Παγκόσμια οικονομική ύφεση 2007-2009

Η Παγκόσμια οικονομική ύφεση 2008 ήταν μια περίοδος οικονομικής ύφεσης παγκοσμίως. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ήταν η σοβαρότερη οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση μετά την Παγκόσμια οικονομική ύφεση 1929 και θεωρείται ως η δεύτερη χειρότερη ύφεση όλων των εποχών.

Ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ σε παγκόσμιο επίπεδο

Η μεγάλη ύφεση προήλθε από την κατάρρευση της αγοράς ακινήτων των Ηνωμένων Πολιτειών εν αντιθέσει με την κρίση του 2007 και την κρίση των ενυπόθηκων στεγαστικών δανείων. Σύμφωνα με την Εθνική Επιτροπή Οικονομικών Ερευνών, η ύφεση στις Η.Π.Α. διήρκεσε από τον Δεκέμβριο του 2007 έως τον Ιούνιο του 2009. Η μεγάλη ύφεση είχε ως αποτέλεσμα την έλλειψη πολύτιμων πόρων και την κατάρρευση του χρηματοπιστωτικού παγκοσμίου οικονομικού συστήματος.

Εισαγωγή

Η ύφεση πληρούσε τα κριτήρια του ΔΝΤ για να είναι μια παγκόσμια ύφεση μόνον κατά το ημερολογιακό έτος 2009.. Παρά το γεγονός ότι τα τριμηνιαία στοιχεία χρησιμοποιούνται ως κριτήρια καθορισμού της ύφεσης από όλα τα μέλη της G20, που αντιπροσωπεύουν το 85% του παγκόσμιου ΑΕΠ, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) αποφάσισε - ελλείψει πλήρους συνόλου δεδομένων - να μη συνυπολογίζει τις παγκόσμιες ύφεσης σύμφωνα με τα τριμηνιαία στοιχεία για το ΑΕΠ. Ωστόσο, το εποχιακά διορθωμένο με βάση τις ΣΔΙΤ πραγματικό ΑΕΠ για τη ζώνη G20 είναι ένας καλός δείκτης για το παγκόσμιο ΑΕΠ και μετρήθηκε ότι υπέστη άμεση μείωση τριμήνου κατά τα τρία τρίμηνα από το τρίτο τρίμηνο του 2008 έως το πρώτο τρίμηνο του 2009 , το οποίο με μεγαλύτερη ακρίβεια σηματοδοτεί όταν η ύφεση έλαβε χώρα σε παγκόσμιο επίπεδο.

Οι αμερικανικοί τίτλοι που καλύπτονται από ενυπόθηκα δάνεια, οι οποίοι αντιμετώπιζαν δυσχέρειες που ήταν δύσκολο να εκτιμηθούν, διατέθηκαν στο εμπόριο σε όλο τον κόσμο, δεδομένου ότι προσφέρουν υψηλότερες αποδόσεις από τα κρατικά ομόλογα των ΗΠΑ. Πολλές από τις εν λόγω κινητές αξίες υποστηρίχθηκαν από υποθήκες χαμηλού κινδύνου, οι οποίες κατέρρευσαν την αξία τους όταν ξέσπασε η φούσκα των στεγαστικών δανείων στις ΗΠΑ το 2006 και οι ιδιοκτήτες σπιτιών άρχισαν να χρεοκοπούν τις πληρωμές υποθηκών τους σε μεγάλους αριθμούς από το 2007.

Η εμφάνιση ζημιών δανείων υψηλού κινδύνου κατά το 2007 ώθησε την οικονομία σε κρίση και εξέθεσε άλλα επικίνδυνα δάνεια και υπερπληθωρισμένες τιμές ενεργητικού. Με την αύξηση των δανείων και την χρεοκοπία της Lehman Brothers στις 15 Σεπτεμβρίου 2008, ξέσπασε ένας μεγάλος πανικός στην αγορά δανείων. . Η παγκόσμια ύφεση που ακολούθησε είχε ως αποτέλεσμα την απότομη πτώση του διεθνούς εμπορίου, την αύξηση της ανεργίας και την πτώση των τιμών των βασικών εμπορευμάτων.

Η ύφεση ανανεώνει το ενδιαφέρον για τις κεϋνσιανικές πολιτικές σχετικά με τον τρόπο καταπολέμησης της ύφεσης. Οι οικονομολόγοι συμβουλεύουν ότι θα πρέπει να αποσυρθούν μόλις οι οικονομίες ανακάμψουν αρκετά για να "χαράξουν μια πορεία προς τη βιώσιμη ανάπτυξη".

