Ναός Αθηνάς Νίκης
Συντεταγμένες: 37°58′17″N 23°43′30″E / 37.9715°N 23.7249°E
Ο Ναός της Αθηνάς Νίκης ή (όπως ονομάστηκε επί ρωμαϊκής εποχής[1]) Ναός της Απτέρου Νίκης είναι μικρός αμφιπρόστυλος ιωνικός ναός στην Ακρόπολη των Αθηνών. Εκεί φυλασσόταν το ξόανο της θεάς Αθηνάς Νίκης, της «απτέρου», δηλαδή χωρίς πτερά, για να μη φύγει ποτέ από την πόλη της Αθήνας.
| Ναός της Αθηνάς Νίκης | |
|---|---|
 | |
 | |
| Γενικές πληροφορίες | |
| Είδος | ιωνικός ναός |
| Αρχιτεκτονική | Κλασική αρχιτεκτονική |
| Διεύθυνση | Ακρόπολη Αθηνών |
| Γεωγραφικές συντεταγμένες | 37°58′17″N 23°43′30″E |
| Διοικητική υπαγωγή | Δήμος Αθηναίων |
| Τοποθεσία | Αθήνα |
| Χώρα | Ελλάδα |
| Έναρξη κατασκευής | 447 π.Χ. |
| Ολοκλήρωση | 425 π.Χ. |
| Κατεδάφιση | 1686 από τους Οθωμανούς |
| Αναστήλωση | 1836 από τους Χριστιανό Χάνσεν και Εδουάρδο Σάουμπερτ |
| Κατάσταση | αναστηλωμένος |
| Χρήση | μικρός ναός στην Ακρόπολη Αθηνών αφιερωμένος στην Αθηνά Νίκη |
| Ιδιοκτήτης | Εφορεία Αρχαιοτήτων Αθηνών |
| Τεχνικές λεπτομέρειες | |
| Δομικό σύστημα | τετράστυλος αμφιπρόστυλος ναός |
| Υλικά κατασκευής | |
| Υλικά | πεντελικό μάρμαρο |
| Σχεδιασμός και κατασκευή | |
| Αρχιτέκτονας | Καλλικράτης |
| Προστασία | αρχαιολογικός χώρος στην Ελλάδα και Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς (από 1987) |
| Ιστότοπος | |
| Ναός της Αθηνάς Νίκης - Υπουργείο Πολιτισμού | |
 Πολυμέσα | |
| δεδομένα (π) | |
Αισθητική Επεξεργασία
Ο ναός βρίσκεται πάνω σε πυργοειδή προμαχώνα, στη νότια (δεξιά) πτέρυγα των Προπυλαίων της Ακρόπολης. Η επικίνδυνη πλευρά του προμαχώνα κλεινόταν από μαρμάρινο θωράκιο (στηθαίο). Από αυτό το θωράκιο διασώθηκαν μερικές πλάκες, οι οποίες εκτίθενται στο Μουσείο της Ακρόπολης και απεικονίζουν Νίκες που οδηγούν αγελάδες σε θυσία. Ανάμεσά τους, η περίφημη Νίκη που λύνει το σανδάλι της.[2] Το μήνυμα αυτών των παραστάσεων ήταν σαφές: Η Αθήνα ήταν και θα είναι νικήτρια.[3]Πρόκειται για αμφιπρόστυλο τετράστηλο ναό ιωνικού ρυθμού, δηλαδή με τέσσερις κίονες στην πρόσοψη και άλλους τέσσερις πίσω. Ο σηκός είναι απλός μονόχωρος[1], εξαιρετικά μικρών διαστάσεων, στον οποίο έχει ενσωματωθεί και ο πρόναος. Η σμίκρυνση αυτή υπαγορεύτηκε από την αλλαγή στο σχέδιο, η οποία προέκυψε από την έλλειψη χώρου στον προμαχώνα. Η ανατολική πλευρά του σηκού ήταν ανοιχτή.[4] Η ζωφόρος της δυτικής πλευράς ήταν διακοσμημένη με ανάγλυφες παραστάσεις μαχών μεταξύ Ελλήνων και έφιππων ανατολιτών ή άλλων Ελλήνων, αφήνοντας πιθανά επίτηδες την ασαφή εντύπωση ότι πρόκειται για Αθηναίους που νικούν Πέρσες ή άλλες ελληνικές πόλεις κράτη.[4] Στην ανατολική ζωφόρο απεικονιζόταν συνέλευση των Ολύμπιων θεών με τον Δία και την Αθηνά στο μέσο. Μέσα στον σηκό βρισκόταν το αρχαϊκό ξόανο της Αθηνάς η οποία κρατούσε στα χέρια της, σύμφωνα με τον συγγραφέα Αρποκρατίωνα, το κράνος της και ένα ρόδι, σύμβολο ισχύος και γονιμότητας.[4] Μπροστά από τον ναό υπήρχε βωμός.[3]
