Έλλη Λαμπρίδη

Ελληνίδα συγγραφέας και φιλόσοφος

Η Έλλη Λαμπρίδη (Αθήνα, 9 Ιαν. 1896 - Αθήνα, 28 Ιαν. 1970) ήταν Ελληνίδα παιδαγωγός, φιλόσοφος, συγγραφέας, βιβλιοκριτικός, αρθρογράφος και μεταφράστρια. Υπήρξε από τους πρωτεργάτες των αγώνων για τα δικαιώματα της γυναίκας[1]. Το 1970, μετά από επώδυνη αρρώστια άφησε την τελευταία της πνοή την Τετάρτη 28 Ιανουαρίου.[2]

Έλλη Λαμπρίδη
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα
Έλλη Λαμπρίδη (Ελληνικά)
Γέννηση9  Ιανουαρίου 1896
Αθήνα
Θάνατος28  Ιανουαρίου 1970
Αθήνα
Χώρα πολιτογράφησηςΕλλάδα
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςΕλληνικά
ΣπουδέςΩδείο Αθηνών
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταδασκάλα
φιλόσοφος
συγγραφέας
μεταφράστρια
ΕργοδότηςΑρσάκεια - Τοσίτσεια Σχολεία

Βιογραφία Επεξεργασία

Οικογένεια –  Βασικές σπουδές Επεξεργασία

Η Έλλη Λαμπρίδη γεννήθηκε στην Αθήνα την Πέμπτη 9 Ιανουαρίου 1896[3], πρώτο από τα τέσσερα παιδιά του Ιωάννη (1862-14.6.1914) και της Σοφίας, το γένος Φωτιάδη (1863-2.4.1941).

Ο πατέρας της, Ιωάννης Λαμπρίδης, νομικός, δημοσιογράφος, λόγιος και πολιτικός, καταγόταν από τα Δολιανά της Ηπείρου[4]. Η μητέρα της Σοφία , το πέμπτο από τα επτά παιδιά του Εμμανουήλ Φωτιάδη και το πρώτο από τον τρίτο γάμο του, με καταγωγή από τη Μυτιλήνη, ήταν αριστούχος του Ωδείου Αθηνών και δασκάλα πιάνου στο Αρσάκειο[5].

Τα αδέλφια της ήταν ο Φρίξος (1898-1980) –δικηγόρος και συγγραφέας, γνωστός με το ψευδώνυμο Λάμπρος Τασολάμπρος[6] –, ο Ευμένης (1900-1992) –πολιτικός μηχανικός, σύντροφός του η γλύπτρια Τίτσα Χρυσοχοΐδου– και η Νίκη (1901), η οποία πέθανε δύο ετών, από μηνιγγίτιδα.

Δράση την περίοδο της κατοχής Επεξεργασία

Κατά την περίοδο 1942-1944 συνεργάζεται, μαζί με τον Δημ. Καπετανάκη και τον Δημ. Φωτιάδη, με το Γραφείο Πληροφοριών της ελληνικής κυβέρνησης στο Λονδίνο. Διατρέχει ολόκληρη τη Μ. Βρετανία και εκφωνεί ομιλίες για τα θέματα της υπό γερμανική κατοχή Ελλάδας. Λέει η ίδια χαρακτηριστικά:

Κατά τα τρία χρόνια που εργάστηκα με το Ελληνικό Γραφείο Πληροφοριών στο Λονδίνο έδωσα περισσότερες από τρακόσιες διαλέξεις, απ’ άκρη σ’ άκρη της χώρας και σε όλων των ειδών τα περιβάλλοντα: Κολλέγια και Συλλόγους Επιστημόνων, Ροταριανούς ομίλους, λαϊκές συγκεντρώσεις σε επαρχιακές πόλεις, όπου μου διέθεταν σχεδόν πάντα το Δημαρχείο, γυναικείους συλλόγους στα χωριά, σχολεία αγοριών και κοριτσιών, συνελεύσεις νεολαίας, πυροσβεστικούς σταθμούς, πολεμικά και άλλα εργοστάσια, ναυτικές βάσεις, στρατόπεδα γυναικών, και λοιπά και λοιπά. Και κάθε φορά, ενώ ξετύλιγα, κατά διαφορετικόν εκάστοτε τρόπο, τον τραγικό και μεγαλόπρεπο πίνακα, άκουγα τους στεναγμούς του κοινού, έβλεπα τα μάτια τους να δακρύζουν η να φωτίζονται από ενδιαφέρον για ο,τι δεν ήξεραν...

