Βικιπαίδεια

Μίλητος

αρχαία ελληνική πόλη της Ιωνίας χτισμένη στις δυτικές ακτές της Μικράς Ασίας

Η Μίλητος ήταν αρχαία ελληνική πόλη της Ιωνίας χτισμένη στις δυτικές ακτές της Μικράς Ασίας (στην περιοχή που σήμερα αποτελεί την Επαρχία Αϊδινίου της Τουρκίας), κοντά στις εκβολές του Μαιάνδρου ποταμού. Η περιοχή κατοικείτο από την Εποχή του Χαλκού.

Μίλητος
Miletus
Milet
Άποψη του θεάτρου της Μιλήτου.
Μίλητος is located in Τουρκία
Μίλητος
ΤοποθεσίαΜπαλάτ, Ντιντίμ, Επαρχία Αϊδινίου, Τουρκία
ΠεριοχήΙωνία
Συντεταγμένες37°31′49″N 27°16′42″E / 37.53028°N 27.27833°E / 37.53028; 27.27833Συντεταγμένες: 37°31′49″N 27°16′42″E / 37.53028°N 27.27833°E / 37.53028; 27.27833
ΕίδοςΟικισμός
Έκταση90 εκτ.
Ιστορία
ΚατασκευαστήςΜινωίτες (αργότερα Μυκηναίοι) στη θέση Λουβικής ή Καρικής πόλης[1][2][3]
Σημειώσεις
Πρόσβαση κοινούΝαι
ΙστοσελίδαΑρχαιολογικός Τόπος Μιλήτου
Αυτό το λήμμα αφορά την αρχαία πόλη. Για το μυθολογικό πρόσωπο, δείτε: Μίλητος (μυθολογία).

Ιστορία Επεξεργασία

 
Οι πόλεις της αρχαίας Ιωνίας
 
Η Ιωνική Στοά.

Προϊστορία Επεξεργασία

Τα πρώτα αρχαιολογικά δείγματα αποδεικνύουν ότι η περιοχή της Μιλήτου κατοικήθηκε από την Νεολιθική εποχή (3500 π.Χ.-3000 π.Χ.).[4] Τα δείγματα της γύρης που στην λίμνη Μπάφα στην περιοχή του όρους Λάτμος έδειξαν ότι στην περιοχή ζούσαν βοσκοί που έτρεφαν τα ζώα. Τα δάση της περιοχής ήταν σταθερά υπό προστασία από την κοιλάδα του ποταμού Μαιάνδρου. Τα νησάκια που δημιουργήθηκαν στις όχθες του ποταμού ήταν στρατηγικό σημείο για την επικοινωνία με την ενδοχώρα. Οι προϊστορικοί αρχαιολόγοι κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι κάτοικοι επικοινωνούσαν περισσότερο με τους κατοίκους του Αιγαίου παρά με την ενδοχώρα. Η πρώτη Μινωική εγκατάσταση χρονολογείται περί το 2000 π.Χ. γεγονός που επιβεβαιώνει τον μύθο.[5] Στην περιοχή βρέθηκαν πολλά ευρήματα που χρονολογούνται το 1900 π.Χ. την εποχή που ανθούσε ο Μινωικός πολιτισμός, αποδεικνύουν ισχυρές εμπορικές σχέσεις με τη Μίλητο.[6] Για πολλούς αιώνες κυκλοφορούσε η παράδοση ότι οι κάτοικοι ήταν έποικοι από τη Μινωική Κρήτη, ο Στράβων σχετικά γράφει:[7]

"Όπως γράφει ο Έφορος η Μίλητος εποικίστηκε και οχυρώθηκε από τους Κρήτες, εγκαταστάθηκαν από τον Σαρπηδόνα με αρχηγό τον Κρήτα Μίλητο εγγονό του Μίνωα, τις προηγούμενες εποχές κατοικούσαν οι Λέλεγες".