Οι αρχιτέκτονες είχαν διαφωνήσει ως προς τα προτεινόμενα σχέδια του ναού της Νίκης και των Προπυλαίων και αποτέλεσμα του συμβιβασμού τους ήταν η κατασκευή του πυργοειδούς προμαχώνα της Νίκης, ο οποίος από τη μια πλευρά του θα πλαισίωνε την κλίμακα που οδηγούσε στα Προπύλαια. Στην άλλη πλευρά του ακολουθούσε τον προσανατολισμό του προϋπάρχοντος (αλλά και του κλασσικού) αρχαϊκού ναού της Αθηνάς Νίκης.[5]
Το σχέδιο του ναού κρίθηκε επιτυχημένo κατά την αρχαιότητα, πράγμα που αποδεικνύεται από την αντιγραφή του σε πέντε άλλα κτίσματα, όλα στην Αττική.[4]
Τα διακοσμητικά στοιχεία των βάσεων των κιόνων, τα κιονόκρανα και ο θριγκός μαζί με την ανάγλυφη ζωοφόρο, όλα από άριστης ποιότητας πεντελικό μάρμαρο, κάνουν τον ναό να μοιάζει με κοσμηματοθήκη.[4]
Ιστορία Επεξεργασία
Στη ίδια θέση προϋπήρχε αρχαϊκός ναός της Αθηνάς, πιθανώς από την εποχή των Πεισιστρατιδών (561-510 π.Χ.). Υπολείμματα αυτού του ναού διατηρήθηκαν στον προμαχώνα, κλασσικής εποχής, ο οποίος στηρίζει τον ναό. Κάτω από τον κλασσικό ναό, βρέθηκαν δύο βωμοί και μικρό ιερό όπου φυλαγόταν, πάνω σε πέτρινη βάση, το ξόανο της θεάς. Το ιερό αυτό καταστράφηκε, μαζί με την υπόλοιπη Ακρόπολη, από τους Πέρσες το 480 π.Χ. αλλά ξαναχτίστηκε αμέσως μετά. Το ξόανο διέφυγε την καταστροφή γιατί οι Αθηναίοι είχαν προλάβει να το μεταφέρουν στη Σαλαμίνα.[5]
Επιγραφές αναφέρουν ότι ο αρχιτέκτονας Καλλικράτης σχεδίασε την είσοδο οπότε θεωρείται πιθανό πως ο ίδιος σχεδίασε και τον ναό, το 437 π.Χ. Ακολούθησε, τα επόμενα χρόνια, η κατασκευή του.[5] Επί ρωμαϊκής εποχής, οι ασβεστολιθικοί δόμοι της επένδυσης του προμαχώνα καλύφθηκαν με λεπτές πλάκες μαρμάρου, όπως φαίνεται από τις οπές των ξύλινων πείρων που τις συγκρατούσαν.[4]
Ο ναός γκρεμίστηκε από τους Τούρκους το 1686, και τα υλικά του τα χρησιμοποίησαν για την κατασκευή προμαχώνα. Το 1836, γερμανοί αρχαιολόγοι ανακάλυψαν τα υλικά, που είχαν διατηρηθεί σε καλή κατάσταση και αναστύλωσαν τον ναό. Τα γλυπτά των παραστάσεων λείπουν, αφού τα πήρε ο Λόρδος Έλγιν και εκτίθενται σήμερα στο Βρετανικό Μουσείο. Ο ναός αναστηλώθηκε από τον Νικόλαο Μπαλάνο.
Υποσημειώσεις Επεξεργασία
Πηγές Επεξεργασία
- Ιωάννα Φωκά, Πάνος Βαλαβάνης (1994). Περίπατοι στην Αθήνα και την Αττική. Αθήνα: Κέδρος.
- Ν. Περφέτος (1958). Αρχαία Αγορά και Ακρόπολις των Αθηνών. Αθήνα. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Οκτωβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 7 Φεβρουαρίου 2011.
- Hans Rupprecht Goette (2001) [2001]. Athens, Attica and the Megarid - An Archaeological Guide (στα Αγγλικά). Λονδίνο: Routledge.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία
- Υπουργείο Πολιτισμού Αρχειοθετήθηκε 2016-09-13 στο Wayback Machine. odysseus.culture.gr
- Υπηρεσία Συντήρησης Μνημείων Ακρόπολης ysma.gr
- Μουσείο της Ακρόπολης Αρχειοθετήθηκε 2016-06-10 στο Wayback Machine. theacropolismuseum.gr