Οι Τουπαμάρος, γνωστοί ως MLN (Movimiento de Liberación Nacional-Μοβιμιέντο δε Λιμπερασιόν Νασιονάλ), ήτοι Κίνημα Εθνικής Απελευθέρωσης ή Εθνικό Απελευθερωτικό Κίνημα, ήταν οργάνωση αντάρτικου πόλης, η οποία έδρασε στην Ουρουγουάη τη δεκαετία του '60 και του '70. Οργάνωση άρρηκτα συνδεδεμένη με τη θρυλική μορφή του Ραούλ Σέντικ, υπήρξε η μήτρα από την οποία προήρχετο ο πρώην Πρόεδρος της μικρής αυτής λατινοαμερικάνικης χώρας, Χοσέ Μουχίκα.

Η σημαία του Κινήματος των Τουπαμάρος

Ίδρυση των Τουπαμάρος, δεκαετία '60 Επεξεργασία

Οι Τουπαμάρος πήραν το όνομά τους από τον επαναστάτη και μετέπειτα αυτοκράτορα των Ίνκας Τούπακ Αμάρου. Υπήρξαν αποτέλεσμα της ένωσης του Κινήματος Υποστήριξης Χωρικών (Movimiento de Apoyo al Campesino - Μοβιμιέντο δε Απόγιο αλ Καμπεσίνο) και των μελών των εμπορικών και αγροτικών ενώσεων-συνεταιρισμών που ίδρυσε ο Σέντικ σε φτωχές, αποκλεισμένες και απομακρυσμένες αγροτικές ζώνες της χώρας.

Το Κίνημα ξεκίνησε την αντάρτικη δράση του εξαπολύοντας σειρά επιθέσεων σε τραπεζικά ιδρύματα, καταστήματα εμπορίας όπλων και άλλες επιχειρήσεις στις αρχές της δεκαετίας του '60, μοιράζοντας εν συνεχεία τα κλεμμένα τρόφιμα και όσα χρήματα δεν κρατούσε για τις ανάγκες της οργάνωσης στους φτωχούς του Μοντεβιδέο. Κεντρικό του σύνθημα ήταν: Οι Λέξεις μάς χωρίζουν, η Δράση μάς ενώνει. Στην αρχή της δράσης του, απείχε από ένοπλες συρράξεις, καθότι αρχική του στρατηγική στόχευση ήταν να αποτελέσει ένα δυναμικό, μεταρρυθμιστικό πολιτικό κίνημα. Η οποιαδήποτε χρήση βίας θα καθοριζόταν από τις εξελίξεις, τη στρατηγική σε κατοπινά στάδια και τις όποιες μελλοντικές δυνατότητες επίτευξης των σκοπών του.

Τον Ιούνιο του 1968, ο Πρόεδρος της Ουρουγουάης, Χόρχε Πατσέκο, προσπαθώντας να καταστείλει την εργατική στάση, κήρυξε τη χώρα σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης και ανέστειλε την ισχύ πλήθους άρθρων του Συντάγματος. Η κυβέρνηση συνακόλουθα φυλάκισε πολιτικούς αντιπάλους, χρησιμοποίησε τακτική βασανιστηρίων στις ανακρίσεις και βιαίως κατέστειλε τις κλιμακούμενες λαϊκές διαδηλώσεις.

Η τακτική αυτή της κυβέρνησης αποτέλεσε τη θρυαλλίδα στις σχέσεις της με τους Τουπαμάρος, οι οποίοι προέβησαν με τη σειρά τους σε απαγωγές πολιτικών προσώπων του κατεστημένου, στην ένοπλη και δια της βίας προπαγάνδιση των θέσεών τους και σε δολοφονίες. Ιδιαίτερο χτύπημα στο ηθικό των κυβερνώντων αποτέλεσε η απαγωγή του τραπεζίτη Περέιρα Ρεμπερβέλ, στενού φίλου του Προέδρου Πατσέκο, ο οποίος ήταν μισητός στο λαό για τη δολοφονία ενός αγοριού που μοίραζε εφημερίδες, μία εκ των οποίων είχε δηκτικό άρθρο για το πρόσωπό του. Τελικώς τέσσερις μέρες μετά αφέθηκε ελεύθερος. Σημαντικό αντίκτυπο είχε επίσης η απαγωγή του Βρετανού πρέσβη στη χώρα, Τζέφρι Τζάκσον, όπως και η δολοφονία του Νταν Μιτριόνε, πράκτορα του FBI στην Ουρουγουάη, για τον οποίο υπήρχαν έγγραφα ότι ήταν ο άνθρωπος που δίδαξε και εκπαίδευσε σε τεχνικές ανακρίσεων με χρήση βασανιστηρίων τις αστυνομικές δυνάμεις πολλών χωρών της Λατινικής Αμερικής. Όλες οι ανωτέρω επιχειρήσεις κατέδειξαν την εκπαίδευση και το ηθικό της οργάνωσης και έστειλαν πολυσήμαντα μηνύματα ισχύος, αποφασιστικότητας και τόλμης.

