Σάντα Μαρία ντελ Πόπολο

Σάντα Μαρία ντελ Πόπολο (ιταλικά Santa Maria del Popolo, μτφρ. Αγία Μαρία του Λαού) είναι χριστιανικός ναός στην πόλη της Ρώμης. Στέκεται στο βόρειο άκρο της Πιάτσα ντελ Πόπολο, μιας από τις διασημότερες πλατείες της πόλης, ανάμεσα στους Κήπους Πίντσο και στην αρχαία Πόρτα Φλαμίνια, μια από τις πύλες του Αυρηλιανού Τείχους και αφετηρία της Βία Φλαμίνια, της σημαντικότερης οδού προς βορράν της αρχαίας Ρώμης.

Σάντα Μαρία ντελ Πόπολο
Είδος	εκκλησία, ελάσσονα βασιλική και καρδιναλικός τίτλος
Αρχιτεκτονική	αναγεννησιακή αρχιτεκτονική
Διεύθυνση	piazza del Popolo, 12 - Roma
Γεωγραφικές συντεταγμένες	41°54′41″N 12°28′35″E
Θρήσκευμα	Καθολικισμός
Θρησκευτικό τάγμα	Αυγουστίνοι (από 1250) και Τάγμα των Ελάσσονων Αδελφών (1231–1250)
Θρησκευτική υπαγωγή	ρωμαιοκαθολική επισκοπή της Ρώμης
Διοικητική υπαγωγή	Ρώμη
Τοποθεσία	Campo Marzio
Χώρα	Ιταλία
Έναρξη κατασκευής	1099 και 1239
Αρχιτέκτονας	Μπάτσιο Ποντέλι
Προστασία	ιταλικό πολιτισμικό αγαθό
Ιστότοπος
Επίσημος ιστότοπος
Πολυμέσα
δεδομένα (π)

Ίδρυση κατά την παράδοση

Η ταραγμένη προσωπικότητα του αυτοκράτορα Νέρωνα φαίνεται πως ζούσε στη φαντασία των κατοίκων της πόλης για αιώνες μετά το θάνατό του. Σύμφωνα με έναν θρύλο που γεννήθηκε τον Μεσαίωνα, ο Αυτοκράτορας στοίχειωσε μια καρυδιά που φύτρωσε πάνω από το σημείο όπου είχε ταφεί η τέφρα του. Θεωρούνταν μάλιστα πως τα κοράκια που κούρνιαζαν στο δέντρο ήταν δαίμονες που τον βασάνιζαν για τα κρίματά του.

Όταν ο Πάπας Πασχάλης Β' θεμελίωσε ένα παρεκκλήσι, το πρώτο που ιδρύθηκε στο σημείο αυτό, το δέντρο κόπηκε και το χώμα καθαγιάστηκε. Με τον τρόπο αυτό σταμάτησαν, υποτίθεται, τα παραφυσικά φαινόμενα που προξενούσαν τρόμο στους κατοίκους της περιοχής.

Ιστορική εξέλιξη

Το παρεκκλήσι μετατράπηκε σε εκκλησία κατόπιν επιθυμίας του Πάπα Γρηγορίου Θ' το 1213-27. Τότε παραχωρήθηκε στο Τάγμα των Αυγουστίνων, στους οποίους ανήκει μέχρι τις ημέρες μας. Κατά τη διάρκεια της θητείας του Πάπα Σίξτου Δ', ξεκίνησε το 1472 η ανοικοδόμηση του ναού, με την επίβλεψη των εργασιών να ανήκει στους Μπάτσο Ποντέλλι και Αντρέα Μπρένιο. Η εκκλησία που δημιούργησαν αποτελεί ένα άριστο παράδειγμα αναγεννησιακής αρχιτεκτονικής. Το 1473 κατασκευάστηκε η Αγία Τράπεζα.

Το 1655-60 ο Πάπας Αλέξανδρος Ζ' ανέθεσε στον Τζαν Λορέντσο Μπερνίνι να προχωρήσει σε εργασίες στην πρόσοψη, προκείμένου να της δώσει ένα πιο σύγχρονο Μπαρόκ ύφος. Την εποχή που ακολούθησε την παρέμβαση του Μπερνίνι, η εκκλησία έγινε δημοφιλής τόπος ταφής πλούσιων κατοίκων της πόλης. Ανάμεσά τους, ο τραπεζίτης Αγκοστίνο Κίτζι και ο Καρδινάλιος Σάβο Μιλλίνι κείτονται εδώ.

Παρεκκλήσιο Τσεράζι

Το παρεκκλήσι Τσεράζι (ιταλ. Capella Cerasi) είναι ένα από τα επιφανέστερα τόσο της εκκλησίας αυτής, όσο και της ίδιας της Ρώμης. Είναι διάσημο για τα έργα που φιλοτέχνησαν για να το διακοσμήσουν δύο από τους πρωτοπόρους της μπαρόκ ζωγραφικής, ο Καραβάτζο και ο Ανιμπάλε Καράτσι.

