Ο Πάπας Γρηγόριος Ι΄ ή Τεομπάλντο Βισκόντι (Papa Gregorio X, περί το 121010 Ιανουαρίου 1276) ήταν αρχηγός στην Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία και κυβερνήτης στα Παπικά Κράτη (1 Σεπτεμβρίου 1271 - 10 Ιανουαρίου 1276). Ανήκε στο Τάγμα των Φραγκισκανών, η Παπική εκλογή του από το Συμβούλιο κράτησε τρία χρόνια (1268-1271) και ήταν η μακρύτερη σε ολόκληρη την ιστορία της Αγίας Έδρας. Ο Πάπας Γρηγόριος Ι΄ συγκάλεσε την Β΄ Σύνοδο της Λυών με στόχο να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις στο Παπικό Κονκλάβιο. Τον 18ο αιώνα ο Πάπας Κλήμης ΙΑ΄ μετά την καθιέρωση της λατρείας του τον Αγιοποίησε (1713). Οι νέοι Κανονισμοί του Πάπα Γρηγορίου Ι΄ ήταν πανίσχυροι και διατηρήθηκαν μέχρι τον 20ο αιώνα αν και τους κατέστειλαν προσωρινά ο Πάπας Αδριανός Ε΄ και ο Πάπας Ιωάννης ΚΑ΄. Στα τέλη του 18ου αιώνα με τον κίνδυνο της κατάληψης της Ρώμης από τους Γάλλους ο Πάπας Πίος ΣΤ΄ ακύρωσε τους περισσότερους από τους παλιούς κανονισμούς ανάμεσα τους και αυτούς του Γρηγορίου Ι΄.[1] Ο Πάπας Πίος Θ΄ υπό τον φόβο να εισβάλει στο Βατικανό στρατός από το νεοιδρυθέν Βασίλειο της Ιταλίας και να καταλάβει το Κονκλάβιο έδωσε στους Καρδιναλίους περισσότερο χρόνο για την ρύθμιση του.[2]

Ευλογημένος Πάπας
Γρηγόριος Ι΄
Από1 Σεπτεμβρίου 1271
Έως10 Ιανουαρίου 1276
ΠροκάτοχοςΚλήμης Δ΄
ΔιάδοχοςΙννοκέντιος Ε΄
Προσφωνήσεις του
Πάπα Γρηγορίου Ι΄
Προσφώνηση αναφοράςΑγιότατος
Προφορική προσφώνησηΑγιότατε
Θρησκευτική προσφώνησηΆγιος Πατέρας
Μεταθανάτια προσφώνησηΕυλογημένος