Δεκαετία '70 Επεξεργασία

Η ακμή των Τουπαμάρος σημειώθηκε στα έτη 1970 και 1971. Κατά τη διάρκεια εκείνης της περιόδου, έκαναν χρήση της Φυλακής του Λαού (Cárcel del Pueblo-Κάρσελ ντελ Πουέμπλο), όπου κρατούσαν και ανέκριναν τους απαχθέντες του καθεστώτος, τα αποτελέσματα τών οποίων ανακρίσεων έδιδαν αργότερα στη δημοσιότητα.

Το 1971, περισσότεροι από 100 φυλακισμένοι αντάρτες Τουπαμάρος δραπέτευσαν από τις φυλακές του Κόλπου Καρρέτας (στα ισπανικά Punta Carretas-Πούντα Καρρέτας, όπου ζει μεγάλος αριθμός από τις ομώνυμες χελώνες). Τον ίδιο χρόνο, σε ένα μη απολύτως διασαφηνισμένο επεισόδιο, ο Πασκάσιο Μπάες, εργάτης σε αγροτικές δουλειές, ο οποίος τυχαίως είχε ανακαλύψει ένα από τα κρησφύγετα του Κινήματος, δολοφονήθηκε. Εκτός από αυτή τη δολοφονία που στιγμάτισε το Κίνημα, ακολούθησε σειρά τραγικών έως γελοίων στρατηγικών λαθών και η προδοσία του Έκτορ Αμόδιο Πέρες, σημαίνοντος στελέχους του Κινήματος, ευρισκόμενου πολύ ψηλά στην ιεραρχία. Τον τραγικό κύκλο ολοκλήρωσε η αντεπίθεση των κυβερνητικών δυνάμεων, συνεπικουρούμενων από τρομερά και αιμοσταγή ειδικά σώματα της Αστυνομίας, με την ονομασία Τάγματα Θανάτου (Escuadrón de la Muerte-Εσκουαδρόν ντε λα Μουέρτε), τα οποία προκάλεσαν εκατόμβες θυμάτων, επιδιδόμενα σε όργια σφαγών, πίπτοντα επί δικαίων και αδίκων.

Παράλληλα, αστυνομικές δυνάμεις, εκπαιδευμένες από το Γραφείο Δημόσιας Ασφάλειας των Η.Π.Α (OPS), εξαπέλυσαν με τη συνδρομή του ουρουγουανικού στρατού σειρά στοχευμένων επιθέσεων, κάνοντας μαζικές συλλήψεις αντιφρονούντων και επιλεκτικές εξαφανίσεις ανταρτών, σκορπίζοντας έτσι τη ραχοκοκκαλιά του κινήματος. Η τακτική των βασανιστηρίων έφερε εκπληκτικά αποτελέσματα και ένα χρόνο μετά, το 1972, το Κίνημα έπνεε τα λοίσθια. Οι ηγέτες του συνελήφθησαν και παρέμειναν στη φυλακή υπό φρικτές συνθήκες για τα επόμενα δώδεκα χρόνια. Το Κίνημα είχε σβήσει και η απειλή για το κατεστημένο έμοιαζε να έχει εξαφανιστεί, όμως τον Ιούλιο του 1973, έλαβε χώρα αναίμακτο πραξικόπημα του στρατού στον οποίο και παρέδωσε την εξουσία ο τότε Πρόεδρος της Ουρουγουάης Χουάν Μαρία Μπορδαμπέρρι.

Ακολούθησε σκληρότερη καταστολή ενάντια στον πληθυσμό και όλες τις πολιτικές δυνάμεις. Η σκληρή καταστολή σύντομα ενεργοποίησε αντανακλαστικά αυτοσυντήρησης σε δυναμικές μειοψηφίες. Τον επόμενο κιόλας μήνα, Αύγουστο του '73, ανενεργοί πυρήνες Τουπαμάρος που είχαν επιζήσει των διωγμών της διετίας, σχημάτισαν την Επαναστατική Συνεργατική Χούντα (χούντα=συμβούλιο στα ισπανικά) μαζί με άλλες αριστερές οργανώσεις, ξεκινώντας αντάρτικο στην περιοχή Κόνο Σουρ. Τον επόμενο χρόνο, πολλά λατινοαμερικανικά καθεστώτα, φοβούμενα αποσταθεροποίηση στην Ουρουγουάη και πτώση της δικτατορίας που θα μπορούσε να σημάνει και το τέλος των δικών τους απολυταρχικών καθεστώτων, ανταποκρίθηκαν στη διεθνή αντιανταρτική εκστρατεία, καθοδηγούμενη από τις Η.Π.Α, που έλαβε την κωδική ονομασία Επιχείρηση Κόνδωρ.

 
Αστυνομική επιχείρηση σύλληψης ανταρτών Τουπαμάρος στο σύστημα αποχέτευσης της πρωτεύουσας Μοδεβιδέο

Πηγές Επεξεργασία

  • Σειρά Απελευθερωτικά Κινήματα, εκδόσεις Κάλβος: Τουπαμάρος, Κίνημα εθνικής απελευθέρωσης Ουρουγουάης: Ιδεολογικά, πολιτικά, οργανωτικά και στρατιωτικά κείμενα