Οι παραδόσεις είναι σαφέστατα αξιόπιστες αφού οι σύγχρονοι ιστορικοί δεν έχουν αποδείξει καμιά διαφορετική θέση σχετικά με την ίδρυση της πόλης.[8] Οι πρώτες ιστορικές καταγραφές βρίσκονται στην ύστερη Εποχή του Χαλκού από την Αυτοκρατορία των Χετταίων και τους Μυκηναίους της Πύλου και της Κνωσού. Την περίοδο 1450 π.Χ. - 1100 π.Χ. η Μιλαουάτα ήταν ένα πανίσχυρο Μυκηναϊκό οχυρό στη Μικρά Ασία.[9] Το 1230 π.Χ. η Μιλαουάτα υποστήριξε την εξέγερση του Ούχα Ζίτι κυβερνήτη της γειτονικής πόλης Αρζάβα εναντίον των Χετταίων. Ο βασιλιάς των Χετταίων Μουρσίλις Β΄ διέταξε τους στρατηγούς του να τιμωρήσουν την πόλη και έκαψαν τμήματα της, οι καταστροφές που βρέθηκαν στις αρχαιολογικές ανασκαφές προέρχονται από αυτή την περίοδο.[10] Οι Χετταίοι κατόπιν οχύρωσαν την πόλη σύμφωνα με το δικό τους σχέδιο.[11] Η Μιλουάτα αναφέρεται στην Επιστολή Ταβαγκαλάβα που περιέχει την Επιστολή του Μανάπα Ταρχούντα και την Επιστολή της Μιλαβάτα. Η Ταβαγκαλάβα καταγράφει τον κυβερνήτη της πόλης Άτπα υποτελή των Αχιγιάβα και την πόλη Ατρίγια που βρισκόταν υπό την εξουσία της Μιλουάτα. Οι δύο επιστολές κατονομάζουν τον τυχοδιώκτη Πιγιάμα-Ραντού που είχε κακοποιήσει τον πρώην κυβερνήτη της πόλης Μανάπα Ταρχούντα και ζητούσαν την έκδοση του στους Χετταίους. Οι επιστολές αναφέρουν κατόπιν ότι οι Χετταίοι και ο Λούβιος υποτελής τους Κουπάντα Κουρούντα βασιλιάς στην πόλη Μύρα προχώρησαν σε εκστρατεία στη Μιλουάτα και την υπέταξαν. Ο Όμηρος αναφέρει ότι όταν ξέσπασε ο Τρωικός Πόλεμος οι Μιλήσιοι ανήκαν στους Κάρες και με τους βασιλείς τους Νέστορα και Αμφίμαχο ήταν σύμμαχοι των Τρώων.[12] Οι Λαοί της Θάλασσας επιτέθηκαν στη Μιλουάτα και την έκαψαν. Οι μυθογράφοι λένε τέλος ότι ο δεύτερος γυιος του τελευταίου Βασιλιά της Αθήνας Κόδρου έφτασε στη Μίλητο με Ίωνες την εποχή της Καθόδου των Δωριέων, σκότωσαν τους άντρες και παντρεύτηκαν τις γυναίκες τους. Ο μύθος περιγράφει πιθανότατα τη συμμαχία της Μιλήτου με την Αρχαία Αθήνα, είχε σημαντικό ρόλο όταν ξέσπασαν οι Περσικοί Πόλεμοι.