Πρώτα χρόνια Επεξεργασία

Ο Τεομπάλντο Βισκόντι ήταν μέλος του κλάδου της Οικογένειας Βισκόντι στην Πιατσέντσα, γεννήθηκε στην ίδια την Πιατσέντσα (περί το 1210). Η σταδιοδρομία του ξεκίνησε από την Οικία του Καρδιναλίου Τζάκομο ντι Πεκοράρι, επισκόπου της Παλεστρίνας (1231-1244) που ανήκε στο Τάγμα των Κιστερκιανών, καταγόταν επίσης από την Πιατσέντσα. Υπό την προστασία του εξελέγη Αββάς της Τρουά-Φοντέν στην Καμπανία, διορίστηκε κατόπιν Μαγιοδρόμος του Καρδιναλίου με συνεχή παρουσία.[3] Ο Καρδινάλιος Τζάκομο ντι Πεκοράρι ήταν Λεγάτος του Πάπα Γρηγορίου Θ΄ σε Τοσκάνη, Λομβαρδία, Προβηγκία και Γερμανία, στην Προβηγκία ο Τεομπάλντο Βισκόντι έγινε ευρύτατα δημοφιλής στον Γαλλικό κλήρο.[4] Την εποχή εκείνη ήταν Κανονικός στην Βασιλική του Αγίου Αντωνίνου στην Πιατσέντσα και επέστρεψε μαζί με τον Καρδινάλιο στην γενέτειρα τους (1239).[5] Ο Καρδινάλιος Τζάκομο ντι Πεκοράρι επέστρεψε ξανά στην Γαλλία με εντολή από τον Πάπα να οργανώσει Σταυροφορία εναντίον του αυτοκράτορα Φρειδερίκου Β΄ Χοενστάουφεν, ο Γρηγόριος Θ΄ τον είχε αφορίσει δεύτερη φορά (1239). Οι δύο πλευρές ζητούσαν Σύνοδο για να λύσουν τις διαφορές τους αλλά ο Γρηγόριος Θ΄ απαιτούσε να παραβρεθούν σε αυτή όλοι οι εχθροί του αυτοκράτορα. Την εποχή που εμφανίστηκε μια κενή θέση στον Καθεδρικό Ναό της Λυών ύστερα από αίτημα που έγινε στον Τζάκομο ντι Πεκοράρι ο Τεομπάλντο Βισκόντι διορίστηκε Κανονικός.[6] Η Οικουμενική Σύνοδος που είχε προγραμματίσει ο Πάπας Γρηγόριος Θ΄ δεν έγινε τελικά ποτέ λόγω του θανάτου του (22 Αυγούστου 1241). Οι συζητήσεις για την εκλογή του νέου Πάπα κράτησαν 2 μήνες, ο νέος Πάπας Κελεστίνος Δ΄ ήταν ηλικιωμένος και άρρωστος, πέθανε μόλις 17 μέρες μετά την εκλογή του (10 Νοεμβρίου 1241). Η κακομεταχείριση που είχαν υποστεί οι Καρδινάλιοι την περίοδο (22 Αυγούστου 1241-25 Οκτωβρίου 1241) τους ανάγκασε να αποχωρήσουν με τον θάνατο του Πάπα, μόνο 6 από τους 12 παρέμειναν στην Ρώμη. Τον Ιούνιο του 1243 οι Καρδινάλιοι βρέθηκαν στο Αναγκνί για να αποφασίσουν την νέα εκλογή, ο Καρδινάλιος της Γένοβας Σινιμπάλντο Φιέσκι εξελέγη ως Πάπας Ιννοκέντιος Δ΄. Ο επίσκοπος της Πιατσέντας πέθανε και ο νέος Πάπας πρόσφερε την κενή θέση στον Τεομπάλντο Βισκόντι (1243), εκείνος όμως αρνήθηκε επειδή προτιμούσε να βρίσκεται πάντα στην συνοδεία του Τζάκομο ντι Πεκοράρι.[7] Ο προστάτης του Καρδινάλιος Τζάκομο ντι Πεκοράρι πέθανε ωστόσο σύντομα, την επόμενη χρονιά στην Ρώμη (25 Ιουνίου 1244).

Γαλλία Επεξεργασία

 
Παπική Βούλα του Γρηγορίου Ι΄

Με τον θάνατο του προστάτη του ο Τεομπάλντο Βισκόντι αποφάσισε να μετέβη στην Γαλλία για να συνεχίσει τις θεολογικές του σπουδές, στην Λυών τον διέκοψε ο αρχιεπίσκοπος Φίλιππος και μετά πολύ επιμονή τον ανάγκασε να δεχτεί να παραμείνει εκεί ως Μάγιστρος του νοικοκυριού του. Τον Ιούλιο του 1244 ο Ιννοκέντιος Δ΄ αναγκάστηκε από τον αυτοκράτορα Φρειδερίκο Β΄ να εγκαταλείψει την Ρώμη, αφού πέρασε από την γενέτειρα του Γένοβα πήγε στην Λυών όπου συγκάλεσε Οικουμενική Σύνοδο. Ο Τεομπάλντο Βισκόντι βοήθησε πολύ στην οργάνωση της Συνόδου που έγινε στην Λυών το καλοκαίρι του 1245, έγινε φίλος εκεί με σημαντικές προσωπικότητες.[8] Με την λήξη της Συνόδου έγινε ως ανταμοιβή για τις υπηρεσίες του αρχιδιάκονος του Αινώ στην επισκοπή της Λιέγης (9 Σεπτεμβρίου 1246).[9] Ο Πάπας Ιννοκέντιος Δ΄ του έδωσε εντολή να συγκεντρώσει χρήματα για Σταυροφορία, αυτό ήταν πρακτικά αδύνατο επειδή η απουσία χρημάτων ήταν εμφανής.[10] Η σταδιοδρομία του ωστόσο ξεκίνησε άσχημα αφού ο επίσκοπος της Λιέγης Ροβέρτος πέθανε (16 Οκτωβρίου 1246).[11] Τα προηγούμενα χρόνια υπήρχε έντονη διαμάχη για την κατοχή της έδρας αφού ο εκπρόσωπος του αυτοκράτορα Φρειδερίκου Β΄ είχε προσπαθήσει να την σφετεριστεί. Ο τότε Καρδινάλιος Τζάκομο ντι Πεκοράρι είχε πάρει εντολή από τον Πάπα να μην δεχτεί καμιά εκλογή μέχρι να συναντηθούν και να συμφωνήσουν οι δύο πλευρές, αλλά μετά τον θάνατο του Γρηγορίου Θ΄ ακολούθησε μέχρι τον Ιούνιο του 1243 κενό στον Παπικό θρόνο. Στο διάστημα αυτό οι διαφωνούντες συμφώνησαν ως συμβιβαστική λύση την εκλογή του Ροβέρτου, αδελφού του επισκόπου του Βερντέν (30 Οκτωβρίου 1240).

