Σίγμα

Το γράμμα σίγμα (κεφαλαίο Σ, πεζό σ, πεζό τελικό ς) είναι το δέκατο όγδοο γράμμα του ελληνικού αλφαβήτου.

Στα νέα ελληνικά αναπαριστά το άηχο τριβώμενο φατνιακό σύμφωνο /s/ και το αντίστοιχο αλλόφωνο (π.χ. πέρασα), έχοντας παράλληλα και ηχηρές πραγματώσεις [z] μπροστά από ηχηρά σύμφωνα (π.χ. Σμύρνη). Το φώνημα συμβολίζεται σε μερικές περιπτώσεις και με το διπλό σίγμα (π.χ. θάλασσα).

Σε άλλα ελληνικά αλφάβητα χρησιμοποιήθηκαν αλλόγραφα όπως το σαν (<Ϻ>) και το σαμπί που ήταν αλλόγραφο του διπλού σίγμα. Το τελικό σίγμα <ς> μοιάζει και εσφαλμένα ταυτίζεται με το $\varsigma$ (στίγμα, <στ> ή σίγμα ταυ), το οποίο όμως έχει αριθμητική αξία $\varsigma$´=6. Το τελικό σίγμα δεν χρησιμοποιείται ως αριθμητικό.

Το <Σ> αντλεί την καταγωγή του από το φοινικικό γράμμα Σιν, ενώ αντιστοιχεί στο γράμμα S s του λατινικού αλφαβήτου, το οποίο προήλθε από το Σ.

Στο ελληνικό σύστημα αρίθμησης έχει αριθμητική αξία σ´=200.

Μηνοειδές σίγμα

Στη βυζαντινή γραφή γραφόταν και ως Ϲ ϲ, το οποίο χρησιμοποιείται ακόμα στην αγιογραφία και σε κάποιες εκδόσεις. Παρά την ομοιότητα με το λατινικό C c (και το ότι συμβολίζουν τον ίδιο ήχο [s] σε κάποιες γλώσσες) δεν πρόκειται για το ίδιο γράμμα. Το λατινικό προήλθε από στρογγυλεμένη μορφή του Γ.

Δίκη συμφώνων

Στον διάλογο του Λουκιανού Δίκη συμφώνων το προσωποποιημένο σίγμα εμφανίζεται να κατηγορεί το ταυ για το ότι πολλές λέξεις της Αττικής διαλέκτου, που γράφονταν αρχικά με διπλό <σ>, βαθμιαία μετέβαλαν προφορά και γραφή και το διπλό <σ> αντικαταστάθηκε από διπλό <τ>.

Χρήση ως σύμβολο

Το σ χρησιμοποιείται ως σύμβολο για:

• τη διακύμανση ή διασπορά στη στατιστική
• τη σταθερά Στέφαν-Μπόλτσμαν στη φυσική
• τους πίνακες του Πάουλι

Το Σ χρησιμοποιείται ως σύμβολο για:

• τον τελεστή αθροίσματος στα μαθηματικά (σχηματίζει σειρές).