Αίτια

Το 1971 ο τότε πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Ρίτσαρντ Νίξον έλαβε μονομερή απόφαση και απέσυρε το δολλάριο από το λεγόμενο gold standard. Αφού άλλαξαν οι κανόνες του χρήματος, το Υπουργείο Οικονομικών, Department of the Treasury, άρχισε να εκτυπώνει όλο και περισσότερα χρήματα για να καλύψει τα χρέη κάνοντας τις χώρες που πλήρωναν και πληρώνονταν με δολλάρια να ανταλλάσσουν τα δολλάριά τους άμεσα με χρυσό, μειώνοντας σοβαρά το μεγαλύτερο μέρος των αποθεμάτων χρυσού. Αυτή η αλλαγή επέτρεψε στις Ηνωμένες Πολιτείες να εκτυπώνουν σχεδόν απεριόριστα χρηματικά ποσά γιγαντώνοντας το χρέος επειδή ο Νίξον κατέστησε παράνομη την άμεση ανταλλαγή δολλαρίων για τον χρυσό. Στον επενδυτικό κόσμο κατέστη έτσι σαφές ότι τα ομόλογα των Ηνωμένων Πολιτειών είναι η ασφαλέστερη επένδυση, έτσι αγόραζαν πιστά τα ομόλογα δημιουργόντας μία φούσκα.

Η αρχή

Τιμές ακινήτων σε συγκεκριμένες χώρες

Τα αίτια της κρίσης ήταν η πτώχευση ή ο κίνδυνος πτώχευσης χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Πρώτο παράδειγμα αποτελεί η κατάθεση πτώχευσης στις 6 Αυγούστου 2007 της American Home Mortgage. Τον Μάρτιο του 2008 η τράπεζα επενδύσεων Bear Stearns διασώζεται. Ένα από σημαντικότερα, αν όχι το πιο σημαντικό, γεγονότα αποτελεί η κατάρρευση της Lehman Brothers στις 15 Σεπτεμβρίου του 2008.

Η προέλευση της "φούσκας" ακινήτων περιλαμβάνει δύο βασικούς παράγοντες: 1) Χαμηλά επιτόκια στις ΗΠΑ και την Ευρώπη μετά την ύφεση των ΗΠΑ το 2000-2001. και 2) Σημαντική αύξηση των αποταμιεύσεων από τις αναπτυσσόμενες χώρες λόγω των συνεχιζόμενων εμπορικών ανισορροπιών. Αυτοί οι παράγοντες οδήγησαν σε μεγάλη αύξηση της ζήτησης για επενδύσεις υψηλής απόδοσης. Μεγάλες επενδυτικές τράπεζες συνέδεσαν τις αγορές κατοικιών με αυτήν την μεγάλη προσφορά αποταμίευσης μέσω καινοτόμων νέων κινητών αξιών..

Πολλά ιδρύματα μείωσαν τα πιστωτικά πρότυπα για να συνεχίσουν να τροφοδοτούν την παγκόσμια ζήτηση για ενυπόθηκα δάνεια, δημιουργώντας τεράστια κέρδη που μοιραζόντουσαν στους επενδυτές τους. Μοιράστηκαν επίσης τον κίνδυνο. Τα νοικοκυριά έγιναν εξαρτημένα από τη δυνατότητα αναχρηματοδότησης των υποθηκών τους. Περαιτέρω, τα νοικοκυριά των ΗΠΑ συχνά είχαν στεγαστικά δάνεια ρυθμιζόμενου επιτοκίου, τα οποία είχαν χαμηλότερα αρχικά επιτόκια και πληρωμές που αργότερα αυξήθηκαν. Όταν οι παγκόσμιες αγορές σταμάτησαν ουσιαστικά να χρηματοδοτούν επενδύσεις που σχετίζονται με υποθήκες κατά την περίοδο 2007-2008, οι ιδιοκτήτες ακινήτων των ΗΠΑ δεν ήταν πλέον σε θέση να αναχρηματοδοτήσουν, οδηγώντας στο σκάσιμο της φούσκας.

