Cum hoc ergo propter hoc

Η συσχέτιση συνεπάγεται αιτιακότητα, ή αλλιώς cum hoc ergo propter hoc, που στα λατινικά σημαίνει «μαζί με αυτό, άρα εξαιτίας του», αποτελεί λογική πλάνη, η οποία αποβλέπει στο να πείσει ότι δύο συμβάντα που λαβαίνουν χώρα ταυτόχρονα αποτελούν επίσης αιτία και αποτέλεσμα (το ένα του άλλου). Αυτή η πλάνη ονομάζεται επίσης και «πλάνη της ψευδούς αιτίας».

Για παράδειγμα:

Τα κορίτσια στην εφηβεία τους τρώνε πολλή σοκολάτα.

Τα κορίτσια στην εφηβεία τους πάσχουν από ακμή.

Άρα, η σοκολάτα προκαλεί ακμή.

Οποιοδήποτε επιχείρημα κινείται σε αυτές τις γραμμές, αποτελεί παράδειγμα ψευδούς κατηγορικού συλλογισμού. Αφενός παρατηρείται ότι η πλάνη αγνοεί την πιθανότητα ο συσχετισμός να μην είναι παρά απλή σύμπτωση. Αφετέρου, εξίσου ψευδή θα είναι παραδείγματα με ισχυρότερους συσχετισμούς. Εάν η βρώση της σοκολάτας και η ακμή παρουσίαζαν ισχυρούς διαπολιτισμικούς συσχετισμούς και μάλιστα αυτοί οι συσχετισμοί παρέμεναν έγκυροι για δεκαετίες ή αιώνες, τότε πολύ πιθανόν να μην πρόκειται για σύμπτωση. Σε αυτήν την περίπτωση, η πλάνη αγνοεί την πιθανότητα να υπάρχει μία κοινή αιτία τόσο για την κατανάλωση σοκολάτας, όσο και για την παρουσία της ακμής.

Ένας επιπρόσθετος παράγοντας που θα πρέπει να ληφθεί υπόψη είναι η απουσία κάποιου γνωστού μηχανισμού ο οποίος να εξηγεί πώς το πρώτο συμβάν προκαλεί το δεύτερο. Στο παραπάνω παράδειγμα, εάν η σοκολάτα περιέχει μεγάλη ποσότητα κορεσμένων λιπών ή λιπαρών οξέων και εάν έχει αποδειχτεί ότι αυτά έχουν την ικανότητα να αποφράσσουν τους πόρους προκαλώντας ακμή, τότε ο συσχετισμός μεταξύ της σοκολάτας και της ακμής γίνεται πιο πιστευτός. Αντίθετο παράδειγμα αποτελεί η αστρολογία, όπου δεν υφίσταται κανένας γνωστός πειστικός μηχανισμός που να εξηγεί γιατί η προσωπικότητα του καθενός να επηρεάζεται από την θέση των άστρων. Ασφαλώς, η απουσία ενός γνωστού μηχανισμού δεν προεξοφλεί την πιθανότητα ενός «άγνωστου μηχανισμού».

Στον φυσικό κόσμο, προκειμένου ένα συμβάν να αποτελεί την αιτία κάποιου άλλου, θα πρέπει να λαμβάνει χώρα πρώτο. Σε ορισμένες περιπτώσεις, το προηγούμενο συμβάν μπορεί να λαμβάνει χώρα στιγμιαία πριν το αποτέλεσμά του, ή και να συνεχίζει να υφίσταται ακόμη και μετά το αποτέλεσμα, ώστε να λέγεται ότι τα δύο συμβάντα λαμβάνουν χώρα ταυτοχρόνως. Ωστόσο, το προηγούμενο συμβάν είναι φύσει και θέσει αδύνατον να λαμβάνει χώρα μετά το αποτέλεσμα. Για παράδειγμα, δεν μπορεί να λεχθεί ότι μία τρέχουσα αύξηση του πληθυσμού προκάλεσε μία έκρηξη γεννητικότητας πριν από κάποια χρόνια.

Άλλο παράδειγμα:

Οι αυξομειώσεις στις πωλήσεις παγωτού συσχετίζονται με απόλυτη συνέπεια με τις αυξομειώσεις της εγκληματικότητας.

Άρα, η κατανάλωση παγωτού αυξάνει την εγκληματικότητα.

Το άνω παράδειγμα εμπίπτει στην πλάνη cum hoc ergo propter hoc, διότι στην πραγματικότητα η αύξηση της θερμοκρασίας είναι αυτή που αυξάνει τόσο τα επίπεδα της εγκληματικότητας (προφανώς με το να καθιστά τους ανθρώπους ευερέθιστους), όσο και τις πωλήσεις παγωτού.

Μία επιπλέον παρατήρηση δείχνει ότι η φορά της αιτίασης είναι εσφαλμένη.

Για παράδειγμα:

Η οπλοκατοχή έχει άμεση σχέση με την εγκληματικότητα

Άρα, η οπλοκατοχή οδηγεί στην εγκληματικότητα

Αυτές οι προτάσεις θα μπορούσαν κάλλιστα να είναι αντεστραμμένες: η αύξηση της εγκληματικότητας μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένη οπλοκατοχή από μέρους των πολιτών οι οποίοι δεν νιώθουν αρκετά ασφαλείς. Βλέπε εσφαλμένη φορά.

Χιουμοριστικό παράδειγμα

Ένα χιουμοριστικό παράδειγμα αυτής της πλάνης εμφανίστηκε στο επεισόδιο των Σίμπσονς, "Much Apu About Nothing". Η πόλη είχε ξοδέψει πολλά χρήματα για να δημιουργήσει μία περίπλοκη "περιπολία αρκούδων" ως αντίδραση στην θέαση μίας μόνο αρκούδας μία εβδομάδα πριν και την υπερβολική αντίδραση των πολιτών.

Χόμερ: Ούτε μία αρκούδα. Η περιπολία δουλεύει ρολόι!

Λίζα: Αυτό που λες δεν στέκει, μπαμπά.

Homer: [μη κατανοώντας] Ευχαριστώ, γλυκιά μου.

Λίζα: [σηκώνει μία πέτρα] Με τη λογική σου, θα μπορούσα να ισχυριστώ ότι αυτή η πέτρα απομακρύνει τις τίγρεις.

Χόμερ: [σκεπτικός] Χμμ. Πώς δουλεύει;

Λίζα: Δε δουλεύει.

Χόμερ:[μη κατανοώντας] Εεε...

Λίζα: Είναι απλά μία χαζή πέτρα!

Χόμερ: [προτρεπτικά] Ναι...

Λίζα: Μα δε βλέπω καμία τίγρη εδώ... ε;

Χόμερ: [παύση] Λίζα, θέλω να αγοράσω την πέτρα σου.

Βλέπε επίσης

• Post hoc ergo propter hoc (συσχέτιση συμπτωματικών γεγονότων)

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Cum Hoc, Ergo Propter Hoc in the Fallacy Files by Gary N. Curtis
• Non Causa Pro Causa in the Fallacy Files by Gary N. Curtis
• New Poll Shows Correlation IS Causation A satirical article regarding correlation and causation.