Μούντζα
| Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. |
Η μούντζα, ή αλλιώς το φάσκελο, είναι χειρονομία διαδεδομένη στον ελλαδικό χώρο, την Κύπρο αλλά και γενικότερα σε μέρη όπου υπάρχουν Έλληνες της Διασποράς. Αποτελεί υβριστική χειρονομία για τους πληθυσμούς αυτούς.
|
| |
Μονή μούντζα.
|
Διπλή μούντζα.
|
Χρήση Επεξεργασία
Η μούντζα γίνεται με την παλάμη του χεριού. Ο υβρίζων τείνει το χέρι του προς τον υβριζόμενο και «δείχνει» σε αυτόν την ανοιχτή του παλάμη ενώ τα δάκτυλα του χεριού του είναι τεντωμένα. Ο υβρίζων πρέπει να δίνει την εντύπωση πως κολλάει το χέρι του στο πρόσωπο του υβριζόμενου, όσο μακριά και να βρίσκεται. Προκειμένου να δοθεί έμφαση, κάποιες φορές η μούντζα γίνεται με τα δύο χέρια. Σε αυτή την περίπτωση οι δύο παλάμες του υβρίζοντος είναι η μία πίσω από την άλλη, ενώ η μπροστινή παλάμη είναι σταθερή και η άλλη πέφτει πάνω της από την πίσω μεριά.
Η μούντζα συνοδεύεται συχνά από επιφωνήματα και υβριστικές φράσεις όπως «να!», «όρσε!», «να μαλάκα!», «πάρ' τα να μη σ' τα χρωστάω» κ.ά..
Μία παραλλαγή της, η «ευγενική» μούντζα, πραγματοποιείται με τον παραπάνω τρόπο, αλλά κρατώντας κλειστά τα δάχτυλα του χεριού. Η εν λόγω χειρονομία συνοδεύεται συχνά από τη φράση «φύσα!».
Η μούντζα περιγράφεται ειρωνικά ως το «παράσημο της ανοιχτής παλάμης». Όσο πιο κοντά στο πρόσωπο του υβριζόμενου πλησιάσει το χέρι, τόσο μεγαλύτερη απαξίωση εκφράζει.
Σημειώνεται επίσης ότι συχνά η αντίδραση του υβριζόμενου μπορεί να είναι είτε της ίδιας μορφής (μούντζα), αλλά και πολύ εντονότερη, είτε φραστική, χειρονομία ή και χειροδικία.
Ιστορία Επεξεργασία
Η χρήση της μούντζας ανάγεται στην εποχή του Βυζαντίου, και συγκεκριμένα σε μία ποινή που εφαρμοζόταν σε περιπτώσεις ασήμαντων παραπτωμάτων. Ο δικαστής έβαζε το χέρι του σε στάχτη και λέρωνε (μουντζούρωνε) το πρόσωπο του τιμωρούμενου, διαπομπεύοντάς τον με αυτόν τον τρόπο.
Μία ακόμη άποψη που υπάρχει είναι κατά την εποχή του Βυζαντίου πάλι, ότι οι ομάδες του ιππόδρομου (κίτρινοι, πράσινοι κλπ) θέλοντας να διαπομπεύσουν η μία την άλλη έπαιρναν με τα χέρια τους κόπρανα αλόγων και τα πέταγαν στις αντίπαλες ομάδες φιλάθλων.
Υπάρχει ακόμα η άποψη ότι η χρήση της μούντζας χρονολογείται πολύ παλιότερα, στην Αρχαία Ελλάδα. Στην περίπτωση αυτή, μία χειρονομία αντίστοιχη της μούντζας χρησιμοποιόταν αρχικά στα Ελευσίνια μυστήρια και συνοδευόταν από κατάρες που απευθύνονταν προς τον «εχθρό», το «Κακό» κ.λ.π., φράσεις δηλωτικές της αποπομπής στο ανάθεμα. Ωστόσο, αυτή η άποψη για την προέλευση της μούντζας έχει αμφισβητηθεί έντονα.
Πρόκειται για κίνηση ανάλογη με την ρίψη λίθου του αναθέματος σε κολωνό λίθων, που δημιουργούσαν με την ρίψη λίθων κατά του αναθεματιζομένου.
Τρίτη άποψη είναι ότι η μούντζα ή φάσκελο (παλαιότερο "σφάκελο" και "στρούντζος" και "πούλος") ξεκίνησε στην αρχαία Ελλάδα ως χειρονομία που απεικόνιζε το γυναικείο αιδοίο ή την ερωτική πράξη. Όπως αναφέρει ο Οβίδιος, [1] ο υβριστής δεν είχε τότε ανοιχτά όλα τα δάχτυλα του χεριού, αλλά είχε τεντωμένο τον αντίχειρα και καθέτως προτεταμένο τον δείκτη και τον μέσο, κρατώντας τα υπόλοιπα δύο δάχτυλα κλειστά σε γροθιά. Οπως αναφέρει ο ίδιος οι Έλληνες αποκαλούσαν αυτή τη χειρονομία σύκο και οι Ρωμαίοι στην αρχή νόμιζαν ότι με αυτή τη χειρονομία οι Έλληνες ξόρκιζαν δαιμονικές δυνάμεις, επειδή σε άλλους λαούς η επίδειξη της παλάμης και η παρόμοια χρήση των δακτύλων ήταν συνυφασμένη με κατάρες και εξορκισμούς -θεωρείτο προβασκάνιο. Εντούτοις στην πραγματικότητα ήταν βαριά ύβρις και έκφραση περιφρόνησης που επιβίωσε [2] με άλλη μορφή και στο Βυζάντιο (στις διαπομπεύσεις).
Η κίνηση εκφράζει βαριά περιφρόνηση, μαζί δε και κατάρα για αποπομπή και εξαφάνιση.
Διεθνής χρήση Επεξεργασία
Η χειρονομία δεν έχει την ίδια σημασία σε άλλες κουλτούρες.
- Στο Πακιστάν όταν δείχνουμε σε κάποιον την παλάμη του χεριού θεωρείται προσβολή, ιδιαίτερα όταν η χειρονομία αυτή συνοδεύεται με την εκφώνηση «Lanat»[εκκρεμεί παραπομπή]
- Στον Περσικό Κόλπο όταν χτυπάμε τις παλάμες και των δύο χεριών θεωρείται επίσης προσβολή, ιδίως όταν η χειρονομία αυτή συνοδεύεται από τις λέξεις «Malat Alaik»[εκκρεμεί παραπομπή].
- Στην Αμερική, από τη δεκαετία του 1990, μια παρόμοια χειρονομία χρησιμοποιείται με την έννοια του «βούλωσέ το».[εκκρεμεί παραπομπή]
- Στη μέση ανατολή έχει την ίδια χρήση και σημασία με της Ελλάδας[εκκρεμεί παραπομπή], πιθανόν αυτό να οφείλεται στο γεγονός ότι αυτό το γεωγραφικό τμήμα ήταν κάτω από την ελληνορωμαϊκή κυριαρχία για πολλούς αιώνες
Πηγές Επεξεργασία
- Φαίδων Κουκουλές, "Life and culture of the Byzantines", addendum, 5, 1986