Το παρεκκλήσι απέκτησε τον Ιούλιο του 1600 ο Τιμπέριο Τσεράζι, δικηγόρος του Διοικητικού Σώματος της Εκκλησίας και Θησαυροφύλακας υπό τον Πάπα Κλήμεντα τον Η΄. Ο Τσεράζι παρήγγειλε στους Καράτσι και Καραβάτζο, τους δύο περισσότερα υποσχόμενους ανερχόμενους καλλιτέχνες της εποχής, να διακοσμήσουν το εσωτερικό του. Ο Καράτσι δημιούργησε το έργο Η Ανάληψη της Θεοτόκου για την Αγία Τράπεζα. Από την πλευρά του ο Καραβάτζο παρείχε τα δύο έργα που κοσμούν τους πλαϊνούς τοίχους, γνωστά ως Η Μεταστροφή του Αγίου Παύλου στο Δρόμο προς τη Δαμασκό και Η Σταύρωση του Αγίου Πέτρου.

Η επιλογή του Τσεράζι να φιλοτεχνήσει μια Ανάληψη για την Αγία Τράπεζα είναι εύκολα κατανοητή. Από την πλευρά του ο Καραβάτζο ήθελε να τιμήσει τους δύο Απόστολους – θεμελιωτές της Καθολικής Εκκλησίας, καθώς και τα προσφιλή θέματα της Αντιμεταρρύθμισης, αυτά της μεταστροφής και του μαρτυρίου. Οι δραματικά φωτισμένοι Πέτρος και Παύλος του Καραβάτζο είναι έτσι ζωγραφισμένοι ώστε να διακρίνονται από το πλάι αντί για ευθεία και να μεταβιβάζουν ομαλά την προσοχή στην Ανάληψη, ώστε το παρεκκλήσι να δένει ως αισθητικό σύνολο, παρά τη διαφορετική τεχνοτροπία των δύο καλλιτεχνών.

• 
  Η Ανάληψη της Θεοτόκου, από τον Αννίμπαλε Καρράτσι.
• 
  Η Μεταστροφή του Αγίου Παύλου στο Δρόμο προς τη Δαμασκό, από τον Καραβάτζο.
• 
  Η Σταύρωση του Αγίου Πέτρου, από τον Καραβάτζο.

Παρεκκλήσιο Κίτζι

Το παρεκκλήσι Κίτζι (ιταλ. Capella Chigi) είναι επίσης ένα από τα διασημότερα της Ρώμης. Σχεδιάστηκε από τον Ραφαήλ για τον φίλο και προστάτη του, τραπεζίτη Αγκοστίνο Κίτζι. Τη διακόσμηση συμπλήρωσε ο Τζαν Λορέντσο Μπερνίνι έναν αιώνα περίπου μετά το θάνατο του Ραφαήλ, το 1520. Με τη σειρά του ο Μπερνίνι είχε ως ευεργέτη τον Φάμπιο Κίτζι, ο οποίος έγινε Κεφαλή της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας το 1655, με το όνομα Πάπας Αλέξανδρος Ζ'.

Ο Ραφαήλ έδωσε στο παρεκκλήσι ένα οκταγωνικό σχέδιο, το οποίο στεφανώνει ένας εντυπωσιακός θόλος (1516), διακοσμημένος με ψηφιδωτά που αναπαριστούν τη Δημιουργία του Κόσμου, τον οποίο περιτριγυρίζουν ο ήλιος και οι επτά κλασικοί πλανήτες, καθέναν από τους οποίους κινεί ένας άγγελος. Πρόκειται για σπάνιο παράδειγμα μωσαϊκού που δημιουργήθηκε βάσει σχεδίου της ανώτερης Αναγέννησης. Το καθαρό και εκλογικευμένο σχέδιο περιλαμβάνει τέσσερις αψίδες σε καθέναν από τους τοίχους, εκ των οποίων μόνο αυτή της εισόδου είναι ανοιχτή. Λεπτή χρήση χρωματιστών μαρμάρων δίνει έμφαση στις κορινθιακές κολόνες και τα στοιχεία διακόσμησης των τοίχων.

Με το κυρίως θέμα του παρεκκλησίου να είναι ο προϊδεασμός της Νέας Τάξης που έφερε η Καινή Διαθήκη, ο Ραφαήλ ζωγράφισε μια τοιχογραφία που απεικονίζει τέσσερις Σίβυλλες πάνω από την είσοδο του παρεκκλησίου. Παλαιότερα εδώ βρισκόταν και το πρώιμο έργο του Ραφαήλ που απεικονίζει τον Γάμο της Παρθένου, το περίφημο Σποζαλίτσιο, το οποίο σήμερα βρίσκεται στην Πινακοθήκη Μπρέρα στο Μιλάνο.

