Πολιτισμός Λα Τεν

Ο όρος πολιτισμός Λα Τεν αναφέρεται σε έναν αρχαιολογικό πολιτισμό της εποχής του Σιδήρου, στην περιοχή της Κεντρικής Ευρώπης. Το όνομά του προέρχεται από το ομώνυμο χωριό της Ελβετίας, Λα Τεν, το οποίο βρίσκεται στις όχθες της λίμνης Νεσατέλ. Ο πολιτισμός Λα Τεν αποτελεί μέρος του ευρύτερου Κελτικού πολιτισμού και ακολουθεί, χρονολογικά, τον υλικό πολιτισμό του Χάλστατ.

Πολιτισμός Χάλστατ και πολιτισμός Λα Τεν. Ο πυρήνας της επικράτειας Χάλστατ (800 ΠΚΕ) σε κίτρινο χρώμα, η περιοχές στις οποίες επέδρασε έως το 500 ΠΚΕ σε απαλό κίτρινο. Ο πυρήνας της επικράτειας του πολιτισμού Λα Τεν (450 Π.Κ.Χ.) σε πράσινο, και σε απαλό πράσινο οι επιδράσεις του πολιτισμού έως το 50 Π.Κ.Χ

Ανακάλυψη

Η ανακάλυψη των αρχαιολογικών ευρημάτων στην περιοχή της λίμνης Νεσατέλ έγινε το 1857. Ο ντόπιος συλλέκτης Hansli Kopp, κατά τη διάρκεια έρευνας στην περιοχή Λα Τεν ανακάλυψε μια σειρά ξύλινων πασσάλων και 40 περίπου σιδερένια όπλα. Στις αρχαιολογικές ανασκαφές στην περιοχή που ακολούθησαν μέχρι το 1917, ήρθε στο φως ένας μεγάλος αριθμός από τεχνουργήματα, κυρίως όπλα αλλά και περόνες, πόρπες, αγγεία ή εξαρτήματα αμαξών. Τα ευρήματα παρουσίαζαν μεγάλες διαφορές στη μορφολογία τους από αυτά που είχαν ανακαλυφθεί το 1846 στο Χάλστατ, τα οποία θεωρούνται προγενέστερης εποχής αυτών του Λα Τεν. Αντίθετα, παρουσίαζαν ομοιότητες με ευρήματα που είχαν ανακαλυφθεί σε ανασκαφές νεκροταφείων στη Γαλλία.

Διασπορά

Ανακατασκευασμένος συνοικισμός Λα Τεν στη Γερμανία

Το 1871, τα ευρήματα της Ελβετίας συγκρίθηκαν με αντίστοιχα της ετρουσκικής πόλης Μαρτζαμπότο (Μarzabotto). Η ομοιότητά μεταξύ τους και οι περιγραφές των αρχαίων συγγραφέων Λίβιου και Πολύβιου για τη μετακίνηση Κελτών στην περιοχή της κοιλάδας του Πάδου, οδήγησαν, έκτοτε, στο συμπέρασμα πως ο πολιτισμός του Λα Τεν αποτελεί έκφραση του υλικού πολιτισμού των Κελτών. Όμως, το κατά πόσο ο πολιτισμός Λα Τεν μπορεί να αποδοθεί ως μια ενιαία έκφραση των Κελτών είναι δύσκολο να αξιολογηθεί, καθώς παρατηρούνται διαφορές ανάμεσα στις ομάδες Κελτών διαφορετικών περιοχών.

Αν και δεν υπάρχει καμία συμφωνία σχετικά με την ακριβή περιοχή στην οποία ο πολιτισμός Λα Τεν αναπτύχθηκε για πρώτη φορά, υπάρχει ευρεία συναίνεση ότι τα κέντρα του πολιτισμού βρισκόταν βόρεια και βορειοδυτικά του πολιτισμού Χάλστατ, βόρεια των Άλπεων, στην περιοχή ανάμεσα στις κοιλάδες της Μάρνης και της Μοζέλα στα δυτικά και στις περιοχές της σημερινής Βαυαρίας, την Αυστρίας και τη Βοημία στα ανατολικά. Τα κέντρα της ζώνης Μάρνης-Μοζέλας παρουσιάζουν εμπορικές σχέσεις με την κοιλάδα του Πάδου και τον Πολιτισμό της Γκολαζέκα, ενώ η περιοχή της Βοημίας με την Αδριατική θάλασσα.

Από την πατρίδα τους, ομάδες Λα Τεν επεκτάθηκαν τον 4ο αιώνα στην Ισπανία, στην κοιλάδα του Πάδου, τα Βαλκάνια, και αργότερα τη Μικρά Ασία, κατά τη διάρκεια αρκετών μεγάλων μεταναστευτικών ρευμάτων.