Κλασσική αρχαιότητα Επεξεργασία

Η πόλη της Μιλήτου ήταν μια από τις 12 πόλεις που συμμετείχαν στο Κοινό των Ιώνων, τον 8ο αιώνα π.Χ. ενεπλάκη στον Ευβοϊκό εμφύλιο. Η Μίλητος είχε στενούς δεσμούς με τα Μέγαρα, μαζί τους δημιούργησε τον 7ο-6ο αιώνα π.Χ. μια πανίσχυρη αποικιακή συμμαχία.[13] Οι δύο πόλεις λάτρευαν τον Απόλλωνα σε μαντείο, τα Μέγαρα στο Μαντείο των Δελφών και η Μίλητος στο "μαντείο του Διδυμαίου Απόλλωνα" στα Δίδυμα Μιλήτου. Οι δύο πόλεις είχαν επίσης πολλά κοινά χαρακτηριστικά στη διοίκηση τους.[14] Ο Παυσανίας γράφει ότι η πόλη της Μιλήτου θεωρούσε γενάρχη της Μιλήτου τον Καρ γιο του Φορωνέως που οικοδόμησε την Ακρόπολη της πόλης "Καρία".[15] Ο γνωστός μυθικός ήρωας Καρ της Καρίας πολύ πιθανό να ήταν το ίδιο μυθικό πρόσωπο με τον Κάρα των Μεγάρων. Οι Λυδοί εισέβαλαν στη Μίλητο αρχικά το 624 π.Χ. με αποτέλεσμα να ξεσπάσει ο Μιλησιακός πόλεμος είχε διάρκεια 12 χρόνια και τελείωσε με συνθήκη ειρήνης μεταξύ των Μιλησίων και των Λυδών[16]. Ο τύραννος Θρασύβουλος ο Μιλήσιος διατήρησε την ανεξαρτησία της πόλης ύστερα από έναν σκληρό 12ετή πόλεμο με τη Λυδία, είχε επίσης στενές σχέσεις με τον τύραννο της Κορίνθου Περίανδρο.[17] Στη Μίλητο γεννήθηκαν σπουδαίοι σοφοί και άνθρωποι του πνεύματος όπως ο Θαλής, ο Αναξίμανδρος και ο Αναξιμένης. Ο ιστορικός Φράνσις Έντουαρντ Πίτερς στη Θρησκειολογία του αναφέρει σαν θρησκεία των Μιλησίων τον "πανθεϊσμό". Τον 6ο αιώνα π.Χ. δημιούργησε μια πανίσχυρη ναυτική αυτοκρατορία, την ίδια εποχή κυβερνούσε τη γειτονική Σάμο ο τύραννος Πολυκράτης.

Περσική κυριαρχία Επεξεργασία

Όταν ο Κύρος Β΄ της Περσίας νίκησε τον Κροίσο τον 6ο αιώνα π.Χ. η Μίλητος εισήλθε στην Αχαιμενιδική Αυτοκρατορία. Ο τύραννος Αρισταγόρας ο Μιλήσιος έγινε ο αρχηγός στην Ιωνική Επανάσταση απέναντι στους Πέρσες (499 π.Χ.). Ο Δαρείος Α΄ της Περσίας συνέτριψε την επανάσταση και τιμώρησε σκληρά τους Μιλήσιους, θανάτωσε τους άντρες, πούλησε σε σκλαβοπάζαρα τα γυναικόπαιδα και ευνούχισε τους νέους άντρες για να μην μπορούν να κάνουν παιδιά. Την επόμενη χρονιά ο Αθηναίος τραγωδός Φρύνιχος έπαιξε την τραγωδία "Η Άλωση της Μιλήτου", εξόργισε τους Αθηναίους επειδή τους υπενθύμισε την αποτυχία τους.[18] Οι Έλληνες συνέτριψαν τους Πέρσες στη Μάχη των Πλαταιών (479 π.Χ.) και η Μίλητος ελευθερώθηκε από την Περσική κυριαρχία. Την ίδια εποχή ολόκληρη η σημερινή Τουρκία ήταν διάσπαρτη με αποικίες των Μιλησίων από τους οποίους προήλθαν αργότερα οι Πόντιοι, έφτασαν μέχρι την Κριμαία. Το περίφημο σχέδιο της Μιλήτου έγινε διάσημο στην αρχαιότητα, χρησιμοποιήθηκε αργότερα σαν πρότυπο για να οικοδομηθούν οι μεγάλες Ρωμαϊκές πόλεις. Η Ανταλκίδειος ειρήνη (387 π.Χ.) επέτρεψε στον Πέρση βασιλιά Αρταξέρξη Β΄ να ανακτήσει τις πόλεις της Μικράς Ασίας, μαζί τους και τη Μίλητο. Τον Αρταξέρξη Β΄ διαδέχθηκε ο γιος του Αρταξέρξης Γ΄ της Περσίας (358 π.Χ.), αναγκάστηκε από τους Αθηναίους να κλείσει ειρήνη και να παραχωρήσει ανεξαρτησία στις Ιωνικές πόλεις (355 π.Χ.)

