Ο όρος Αγαθαγγελισμός, που προέρχεται από το όνομα «Αγαθάγγελος», αποτελεί προσωνυμία ενός χρησμολογικού κειμένου του 1750, το οποίο είχε ως σκοπό να τονώσει τις ελπίδες των υποδούλων Ελλήνων για την απελευθέρωσή τους. Τον «Αγαθάγγελο» συνέγραψε ο λόγιος αγιορείτης αρχιμανδρίτης Θεόκλητος Πολυείδης, ο οποίος είχε ταξιδέψει πολύ στην Ευρώπη. Κατά τον Θεόκλητο, ο «Αγαθάγγελος», αποτελεί μετάφραση από τα Ιταλικά τής οπτασίας που είδε το 1279 ο Ρόδιος ιερομόναχος Ιερώνυμος Αγαθάγγελος, ενώ βρισκόταν στη Μεσσήνη της Σικελίας.

Χαλκογραφία του κληρικού λόγιου Θεόκλητου Πολυειδή, συγγραφέα του «Αγαθάγγελου»

Ιστορία Επεξεργασία

Η ιδέα που διέτρεχε το κείμενο ήταν η ανάκτηση της Κωνσταντινουπόλεως από τους Έλληνες. Η ιδέα αυτή παρουσιαζόταν με διακυμάνσεις στη νεότερη ελληνική ιστορία, ανάλογα με τις αισιοδοξίες και τις απογοητεύσεις τού ελληνικού λαού, χωρίς να παύει να τρέφει τις ελπίδες του έως τούς πολέμους τού 1912 και του 1920.

Το 1750 όταν πρωτοκυκλοφόρησε το σύγγραμμα ήταν η εποχή των ρωσοτουρκικών διενέξεων και ο ορθόδοξος Ελληνισμός έβλεπε στην επικράτηση της Ρωσίας τη δική του αποκατάσταση, σε αντίθεση με τις λοιπές ευρωπαϊκές δυνάμεις που ήσαν είτε ρωμαιοκαθολικές, είτε προτεσταντικές, ως προς το θρήσκευμα.

Συγκεκριμένα, ο Ρήγας Φεραίος, ανατυπώνοντας τον «Αγαθάγγελο» στη Βιέννη γύρω στο 1795, προσάρμοσε τις προφητείες του στην εύνοια τού ανερχόμενου τότε Ναπολέοντα. Όταν επανατυπώθηκε στην Ερμούπολη και την Αθήνα το 1838, έκανε υπαινιγμούς υπέρ τής δυναστείας τού Όθωνα και της Μεγάλης Ιδέας.

Στην Κύπρο, πάλι, κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ερμηνεύτηκε φιλογερμανικώς ως νίκη τού «ξανθού γένους» (των Γερμανών) κατά των Αγγλο-γάλλων συμμάχων, οπότε θα απελευθερωνόταν η Κύπρος από την αγγλική κατοχή. Μετά την ήττα, όμως, της Γερμανίας, οι «Αγαθαγγελικοί» διέδωσαν ότι έκαναν λάθος ταυτίζοντας το «ξανθόν γένος» με τους Γερμανούς, και θα έπρεπε να αναμένουν τη σωτηρία από τους Ρώσους.

Έννοια Επεξεργασία

Ο «Αγαθαγγελισμός» δεν είναι παρά επανάληψη των φαινομένων τού Αποκαλυπτισμού και του Προφητισμού, που παρατηρούνται παγκοσμίως σε κρίσιμες ιστορικές περιόδους από την εποχή των Προφητών τού Ισραήλ μέχρι τους μεσαιωνικούς χρόνους στην Ευρώπη, αλλά και μέχρι σήμερα μεμονωμένως. Ο λαϊκο-θρησκευτικός Αποκαλυπτισμός, ο οποίος πηγάζει από την επιθυμία εκπλήρωσης εθνικών πόθων που θεωρούνται ηθικώς δίκαιοι, επιδιώκει την ενθάρρυνση των υποδούλων για απελευθέρωση· δεν έχει καμία σχέση με το πνεύμα των αυθεντικών προφητειών που εξέφραζαν οι Προφήτες τής Παλαιάς Διαθήκης, παρά μόνο ως προς τη μίμηση του ύφους τής συγγραφής.

Δείτε επίσης Επεξεργασία

Πηγές Επεξεργασία

  • Τσιτσίγκος Σ. Κ., «Αγαθαγγελισμός», Μεγάλη Ορθόδοξη Χριστιανική Εγκυκλοπαίδεια, τ. Α’, σ.47
  • Διαμαντίδης Α., Λεξικό των –ισμών, Αθήνα 2003
  • Κύρρης Κ. Π., «Αγαθάγγελος», ΘΗΕ 1 (1962) σ.88-89
  • Λουκάτος Δ. Σ., «Αγαθάγγελος», ΘΗΕ 1 (1962) σ.86-88
  • Μιχαηλάρης Π. Δ., «Αγαθάγγελος», ΠΛΜ 1 (1997) σ.122-124