Πελόρους
| Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
Πελόρους (στα αγγλικά pelorus) ονομάζεται το ναυτιλιακό όργανο που χρησιμεύει στη λήψη σχετικών διοπτεύσεων από ένα πλοίο. Παλιότερα, τον 19ο αιώνα η θέση της μαγνητικής πυξίδας πάνω στα πλοία της εποχής δεν βόλευε για τη λήψη διοπτεύσεων. Δυο αξιωματικοί του βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού κατασκεύασαν το 1854 περίπου το όργανο πελόρους. Αποφάσισαν να του δώσουν το όνομα Pelorus από τον υποτιθέμενο ναυτίλο του Αννίβα (203 π.Χ.). Ο ναυτίλος του Αννίβα υποτίθεται έδωσε το όνομά του και στο ΒΑ άκρο της Σικελίας. Η ιστορία αυτή, όμως, δεν επιβεβαιώνεται. Είναι γνωστό, μάλιστα, από τον Θουκυδίδη, τον Στράβωνα και τον Πολύβιο ότι η άκρη αυτή λεγόταν Πελωρίς, Πελωριάς, Άκρα Πέλωρος, και στα λατινικά Peloris, Pelorus, Pelorias πριν από το 203 π.Χ. από τους αρχαίους Έλληνες. Σήμερα λέγεται Punta del Faro (Cape Faro).
Το όνομα πέλωρ (το) στην αρχαιότητα δήλωνε ένα γιγάντιο τέρας συγγενές με τους κύκλωπες. Το πέλωρ (ή τέλωρ), που έδωσε το σημερινό επίθετο πελώριος, -α, ο, κατοικοέδρευε κατά τους Αρχαίους στο ΒΑ άκρο της Σικελίας, ίσως γιατί ήταν ένα δύσκολο πέρασμα.
Εν πάση περιπτώσει το όνομα πελόρους ήρθε στην Ελλάδα με το ναυτιλιακό όργανο μάλλον χωρίς την ετυμολογία του που χάθηκε στον χρόνο. Στο Πολεμικό Ναυτικό το πελόρους εξελληνίστηκε, λέγεται προφορικά pilorόs και γράφεται συνήθως (εσφαλμένα) πυλωρός, αλλά και πιλορός ή με άλλες τυχόν παραλλαγές. Ορθότερη ονομασία σύμφωνα με την ετυμολογία ίσως είναι πέλωρος (ο).
Σήμερα το όργανο αυτό δεν φέρει μόνο μια βαθμονομημένη διόπτρα αλλά και επαναλήπτη πυξίδας (είτε μαγνητικής είτε γυροσκοπικής). Δηλαδή έχει τη δυνατότητα λήψης και αληθών διοπτεύσεων. Έτσι πολλοί λένε: επαναλήπτης (γυρο)πυξίδας, πυξίδα με διόπτρα, πυξίδα/επαναλήπτης βαρδιόλας κά. για να δηλώσουν το όργανο πελόρους.
Παραπομπές Επεξεργασία
- λήμμα "πέλωρ", Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Λαρούς