Ριχάρδος ο Λεοντόκαρδος (μυθιστόρημα)

Ο Ριχάρδος ο Λεοντόκαρδος είναι μυθιστόρημα του Σερ Γουόλτερ Σκοτ, που εκδόθηκε το 1825. Ο συγγραφέας εμπνεύσθηκε το έργο του από διάφορα δραματικά επεισόδια που έγιναν κατά την Τρίτη Σταυροφορία (1189-1192). Ένας από τους σπουδαιότερους αρχηγούς της Σταυροφορίας αυτής ήταν ο βασιλιάς της Αγγλίας Ριχάρδος Α' ο Λεοντόκαρδος, που τ' όνομά του χρησιμοποιήθηκε και σαν τίτλος του έργου για την ελληνική έκδοση. Ο πρωτότυπος τίτλος του έργου είναι "Τάλισμαν" (Talisman), που σημαίνει το "φυλαχτό με τη μαγική δύναμη".

Ριχάρδος ο Λεοντόκαρδος

Το εξώφυλλο της πρώτης έκδοσης
Συγγραφέας	Σερ Γουόλτερ Σκοτ
Τίτλος	The Talisman
Γλώσσα	Αγγλικά
Ημερομηνία δημοσίευσης	22  Ιουνίου 1825
Μορφή	Ιστορικό μυθιστόρημα
Θέμα	Γ΄ Σταυροφορία
Σειρά	Tales of the Crusaders
Χαρακτήρες	Ριχάρδος ο Λεοντόκαρδος, Λεοπόλδος Ε΄ της Αυστρίας, Φίλιππος Β΄ της Γαλλίας, Κορράδος του Μομφερράτου, Βερεγγαρία της Ναβάρρας, Δαυΐδ του Χάντιγκτον, Σαλαντίν, Joscius, Ρομπέρ ντε Σαμπλέ και Blondel de Nesle
Τόπος	Παλαιστίνη
Πρώτη έκδοση	Archibald Constable
Προηγούμενο	The Betrothed
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα ()

Υπόθεση του έργου

Το έργο λαμβάνει χώρα κατά το τέλος της Γ' Σταυροφορίας, κυρίως στο στρατόπεδο των σταυροφόρων στην Παλαιστίνη. Πολλοί από τους αξιωματούχους της Σταυροφορίας, είχανε έρθει σε μυστική συμφωνία με τον Σουλτάνο των Σαρακηνών, Σαλαντίν, ώστε να εγκαταλείψουν οι Σταυροφόροι τον σκοπό τους και να ξαναγυρίσουν στις πατρίδες τους. Σαν αντάλλαγμα της υπηρεσίας αυτής, θα τους χάριζε ο Σαλαντίν μεγάλες εκτάσεις γης. Οι προδότες αυτοί επωφελήθηκαν από την προσωρινή ανακωχή που είχε συναφθεί, λόγω του ότι είχε αρρωστήσει βαριά ο Ριχάρδος Α' ο Λεοντόκαρδος και έπεισαν το Συμβούλιο των Πριγκήπων να στείλει επίσημες προτάσεις στον Σαλαντίν για οριστική ειρήνη.

Το Συμβούλιο των Πριγκήπων ανέθεσε στον Σερ Κένεθ να επισκεφθεί στο Ενγκαντί τον ασκητή Θεοδόριχο για να μεταβιβάσει στον Σαλαντίν τις προτάσεις τους. Καθώς ο Σερ Κένεθ διέσχιζε έφιππος την έρημο της Συρίας για να φτάσει στο Ενγκαντί, ένας Σαρακηνός καβαλλάρης -που στην πραγματικότητα ήταν ο ίδιος ο Σαλαντίν μεταμφιεσμένος- τού έκοψε το δρόμο. Οι δύο καβαλάρηδες συγκρούστηκαν και ύστερα από αμφίρροπη πάλη αποφάσισαν να συμφιλιωθούν. Αφού έδωσαν αμοιβαίες υποσχέσεις για την τήρηση της συμφωνίας ο Σαρακηνός προθυμοποιήθηκε να οδηγήσει ο ίδιος τον Σερ Κένεθ στον Θεοδόριχο. Στο δρόμο ο Σαρακηνός είπε στον Σταυροφόρο ότι ξέρει ένα περίφημο Άραβα γιατρό που μπορούσε να κάνει αμέσως καλά τον άρρωστο Ριχάρδο.