Τη διακόσμηση ολοκληρώνουν γλυπτά, ανάγλυφα από μπρούντζο, έργα ζωγραφικής και μαρμάρινα προτειχίσματα. Την Αγία Τράπεζα κοσμεί Η Γέννηση της Παρθένου από τον Σεμπαστιάνο ντελ Πιόμπο και ένα χάλκινο ανάγλυφο του Λορεντσέτο που αναπαριστά τον Χριστό και τη Σαμαρείτισσα. Υπάρχουν επίσης τα αγάλματα του Προφήτη Ιωνά, που προφήτευσε την Ανάσταση και του Ηλία, που προφήτευσε τον ερχομό του Κυρίου. Τα τελευταία είναι έργο επίσης του Λορεντσέτο, σε σχέδιο του Ραφαήλ. Σε δύο κόγχες υπάρχουν δύο γλυπτά του Μπερνίνι: ο Αββακούμ και ο Άγγελος από τη μία πλευρά, ο Δανιήλ και το Λιοντάρι από την άλλη.

Στους πλαϊνούς τοίχους υπάρχουν δυο αντικριστοί τάφοι, αυτοί του Αγκοστίνο Κίτζι (πέθανε το 1520) και του αδερφού του, Σιγισμόνδου (πέθανε το 1526). Καθένας τους αναπαρίσταται σε ένα μετάλλιο και κοιτά προς την Αγία Τράπεζα. Στο παρεκκλήσι υπάρχει επίσης ο τάφος του 18ου αιώνα της Μαρία Φλαμίνια Οντεσκάλκι Κίτζι, τον οποίο σχεδίασε ο Πιερ Πάολο Ρόσι.

• 
  Ο Τάφος του Αγκοστίνο Κίτζι.
• 
  Μνημείο του Αγκοστίνο Κίτζι, έργο του Αντόλφο Απολόνι.
• 
  Γονατιστός σκελετός, ψηφιδωτό δαπέδου που απεικονίζει το θάνατο (17ος αιώνας).
• 
  Ο Αββακούμ και ο Άγγελος, έργο του Τζιαν Λορέντσο Μπερνίνι.

Άλλα αξιοσημείωτα

Εκτός από τα παραπάνω διάσημα παρεκκλήσια άλλα έργα ενδιαφέροντος είναι:

• Μαντόνα ντελ Πόπολο: Πίνακας στην Αγία Τράπεζα της Εκκλησίας που χρονολογείται τον 13ο αιώνα.
• Δελφική Σίβυλλα: έργο στα πλαίσια μιας σειράς τοιχογραφιών του Πιντουρίκιο, που δημιούργησε το 1508-9 για να διακοσμήσει την οροφή της κόγχης.
• Παρεκκλήσιο ντέλλα Ρόβερε: Ο Πιντουρίκιο φιλοτέχνησε τις ημικυκλικές τοιχογραφίες και την Προσκύνηση πίσω από την Αγία Τράπεζα το 1485-9.
• Τάφος του Τζοβάννι ντελλα Ρόβερε: Φτιάχτηκε το 1483 και αποτελεί έργο των μαθητών του Αντρέα Μπρένιο.
• Τάφος του Ασκάνιο Σφόρτσα: έργο του Αντρέα Σανσοβίνο.
• Βιτρό: Το 1509 ο Γάλλος καλλιτέχνης Γκιγιόμ ντε Μαρσιλά δημιούργησε στην εκκλησία αυτή τα δύο πρώτα βιτρό της Ρώμης.

Περισσότερες φωτογραφίες

Κάνοντας κλικ στις παρακάτω φωτογραφίες μπορείτε να τις μεγενθύνετε:

• 
  Η πρόσοψη του ναού από την Πιάτσα ντελ Πόπολο.
• 
  Η Ανάληψη της Θεοτόκου και Πατέρες της Εκκλησίας, έργο του Κάρλο Μαράτα.
• 
  Η Προσκύνηση των Βοσκών, έργο του Πιντουρίκιο.
• 
  Ταφικό μνημείο του Καρδιναλίου Μελίνι, έργο του Αλεσσάντρο Αλγκάρντι.

Πηγές

• “Ρώμη”, σειρά “Οδηγοί του Κόσμου”, εκδόσεις Η Καθημερινή Α.Ε., Dorling Kindersley

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• SM del Popolo: A Multimedia Presentation of the church and its setting, Australian National University
• Piazza del Popolo, στον ιστότοπο "Rome Art Lover"
• Fact Sheet Εικόνες και σύνδεσμοι για τη Santa Maria del Popolo
• Santa Maria del Popolo, εικονική ξενάγηση.