Πάπας Ονώριος Δ΄

Ο Πάπας Ονώριος Δ΄ ή Τζιάκομο Σαβέλλι (περί το 1210 - 3 Απριλίου 1287) ήταν αρχηγός στην Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία και κυβερνήτης στα Παπικά Κράτη (2 Απριλίου 1285 - 3 Απριλίου 1287) Στην διάρκεια της Παποσύνης του ακολούθησε σε πιο έντονο βαθμό την φιλο-Γαλλική πολιτική που ξεκίνησε ο προκάτοχος Πάπας Μαρτίνος Δ΄. Ήταν ο τελευταίος Πάπας που νυμφεύθηκε πριν λάβει τις Θείες Εντολές.

Πάπας Ονώριος Δ΄
Από	2 Απριλίου 1285
Έως	3 Απριλίου 1287
Προκάτοχος	Μαρτίνος Δ΄
Διάδοχος	Νικόλαος Δ΄

Προσφωνήσεις του Πάπα Ονώριου Δ΄
Προσφώνηση αναφοράς	Αγιότατος
Προφορική προσφώνηση	Αγιότατε
Θρησκευτική προσφώνηση	Άγιος Πατέρας
Μεταθανάτια προσφώνηση	Δ/Δ

Βιογραφία

Ο Τζιάκομο Σαβέλλι γεννήθηκε στην Ρώμη από πλούσια και αριστοκρατική Οικογένεια, γιος του Λούκα Σαβέλλι που πέθανε ως Γερουσιαστής της Ρώμης (1266). Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού και έγινε Κανονικός στον Καθεδρικό ναό του Σαλόν-αν-Σαμπάνι, αργότερα έγινε Ρέκτορας στην επισκοπή του Νόργουιτς στην Αγγλία, χώρα που δεν επισκέφτηκε ποτέ. Ο Πάπας Ουρβανός Δ΄ τον διόρισε Καρδινάλιο-Διάκονο στην Σάντα Μαρία ιν Κοσμεντίν (1261), Παπικό νομάρχη της Τοσκάνης και διοικητή του Παπικού στρατού. Ο Καρδινάλιος Σαβέλλι ακολούθησε εξαιρετική διπλωματική σταδιοδρομία, ο Πάπας Κλήμης Δ΄ τον έστειλε στην Ρώμη μαζί με άλλους τρεις Καρδιναλίους για να στέψει τον Κάρολο τον Ανδεγαυό Βασιλέα της Σικελίας (28 Ιουλίου 1265). Με τον θάνατο του Κλήμη Δ΄ ακολούθησε ένα χάος τριών ετών στον οποίο ο Παπικός θρόνος ήταν κενός, μέχρι την εποχή που εξελέγη ο νέος Πάπας Γρηγόριος Ι΄ (1 Σεπτεμβρίου 1271). Ο Τζιάκομο Σαβέλλι ήταν ο ένας από τους έξι Καρδιναλίους που συμμετείχαν στην εκλογή του νέου Πάπα, το Κονκλάβιο συνεστήθη στο Βιτέρμπο επειδή οι πολιτικές συνθήκες στην Ρώμη ήταν ταραγμένες. Αργότερα (1274) συνόδευσε τον Γρηγόριο Ι΄ στην Β΄ Σύνοδο της Λυών η οποία αποφάσισε ότι μόνο τέσσερα Τάγματα θα παραμείνουν ανεκτά : Τάγμα των Δομινικανών, Τάγμα των Φραγκισκανών, Τάγμα του Αγίου Αυγουστίνου και Καρμελίτες. Τον Ιούλιο του 1276 ο Τζιάκομο Σαβέλλι ήταν ο ένας από τους τρεις Καρδιναλίους που απέστειλε ο Πάπας Αδριανός Ε΄ για να ρυθμίσει την αυτοκρατορική στέψη στην Ρώμη του βασιλιά της Γερμανίας Ροδόλφου Α΄ των Αψβούργων. Ο αιφνίδιος θάνατος του Αδριανού Ε΄ τον επόμενο μήνα ματαίωσαν τα σχέδια. Ο Τζιάκομο Σαβέλλι διορίστηκε Πρωτοδιάκονος του Κολλεγίου των Καρδιναλίων, με την ιδιότητα αυτή έστεψε τους νέους πάπες Νικόλαο Γ΄ (26 Δεκεμβρίου 1277) και τον προκάτοχο του Μαρτίνο Δ΄ (23 Μαρτίου 1281). Ο σύγχρονος ιστορικός Τζον Τζούλιους Νόργουιχ έγραψε ότι ο Τζιάκομο Σαβέλλι ήταν ο τελευταίος Πάπας που είχε νυμφευτεί πριν την στέψη του.