Όταν έφτασαν στον Θεοδόριχο, ο τελευταίος πήρε κατά μέρος τον Σερ Κένεθ και αφού έμαθε ότι ήταν απεσταλμένος του Συμβουλίου των Πριγκήπων, τον οδήγησε σε μια απόκρυφη εκκλησία. Εκεί, έκπληκτος, ο Σερ Κένεθ είδε να παρελαύνει μπροστά του μία πομπή από πανέμορφες καλόγριες. Μέσα στην έκπληξή του, μπόρεσε να αναγνωρίσει στο πρόσωπο μιας καλόγριας την λαίδη Έντιθ, εξαδέλφη του Βασιλιά Ριχάρδου. Όπως έμαθε μετά, η πομπή εκείνη των καλογριών ήταν γυναίκες των ηγετών της Σταυροφορίας, που είχαν πάει εκεί να προσευχηθούν για την υγεία του Ριχάρδου.

Αφού τελείωσε η αποστολή του στο Θεοδόριχο, ο Σερ Κένεθ πήρε μαζί του τον Άραβα γιατρό -που και πάλι ήταν ο ίδιος ο Σαλαντίν μεταμφιεσμένος- και πήγε να βρει τον Ριχάρδο και να του αποκαλύψει το προδοτικό σχέδιο του Συμβουλίου των Πριγκήπων. Ο Ριχάρδος έγινε έξω φρενών όταν έμαθε τις ενέργειες του Συμβουλίου. Με το μαγικό φάρμακο που τον πότισε ο Άραβας γιατρός (η ταυτότητα του οποίου ακόμα δεν είχε αποκαλυφθεί), ο Βασιλιάς έγινε καλά και σηκώθηκε να συνεχίσει τον αγώνα του. Αλλά οι συνωμότες κατέστρωσαν άλλο σχέδιο. Με σατανικότητα έσπειραν το μίσος ανάμεσα στον αρχιδούκα της Αυστρίας, Λεοπόλδο, και στον Ριχάρδο, και ξεσήκωσαν ανάμεσά τους ζήλια και έχθρα.

Θύμα αυτής της έχθρας έπεσε και ο Σερ Κένεθ που μετά από μεγάλες περιπέτειες και κινδύνους σώζεται και παντρεύεται την αγαπημένη του Λαίδη Έντιθ.

Χαρακτήρες

Ενγκαντί, σημερινό Άιν Γκουέντι, στο Ισραήλ

• Σερ Κένεθ της Κοιμωμένης Λεοπαρδάλεως, βασιλικός πρίγκιπας της Σκωτίας
• Στρώχαν, ο πιστός του υπηρέτης
• Ίλντεριμ, Σαρακηνός εμίρης
• Θεοδόριχος του Ενγκαντί, χριστιανός ερημίτης
• Ριχάρδος Α' ο Λεοντόκαρδος, βασιλιάς της Αγγλίας και μέλος του Συμβουλίου της Τρίτης Σταυροφορίας
• Βασίλισσα Βερεγγαρία της Ναβάρρας, η σύζυγός του
• Λαίδη Καλλίστη, σύνοδός της
• Λαίδη Έντιθ Πλαντατζένετ, ξαδέλφη του Ριχάρδου
• Νεκμπάτανος, ο νάνος της βασίλισσας
• Ελ Χακίμ, γιατρός που στη συνέχεια αποκαλύπτεται ότι είναι ο σουλτάνος Σαλαντίν
• Ιωσίας, αρχιεπίσκοπος Τύρου και μέλος του Συμβουλίου της Τρίτης Σταυροφορίας
• Ρομπέρ ντε Σαμπλέ, Μέγας Μάγιστρος των Ιπποτών του Ναού και μέλος του Συμβουλίου
• Κορράδος, μαρκήσιος του Μομφερράτου και μέλος του Συμβουλίου
• Λεοπόλδος Δ', δούκας της Αυστρίας και μέλος του Συμβουλίου
• Φίλιππος Αύγουστος Β', βασιλιάς της Γαλλίας και μέλος του Συμβουλίου
• Ερλ Βάλενροντ, Ούγγρος πολεμιστής
• Ένας μαραμπού, Τούρκος φανατικός
• Μπλοντέλ, τροβαδούρος του βασιλιά Ριχάρδου
• Σερ Τόμας ντε Βω, ακόλουθος του βασιλιά

Σημαντικά θέματα

Το έργο περιέχει πολλές μηχανορραφίες μεταξύ των οποίων και τη συμμαχία κατά των σχεδίων του Ριχάρδου του Λεοντόκαρδου να ολοκληρώσει τη Σταυροφορία. Σ' αυτές τις μηχανορραφίες λαμβάνουν μέρος ιστορικές προσωπικότητες, όπως ο Μέγας Μάγιστος των Ιπποτών του Ναού και ο Κορράδος του Μομφερράτου. Μετά από αρκετές προδοσίες και ένα σχεδόν μοιραίο λάθος του Κένεθ, ακολουθεί η εξιλέωσή του, η απονομή δικαιοσύνης στους σκευωρούς και η συνθήκη ειρήνης.