Ο πρόεδρος της Federal Reserve Ben Bernanke περιέγραψε τον Σεπτέμβριο του 2010 τα αίτια της κρίσης. Είπε ότι υπήρξαν διαρθρωτικές αδυναμίες στο χρηματοπιστωτικό σύστημα που ενίσχυαν τους κραδασμούς, απώλειες σε ενυπόθηκα στεγαστικά δάνεια υψηλού κινδύνου που ξεκίνησαν το 2007 και σε ένα σκιώδες τραπεζικό σύστημα που ξεκίνησε στα μέσα του 2007 και επηρέασε δυσμενώς τη λειτουργία των χρηματαγορών. Παραδείγματα τρωτών σημείων στον ιδιωτικό τομέα περιελάμβαναν την εξάρτηση των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων από ασταθείς πηγές βραχυπρόθεσμης χρηματοδότησης, όπως συμφωνίες επαναγοράς ελλείψεις στη διαχείριση του εταιρικού κινδύνου, υπερβολική χρήση μόχλευσης (δανεισμός για επενδύσεις). Παραδείγματα τρωτών σημείων στο δημόσιο τομέα περιελάμβαναν νομικά κενά και συγκρούσεις μεταξύ των ρυθμιστικών αρχών, αναποτελεσματική χρήση της ρυθμιστικής αρχής και αναποτελεσματικές δυνατότητες διαχείρισης κρίσεων.

Subprime δάνεια

Δραματική αύξηση της ζήτησης subprime δανείων

Η κρίση μπορεί να αποδοθεί σε διάφορους παράγοντες, οι οποίοι εμφανίστηκαν εδώ και πολλά χρόνια. Οι αιτίες περιλαμβάνουν την αδυναμία των ιδιοκτητών να πραγματοποιήσουν τις πληρωμές υποθηκών τους (που οφείλονται κυρίως σε επαναφορά των στεγαστικών δανείων ρυθμιζόμενου επιτοκίου, υπερεκμετάλλευση δανειοληπτών και την ακατάλληλη κυβερνητική ρύθμιση. Το υπερβολικό χρέος των καταναλωτών στη στεγαστική αγορά προκλήθηκε με τη σειρά τους από την υποθήκη με εγγύηση, από τις συμβάσεις αντιστάθμισης πιστωτικού κινδύνου και από υποκείμενα χρηματοοικονομικής υποχρέωσης του κλάδου χρηματοδότησης που προσφέρουν παράλογα χαμηλά επιτόκια και παράλογα υψηλά επίπεδα έγκρισης στους καταναλωτές ενυπόθηκων στεγαστικών δανείων.

Μεταξύ των σημαντικότερων καταλυτών της κρίσης των subprime ήταν η εισροή κεφαλαίων από τον ιδιωτικό τομέα, οι τράπεζες που εισέρχονται στην αγορά ομολόγων ενυπόθηκων δανείων, οι κυβερνητικές πολιτικές που αποσκοπούσαν στην επέκταση της ιδιοκατοίκησης, η κερδοσκοπία από πολλούς αγοραστές κατοικιών και οι πρακτικές δανειοδότησης των στεγαστικών δανειστών, συγκεκριμένα το υποθήκη με ρυθμιζόμενο επιτόκιο..

Η αξία των ενυπόθηκων στεγαστικών δανείων υποτομέων των ΗΠΑ εκτιμήθηκε σε 1,3 τρισεκατομμύρια δολάρια από τον Μάρτιο του 2007, με πάνω από 7,5 εκατομμύρια υποθήκες πρώτης ασφάλειας υψηλού κινδύνου εκκρεμείς.

Τα ενυπόθηκα στεγαστικά δάνεια παρέμειναν κάτω από το 10% του συνόλου των ενυπόθηκων πιστώσεων μέχρι το 2004, όταν έφθασαν στο 20% περίπου και παρέμειναν εκεί μέχρι το 2006. Αιτία ήταν η απόφαση της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς (SEC) του Απριλίου 2004 να χαλαρώσει τον κανόνα του καθαρού κεφαλαίου, γεγονός που ενθάρρυνε τις πέντε μεγαλύτερες επενδυτικές τράπεζες να αυξήσουν δραματικά την οικονομική τους δύναμη και να επεκτείνουν επιθετικά την έκδοσή τους με ενυπόθηκα δάνεια κινητών αξιών. Τα ποσοστά παραβατικότητας των στεγαστικών δανείων υποπεριόπτων υποθηκών παρέμειναν στο εύρος 10-15% από το 1998 έως το 2006, στη συνέχεια άρχισαν να αυξάνονται ραγδαία, φθάνοντας στο 25% στις αρχές του 2008.

