aut causas rebellandi»

Όρος Γκρόπιους

Gladius Hispaniensis, Ιβηρική μάχαιρα.Υπόδειγμα τύπου Πομπηίας. Ο Ρωμαϊκός στρατός στην Βρετανία χρησιμοποιούσε υποδείγματα Mainz ή Mainz-Fulham

Ο Καλγάκος που διέθετε 30.000 άνδρες παρέταξε τα άρματα του και την πρώτη γραμμή των πεζών του στην πεδιάδα . Στην πλαγιά του βουνού παρέταξε αμφιθεατρικά το κύριο σώμα του στρατού του .

Ο Αγρικόλας διέθετε 25.000 άνδρες. Από αυτούς παρέταξε στην πρώτη γραμμή 8.000 επικουρικούς (4 κοορτείς Βαταυών και 2 κοορτείς Τούγγρων) και 6 ίλες (alae) ιππέων (3.000) άνδρες εκατέρωθεν τους σε ανοικτή τάξη ώστε να μην υπερκεραστούν. Κράτησε πίσω 12.000 λεγεωνάριους , ώστε σε περίπτωση νίκης να λεχθεί για την μάχη ότι κερδήθηκε χωρίς να χυθεί ρωμαϊκό αίμα, ενώ σε περίπτωση που η μάχη έπαιρνε δυσμενή τροπή θα μπορούσαν να σπεύσουν σε βοήθεια των επικουρικών («Legiones pro vallo stetere, ingnes victoriae decus citra Romanum sanguinem bellanti, et auxilium, si pellerentur, Οι λεγεώνες στάθηκαν μπροστά στο χαράκωμα για να προσθέσουν σε περίπτωση νίκης το σπουδαίο σέμνωμα της διεξαγωγής της μάχης χωρίς ρωμαϊκό αίμα και να προσφέρουν ενίσχυση αν εκείνοι απωθούνταν»). Επίσης κράτησε πίσω άλλες 4 ίλες (2.000 άνδρες ) ιππέων σαν ευέλικτη εφεδρεία. Ο ίδιος ο Αγρικόλας πήρε θέση στην πρώτη γραμμή κάτω από τα λάβαρα των επικουρικών (vexilla) («… promptior in spem et firmus adversis, dimisso equo pedes ante vexilla constitit, … επιρρεπής στο να ελπίζει και ακλόνητος μπροστά στις δυσχέρειες , αφού εξαπέστειλε το άλογο του, πεζός στάθηκε μπροστά στα λάβαρα του ») .

Η μάχη άνοιξε με ακοντισμούς από την πλευρά των Ρωμαίων και ρίψη τοξευμάτων από την πλευρά των Καληδονίων. Ύστερα από διαταγή του Αγρικόλα οι επικουρικοί έκαναν μια ορμητική έφοδο και διαπέρασαν χάρις στα ξίφη τους την εμπροσθοφυλακή των αντιπάλων τους. Το ιππικό που τους ακολουθούσε συγκλίνοντας προς το κέντρο της παράταξης των επικουρικών πρόσθεσε κι αυτό την πίεση του και τα άρματα των Καληδονίων ανατράπηκαν. Η σύγκρουση πήρε άγρια μορφή καθώς οι επικουρικοί και οι ιππείς ωθούσαν τους Καληδόνιους στην πλαγιά του βουνού χωρίς, ιδίως οι ιππείς να μπορούν να ανέβουν την πλαγιά. Έτσι η μάχη διεξάγονταν μέσα σε τρομερό συνωστισμό.