Πάπας

Ο τάφος του Πάπα Ονώριου Δ΄

Ο Πάπας Μαρτίνος Δ΄ πέθανε (28 Μαρτίου 1285) και τον διαδέχθηκε ο Καρδινάλιος Σαβέλλι, ομόφωνα στην πρώτη ψηφοφορία του Κονκλαβίου (2 Απριλίου 1285) με το όνομα Ονώριος Δ΄. Ο νέος Πάπας παρέμεινε στην Περούτζια όλο τον Απρίλιο, όταν έληξαν οι διαπραγματεύσεις ταξίδευσε στην Ρώμη και εγκαταστάθηκε στα ανάκτορα της Οικογένειας, δίπλα στην Σάντα Σαμπίνα στον Λόφο του Αβεντίνου. Ο Καρδινάλιος Λατίνο Μαλαμπράνκα Ορσίνι τον χειροτόνησε ιερέα (19 Μαΐου 1285), κατόπιν χειροτονήθηκε επίσκοπος και στέφτηκε Πάπας την Κυριακή της Πεντηκοστής στην Βασιλική του Αγίου Πέτρου (20 Μαΐου 1285). Ο Ονώριος Δ΄ ήταν ήδη υπέργηρος, είχε προσβληθεί από ουρική αρθρίτιδα και δεν μπορούσε να περπατήσει, στην λειτουργεία καθόταν σε αναπηρική καρέκλα και ύψωνε τα χέρια του με μηχανικό τρόπο. Το Σικελικό πρόβλημα αποτελούσε άμεση προτεραιότητα για τον Ονώριο Δ΄, όταν ξέσπασε ο Σικελικός Εσπερινός (1282) οι κάτοικοι εκδίωξαν τον Κάρολο τον Ανδεγαυό και όρισαν νέο βασιλιά τους τον Πέτρο Γ΄ της Αραγωνίας χωρίς την έγκριση του Πάπα. Ο Μαρτίνος Δ΄ έθεσε υπό απαγόρευση τόσο το Βασίλειο της Σικελίας όσο και τον Πέτρο Γ΄ ορίζοντας βασιλιά τον Κάρολο του Βαλουά, δεύτερο γιο του Φιλίππου Γ΄ της Γαλλίας. Οι Γάλλοι και οι Παπικές δυνάμεις επιτέθηκαν στην Σικελία και οι κάτοικοι αντιστάθηκαν ηρωικά, ο μεγαλύτερος γιος του Καρόλου του Ανδεγαυού μελλοντικός Κάρολος Β΄ της Νεαπόλεως αιχμαλωτίστηκε.

Ο Κάρολος ο Ανδεγαυός πέθανε λίγο πριν τον θάνατο του Μαρτίνου Δ΄ (6 Ιανουαρίου 1285) και τον διαδέχθηκε ο αιχμάλωτος γιος του Κάρολος ο Χωλός. Ο νέος Πάπας είχε ωστόσο πολύ πιο φιλικές διαθέσεις, ήταν έτοιμος να κλείσει ειρήνη με τους Γάλλους και να καταργήσει όλες τις απαγορεύσεις. Ο Ονώριος Δ΄ ήταν σε κάθε περίπτωση αντίθετος με κάθε μορφή τυραννικής διακυβέρνησης, με τον ίδιο τρόπο καταδίκασε τον αυταρχισμό του Καρόλου του Ανδεγαυού. Ο Πέτρος Γ΄ της Αραγωνίας πέθανε αιφνίδια (11 Νοεμβρίου 1285) και τον διαδέχθηκαν οι δύο γιοι του : ο Αλφόνσος Γ΄ της Αραγωνίας κληρονόμησε το Στέμμα της Αραγωνίας και ο Ιάκωβος Β΄ της Αραγωνίας έγινε νέος βασιλιάς της Σικελίας. Ο Ονώριος Δ΄ δεν τους αναγνώρισε και στάθηκε πολύ επιθετικός ειδικά απέναντι στον Ιάκωβο Β΄ της Σικελίας, τον αφόρισε τόσο τον ίδιο όσο και τους επισκόπους που συμμετείχαν στην στέψη του (11 Απριλίου 1286). Ο Ιάκωβος Β΄ σαν απάντηση έστειλε στόλο εναντίον του Πάπα που έκαψε τις Ρωμαϊκές ακτές. Ο Κάρολος ο Χωλός δεν μπορούσε άλλο την αιχμαλωσία και αποφάσισε να αναγνωρίσει τον Ιάκωβο Β΄ της Αραγωνίας βασιλιά της Σικελίας με αντάλλαγμα την απελευθέρωση του (27 Φεβρουαρίου 1287). Ο Ονώριος Δ΄ κήρυξε πάλι την Συνθήκη άκυρη και απαγόρευσε οποιαδήποτε άλλη συνθήκη μεταξύ τους στο μέλλον. Ο Εδουάρδος Α΄ της Αγγλίας ξεκίνησε διαπραγματεύσεις για ειρήνη απέναντι στις δύο πλευρές αλλά δεν πρόλαβε λόγω του θανάτου του Πάπα, την ειρήνη έκλεισε ο μετέπειτα Πάπας Βονιφάτιος Η΄.

Πηγές

• F. Gregorovius, History of Rome in the Middle Ages, Volume V.2 second edition, revised (London: George Bell, 1906) 491–515.
• Grousset, René (1935). Histoire des Croisades III, 1188-1291 (in French). Editions Perrin.
• Venditelli, Marco, "Onorio IV," Enciclopedia dei papi (Roma 2000) I, σσ. 449–455.