Με τον θάνατο του ακολούθησαν νέες διαμάχες για την εκλογή, εξελέγη τελικά ο Ερρίκος Γ΄ του Γκέλντερς αδελφός του Όθων Γ΄ του Γκέλντερς (10 Οκτωβρίου 1247) ο οποίος δεν είχε διατελέσει επίσκοπος ούτε καν ιερέας. Με την νέα εκλογή δημιουργήθηκαν ερωτηματικά για την συμπεριφορά του Τεομπάλντο Βισκόντι όταν βρισκόταν στο Παρίσι, το ζήτημα λύθηκε στα τέλη του 1250.[12] Οι δύο άντρες ήρθαν σύντομα σε σκληρή σύγκρουση αφού ο Τεομπάλντο Βισκόντι κατηγόρησε τον νέο επίσκοπο για ανηθικότητα, αποφάσισε να φύγει από την Λιέγη για προσκύνημα στους Αγίους Τόπους.[13] Στον δρόμο του σταμάτησε στο Παρίσι και αποφάσισε να συνεχίσει τις σπουδές του στην Θεολογία, έγινε εκεί στενός φίλος του Γάλλου βασιλιά Λουδοβίκου του Αγίου.[14] Ο προκάτοχος του Πάπας Κλήμης Δ΄ τον διέταξε (1267) να πάει στην Αγγλία να βοηθήσει τον Καρδινάλιο Οτομπουόνο ντε Φιέσκι (μελλοντικός Πάπας Αδριανός Ε΄) τον οποίο είχε διορίσει Παπικό Λεγάτο στην Αγγλία (1265). Ο στόχος ήταν να πατάξουν την εξέγερση απέναντι στον νόμιμο βασιλιά Ερρίκο Γ΄ που είχε προκληθεί από τους βαρόνους υπό την ηγεσία του Σίμων Ε΄ του Μονφόρ.[15] Την εποχή που βρισκόταν στην Αγγλία γνωρίστηκε και έγινε στενός φίλος με τον πρίγκιπα Εδουάρδο τον οποίο συνόδευσε στην Σταυροφορία. Ο Καρδινάλιος Οτομπουόνο ντε Φιέσκι έφτασε στο Βιτέρμπο για την συμμετοχή του στην εκλογική Σύνοδο του νέου Πάπα μετά τον θάνατο του Κλήμη Δ΄ (1268-1271). Ο μελλοντικός Εδουάρδος Α΄ της Αγγλίας έφυγε για την Σταυροφορία μαζί με τον Τεομπάλντο (24 Ιουνίου 1268), ακολούθησαν τον Λουδοβίκο τον Άγιο στην Τυνησία και έφτασαν τελικά στην Άκρα (9 Μαΐου 1271).

Παπική εκλογή Επεξεργασία

 
Ο Νικολό και ο Μαφέο Πόλο παραδίδουν στον Πάπα Γρηγόριο Ι΄ μια επιστολή του Κουμπλάι Χαν.