Ελληνιστικά χρόνια Επεξεργασία

Με την "πολιορκία της Μιλήτου" (334 π.Χ.) ο Αλέξανδρος ο Μέγας απελευθέρωσε οριστικά την πόλη από την Περσική κυριαρχία, ακολούθησε η απελευθέρωση των υπόλοιπων Μικρασιατικών πόλεων. Την περίοδο αυτή η Μίλητος έφτασε στο μέγιστο σημείο της ακμής της έχοντας έκταση περίπου 220 στρεμμάτων.[19] Με τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου (323 π.Χ.) η Μίλητος πέρασε στον έλεγχο του Πτολεμαίου κυβερνήτη της Καρίας, ο Σατράπης της Λυδίας Άσανδρος έγινε αυτόνομος.[20] Ο κορυφαίος Μακεδόνας στρατηγός Αντίγονος ο Μονόφθαλμος έστειλε δύο στρατηγούς τους να ελευθερώσουν την πόλη, να της παραχωρήσουν αυτονομία και να επαναφέρουν το δημοκρατικό πολίτευμα. Ο Αντίγονος ο Μονόφθαλμος έπεσε στη Μάχη της Ιψού, αντίπαλοι του ήταν ο Λυσίμαχος, ο Κάσσανδρος και ο Σέλευκος Α΄ Νικάτωρ ιδρυτής τηςΑυτοκρατορίας των Σελευκιδών. Η Μίλητος διατήρησε καλές σχέσεις με όλους τους διαδόχους, ο Σέλευκος Α΄ έκανε πολλές δωρεές στα Δίδυμα και επέστρεψαν το άγαλμα του Απόλλωνα που είχαν κλέψει οι Πέρσες (494 π.Χ.). Ο γιος του Αντίγονου του Μονόφθαλμου Δημήτριος ο Πολιορκητής έγινε επώνυμος Άρχοντας της πόλης που συμμάχησε με τον βασιλιά της Αιγύπτου Πτολεμαίο Α΄. Ο Λυσίμαχος ανέλαβε σταδιακά τον έλεγχο της περιοχής, επέβαλε υψηλές φορολογίες και ανάγκασε τη Μίλητο να καταφύγει σε δανεισμό. Ο Δημήτριος επέστρεψε τη διετία 287 π.Χ./286 π.Χ. αλλά έχασε τη μάχη, αιχμαλωτίστηκε και μεταφέρθηκε στη Συρία, ο στρατηγός του Νικοκλής της Σιδώνος παρέδωσε τη Μίλητο στον Λυσίμαχο. Ο Λυσίμαχος ηττήθηκε και έπεσε από τους Σελευκίδες στη Μάχη του Κουροπεδίου (281 π.Χ.), οι Σελευκίδες ανέλαβαν τον έλεγχο στη Μίλητο και καθιέρωσαν νέο φορολογικό σύστημα. Την πόλη κυβέρνησε ο Σελευκίδης βασιλιάς Αντίοχος Β΄ Θεός (279 π.Χ.) και κατόπιν ο Αιγύπτιος βασιλιάς Πτολεμαίος Β΄ Φιλάδελφος, έκανε πολλά δώρα στους κατοίκους για να κερδίσει τη φιλία τους και η δυναστεία του διατήρησε την πόλη μέχρι τα τέλη του αιώνα.[21] Ο Αριστείδης της Μιλήτου ίδρυσε τη μεγάλη Μιλήσια σχολή λογοτεχνίας που άνθισε σε μεγάλο βαθμό τον 2ο αιώνα π.Χ.