Χρονολόγηση

Η περίοδος Λα Τεν χωρίζεται με διάφορους τρόπους. Ο πιο διαδεδομένος από αυτούς προτάθηκε το 1885, από τον Otto Tischler, χωρίς όμως να δίνει χρονολογίες, και περιλαμβάνει τον χωρισμό της περιόδου σε 3 φάσεις: την Πρώιμη Φάση ή Λα Τεν Ι, τη Μέση Φάση ή Λα Τεν ΙΙ και την Ύστερη Φάση ή Λα Τεν ΙΙΙ. Η κάθε φάση χαρακτηρίζεται από τον τρόπο κατασκευής των πορπών (fibulae). Μια ακόμα φάση με το όνομα Λα Τεν IV προτάθηκε από τον Josheph Dechelette, για να συμπεριληφθούν το μεταγενέστερο υλικό της Βρετανίας. Αρχικά η αρχή της πρώτης φάση τοποθετήθηκε στις αρχές του 4ου αιώνα. Η ανακάλυψη, όμως, ευρημάτων προγενέστερων εποχών στη Βαυαρία οδήγησε τον Paul Reinecke το 1902 στη δημιουργία ενός συστήματος που περιείχε μια επιπλέον φάση, προγενέστερη των άλλων 3, που την ονόμασε Λα Τεν Α, ενώ περιείχε και 3 ακόμα φάσεις (B, C, D) που τοποθετούνταν περίπου στα χρονικά περιθώρια που είχαν προταθεί αρχικά για τις 3 φάσεις του συστήματος του Tischler. Αργότερα προτάθηκαν περισσότερες υποδιαιρέσεις του συστήματος.

Η ακριβής χρονολόγηση της περιόδου Λα Τεν είναι πολύ δύσκολο να εκτιμηθεί. Η αρχή της περιόδου Λα Τεν τοποθετείται μεταξύ από το 480 π.Χ. έως και το 450 π.Χ., θέτοντας έτσι το πρόβλημα κατά πόσο υπήρξε μια μικρή περίοδος που οι πολιτισμοί Χάλστατ (τελείωσε το 450 π.Χ.) και Λα Τεν συνυπήρχαν. Το τέλος της τοποθετείται γύρω στο 30-1 π.Χ. και στην περίοδο της κατάκτησης τους από τους Ρωμαίους, ανάλογα με την περιοχή.

Χαρακτηριστικά

Καθρέπτης του 1ου αι. π.Χ. από το Ντέσμπορο (Desborough), του Νόρθαντς (Northants), με σπειροειδές μοτίβο και σάλπιγγα.

Τα τέχνεργα του πολιτισμού Λα Τεν είναι κατασκευασμένα από χαλκό, σίδηρο και χρυσό, ενώ παρατηρούνται επίσης κοσμήματα από γυαλί. Χαρακτηρίζονται από ενεπίγραφες και ψηφιδωτές περίπλοκες σπείρες και πλέγματα, σε χάλκινα κράνη, ασπίδες, ιπποσκευές και κοσμήματα, ιδιαίτερα σε στρογγυλά περιλαίμια (torcs) και σε πόρπες (fibulae), και από κομψές καμπυλόγραμμες μορφές ζώων (χαρακτηριστικό σχέδιο της εποχής είναι οι δύο δράκοι σε σχήμα S) και φυτών (όπως ανθέμια, αμπέλια, έλικες και άνθη λωτού).

Πολλά από τα σχέδια και τις τεχνικές κατασκευής είναι επηρεασμένα από τους πολιτισμούς της Νότιας και Νοτιοανατολικής Ευρώπης (Θράκες, Ετρούσκοι, Σκύθες). Ένα χαρακτηριστικό τέτοιο παράδειγμα απότελεί η "Χύτρα Γκούντερστρουπ", η οποία ανήκει στην περίοδο Λα Τεν ΙΙΙ και φέρει Θρακικές επιρροές.

Ταφές

Στους τάφους του Πολιτισμού Λα Τεν συχνά συναντάμε όπλα όπως δόρατα και ασπίδες, σε αντίθεση με τον πολιτισμό Χάλστατ που τα μόνα όπλα που συναντάμε είναι κυνηγετικά ή επίδειξης. Στους τάφους της αριστοκρατίας συναντάμε τοποθετημένες, επίσης, νεκρικές άμαξες (συνήθως δίτροχες) και διάφορα οικιακά αγαθά.

Διαδίκτυο

• Ανασκαφές και ερμηνείες (Γερμ.)
• Η αρχαιολογική θέση La Tène (Γαλλ.)
• Charles Bergengren, Cleveland Institute of Art, 1999: απεικονίσεις τεχνέργων του πολιτισμού La Tène
• Otto Hermann Frey, "A new approach to early Celtic art".
• Εοκόνες από το Logan Museum of Anthropology at Beloit College (αγγλ.)
• Αρχαιολογικές θέσεις του πολιτισμού La Tène στη Ρουμανία Αρχειοθετήθηκε 2017-12-24 στο Wayback Machine.