Ο Τεομπάλντο Βισκόντι εξελέγη νέος Πάπας ως διάδοχος του Κλήμη Δ΄ (1 Σεπτεμβρίου 1271) μετά από ένα κενό στον Παπικό θρόνο που διατηρήθηκε δύο χρόνια και εννέα μήνες. Το Κολλέγιο των Καρδιναλίων βρισκόταν στα ίδια ανάκτορα που είχε πεθάνει ο Κλήμης Δ΄ στο Βιτέρμπο, ήταν βαθιά διχασμένο ανάμεσα σε Γάλλους και σε Ιταλούς. Οι Γάλλοι ήθελαν έντονα έναν Πάπα από την χώρα τους υπό την επίδραση του Καρόλου του Ανδεγαυού ο οποίος είχε έντονη πρόσβαση στον θρόνο της Σικελίας με την συμβολή του Πάπα Κλήμη Δ΄. Ο Κάρολος ο Ανδεγαυός μικρότερος αδελφός του Λουδοβίκου του Αγίου είχε εκλεχτεί Γερουσιαστής της Ρώμης και ασκούσε έντονη επίδραση στα πολιτικά γεγονότα ολόκληρης της Ιταλικής χερσονήσου. Το αδιέξοδο δεν έληξε ούτε όταν οι πολίτες του Βιτέρμπο κλείδωσαν τους Καρδιναλίους στα ανάκτορα και τους απαγόρευσαν να βγουν αν δεν εκλέξουν νέο Πάπα, αναγκάστηκαν να σκίσουν τμήμα της οροφής. Οι Καρδινάλιοι επέλεξαν τελικά ως μέση λύση τον Τεομπάλντο Βισκόντι, αρχιεπίσκοπο της Λιέγης (1 Σεπτεμβρίου 1271).[16] Η νίκη στην ουσία ήταν Γαλλική παρά το γεγονός ότι ο νέος Πάπας ήταν Ιταλός, είχε στενές σχέσεις με τους Γάλλους ενώ είχε αναπτύξει φιλία και με τον ίδιο τον Άγιο Λουδοβίκο την εποχή που βρισκόταν στην Γαλλία. Η εκλογή του προκάλεσε μεγάλη έκπληξη αφού ο ίδιος απουσίαζε, βρισκόταν σε Σταυροφορία στο πλευρό του Εδουάρδου Α΄ της Αγγλίας. Όταν έμαθε τα νέα για την εκλογή του αποδέχτηκε την θέση αλλά ταυτόχρονα δεν ήθελε να εγκαταλείψει την αποστολή του πριν ολοκληρωθεί, τελικά υποχρεώθηκε να πάρει τον δρόμο της επιστροφής. Ο νεοεκλεγείς Πάπας έφτασε στο Μπρίντιζι (1 Ιανουαρίου 1272), κατόπιν πήγε στο Βιτέρμπο όπου στις αρχές του Φεβρουαρίου 1272 συνάντησε τους Καρδιναλίους. Τον επόμενο μήνα (13 Μαρτίου 1272) εισήλθε στην Ρώμη με την Ρωμαϊκή Κουρία, χειροτονήθηκε ιερεύς, επίσκοπος και Πάπας στην Βασιλική του Αγίου Πέτρου (27 Μαρτίου 1272).

Αμέσως μετά την εκλογή του ο Γρηγόριος Ι΄ έλαβε αποστολή από τον Κουμπλάι Χαν εγγονό του Τζένγκις Χαν, τον οποίο είχαν επισκεφτεί ο Νικολό και ο Μαφέο Πόλο από την Δημοκρατία της Βενετίας (1269). Ο Κουμπλάι Χαν του ζητούσε λάδι από το ιερό του Παναγίου Τάφου και την αποστολή 100 ιεραποστόλων. Ο Γρηγόριος Ι΄ ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα, αυτή την φορά συνόδευσε τους αδελφούς Πόλο και ο 17χρονος Μάρκο Πόλο γιος του Νικολό (1271), παρέδωσαν το λάδι του Παναγίου Τάφου στον Κουμπλάι Χαν.[17] Ο ηγέτης των Μογγόλων Αμπακά Χαν έστειλε αντιπροσωπεία με 12 άτομα στο Συμβούλιο της Λυών (1274), του ζήτησε στρατιωτική συνεργασία μεταξύ των Μογγόλων και των Ευρωπαίων.[18] Τα σχέδια ωστόσο δεν πραγματοποιήθηκαν λόγω του θανάτου του Γρηγορίου Ι΄, τα χρήματα που είχαν συγκεντρωθεί για την Σταυροφορία διανεμήθηκαν στους άπορους Ιταλούς.[19]