Ακόμη:

Νομίζω ότι προσέφερα σοβαράς υπηρεσίας με τις ομιλίες μου και τις επαφές μου με πλήθος οργανώσεις, όπως στην μικρογραφία της Κοινωνίας των Εθνών που οργάνωσε ο Λόρδος Σέσλι στο Λονδίνο, με τους εξαιρετικούς συνεργάτες του, τον Γκίλμπερτ Μέρραϋ, τον Επίσκοπο του Τσίτσεστερ, τον αείμνηστο Γιαν Μάζαρυκ και τόσους άλλους· τις διεθνείς εκπαιδευτικές και γυναικείες οργανώσεις, την επιτροπή του Λόρδου Μπόϋδ Ορρ για την ανακούφιση του λιμού και τόσες άλλες, που δε θυμούμαι τώρα... Δεν περνούσε εβδομάδα να μην κάνω τουλάχιστον μια δυό και πολλές φορές τρεις και τέσσερις. Στο ραδιόφωνο επίσης προς την κατεχόμενη Ελλάδα έκανα πολλές ομιλίες, και πλείστοι άνθρωποι θυμούνται ακόμη το θάρρος που τους ενέπνευσαν. Και τούτο θα ήταν αρκετό, έστω κι’ αν δεν είχα κάνει τίποτ’ άλλο. Είναι σχεδόν αδύνατο ν’ αποδείξει κανείς πως είναι πατριώτης, όταν όλη του η ύπαρξη το φωνάζει και όταν δεν μπορεί να νοηθεί η ζωή του χωρίς αυτό.[7]

Η κόρη της σκοτώθηκε στην διάρκεια των Δεκεμβριανών, από Αγγλική σφαίρα.

Η μεταπολεμική περίοδος Επεξεργασία

Τον Ιανουάριο του 1946 επιστρέφει προσωρινά στη Μεγ. Βρετανία, για να κλείσει διάφορες εκκρεμείς υποθέσεις της. Θα αναγκαστεί να παραμείνει μέχρι το 1960, γιατί στο μεταξύ της αφαιρέθηκε η ελληνική ιθαγένεια (1949) και το διαβατήριο, που θα της επιστραφεί το 1959, μετά από ενέργειες της Αμ. Φλέμιγκ. Την περίοδο αυτή στήριζε τις δράσεις του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας.[8] Με τη δικτατορία του Γ. Παπαδόπουλου της αφαιρείται, για δεύτερη φορά, το διαβατήριο, εξαιτίας της ανοιχτής κριτικής που ασκεί στο καθεστώς των συνταγματαρχών. Στις 11 Ιαν. 1968 καταθέτει δήλωση μετανοίας στο Γ Ἀστυνομικὸ Τμήμα (Υψηλάντου 2). Στις 23 Σεπτεμβρίου καλείται να παρουσιαστεί στην Υποδιεύθυνση Γενικής Ασφαλείας, ΚΔ Παράρτημα, Μπουμπουλίνας 18, στο γραφείο του Βασιλείου Λάμπρου, όπου ανακρίνεται περαιτέρω για τις πεποιθήσεις της.

