Τζαούσιος

Ο Τζαούσιος ήταν στρατιωτικό αξίωμα της ύστερης Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, του οποίου τα καθήκοντα και ο ρόλος δεν μας εντελώς καθαρά.

Ο όρος προέρχεται από την τουρκική λέξη çavuş, που σημαίνει τον "μεταφορέα" ή "αγγελιοφόρο, και χρησιμοποιούταν από τους Βυζαντινούς νωρίς ίσως από τα τέλη του 11ου αιώνα. Κατά τους 13ο με 15ο αιώνα, αφορούσε αξιωματικούς, οι οποίοι υπηρετούσαν σε επαρχιακές θέσεις. Ο Τζαούσιος μπορούσε να υπηρετεί ως διοικητής της φρουράς κάστρου (οχυρωμένο διοικητικό κέντρο με ανώτερο τον Κεφαλή), ίσως συνδυάζοντας διοικητικό και στρατιωτικό ρόλο, ή ως αξιωματικός σε αλλάγιον (στρατιωτικός σχηματισμός του Βυζαντινού στρατού) του αυτοκρατορικού στρατού ξηράς. Οι περισσότεροι Τζαούσιοι, που αναφέρονται στις πηγές, προέρχονταν από το Δεσποτάτο του Μυστρά, όπου και παίζανε σημαντικό ρόλο στην επαρχιακή διοίκηση. Στην Μακεδονία και τη Θράκη αντίθετα φαίνεται ότι ο ρόλος τους ήταν περιορισμένος σε καθαρά στρατιωτικός μέσα στα αλλάγια.

Η παραλλαγή μέγας τζαούσιος είναι αυλικός τίτλος, που πρώτη φορά μαρτυρείται υπό τον Ιωάννη Βατάτζη (βασιλεία 1221–1254), και τα καθήκοντα του οποίου είναι ασαφή. Ο Γάλλος Βυζαντινολόγος Rodolphe Guilland υποθέτει ότι ήταν προϊστάμενος των τζαούσιων, οι οποίοι ήταν οι διάδοχοι του παλιότερου αυτοκρατορικού τμήματος αγγελιοφόρων των Μανδατόρων. Στο Βιβλίο των Αξιωμάτων του ψευτο-Κωδινού, μέσα του 14ου αιώνα, περιγράφεται ως αυτός που είναι υπεύθυνος για την τάξη στην αυτοκρατορική ακολουθία. Σίγουρα, ο πρώτος μέγας τζαούσιος, ο Κωνσταντίνος Μαργαρίτης, ήταν ο διοικητής της προσωπικής ακολουθίας του Βατάτζη, αλλά αργότερα ο τίτλος δεν φαίνεται να αντιστοιχεί σε συγκεκριμένα καθήκοντα. Σύμφωνα με τις πηγές, ο μέγας τζαούσιος κατακτούσε την 37η θέση στην κυριαρχία της Αυλής.

Πηγές

• Bartusis, Mark C. (1997). The Late Byzantine Army: Arms and Society 1204–1453. Philadelphia, Pennsylvania: University of Pennsylvania Press. ISBN 0-8122-1620-2. 
• Guilland, Rodolphe (1967). «Dignitaires des XIV^e et XV^e siècles». Recherches sur les institutions byzantines, Tome I (στα French). Berlin: Akademie-Verlag. σελίδες 594–607. 
• Kazhdan, Alexander, επιμ. (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium. New York and Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-504652-6.