Β΄ Σύνοδος της Λυών Επεξεργασία

 
Ο τάφος του Γρηγορίου Ι΄ στον Καθεδρικό Ναό του Αρέτσο

Με την άφιξη του στην Ρώμη (1272) η πρώτη του ενέργεια ήταν να πραγματοποιήσει την επιθυμία του προκατόχου του Γρηγορίου Θ΄ για Σύνοδο. Σε δύο μέρες μετά την στέψη του ο Γρηγόριος Ι΄ έστειλε επιστολή στον βασιλιά της Αγγλίας Εδουάρδο Α΄ και τον προσκάλεσε σε Σύνοδο για το ζήτημα που αφορούσε την Σταυροφορία στους Αγίους Τόπους. Η Σύνοδος ξεκίνησε (1 Μαΐου 1274), ο Πάπας έφυγε από το Ορβιέτο (5 Ιουνίου 1273) και έφτασε στην Λυών τον Νοέμβριο.[20][21] Στην Σύνοδο συναντήθηκε με τον βασιλιά της Γαλλίας Φίλιππο Γ΄, οι δύο ηγεμόνες είχαν μεταξύ τους θερμές σχέσεις αφού ο Φίλιππος Γ΄ της Γαλλίας είχε παραχωρήσει στα Παπικά Κράτη την επαρχία Προβηγκία-Άλπεις-Κυανή Ακτή.[22] Η Β΄ Οικουμενική Σύνοδος που συγκλήθηκε στην Λυών είχε στόχο να εξετάσει το Σχίσμα με την Ανατολική εκκλησία, την Σταυροφορία στους Αγίους Τόπους και τις καταχρήσεις της Καθολικής Εκκλησίας. Τον Απρίλιο του 1275 που έφυγε από την Λυών η υγεία του Γρηγορίου Ι΄ χειροτέρεψε σημαντικά, υπέφερε από Κήλη και ήταν υποχρεωμένος να σταματάει συνέχεια μέχρι την επιστροφή του στην Ρώμη. Στον δρόμο της επιστροφής συναντήθηκε στην Λωζάνη με τον Γερμανό βασιλιά Ροδόλφο Α΄ ο οποίος του δήλωσε την υποταγή του (6 Οκτωβρίου 1275).[23] Ο Γρηγόριος Ι΄ αναχώρησε για το Μιλάνο (12 Νοεμβρίου 1275) και έφτασε κατόπιν στην Μπολόνια (11 Δεκεμβρίου 1275), εκεί μια έντονη αύξηση της θερμοκρασίας επιδείνωσε σημαντικά την κατάσταση της υγείας του. Τα Χριστούγεννα του ίδιου χρόνου σταμάτησε στο Αρέτσο παρέμεινε εκεί μέχρι τον θάνατο του (10 Ιανουαρίου 1276), τάφηκε στον Καθεδρικό ναό της πόλης. Ο διάδοχος του ήταν ο Καρδινάλιος Πιέρ ντε Ταρανταίζ που τον διαδέχθηκε ως Πάπας Ιννοκέντιος Ε΄, θα πεθάνει πρόωρα την ίδια χρονιά.[24]