Τιμές Επεξεργασία

Στις 8 Μαρτίου 2017, το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία, με αφορμή τους εορτασμούς για την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας και στο πλαίσιο του κύκλου εκδηλώσεων Πρόσωπα άξια τιμής, διοργάνωσε εκδήλωση αφιερωμένη στη μνήμη και το έργο της Έλλης Λαμπρίδη. Τον Μάιο του 2018, με απόφαση του Συλλόγου των διδασκόντων, το αμφιθέατρο του Γυμνασίου και Λυκείου Δολιανών αφιερώθηκε στην Έλλη Λαμπρίδη.

Φιλία με Σικελιανό Επεξεργασία

Η φιλία της Έλλης Λαμπρίδη με τον Άγγελο Σικελιανό είναι η μόνη που άντεξε στην πορεία του χρόνου. Γνωρίστηκαν τέλη Σεπτεμβρίου του 1916. Γράφει η Λαμπρίδη:

Πρωτογνώρισα τον Άγγελο Σικελιανό την παραμονή της αναχώρησής μου για σπουδές στο εξωτερικό. Θεωρήθηκε αναποδιά μου που άφησα τη μητέρα και τ’ αδέρφια μου την τελευταία βραδυά μου στην Ελλάδα για να πάω στο Μαρούσι να γνωρίσω τον «ποιητή», που για το έργο του δεν ήξερα σχεδόν τίποτα. Ήμουν σωστός εικονοκλάστης τότε, όπως είναι φυσικό για κάθε νέο είκοσι χρονώ. Αλλά το βράδυ εκείνο, καθισμένη στη σκοτεινή Αττική γη, που τη νύχτα είναι σα να χάνει την υλική της σύσταση και τη δίνει όλη στον ουρανό και τ’ αστέρια του, με πλημμύρισε, καθώς άκουγα τα λόγια του, απερίγραπτη πνευματική ανάταση και απόλυτη πίστη στον τόπο μου και στις αιώνιες αξίες του, που κάθε τόσο ξαναενσαρκώνονται με καινούρια πρόσωπα. Ήξερα πως είχα βρει ολομεμιάς το ψυχικό μου κλίμα και την ουσία της Ελλάδας. Δεν είχαν ίχνος στόμφου τα λόγια εκείνα· ήταν ίσια διατύπωση παλιών, παραχωσμένων αληθειών, που φαίνονταν σωστά και απλά, και βαρειά σα χρυσάφι. Πριν πάρω το «θηρίο» να γυρίσω στην Αθήνα, μου υποσχέθηκε ο Σικελιανός να μου τηλεγραφεί κάθε τόσο να μου θυμίζει πως είμαι Ελληνίδα. Δεν τόκανε, φυσικά, μα ήταν ωραίο να θυμάμαι την υπόσχεση.[9]

Η Έλλη Λαμπρίδη σε επιστολή της από το Λονδίνο με ημ. 19 Μαρτίου 1951, λίγο πριν πεθάνει ο Άγγελος Σικελιανός (19 Ιουν. 1951), του λέει χαρακτηριστικά:

Μεταξύ μας δε χρειάζονται υπομνήσεις πως «σε σκέπτομαι συχνά», κλπ. Σ’ έχω σχεδόν αδιάκοπα στο νου μου. Όταν μάθαινα πως είσαι τόσο άρρωστος, ήταν σα να μού 'λειπε ένα φως. ... ήθελα μόνο να σου πω πως για μένα είσαι κάτι αμέτρητα πολύτιμο, σαν αναπήδηση ζωντανού νερού. Θέλω μάλλον να μάθω για σένα παρά να σου πω τα δικά μου.[10]

Έλλη Λαμπρίδη: Η λιόπαρδη της Οδύσ(σ)ειας του Ν. Καζαντζάκη Επεξεργασία

Κατά την περίοδο της α΄ γραφής τής Οδύσειας από τον Ν. Καζαντζάκη στην Αίγινα, η Έλλη Λαμπρίδη είναι παρούσα και συμπαραστάτης στο δύσκολο αυτό εγχείρημα του έλληνα λογοτέχνη. Ο ίδιος της γράφει, αρχές Δεκεμβρίου του 1927, πριν φύγει από το Κίεβο για Οδησσό, τα εξής[11]:

