Χρήστης:MargaritaPat/πρόχειρο/Θερμιώτικος Μπάλος

Αυτή η σελίδα είναι ένα πρόχειρο του χρήστη MargaritaPat. Εξυπηρετεί ως χώρος δοκιμών και ανάπτυξης σελίδων της Βικιπαίδειας και δεν είναι εγκυκλοπαιδικό λήμμα.  Διαγραφή αυτού του προχείρου  1. Αντιγράψτε αυτό: #ΑΝΑΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ [[Χρήστης:MargaritaPat/πρόχειρο]] 2. Κάντε κλικ εδώ 3. Κάντε το επικόλληση στην αρχή της σελίδας 4. Πατήστε «Δημοσίευση»

Θερμιώτικος Μπάλος

Ο Θερμιώτικος Μπάλος ή Μπάλος της Κύθνου είναι χορός που συναντάται στην Κύθνο. Θεωρείται ξεχωριστός καθώς χορεύεται ιδιότυπα σε σχέση με την υπόλοιπη νησιωτική Ελλάδα. Συγκεκριμένα απαρτίζεται από τρία διακριτά μέρη σε σχέση με το ένα ή τα δύο μέρη που απαντώνται στα υπόλοιπα νησιά και διακρίνεται για τις πολλαπλές περιστροφές του ζευγαριού, τις επονομαζόμενες «βόλτες» ή «φούρλες» που κάνουν τον χορό αυτό να είναι από τους πιο γνωστούς στο νησιωτικό αλλά ακόμα και στον ελληνικό χώρο.

Σύμφωνα με τη Θερμιώτικη παράδοση, κάθε γλέντι ξεκινά με τα τραγούδια της «τάβλας» που τα τραγουδά όλη η παρέα ορχηστρικά. Κατόπιν ξεκινά ο χορός, παλιότερα με τον καλαματιανό, και μετά με τον συρτό. Ο συρτός στην Κύθνο χορεύεται ζευγαρωτά (ένας άντρας και μια γυναίκα) και τα ζευγάρια χορεύουν το ένα δίπλα στο άλλο σε ανοικτό κύκλο. Ακολουθεί ο μπάλος. Είναι και αυτός ζευγαρωτός, πιο ζωηρός με εντυπωσιακές φιγούρες. Αποτελεί το «κρεσέντο» στη συζυγία των δύο χορών.

Όνομα και ετυμολογία

Το όνομα Θερμιώτικος μπάλος καταδεικνύει τον τόπο οπου γεννήθηκε και απαντάται ο ιδιαίτερος αυτός τύπος του μπάλου, δηλ. την Κύθνο ή αλλιώς Θερμιά. Η ονομασία αυτή οφείλεται στις θερμές πηγές που αναβλύζουν στο νησί, κυρίως στην περιοχή των Λουτρών.

Σύνθεση και ρυθμός

Ο Θερμιώτικος μπάλος ακολουθεί τη φόρμα κλειστού αυτοσχεδιασμού, δηλαδή ο χορευτής, με βάση το ρυθμό της μουσικής, αυτοσχεδιάζει και συνθέτει κινήσεις πάνω στη βασική δομή του χορού. Εδώ, τα ζευγάρια χορεύουν ελεύθερα στον χώρο, φεύγοντας από τον κύκλο του συρτού.

Οι χορευτές, ακούγοντας τις αλλαγές του ρυθμού των τραγουδιών, ακολουθούν τα βασικά μέρη του χορού, αυτοσχεδιάζοντας στα επιμέρους βήματα, δίνοντας έτσι την προσωπική τους χορευτική δεινότητα και «στίγμα» (π.χ. με τα «τσαλίμια» τις ιδιαίτερες φιγούρες επιδεξιότητας). Στον Θερμιώτικο μπάλο ο άντρας καθοδηγεί τον χορό.

Τα μουσικά όργανα που συνοδεύουν τον μπάλο είναι το βιολί και το λαούτο (που λέγονται και «ζία»), μπορεί επίσης να συμμετέχει η τσαμπούνα, το τουμπί ή και το σαντούρι. Το μουσικό μέτρο είναι 4/4.

Α' Μέρος

Το πρώτο μέρος είναι το «στρωτό». Το ζευγάρι περιστρέφεται αντικριστά ο ένας από τον άλλο σε μικρό κύκλο, θα λέγαμε περιστρέφονται αντιδιαμετρικά ως προς έναν κεντρικό άξονα, στην περίμετρο κύκλου. Ο άντρας ακολουθώντας τον βασικό βηματισμό, μπορεί να κάνει επιμέρους τσαλίμια, όπως στροφές, χτυπήματα με τα πόδια ή «περάσματα» με το άπλωμα των χεριών, δείχνοντας το προσωπικό του ύφος και διάθεση. Η γυναίκα χορεύει πάντα αντιδιαμετρικά από τον καβαλιέρο με δυνατότητα να εκτελέσει μικρή περιστροφή γύρω από τον εαυτό της.

Β' Μέρος

Το δεύτερο μέρος είναι το «πατητό». Το έναυσμα για το ξεκίνημα του πατητού δίνει ο καβαλιέρος, ακούγοντας τον σκοπό του τραγουδιού.

Στο πατητό σταματά η περιστροφή του ζευγαριού σε κύκλο και πλέον χορεύουν αντικριστά, με πλαϊνές σταυρωτές κινήσεις. Η γυναίκα παρακολουθεί τις φιγούρες και τα βήματα που εκτελεί ο άντρας, εκτελώντας αντίστοιχες ώστε να βρεθεί στην κατάλληλη θέση για να ξεκινήσουν τις βόλτες.