Οι υπόλοιποι Καληδόνιοι αδιαφόρησαν για την μάχη που διεξάγονταν μπροστά τους στους πρόποδες του βουνού και άρχισαν να κατεβαίνουν ήρεμα την πλαγιά, κινούμενοι προς τις πλευρές της ρωμαϊκής πρώτης γραμμής με σκοπό να την περικυκλώσουν. Ο Αγρικόλας αντιλήφθηκε την κίνηση τους και έστειλε εναντίον τους την εφεδρεία ιππικού που τηρούσε. Οι ιππείς με σφοδρή επίθεση ανέτρεψαν τους αντιπάλους τους που έσπευσαν να υποχωρήσουν. Τότε ο Αγρικόλας ανακάλεσε τους ιππείς που πολεμούσαν στο κέντρο. Σύμφωνα με διαταγή του οι Ρωμαίοι ιππείς προσπέρασαν, ανενόχλητοι τις γραμμές των Καληδονίων χωρίς οι τελευταίοι να το αντιληφθούν, καθώς τα πλευρά της παράταξης τους είχαν μείνει ακάλυπτα και κατόπιν επιτέθηκαν στα νώτα τους. Οι Καληδόνιοι κατέρρευσαν και οι Ρωμαίοι άρχισαν την καταδίωξη. Η μάχη απλώθηκε σε όλη την γύρω περιοχή καθώς οι περισσότεροι Καληδόνιοι έφευγαν προς τα γειτονικά δάση ενώ οι ολιγάριθμοι που έμειναν για να πολεμήσουν περικυκλώνονταν και εξοντώνονταν μέχρι ενός. Όλη η γύρω περιοχή γέμισε από σκορπισμένα ανθρώπινα μέλη και άψυχα σώματα, όπλα και περιπλανώμενα άλογα ενώ το αίμα πλημύρισε την γη.

Οι Καληδόνιοι διέφυγαν τελικά μέσα στα δάση προσπαθώντας να ανασυγκροτηθούν. Ο Αγρικόλας διείδε έγκαιρα τον κίνδυνο της ενέδρας. Έτσι σταμάτησε αμέσως την προέλαση των ταχύτερων πεζών του στις παρυφές των δασών. Κατόπιν διέταξε τον σχηματισμό ενιαίας γραμμής από ιππείς που είχαν αφιππεύσει εκεί όπου υπήρχαν δάση και από ιππείς που κρατούσαν τα άλογα τους εκεί όπου υπήρχαν ξέφωτα. Μπροστά στην νέα προέλαση της ρωμαϊκής γραμμής οι Καληδόνιοι τράπηκαν ξανά σε φυγή. Μόνο ο ερχομός της νύχτας τερμάτισε την καταδίωξη. Οι απώλειες των Καληδονίων ήταν 10.000 άνδρες ενώ των Ρωμαίων 360 άνδρες.

Συνέπειες της δράσης του Αγρικόλα

Ο Αγρικόλας πέτυχε περιφανή νίκη. Αν και η Καληδονία παρέμεινε εκτός της ρωμαϊκής επιρροής καθώς ο ρωμαϊκός στρατός γύρισε στην γραμμή Κλώτης–Βοδερίας, ο Ρωμαίος έπαρχος είχε κατορθώσει να στερεώσει αποτελεσματικά την ρωμαϊκή παρουσία στην Βρετανία. Η ανέγερση από τον Αδριανό οχυρού συνόρου (limes) στην γραμμή Tyne-Sodway θα παγιώσει τα σύνορα της ρωμαϊκής επικράτειας .

Πηγές

• Βρετανικό Μουσείο
• Werner Forman Archive
• Peter Smithurst
• Τσουρέας Ευστράτιος Πόπλιου Κορνήλιου Τάκιτου Αγρικόλας. Εκδόσεις Παπαζήση . 2000
• Ιστορία του Ελληνικού Έθνους Τομ. ΣΤ Ελληνισμός και Ρώμη. Εκδοτική Αθηνών 1979
• Ιστορία Εικονογραφημένη Yann le Bohec. Άρθρο – Ρώμη, ο καλύτερος στρατός του κόσμου .Τεύχος - 323. ΠΑΠΥΡΟΣ ΠΡΕΣΣ.(1995)
• John Laffin 3.500 Χρόνια Μάχες. Εκδόσεις Ιωάννης Φλώρος