Ένα ενδιαφέρον χαρακτηριστικό είναι ο χαρακτήρας του Σαλαντίν, ο οποίος παρουσιάζεται ενάρετος και ηθικός, σε αντίθεση με μερικούς ποταπούς Ευρωπαίους ευγενείς της ιστορίας. Αυτό είναι χαρακτηριστικό του Ρομαντισμού αλλά ίσως και μία αντανάκλαση της αύξησης του ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος για την Ανατολή.

Ιστορικές ανακρίβειες

Ο Δαβίδ του Χάντιγκτον, προμετωπίδα έκδοσης του 1863.

Ο Σερ Κένεθ αποκαλύπτεται τελικά ότι είναι ο Δαβίδ του Χάντιγκτον μεταμφιεσμένος, ο οποίος παντρεύεται τη Λαίδη Έντιθ. Ωστόσο, η πραγματική σύζυγος του Δαβίδ ήταν η Μοντ (Ματίλντα) του Τσέστερ, με την οποία παντρεύτηκε το 1190. Η Έντιθ Πλαντατζένετ είναι φανταστικός χαρακτήρας. Επίσης, την εποχή της Γ' Σταυροφορίας, ο Δαβίδ ήταν πάνω από 45 ετών ενώ ο Σερ Κένεθ φαίνεται να είναι σημαντικά μικρότερος.

Κινηματογράφος και τηλεόραση

Οι παρακάτω ταινίες βασίστηκαν στο μυθιστόρημα του Γουόλτερ Σκοτ:

• Το Φυλακτό (Il talismano, 1911), ιταλική ταινία του βωβού κινηματογράφου.
• Richard the Lion-Hearted (1923), αμερικανική ταινία. Δεν σώζεται.
• King Richard and the Crusaders (1954), αμερικανική ταινία. Ο Ρεξ Χάρισον, ο οποίος υποδύθηκε τον Σαλαντίν, στην αυτοβιογραφία του αποκάλεσε την ταινία "σάπια".
• Al Nasser Salah Ad-Din (1963), αιγυπτιακή επική ταινία.
• Το 1980 προβλήθηκε μία βρετανική τηλεοπτική σειρά βασισμένη στο μυθιστόρημα.
• Ritsar' Kennet (1993), ρωσική ταινία.
• Το Βασίλειο των Ουρανών (Kingdom of Heaven, 2005), βρετανική ταινία, σκηνοθεσίας του Ρίντλεϊ Σκοτ με τους Ορλάντο Μπλουμ, Λίαμ Νίσον και Έντουαρντ Νόρτον. Αν και η ταινία διαδραματίζεται σε προγενέστερη περίοδο, πολλά στοιχεία είναι εμπνευσμένα από το βιβλίο του Γουόλτερ Σκοτ. Μεταξύ αυτών είναι η απεικόνιση του Σαλαντίν ως ευγενή ηγέτη, ο νεαρός ευρωπαίος ευγενής που πάει στις σταυροφορίες και μάχεται εναντίον ενός Σαρακηνού πολεμιστή, ο οποίος αποδεικνύεται ότι είναι σημαντικότερος από αυτόν που νομίζει αρχικά ο θεατής/αναγνώστης, και ο οποίος γίνεται καλός του φίλος και, τέλος, το απαγορευμένο ειδύλλιο ανάμεσα στο νεαρό ευγενή και μία νεαρή γυναίκα βασιλικής καταγωγής.

Πηγές

• Σερ Ουώλτερ Σκωτ, Ριχάρδος ο Λεοντόκαρδος, Κλασσικά Εικονογραφημένα Νο 1001, Εκδόσεις Μ. Πεχλιβανίδη & Σία, Αθήνα

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• The Talisman στο Project Gutenberg (Αγγλικά)
• The Talisman (Tales of the Crusaders) στο ψηφιακό αρχείο της βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου (Αγγλικά)