Έλληνες του Καυκάσου

Οι Έλληνες του Καυκάσου (γνωστοί και ως Καυκάσιοι Έλληνες, τουρκικά: Kafkas Rum), μερικές φορές γνωστοί ως Έλληνες της Υπερκαυκασίας και της Ρωσικής Μικρασίας, είναι οι Ελληνόφωνοι πληθυσμοί στον Βόρειο Καύκασο και την Υπερκαυκασία, οι οποίοι ζουν στην σημερινή νοτιοδυτική Ρωσία, τη Γεωργία και τη βορειοανατολική Τουρκία. Οι Έλληνες του Καυκάσου περιλαμβάνουν τους Πόντιους, οι οποίοι ζουν σε μια πολύ μεγαλύτερη περιοχή που περιλαμβάνει τον ρωσικό βόρειο Καύκασο και τις πρώην ρωσικές επαρχίες Μπατούμ και Καρς (Ρωσική Μικρασία), οι οποίες σήμερα ανήκουν στην βορειοανατολική Τουρκία και την Αζαρία της Γεωργίας.

Ρωσικός χάρτης του Καυκάσου και της Ανατολικής Ανατολίας, 1903

Οι Έλληνες ζούσαν σε αυτές τις περιοχές από την αρχαιότητα, όπου εργάζονταν κυρίως ως έμποροι, Χριστιανοί Ορθόδοξοι κληρικοί/μελετητές, πρόσφυγες ή ήταν μισθοφόροι που υποστήριξαν την ηττημένη πλευρά σε πολλούς εμφυλίους πολέμους και άλλες μάχες από την Ελληνιστική μέχρι την Ύστερη Ρωμαϊκή/Βυζαντινή εποχή. Ένα γνωστό παράδειγμα γνωστού πρώιμου Έλληνα του Καυκάσου ήταν ο Κύρος της Αλεξάνδρειας (7ος αιώνας), ο οποίος καταγόταν από την Φάση στην Γεωργία. Ωστόσο, οι Έλληνες εποικιστές στον Καύκασο αφομοιώθηκαν σταδιακά με τους ντόπιους, ειδικά όμως με τους Γεωργιανούς, οι οποίοι έχουν κοινή Ορθόδοξη πίστη και κληρονομιά.

Επίσημο εθνόσημο της περιφέρειας Καρς επί Ρωσικής Αυτοκρατορίας (1881-1899).

Η συντριπτική πλειοψηφία αυτών των ελληνικών κοινοτήτων χρονολογείται από τα τέλη της Τουρκοκρατίας (μετά το 1800), ενώ στην σύγχρονη ελληνική βιβλιογραφία ορίζονται ως ανατολικοί Πόντιοι. Διεθνείς ακαδημαϊκές πηγές τους ονομάζουν υποτιμητικά και λανθασμένα ως Ρωσοπόντιους. Ωστόσο, σε γενικούς όρους οι Καυκάσιοι Έλληνες μπορούν να περιγραφούν ως εκρωσισμένοι και φιλορώσοι Πόντιοι πολιτικά και πολιτιστικά, ενώ θεωρούνται Ορεινοί Έλληνες ως προς το τρόπο ζωής τους. Οι Καυκάσιοι Έλληνες ζούσαν στις Άλπεις του Πόντου, στην Ανατολική Ανατολία, τη Γεωργία και τον Κάτω Καύκασο, ενώ προτιμούσαν να ζουν σε ορεινές περιοχές. Σε ευρείς όρους, λέγεται ότι ο σύνδεσμος των Ελλήνων του Καυκάσου με το νότιο Καύκασο είναι άμεση συνέπεια του ορεινού αναγλύφου του Νοτίου Καυκάσου, ο οποίος χρησιμοποιούταν από τους Πόντιους ως φυσικό καταφύγιο από τουρκικές επιθέσεις κατά την σελτζουκική και οθωμανική εποχή.

Η πλειοψηφία των ελληνόφωνων Ποντίων από τον Ανατολικό Πόντο, και ιδιαίτερα οι Καυκάσιοι, προερχόμενοι κυρίως από τις επαρχίες Καρς, Αρνταχάν και Τσάλκας, κατά την διάρκεια του 20ου αιώνα, εντάχθηκαν μαζικά στο ΚΚΕ και πολέμησαν μέσα από τις τάξεις του ΕΑΜ/ΕΛ.Α.Σ και αργότερα του Δ.Σ.Ε.