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. Pietro Baldassari, Relazione delle aversita e patimenti del glorioso Papa Pio VI negli ultimi tre anni del suo pontificato (Roma: Tipografia poliglotta del S.C. di Propaganda Fide, 1889) II, σσ. 297-302
  2. Agostino Ceccaroni, Il conclavo (Torino-Roma 1901), σσ. 85-129
  3. Pietro Maria Campi Dell' historia ecclesiastica di Piacenza II (Πιατσέντσα 1651), σ. 155
  4. Campi, σ. 163
  5. Campi, σ. 167
  6. Campi, σ. 169
  7. Muratori, σ. 600
  8. Baldwin, Pope Gregory X and the Crusades, σ. 25
  9. Εmile Schoolmeesters, "Tableau des archdiacres de Liége pendant le XIIIe siècle," Leodium II (Liège 1903), σ. 5. Berger, Les registres d' Innocent IV Volume I (Παρίσι 1884), σ. 334 no. 2260, shows that Pope Innocent IV approved the grant on 19 September 1246 by allowing Teobaldo to hold multiple benefices. Cf. Baldwin, σ. 24
  10. Judith Bronstein, The Hospitallers and the Holy Land: Financing the Latin East, 1187-1274 (Woodbridge, Suffolk, UK: Boydell Press 2005), σσ. 24-25; 115-121
  11. Gallia christiana III (Paris 1725), 888-889
  12. Baldwin, Pope Gregory X and the Crusades, σσ. 30-31
  13. Gallia christiana III (Paris 1725), 888-889. Alphonsus Ciaconius, Vitae et Res Gestae Pontificum Romanorum et S.R.E. Cardinalium (ab Augusto Olduino recognitae) Tomus II (Roma 1677), 185—where it is alleged that Henry actually struck Teobaldo. Baldwin, Pope Gregory X and the Crusades, σ. 31
  14. "Vita Gregorii X Papae," ab antiquissimo anonymo auctore scripta, in Ludovico Muratori Rerum Italicarum Scriptores Tomus tertius (Mediolani 1733), σ. 600. Campi, σ. 223
  15. Francis Gasquet, Henry the Third and the English Church (Λονδίνο 1905), σσ. 403-416
  16. F. Gregorovius, σσ. 457-460. H. D. Sedgwick, Italy in the Thirteenth Century Τόμος 2 (Boston-New York 1912) 71-80. F. Cristofori, Il conclave del MCCLXX in Viterbo (Roma-Siena-Viterbo 1888) σσ. 9-42; 337-348
  17. J.R.S. Phillips, The Medieval Expansion of Europe second edition (Oxford: Clarendon 1998), σ. 113
  18. Peter Jackson, The Mongols and the West: 1221-1410 (New York: Routledge 2014), especially σσ. 167-196. B. Roberg, "Die Tartaren auf dem 2. Konzil von Lyon 1274," Annuarium historiae conciliarum 5 (1973), 241-302
  19. Jonathan Riley-Smith, "Atlas des Croisades", σ. 69
  20. Thomas Rymer Foedera, Conventiones, Literae et cuiusque generis Acta Publica inter Reges Angliae et alios... editio tertia, Tomus I. pars 2 (The Hague 1745), σσ. 121-122
  21. Augustus Potthast, Regesta pontificum Romanorum II (Berlin 1875), σ. 1671, 1672
  22. Potthast, Νο. 20761 (21 November 1273)
  23. Pietro Campi, Dell' historia ecclesiastica di Piacenza II (Πιατσέντσα 1662), σ. 483
  24. https://www.csun.edu/~hcfll004/SV1276.html

Πηγές Επεξεργασία

  • Anton Maria Bonucci, Istoria del Pontefice Ottimo Massimo il B. Gregorio X (Ρώμη 1711).
  • H. D. Sedgwick, Italy in the Thirteenth Century Volume II (Boston–New York 1912) 71–80.
  • Ludovico Gatto, Il pontificato di Gregorio X (1271–1276) (Roma: Istituto Storico Italiano per il Medioevo 1959)
  • Philip B. Baldwin, Pope Gregory X and the Crusades (Woodbridge, Suffolk, England: Boydell & Brewer Ltd, 2014). (Studies in the History of Medieval Religion, Τόμος 41)
  • J. Guiraud and L. Cadier (editors), Les registres de Grégoire X et de Jean XXI (1271–1277) (Παρίσι, 1892–98)
  • Pope Gregory X's Privilege for the Holy Monastery of St Catherine of Sinai (24 September 1274). Interactive scholarly edition, Diplomatics and Historical Commentary, Deep zoom, English translation, multimodal resources mashup (publications, images, videos)
Πάπας Γρηγόριος Ι΄
Γέννηση: περί το 1210 Θάνατος: 10 Ιανουαρίου 1276
Προκάτοχος
Κλήμης Δ΄
Πάπας
1 Σεπτεμβρίου 1271 - 10 Ιανουαρίου 1276
Διάδοχος
Ιννοκέντιος Ε΄