Ο ερχομόςΣου στην Αίγινα –Σε βλέπω πάντα ν’ανοίγεις την πόρτα κατακόκινη, αχνίζοντας– λύτροσε την Αίγινα απο το Χαμο. Όλα όσα ζήσαμε, χαρήκαμε κ’υποφέραμε στο σπιτάκι αφτο, κυριέβουν την καρδιάμου και δεν μπορω να κρατήσω την κραβγη της αγωνίας: -Απο πού ερχόμαστε και προς τί η τόσο μεγάλη γλύκα που δίνει η γυναίκα στον άντρα; Daragaya maya, αγαπημένημου, να μπορούσα νάβρισκα ένα λόγο απλο να Σου πω πόσο ακατάλυτα είμαι μαζίΣου. Πότε θα Σε δω, πόσον καιρο θα Σε βλέπω, πότε θα Σε ξαναδω –η ζωη τούτη είναι ένα όνειρο αβάσταχτο κ’ η καρδια του αθρώπου πηδάει, χτυπάει και μάχεται να ξυπνήσει, πεθαίνοντας.

Η τιμή που της αποδίδεται από τον Ν. Καζαντζάκη καταδεικνύεται σαφώς από τη θέση που της αφιέρωσε στο επικό του ποίημα. Γράφει σε επιστολή του προς την Έλλη Λαμπρίδη τον Αύγουστο του 1927:

Αγαπημένημου, Αν θελήσει κανεις ν’αναλύσει το γράμμαΣου θα το βρει τόσο πλούσιο –σαν την ψυχη ενους μεγάλου ανθρώπου: οργη, αγάπη, μίσος, έγνια υψηλη, αδικία, τρυφερότητα, καρδια, νου, φαντασία –όλα. Με βρήκε ολότελα μόνο, σε μια στιγμη δημιουργικης έντασης –αν και Κυριακη σήμερα είπα να γράψω, για να γαληνέψω την πίκραμου που άδικα ματαιόθηκε ο ερχομόΣου εδω. Και νά, ήρθες ολάκαιρη θυμομένη, όλη νύχια, δόντια κίνηση –λιοπάρδισα. Και μου γενήθηκε έντονη η επιθυμία να δόσω του Οδυσέα ως μόνη συντροφια στην έρημο, στην άσκησήτου και στην καταστροφη της πολιτείας μου –μια λιόπαρδη. Αφτη θάναι μαζίτου πάντα, θα τον αγαπάει και θα τον τσαφουνίζει, θα τον γιομίζει πληγες και χάδια. Έτσι βρήκα πώς θα μπεις στην Οδύσεια, γιατι ωστόρα μου ήταν αδύνατο να Σε βάλω ως γυναίκα. Αφτο θα γίνει στη δέφτερη γραφη. Ωστόσο σημάδεψα σε διάφορα μέρη πού και πώς θα επεμβαίνεις –πληγόνοντας ή αγαπώντας ή και τα δυο μαζι.

Ο ίδιος ο Ν. Καζαντζάκης αποκαλύπτει εδώ πώς συνέλαβε τη μορφή της λεοπάρδαλης, που πράγματι θα ενέτασσε στη β΄ γραφή της Οδύσσειας, και τι κρυβόταν πίσω της: η Έλλη Λαμπρίδη, που ο έρωτάς του ξαναζούσε για δεύτερη φορά, μετά την πρώτη, εκείνη της Ζυρίχης, το 1917-18. Μ’ αυτόν τον τρόπο, τώρα, τον Αύγουστο του 1927, αποφασίζει να αποτυπώσει την ένταση της σχέσης τους και την επίδραση της Ε. Λαμπρίδη επάνω του. Για τον Ν.Καζαντζάκη η Ε. Λαμπρίδη είναι η λιόπαρδη, το τρικέφαλο αγαθο, φωτια, θεριο, καρδια παληκαρίσια! (Οδύσεια Ν 389).[12]