Την λεγόμενη "Μαύρη Παρασκευή", στις 24 Οκτωβρίου 2008, σημειώθηκαν απώλειες $ 3,2 τρις στην Ευρασία, ενώ ξένοι επενδυτές έσπευσαν σε μαζικές ρευστοποιήσεις στην Ελλάδα. Ο Γενικός Χρηματιστηριακός Δείκτης των Αθηνών έπεσε κάτω από τις 1.800 μονάδες, στα χαμηλότερα επίπεδα από το 1989, παρά τα πραγματικά κέρδη που εμφάνιζαν οι ελληνικές τράπεζες και επιχειρήσεις. Στην Ελλάδα σημειώθηκαν απώλειες 24 δισ. ευρώ στο δεύτερο εξάμηνο του 2008, μέσα σε 24 μέρες.

Αποτελέσματα

Πριν το ξέσπασμα υπήρχαν φούσκες δανείων στα περισσότερα μεγάλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα οι προϋπολογισμοί ήταν πλασματικοί, και τα κράτη είχαν απίστευτα ελλείμματα και χρέη. Οι επιχειρήσεις που δεν ήταν υγιείς, χρεοκόπησαν, οι προϋπολογισμοί έγιναν πλεονασματικοί ή έστω εξαγνίστηκαν, οι αγορές απέκτησαν πιο υγιείς βάσεις.

Στην Ευρώπη

Πολλές χώρες έλαβαν πακέτα διάσωσης από την τρόικα (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, Διεθνές Νομισματικό Ταμείο), η οποία εφήρμοσε επίσης μια σειρά μέτρων λιτότητας.

Πολλές ευρωπαϊκές χώρες έλαβαν μέτρα λιτότητας, μειώνοντας τα δημοσιονομικά τους ελλείμματα σε σχέση με το ΑΕΠ από το 2010 έως το 2011. Για παράδειγμα, σύμφωνα με το CIA World Factbook η Ελλάδα μείωσε το έλλειμμα του προϋπολογισμού από 10,4% το ΑΕΠ το 2010 σε 9,6% το 2011. Η Ισλανδία, Η Ιρλανδία, η Πορτογαλία, η Γαλλία και η Ισπανία βελτίωσαν επίσης τα δημοσιονομικά τους ελλείμματα από το 2010 έως το 2011 σε σχέση με το ΑΕΠ. Το χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ της Ελλάδας αυξήθηκε από 143% το 2010 σε 165% το 2011 σε 185% το 2014. Αυτό δείχνει ότι παρά το γεγονός ότι βελτιώθηκαν τα δημοσιονομικά ελλείμματα, η αύξηση του ΑΕΠ δεν ήταν επαρκής για να υποστηρίξει μια πτώση.

Σύμφωνα με το CIA World Factbook, από το 2010 έως το 2011, τα ποσοστά ανεργίας στην Ισπανία, την Ελλάδα, την Ιταλία, την Ιρλανδία, την Πορτογαλία και το Ηνωμένο Βασίλειο αυξήθηκαν. Η Γαλλία δεν είχε σημαντικές αλλαγές, ενώ στη Γερμανία και την Ισλανδία το ποσοστό ανεργίας μειώθηκε. Η Eurostat ανέφερε ότι η ανεργία στην ευρωζώνη έφθασε τα επίπεδα ρεκόρ τον Σεπτέμβριο του 2012 στο 11,6%, από 10,3% το προηγούμενο έτος.

Ηνωμένες Πολιτείες

Η Μεγάλη ύφεση είχε σημαντικές οικονομικές και πολιτικές επιπτώσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ενώ η ύφεση ήταν από τον Δεκέμβριο του 2007 έως τον Ιούνιο του 2009, πολλοί οικονομικοί δείκτες δεν ανακτούν τα επίπεδα πριν από την ύφεση έως το 2016. Για παράδειγμα, το πραγματικό ΑΕΠ υποχώρησε κατά 4,3% και δεν ανέκτησε το επίπεδο πριν από την ύφεση των 15 τρισεκατομμυρίων δολαρίων μέχρι το 3ο τρίμηνο του 2011. Το ποσοστό ανεργίας ανήλθε στο 10,0% τον Οκτώβριο του 2009 και δεν επέστρεψε στο επίπεδο πριν από την ύφεση του 4,7% μέχρι τον Μάιο του 2016.

Δείτε επίσης

• Διεθνής χρηματοπιστωτική κρίση 2007-2008