Χελιδόνι

Το χελιδόνι είναι αποδημητικό πτηνό και ανήκει στην τάξη των στρουθιόμορφων. Το μέγεθός του είναι 12-22 εκ., ανάλογα με το είδος στο οποίο ανήκει. Τα χελιδόνια μεταναστεύουν σε σμήνη κατά δεκάδες εκατοντάδες από τον Μάρτιο στα μεσογειακά κλίματα προκειμένου να αναπαραχθούν, και στο τέλος του φθινοπώρου μεταναστεύουν προς τα ζεστά κλίματα της Αφρικής.

Χελιδόνι
Σταβλοχελίδονο
Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο: Ζώα Συνομοταξία: Χορδωτά Ομοταξία: Πτηνά Τάξη: Στρουθιόμορφα Οικογένεια: Χελιδονίδες Γένος: Hirundo

Τροφή

Τα χελιδόνια τρέφονται κυρίως με μικρά έντομα, αράχνες, νύμφες και κάμπιες. Συνήθως πιάνουν τα έντομα και τις αράχνες στον αέρα, πετώντας προς αυτά με το ράμφος τους ανοικτό.

Αναπαραγωγή

Μικρά χελιδόνια περιμένουν την τροφή τους

Το θηλυκό χελιδόνι γεννάει 4-6 αυγά, των οποίων η επώαση διαρκεί 12-20 μέρες, ανάλογα με το είδος. Μετά την εκκόλαψη,τις πρώτες μέρες οι γονείς ταΐζουν τα χελιδονάκια με μικρά έντομα, ενώ αργότερα τα μαθαίνουν να πετάνε και να αναζητούν μόνα τους την τροφή τους.

Γνωστότερα είδη

Η μαυροσταχτάρα αν και εμφανισιακά μοιάζει με χελιδόνι ανήκει σε διαφορετική οικογένεια πτηνών.

• Οχθοχελίδονο
• Βραχοχελίδονο
• Δενδροχελίδονο
• Λευκοχελίδονο
• Σταβλοχελίδονο

Στην τέχνη και στη λαϊκή κουλτούρα

Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα το χελιδόνι είναι στενά συνδεδεμένο με την έλευση της άνοιξης στην Ελλάδα και σε άλλες νότιες χώρες, καθώς αυτήν την εποχή μεταναστεύει σε περιοχές με μεσογειακό κλίμα. Χαρακτηριστική είναι η παροιμία που προειδοποιεί ότι ο άστατος καιρός δεν έχει τελειώσει με το που έρχεται το πρώτο χελιδόνι, όπως νομίζουν οι άνθρωποι: "Ένα μονάχα χελιδόνι δέν κάνει τήν άνοιξη" (αρχαία ελληνικά: Μία χελιδών έαρ ού ποιεί).

Πολλές είναι οι ιστορίες και οι παραδόσεις που συνδέονται με τα χελιδόνια. Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά ελληνικά έθιμα είναι τα χελιδονίσματα.

Αναφορές στο χελιδόνι

• Στο ποίημα "Η πρωτομαρτιά ή Το χελιδόνι" (1876) του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη γιορτάζεται ο ερχομός της άνοιξης με την έλευση του πρώτου χελιδονιού.
• Στο τραγούδι "Όταν γυρίζουν τα χελιδόνια" (1959) του Κώστα Γιαννίδη σε στίχους Μίμη Τραϊφόρου, η Σοφία Βέμπο ταυτίζει το χελιδόνι με την άνοιξη και την αρχή των ερωτικών σκιρτημάτων.
• Στο "Ένα το χελιδόνι" από το ποίημα "Το άξιον εστί", ο Οδυσσέας Ελύτης μιλά και για το μοναδικό χελιδόνι που φέρνει μεταφορικά την άνοιξη της δημοκρατίας. Το ποίημα μελοποίησε ο Μίκης Θεοδωράκης και τραγούδησε ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης στον δίσκο Το άξιον εστί (1964).
• Ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης ερμήνευσε και το "Χελιδόνι σε κλουβί (Πού το πάνε το παιδί)" (1970) του Μάνου Χατζιδάκι σε στίχους Νίκου Γκάτσου, όπου τονίζεται η άγρια φύση του πουλιού, που δεν μπορεί να ζήσει στην αιχμαλωσία.
• Στο τραγούδι του Γιώργου Νταλάρα "Αχ χελιδόνι μου" (1971) σε μουσική Μάνου Λοΐζου και στίχους Λευτέρη Παπαδόπουλου, φαίνεται η σχέση του χελιδονιού με την άνοιξη, μια και αδυνατεί να πετάξει με κακοκαιρία.
• Η εφήμερη παρουσία του πουλιού σε ένα μέρος είναι παρούσα στο τραγούδι "Χρόνια χελιδόνια" που ηχογράφησε η Χάρις Αλεξίου σε μουσική Χρήστου Νικολόπουλου και στίχους Λευτέρη Παπαδόπουλου για τον δίσκο 24 τραγούδια (1977).
• Στο ποίημα "Σαν τα χελιδόνια, λέλε μου" από το βιβλίο Η φλέβα του λαιμού (1998), ο Σωτήρης Δημητρίου αναφέρεται στην επιστροφή των χελιδονιών που φεύγοντας αφήνουν άδειες τις φωλιές που έχουν φτιάξει.
• Ο τσιγγάνικος θρύλος του μαύρου χελιδονιού ακούγεται στη βουλγάρικη ταινία του Γκεόργκι Ντουλγκέροφ Το μαύρο χελιδόνι (1996).
• Ο αλγερινός συγγραφέας Γιασμίνα Χάντρα έγραψε το μυθιστόρημα Τα χελιδόνια της Καμπούλ (2002) με θέμα την κατάσταση στο Αφγανιστάν την εποχή της κυριαρχίας των Ταλιμπάν, που ήταν υποψήφιο για το Λογοτεχνικό Βραβείο του Δουβλίνου International IMPAC. Το βιβλίο μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο, στην ταινία κινουμένων σχεδίων Τα χελιδόνια της Καμπούλ (2019) των Ζαμπού Μπρετμάν και Ελεά Γκομπέ-Μεβεγιέκ.