Το έργο Επεξεργασία

Τα εντοπισμένα έργα της Έλλης Λαμπρίδη (μελέτες, δοκίμια, μονογραφίες, άρθρα, βιβλιοκρισίες, μεταφράσεις) ξεπερνάνε τα 300. Σ' αυτά θα πρέπει να προστεθούν επιπλέον τα 161 λήμματα που συνέγραψε στη Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια και τα 13 λήμματα στο Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Ελευθερουδάκη.[13]  

Το κληροδότημα Φιλοσοφική Βιβλιοθήκη Κληροδοτήματος Έλλης Λαμπρίδη Επεξεργασία

Το 1932 η Έλλη Λαμπρίδη προαγοράζει διαμέρισμα επί της Υψηλάντου 9 (τότε Τιμολέοντος), στο Κολωνάκι. Η Εταιρεία που οικοδομούσε την πολυκατοικία χρεωκοπεί και χάνει μεγάλο ποσό της προκαταβολής. Με πολλούς κόπους και ένα δάνειο κατορθώνει να κρατήσει το διαμέρισμα. Στην ιδιόγραφη Διαθήκη (19 Φεβ. 1969) αναφέρει:

Επειδή θεωρώ ότι η φιλοσοφία και η φιλοσοφική παιδεία είναι εντελώς παρημελημένα εν Ελλάδι και επειδή εγώ η ιδία μολονότι ηργάσθην αρκετά εις φιλοσοφικάς μελέτας, εν τούτοις δεν εξετέλεσα την αποστολήν, την οποίαν εθεώρουν αποκλειστικόν και κυριώτατον σκοπόν της ζωής μου, επειδή επί πλέον έχασα την μόνην μου κόρην, ήτις θα ήτο η φυσική κληρονόμος μου, απεφάσισα να αφήσω όλην την κινητήν και ακίνητον περιουσίαν μου δια να ιδρυθή μία Φιλοσοφική Βιβλιοθήκη...

Εκτελεστές της διαθήκης ορίζονται οι, Κων. Δεσποτόπουλος (πρόεδρος της Επιτροπής), Αλέξης Διαμαντόπουλος, Ιωάννης Γκοβόστης, Εύη Τουλούπα, Χρυσάνθη Κληρίδη, Ευτυχία Αναγνώστου-Κακκαρά και Φανή Σημίτη. Η Επιτροπή του Κληροδοτήματος αποφάσισε το 1980 την παραχώρησή του στην Ακαδημία Αθηνών. Ο τότε γ.γ. της Ακαδημίας Αθηνών Ιωάννης Θεοδωρακόπουλος αποδέχτηκε την προσφορά και βοήθησε στη διαδικασία πραγμάτωσης.

Σήμερα η Φιλοσοφική Βιβλιοθήκη Κληροδοτήματος Έλλης Λαμπρίδη, που ξεκίνησε με πυρήνα τα 650 βιβλία της προσωπικής της βιβλιοθήκης, στεγάζεται στο ιδιόκτητο διαμέρισμά της και διαθέτει περίπου 7500 βιβλία, όλα από δωρεές πέντε επωνύμων βιβλιοθηκών (Β.Ν. Τατάκη, Χ. Γιερού, Κέντρου Φιλοσοφικών Ερευνών, Τάσου Γιανναρά και Κ.Ι. Δεσποτοπούλου).  