Νεότερα χρόνια Επεξεργασία

Στην Καινή Διαθήκη η Μίλητος αναφέρεται σαν η τοποθεσία που ο Απόστολος Παύλος συνάντησε τους πρεσβύτερους της εκκλησίας της Έφεσου, στα τέλη του "Γ΄ Επιστολικού Ταξιδιού" (57 μ.Χ.) όπως περιγράφεται στις Πράξεις των Αποστόλων (20:15–38). Ο Παύλος πιθανότατα σταμάτησε στο επιβλητικό μνημείο του λιμανιού και κάθισε στα σκαλιά του, συνάντησε εκεί τους πρεσβύτερους της εκκλησίας. Η Μίλητος καταγράφεται σαν η πόλη του ο Απόστολος Παύλος άφησε έναν ακόλουθο του τον Τρόφιμο να γιατρευτεί από μια ασθένεια του. Η επίσκεψη αυτή που αναφέρεται στο Κεφάλαιο 20 των Πράξεων δεν είναι η ίδια με αυτή που αναφέρεται αργότερα στα Κεφάλαια 21:29 (65 μ.Χ./66 μ.Χ.), σε αυτή ο Τρόφιμος τον συνόδευσε στην Ιερουσαλήμ. Η προηγούμενη επιτυχής τριετής αποστολή του Παύλου στην Έφεσο είχε σαν αποτέλεσμα να εκχριστιανιστεί ολόκληρη η επαρχία της Μικράς Ασίας όπως φαίνεται στην Α΄ Επιστολή προς Κορινθίους 16:9. Είναι βέβαιο ότι δεύτερη επίσκεψη του Αποστόλου Παύλου στην Μίλητο είχε δημιουργηθεί μια ισχυρή χριστιανική κοινότητα από την εποχή της πρώτης. Στην Βυζαντινή αυτοκρατορία η Μίλητος έγινε αρχιεπισκοπή και κατόπιν Μητροπολιτική επισκοπή. Το μικρό Βυζαντινό κάστρο που κτίστηκε πίσω από τον λόφο χρονολογείται σε εκείνη την περίοδο, ενώ η Μίλητος ήταν έδρα Εφόρου.[22][23] Η Δυναστεία των Σελτζούκων κατέκτησε την πόλη τον 14ο αιώνα και την χρησιμοποίησε σαν λιμάνι για εμπόριο με την Δημοκρατία της Βενετίας. Η Οθωμανική αυτοκρατορία χρησιμοποίησε την Μίλητο σαν λιμάνι αλλά τα ιζήματα του ποταμού Μαιάνδρου είχαν ως αποτέλεσμα την αποσάθρωση του εδάφους και κατόπιν την αποψίλωση των δασών και, τελικώς, την ερήμωση της πόλεως. Το τζαμί του Ιλυάς Μπέη (1403) στην Μίλητο είναι ένα Europa Nostra μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς.

Αποικίες των Μιλήσιων Επεξεργασία

 
Ελληνικές αποικίες του Ευξείνου Πόντου. Η Μίλητος υπήρξε η μητρόπολη με τις περισσότερες αποικίες από κάθε άλλη Ελληνική πόλη.

Η Μίλητος πρωταγωνίστησε κατά τον δεύτερο ελληνικό αποικισμό. Ίδρυσε πολυάριθμες αποικίες, εκ των οποίων οι περισσότερες στη Μαύρη Θάλασσα κατά τον 7ο αιώνα π.Χ. Οι Μιλήσιοι ίδρυσαν στις δυτικές ακτές της Μαύρης Θάλασσας τις πόλεις: Απολλωνία Ποντική, τη μετέπειτα Σωζόπολη, την Οδησσό, στη θέση της σημερινής Βάρνας, την Ίστρο, στις εκβολές του Δούναβη, τον Τύρα λίγο βορειότερα και την Ολβία στις εκβολές του Μπουκ ή του Δνείπερου. Αποίκησε επίσης την περιοχή της Κριμαίας και της Αζοφικής θάλασσας ιδρύοντας τις αποικίες Παντικάπαιον, Φαναγορεία, Θεοδοσία, Χερσόνησος και την πιο απομακρυσμένη απ' όλες Ταναΐδα.

Στην περιοχή του Καυκάσου αποικίες της ήταν η Πιτυούς, η Διοσκουριάδα και η Φάσις, ενώ στις νότιες ακτές της Μαύρης Θάλασσας ίδρυσε τη Σινώπη που έγινε βάση για νέες αποικίες στην περιοχή, την Αμισό και την Τραπεζούντα. Η Μίλητος αποίκησε επίσης τα στενά του Ελλήσποντου και την Προποντίδα. Στα στενά του Ελλήσποντου ίδρυσε την Άβυδο, τη Λάμψακο και την Καρδία ενώ στην Προποντίδα, ίδρυσε τις πόλεις Κύζικο, Κίο, Αρτάκη και Ολβία Βιθυνίας. Άλλη σημαντική αποικία των Μιλήσιων ήταν η Ναύκρατις στην Αίγυπτο, αποικία που ίδρυσαν γύρω στο 630 π.Χ. όταν ο Φαραώ Απρίης παραχώρησε στους Μιλήσιους μία περιοχή στο Δέλτα του Νείλου για να ιδρύσουν εμπορική βάση.

Σημαντικοί Μιλήσιοι Επεξεργασία

 
Η αγορά της Μιλήτου

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. ↑ Alice Mouton· Ian Rutherford· Ilya Yakubovich (7 Ιουνίου 2013). Luwian Identities: Culture, Language and Religion Between Anatolia and the Aegean. BRILL. σελίδες 435–. ISBN 978-90-04-25341-4. 
  2. ↑ Alan M. Greaves (25 Απριλίου 2002). Miletos: A History. Taylor & Francis. σελίδες 71–. ISBN 978-0-203-99393-4. The political history of Miletos/Millawanda, as it can be reconstructed from limited sources, shows that despite having a material culture dominated by Aegean influences it was more often associated with Anatolian powers such as Arzawa and the Hittites than it was with the presumed Aegean power of Ahhijawa 
  3. ↑ Sharon R. Steadman· Gregory McMahon· John Gregory McMahon (15 Σεπτεμβρίου 2011). The Oxford Handbook of Ancient Anatolia: (10,000-323 BCE). Oxford University Press. σελ. 369 και 608. ISBN 978-0-19-537614-2. 
  4. ↑ Crouch (2004) σ. 183
  5. ↑ Steadman, Sharon R.; McMahon, Gregory (15 September 2011). The Oxford Handbook of Ancient Anatolia: (10,000-323 BCE). OUP USA. σ. 369
  6. ↑ Crouch (2004) σ. 183
  7. ↑ Βιβλίο 14 Τμήμα 1.6
  8. ↑ Antoninus Liberalis, Metamorphoses XXX 1–2
  9. ↑ https://www.academia.edu/1822403
  10. ↑ Christopher Mee, Anatolia and the Aegean in the Late Bronze Age, σ. 142
  11. ↑ Mee, Anatolia and the Aegean, σ. 139
  12. ↑ Ιλιάδα, Βιβλίο 2
  13. ↑ https://www.academia.edu/12530869
  14. ↑ https://www.academia.edu/12530869
  15. ↑ Παυσανίας, i. 39. § 5, i. 40. § 6
  16. ↑ Αρχαιολογία, άρθρο του ιστορικού Παναγιώτη Υψηλάντη[νεκρός σύνδεσμος]
  17. ↑ Miletos, the ornament of Ionia: history of the city to 400 B.C.E by Vanessa B. Gorman (University of Michigan Press) 2001 – σ. 123
  18. ↑ Herodotus (5 March 1998), "Histories", Oxford World's Classics: Herodotus: The Histories, Oxford University Press, retrieved 4 May 2022
  19. ↑ Chant, Colin (1999). "Greece". In Chant, Colin; Goodman, David (eds.). Pre-industrial Cities and Technology. London: Routledge. σ. 61
  20. ↑ The Life of Alexander the Great' by John Williams, Henry Ketcham, σ. 89
  21. ↑ http://www.fhw.gr/choros/miletus/en/elinistiki.php?menu_id=5
  22. ↑ Jean-Claude Cheynet, Τόμος 859
  23. ↑ Jean-Claude Cheynet, Claudia Sode, published by Walter de Gruyter, 2010, Τόμος 10

Βιβλιογραφία Επεξεργασία

  • Πόταγα Άννα, «Μίλητος, το λίκνο της φιλοσοφίας», Ελληνική Φιλοσοφική Επιθεώρηση 5 (1988), 327-331.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Μίλητος&oldid=10522271"