Γ' Μέρος

Το τρίτο μέρος είναι οι «βόλτες» ή «φούρλες». Διαδέχονται το πατητό. Μπορεί να είναι μονή βόλτα, διπλή ή πολλαπλές. Στη μονή βόλτα, ο καβαλιέρος κρατώντας με το δεξι του χέρι τη ντάμα, την καθοδηγεί σε μία αριστερή και μετά μία δεξιά στροφή γύρω από τον εαυτό της.

Στη «διπλή» βόλτα, ο καβαλιέρος κρατώντας και με τα δύο χέρια τη ντάμα, περιστρέφονται πρώτα και οι δύο μαζί (ενώνοντας πλάτη με πλάτη) και μετά «ξεδιπλώνει» τη ντάμα με «μονή» βόλτα για να ολοκληρωθεί.

Ο καβαλιέρος μπορεί να οδηγήσει τη γυναίκα όχι μόνο σε μία, αλλά σε περισσότερες «διπλές» που πάντα ολοκληρώνονται με τα βήματα της μονής.

Και οι ίδιες οι βόλτες έχουν διάφορες παραλλαγές στην εκτέλεση, όπως στη λαβή των χεριών (το ζευγάρι κρατιέται και με τα δύο χέρια, ή ο καβαλιέρος μόνο με το δεξιό χέρι κρατά το αριστερό της ντάμας κατά την περιστροφή), τα καθίσματα, κ.α.

Σε όλα τα μέρη του μπάλου, υπάρχουν φιγούρες που εκτελεί, είτε ο καβαλιέρος μόνος του, είτε και οι δύο χορευτές μαζί, όπως το γύρισμα σε παράλληλο χορό στο πατητό.

Παραδοσιακά, το ζευγάρι κρατιέται χέρι με χέρι μέσω μαντιλιού. Παλιές ονομασίες αναφέρουν την καλή χορεύτρια, ως «αέρα», αυτή που «πετά» δηλαδή στον χορό.

Παραλλαγές

Τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείται μια «αναβίωση» του Θερμιώτικου Μπάλου, ή «δεύτερη ύπαρξή του», από Θερμιώτες δεύτερης και τρίτης γενιάς ή και από άλλα μέρη, καθώς και διάδοση του χορού από συλλόγους και χοροδιδασκαλεία εκτός Κύθνου. Πρόσφατη μελέτη αφορά στη σύγκριση των χορών και την ανάδειξη νέων στοιχείων που εμφανίζονται

Πολιτιστική σημασία

Ο Θερμιώτικος μπάλος έχει κυρίαρχο ρόλο στους χορούς του νησιού και χορεύεται σε όλες τις εκδηλώσεις, πανηγύρια, γλέντια, γάμους κ.α. Είναι κατεξοχήν ερωτικός χορός, που σεβόμενος απόλυτα τα ήθη και τις αξίες κάθε εποχής, έχει τους δικούς του άγραφους κώδικες. Παλιότερα, ήταν ο κύριος τρόπος κοινωνικής επαφής και έδινε τη δυνατότητα στους ανθρώπους να γνωριστούν και να διασκεδάσουν.

Επίσης, σε κάποια σημεία του χορού τα ζευγάρια αλλάζουν ντάμες μεταξύ τους, δίνοντας έτσι τη δυνατότητα να χορέψουν και με άλλους.

Ο καβαλιέρος καλεί την ντάμα να χορέψει τείνοντας το μαντίλι του. Η γυναίκα το παίρνει στα χέρια της και χορεύει με αυτό.

Εκτός Κύθνου, το χορευτικό φαινόμενο του Θερμιώτικου μπάλου, έχει προκαλέσει το ενδιαφέρον πολλών χοροδιδασκάλων και εισήγαγε τη μουσικοχορευτική παράδοση του νησιού έξω από αυτό με τη διδασκαλία του σε πολλά σεμινάρια και συλλόγους.

Δημοφιλείς αναφορές

Η Κύθνος έχει μεγάλη παράδοση στα πανηγύρια, στα γλέντια και στους χορούς. Ο Μανώλης Γλέζος είχε γράψει: «Όλοι οι Κυκλαδίτες στροβιλίζονται στη δίνη του χορού μεθυσμένοι από της ζωής το κέφι. Ξέρουν να εκφράζουν με χορευτικές κινήσεις τα αισθήματά τους. Γι’ αυτό κι όλοι τους είναι εξαίρετοι χορευτές... Στη δική μου όμως υποκειμενική εντελώς κλίμακα της χορευτικής δεινότητας, πρώτοι έρχονται οι Συλλακιώτες* της Κύθνου... Η απόλυτη εναρμόνιση κινήσεων και μουσικής».

(*Σύλλακας παλιά ονομασία της Δρυοπίδας).

Βιβλιογραφικές πηγές

• Σοφία Δέδε, Ιωάννης Στρατηγός (2016). Μαρία Ι. Κουτσούμπα (Αναπλ. Καθηγήτρια), επιμ. Ο ΣΥΡΤΟΣ ΚΑΙ Ο ΜΠΑΛΟΣ ΤΗΣ ΚΥΘΝΟΥ ΣΤΗ ‘ΔΕΥΤΕΡΗ’ ΥΠΑΡΞΗ ΤΟΥΣ. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ (Πτυχιακή Εργασία). Αθήνα: ΕΚΠΑ. 
• Μπάλος τσαμπουνιστός. 
• Παραδοσιακοί Χοροί Μουσική - Κύθνος
• Κύθνος-Τζια 28,29/12/2011 - Χορευτικός Όμιλος Θεσσαλονίκης