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. Ενδεικτικά αναφέρουμε πως το 1926 εγγράφεται στον Σύνδεσμο για τα δικαιώματα της γυναίκας και συμβάλλει στη σύνταξη του περιοδικού του Ο Αγώνας της Γυναίκας. Την ίδια χρονιά συμμετέχει στο 10ο Διεθνές Συνέδριο της Ενώσεως υπέρ της γυναικείας ψήφου στο Παρίσι (30 Μαΐου -  6 Ιουνίου), ως ανταποκρίτρια της εφημ. Ελεύθερος Τύπος. Στην ίδια εφημερίδα θα δημοσιεύσει μια σειρά άρθρων για τα θέματα και τα αποτελέσματα του συνεδρίου. Το 1931 συμμετέχει στο 16ο συνέδριο της International Federation of University Women, στην Αμερική (Wellesley, Mass.).
  2. Οι πληροφορίες για τη ζωή και τη δράση της Έλλης Λαμπρίδη προέρχονται από το: Κωνσταντίνος Γαρίτσης, Βιο- Εργογραφικά για την Έλλη Λαμπρίδη (1896-1970), Ακαδημία Αθηνών, Αθήνα 2017, 512 σελ. ISBN 978-960-404-322-4
  3. Πολλές ιστοσελίδες και αναφορές στην Έλλη Λαμπρίδη παραθέτουν ως ημερομηνία γέννησης τις 22 Ιανουαρίου 1898, λάθος που ξεκινάει από άρθρο σε περιοδικό του 1988. Βλ. π.χ. το λήμμα της Biblionet.
  4. Για πληροφορίες βλ. Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια τ. 15, σ. 757: Λαμπρίδης, Ιωάννης. Το λήμμα συνέταξε η Έλλη Λαμπρίδη.
  5. Γαρίτσης, Κωνσταντίνος· Λαμπρίδη Έλλη (2018). Το πορτρέτο ενός κόσμου - Μέρες του Ωδείου (1910-1912). Ακαδημία Αθηνών : Αθήνα. σελ. 237-262. ISBN 978-960-404-350-7. 
  6. Σημειώνουμε ενδεικτικά κάποια έργα του: Ο Πρόλογος στο Λ. Τρότσκι, Η προδομένη επανάσταση (1948). Ο Κάρολος Μαρξ εναντίον των Σλαύων (1949). Πολιτικά σαράντα ετών - 1909-1949 (1949). Πολιτικά σφάλματα 5 Μαρτίου έως 15 Απριλίου 1950 (1950). Η αθλιότητα των κομμάτων της αντιπολιτεύσεως (1960). Θουκυδίδη το πρώτο κεφάλαιο (1967). Η Δημοτική, η Αρχαία και η Καθομιλουμένη (1980).
  7. Γαρίτσης, Κ., Βιο- Εργογραφικά, σσ. 383-386
  8. https://www.rizospastis.gr/story.do?id=8797736 Κυριακή 28 Φλεβάρη 2016, ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΤΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΤΟΥ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟΥ ΚΟΜΜΑΤΟΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΓΙΑ ΤΑ 70ΧΡΟΝΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΕΛΛΑΔΑΣ (ΔΣΕ) 1946 - 1949
  9. Γαρίτσης, Κ., Βιο- Εργογραφικά, σσ. 55 & 319.
  10. Έλλη Λαμπρίδη, Επιστολές προς Ν. Καζαντζάκη, Δ. Καπετανάκη, Π. Πρεβελάκη, Γ. Σεφέρη, Α. Σικελιανό, Έμβρυο, Αθήνα 2016, σσ. 193-194. ISBN 978-960-8002-93-7
  11. Τα παραθέματα τηρούν την ορθογραφία του πρωτοτύπου.
  12. Βλ. Γαρίτσης, Κ., Η λιόπαρδη της Οδύσσειας-Μια persona για την Έλλη Λαμπρίδη, στο: Έλλη Λαμπρίδη, Σημειώματα στην Οδύσσεια του Ν. Καζαντζάκη, Έμβρυο, Αθήνα 2017, σσ. 181-222. ISBN 978-618-5252-02-1
  13. Ο κατάλογος των έργων από το: Γαρίτσης,Κ., Βιο- Εργογραφικά, σσ. 493-502. Η αναλυτική παρουσίαση των έργων στις σσ. 221-352 της έκδοσης.

Πηγές Επεξεργασία

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία