Μάχη του Καπορέττο

Στα τέλη Οκτωβρίου - αρχές Νοεμβρίου του 1917, κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, διεξήχθη ανάμεσα στον Βασιλικό Στρατό της Ιταλίας και στους στρατούς της Αυστροουγγαρίας και της Γερμανίας η Μάχη του Καπορέττο ή Δωδέκατη Μάχη του Ιζόντσο (Ιταλ: La battaglia di Caporetto ή dodicesima battaglia dell'Isonzo) που έληξε με πανωλεθρία του ιταλικού στρατού o οποίος που αναγκάστηκε να υποχωρήσει μέχρι τον ποταμό Πιάβε.

Μάχη του Καπορέττο
the Italian Front (Α' Παγκόσμιος Πόλεμος)
Η μάχη του Καπορέττο και η Ιταλική υποχώρηση.
Χρονολογία	24 Οκτωβρίου – 12 Νοεμβρίου 1917
Τόπος	Καπορέττο, Αυστροουγγαρία (Σήμερα Σλοβενία)
Έκβαση	νίκη των Κεντρικών Δυνάμεων
Αντιμαχόμενοι
Αυστροουγγαρία Γερμανική Αυτοκρατορία ! Γερμανική Αυτοκρατορία Βασίλειο της Ιταλίας
Ηγετικά πρόσωπα
Svetozar Boroević Όττο φον Μπέλοβ Λουίτζι Καντόρνα Λουίτζι Καπέλλο
Δυνάμεις
350.000 στρατιώτες 2.213 πυροβολικό 400.000 στρατιώτες 2.200 πυροβολικό
Απώλειες
50.000 νεκροί και τραυματίες 10.000- 13.000 νεκροί 30.000 τραυματίες 265.000 αιχμάλωτοι

Η μάχη έλαβε χώρα κοντά στο χωριό Καπορέττο και κατά τη διάρκειά της, οι νεκροί και οι τραυματίες του ιταλικού στρατού ξεπέρασαν τις 30.000 ενώ οι απώλειες της αντίπαλης πλευράς έφτασαν τις 50.000.

Μετά την ήττα στο Καπορέττο ο αρχηγός του ιταλικού γενικού επιτελείου, στρατηγός Λουίτζι Καντόρνα (Luigi Cadorna) αντικαταστάθηκε από τον στρατηγό Αρμάντο Ντίαζ (Armando Diaz). Οι ιταλικές δυνάμεις κατάφεραν να ανασυγκροτηθούν αρκετά γρήγορα και να σταματήσουν τα αυστροουγγρικά και γερμανικά στρατεύματα στην Πρώτη Μάχη του Πιάβε.

Μέχρι και σήμερα στην ιταλική γλώσσα ο όρος Καπορέττο είναι συνώνυμο της συντριπτικής ήττας.

Η κατάσταση στο ιταλικό μέτωπο στη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου

Στις 23 Μαΐου του 1915 η Ιταλία είχε κηρύξει τον πόλεμο στην Αυστροουγγαρία, τασσόμενη στο πλευρό των Δυνάμεων της Αντάντ. Μολονότι όμως οι Ιταλοί πίστευαν ότι με μια ξαφνική επίθεση κατά της Αυστροουγγαρίας (στα βορειοανατολικά της σημερινής Ιταλίας) θα κατάφερναν να νικήσουν εύκολα τον αυστροουγγρικό στρατό, η ένοπλη σύγκρουση μετατράπηκε σύντομα σε έναν αιματηρό πόλεμο θέσεων, όπως συνέβη και στο δυτικό μέτωπο, στη βορειοανατολική Γαλλία.

Οι πρώτες τέσσερις επιθέσεις που εξαπέλυσε κατά το δεύτερο μισό του 1915 ο ιταλικός στρατός, υπό τον Λουίτζι Καντόρνα, στον ποταμό Ιζόντσο, δεν επέφεραν καμία ουσιαστική αλλαγή στο μέτωπο και το μόνο που προκάλεσαν ήταν ο θάνατος χιλιάδων στρατιωτών και από τις δύο πλευρές. Μέχρι την Μάχη του Καπορέττο έγιναν στον ποταμό Ιζόντσο έντεκα μάχες ανάμεσα στον ιταλικό και στον αυστροουγγρικό στρατό με δεκάδες χιλιάδες νεκρούς.

Το 1916 ο αρχηγός του γενικού επιτελείου της Αυστροουγγαρίας αρχιστράτηγος Φραντς Κόνραντ φον Χέτζεντορφ (Franz Conrad von Hötzendorf) είχε αποσύρει μέρος των στρατευμάτων της Αυστροουγγαρίας από το ανατολικό μέτωπο και το έστειλε στη βορειοανατολική Ιταλία ενάντια του ιταλικού στρατού, στην λεγόμενη Strafexpedition («εκστρατεία τιμωρίας»). Η επιχείρηση αυτή όμως του αυστροουγγρικού στρατού δεν είχε τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Ο Καντόρνα αποφάσισε να ανακτήσει τα εδάφη του Τρεντίνο και έτσι, στο δεύτερο μισό του 1916, ο ιταλικός στρατός προσπάθησε εκ νέου να διώξει τα εχθρικά στρατεύματα από τα συγκεκριμένα εδάφη. Ωστόσο, οι αποτυχίες στο εγχείρημα αυτό οδήγησαν τον Ιταλό διοικητή να στρέψει εκ νέου την προσοχή του στον ποταμό Ιζόντσο. Οι Ιταλοί κατάφεραν να καταλάβουν την περιοχή της Γκορίτσια αναγκάζοντας τον αυστρουγγρικό στρατό να αναδιπλωθεί στις γραμμές άμυνας από όπου εξαπέλυε επιθέσεις εναντίον των ιταλικών στρατευμάτων.

Στα τέλη Ιουλίου του 1917 έγινε στο Παρίσι διάσκεψη των Συμμάχων όπου ζητήθηκε από την Ιταλία να προχωρήσει σε δύο νέες επιθέσεις κατά των αυστροουγγρικών στρατευμάτων για να ελαφρύνει την πίεση στο δυτικό μέτωπο. Ο Καντόρνα δέχθηκε να προχωρήσει μόνο σε μια (ενδέκατη μάχη του Ιζόντσο) η οποία και πάλι δεν είχε κανένα αποτέλεσμα.

Καθώς η κατάσταση στο ιταλικό μέτωπο είχε περιέλθει σε τέλμα και ο αριθμός των στρατιωτών της Αυστροουγγαρίας είχε μειωθεί δραματικά, οι τελευταίοι ζήτησαν τη βοήθεια των Γερμανών, που απάντησαν στέλνοντας μερικά από τα καλύτερα τμήματα του στρατού τους και ορισμένους από τους καλύτερους διοικητές τους όπως ο αρχηγός του γερμανικού γενικού επιτελείου, στρατηγός Κόνραντ Κραφτ φον Ντελμένζινγκεν (Konrad Krafft von Dellmensingen) και ο στρατηγός Όττο φον Μπέλοβ (Otto von Below).

Τοποθεσία όπου έγινε η μάχη

Ο ποταμός Ιζόντσο

Οι συγκρούσεις του ιταλικού με τον αυστροουγγρικό και το γερμανικό στρατό που έλαβαν χώρα στα πλαίσια της Μάχης του Καπορέττο διεξήχθησαν κοντά στο ομώνυμο χωριό (σήμερα βρίσκεται στη Σλοβενία και στα σλοβένικα ονομάζεται Kobarid), στην κοιλάδα του Νατισόνε και στην οροσειρά του Colovrat.

Το Καπορέττο

Η θέση στην οποία είναι χτισμένο το Καπορέττο είναι στρατηγικής σημασίας καθώς βρίσκεται στο σημείο όπου ο ποταμός Ιζόντσο συναντά την κοιλάδα που οδηγεί στην πεδιάδα του Φρίουλι. Στη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου το Καπορέττο, λόγω ακριβώς της γεωγραφικής του θέσης, συνέδεε το 4ο Σώμα του Βασιλικού Στρατού της Ιταλίας, οι άνδρες του οποίου βρίσκονταν διασκορπισμένοι στην κοιλάδα και στα γύρω βουνά, με το εσωτερικό της χώρας. Οι Ιταλοί διοικητές φιλοξενούνταν σε χωριά της περιοχής όπου ήταν εγκατεστημένα το υγειονομικό και το μηχανικό του ιταλικού στρατού, οι υπηρεσίες που σχετίζονταν με την λειτουργία του πυροβολικού και οι εφεδρείες. Στα χωριά αυτά διέμεναν και οι στρατιώτες που επέστρεφαν από το μέτωπο για να ξεκουραστούν για λίγες μέρες.

Η οροσειρά του Colovrat αποτελείται από τα βουνά: Podclabuz (Na Gradu-Klabuk) (1.114μ.), Piatto (1.138μ.) και Nagnoj (1.192 μ.) και συμπίπτει με τα σημερινά σύνορα Ιταλίας - Σλοβενίας. Τον Μάιο του 1915 η οροσειρά του Colovrat αποτελούσε το σημείο από το οποίο ξεκινούσαν τα ιταλικά στρατεύματα για να επιτεθούν στα εδάφη της Αυστροουγγαρίας.

Οι αντίπαλοι στρατοί

Στην Μάχη του Καπορέττο πήραν μέρος 257.400 Ιταλοί στρατιώτες με 1.342 κανόνια και 353.000 Αυστροούγγροι και Γερμανοί στρατιώτες με 2.518 κανόνια.

Ο στρατηγός Όττο φον Μπέλοβ

Πιο συγκεκριμένα από την αυστροουγρική και τη γερμανική πλευρά συμμετείχαν:

• Α) η 14η Στρατιά με επικεφαλής το στρατηγό Όττο φον Μπέλοβ που αποτελούνταν από:

1. Το 1ο Σώμα Στρατού της Αυστροουγγαρίας (Gruppo Krauss) με διοικητή τον στρατηγό Άλφρεντ Κράους (Alfred Krauß)
2. Το 3ο Σώμα Στρατού της Βαυαρίας (Gruppo Stein) με διοικητή τον αντιστράτηγο Hermann Freiherr von Stein.
3. Το LI γερμανικό Σώμα Στρατού (Gruppo Berrer) με με διοικητή τον αντιστράτηγο Άλμπερτ φον Μπέρρερ (Albert von Berrer).
4. Το 15ο Σώμα Στρατού της Αυστροουγγαρίας (Gruppo Scotti) με διοικητή τον Στρατάρχη τοποτηρητή Karl Scotti.

Μαζί με την 14η Στρατιά πολέμησαν και η 35η και η 94η Μεραρχία του αυστροουγγρικού στρατού με διοικητές τον Στρατάρχη τοποτηρητή φον Ποντχοράνσκυ (von Podhoransky) και τον Στρατάρχη τοποτηρητή φον Λαβρόβσκι (von Lawrowski).

Ως εφεδρείες συμμετείχαν: Η 4η, η 13η και η 33η Μεραρχία του αυστροουγγρικού στρατού με διοικητές τους τον Στρατάρχη τοποτηρητή Pfeffer von Ehrenstein, τον Στρατάρχη τοποτηρητή von Kalser και τον ταγματάρχη Iwansky von Iwanina αντίστοιχα.

• Β) η 2η Στρατιά του Ιζόντσο με διοικητή τον tenente maresciallo von Kosak, που αποτελούνταν από:

1. την 60η Μεραρχία του αυστροουγγρικού στρατού με διοικητή τον τον Στρατάρχη τοποτηρητή Goiginger
2. η 57η Μεραρχία του αυστροουγγρικού στρατού με επικεφαλής τον maggiore generale von Hrozny

Στην αρχή στη 2η Στρατιά του Ιζόντσο ανήκε και η 35η Μεραρχία του αυστροουγγρικού στρατού με διοικητή τον τον Στρατάρχη τοποτηρητή von Podhoransky, η οποία στη συνέχεια πολέμησε με τη 14η Στρατιά.

Από την ιταλική πλευρά συμμετείχε η 2η Στρατιά υπό την ηγεσία του αντιστράτηγου Λουίτζι Καπέλλο (Luigi Capello). Στην γραμμή του μετώπου ήταν:

1. το 4ο Σώμα Στρατού με διοικητή τον αντιστράτηγο Alberto Cavaciocchi
2. το 27ο Σώμα Στρατού με διοικητή τον αντιστράτηγο Πιέτρο Μπαντόλιο (Pietro Badoglio)
3. το 24ο Σώμα Στρατού με Διοικητή τον αντιστράτηγο Ενρίκο Καβίλια (Enrico Caviglia)
4. το 2ο Σώμα Στρατού με διοικητή τον maggior generale Αλμπέρικο Αλμπρίτσι (Alberico Albricci)
5. το 6ο Σώμα Στρατού με διοικητή τον αντιστράτηγο Τζιάκομο Λομπάρντι (Giacomo Lombardi)
6. το 8ο Σώμα Στρατού του maggior generale Φραντζέσκο Γκρατσιόλι (Francesco Grazioli)

Στα μετόπισθεν βρισκόταν:

1. το 7ο Σώμα Στρατού
2. το 14ο Σώμα Στρατού
3. το 28 Σώμα Στρατού

Επίσης η 60η, η 53η και η 13η Μεραρχία και η ταξιαρχία Teramo.

Ο Λουίτζι Καντόρνα

Βιβλιογραφία

• Roberto Bencivenga, La sorpresa strategica di Caporetto, Udine, Gaspari Editore, 1997.
• Luigi Capello, Caporetto, perché?, Torino, Giulio Einaudi, 1967.
• Alberto Cavaciocchi, Un anno al comando del IV Corpo d'armata, Udine, Gaspari Editore, 2006.
• Pier Paolo Cervone, Enrico Caviglia, l'anti Badoglio, Mursia, 1992.
• Daniele Ceschin, Gli esuli di Caporetto, Laterza, 2006.
• Giuseppe Del Bianco, La Guerra e il Friuli (4 voll.), Udine, Tipografia D. Del Bianco e Figlio, 1937.
• Francesco Fadini, Caporetto dalla parte del vincitore, Mursia, 1992.
• Angelo Gatti, Caporetto, Il Mulino, 2007.
• Attilio Izzo, Guerra chimica e difesa antigas, Milano, Hoepli, 1935.
• Marco Mantini, Da Tolmino a Caporetto lungo i percorsi della Grande Guerra tra Italia e Slovenia, Udine, Gaspari Editore, 2006.
• Marco Mantini, Paolo Gaspari e Paolo Pozzato, Generali nella nebbia, Udine, Gaspari Editore, 2007.
• Daniele, Marco Mantini e Silvio Stok, I tracciati delle trincee sul fronte dell'Isonzo. Vol. II: Le valli del Natisone e dello Judrio, Udine, Gaspari Editore, 2007
• Ministero della Difesa-Stato Maggiore dell'Esercito, Ufficio Storico, L'esercito Italiano nella Grande Guerra, Vol. IV, Tomi 3, 3bis, 3Ter, Roma, 1967.
• Camillo Pavan, In fuga dai Tedeschi: l'invasione del 1917 nel racconto dei testimoni, Treviso, Pavan, 2004
• Piero Pieri e Giorgio Rochat, Badoglio, UTET, 1974.
• Mario Silvestri, Caporetto, una battaglia e un enigma, Bergamo, Bur, 2006.
• Fritz Weber, Dal Monte Nero a Caporetto, Mursia, 2006.

Η Μάχη του Καπορέττο στην λογοτεχνία

• La ritirata del Friuli: του Ardengo Soffici, που ήταν αξιωματικός στην Μάχη του Καπορέττο
• Taccuini 1916-1922: του Filippo Tommaso Marinetti
• Giornale di guerra e di prigionia: Ημερολόγια που κράτησε από τις 24 Αυγούστου του 1915 μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου του 1919 ο Carlo Emilio Gadda, που πολέμησε ως εθελοντής στο Σώμα των Αλπινιστών, στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο (μεταξύ αυτών το Ημερολόγιο του Καπορέττο- il Diario di Caporetto).
• La rivolta dei santi maledetti του Κούρτσιο Μαλαπάρτε.
• Questa storia (ελληνικός τίτλος: Ιστορία σαν παραμύθι) του Alessandro Baricco (Αλεσσάντρο Μπαρίκκο).
• Αποχαιρετισμός στα όπλα του Έρνεστ Χέμινγουεϊ

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• La battaglia di Caporetto sul sito primaguerramondiale.it
• Sulle tracce della Grande Guerra
• La battaglia di Caporetto sul sito lagrandeguerra.net
• I luoghi della Grande Guerra nel sito curato dal comune di Ragogna
• I luoghi dimenticati della Grande Guerra
• I sacrari militari dedicati alla Grande Guerra in Italia
• Itinerari storico/naturalistici nelle Alpi Carniche, Giulie e sul Monte Nero