Βικιπαίδεια

Γκιουμρί

πόλη της Αρμενίας
(Ανακατεύθυνση από Αλεξανδρούπολη (Αρμενία))

Συντεταγμένες: 40°47′0″N 43°50′0″E / 40.78333°N 43.83333°E / 40.78333; 43.83333

Το Γκιουμρί ή Γκουμρί (αρμενικά: Գյումրի) είναι πρωτεύουσα και κύρια πόλη του μαρζ του Σιράκ, στα βορειοδυτικά της Αρμενίας. Το 2008, αριθμούσε 146.969 κατοίκους[2], με αποτέλεσμα να αποτελεί την δεύτερη πολυπληθέστερη πόλη της Αρμενίας, μετά την πρωτεύουσα, Ερεβάν.

Γκιουμρί

Σημαία
Έμβλημα
Τοποθεσία στο χάρτη
Τοποθεσία στο χάρτη
Γκιουμρί
40°47′0″N 43°50′0″E
ΧώραΑρμενία
Διοικητική υπαγωγήΣιράκ
Ίδρυση1837
Διοίκηση
 • ΔήμαρχοςΣαμβέλ Μπαλασανιάν (από 2012)
Έκταση46,2 km²
Υψόμετρο1.509 μέτρα
Πληθυσμός121.976 (2011)[1]
Ταχ. κωδ.3101–3126
Ζώνη ώραςUTC+04:00
ΙστότοποςΕπίσημος ιστότοπος
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Αρχικώς γνωστός ως Κουμαϊρί, ο συγκεκριμένος οικισμός, ο οποίος, στη συνέχεια, μετονομάστηκε ως «Γκιουμρί», άρχισε να αναπτύσσεται, παρά μόνον, μετά τον 19ο αιώνα. Το 1837, η πόλη μετονομάστηκε ως Αλεξαντροπόλ, υπό την Ρωσική Αυτοκρατορία, ενώ, το 1924, κατά τη σοβιετική περίοδο, ονομάστηκε Λενινακάν (αρμενικά: Լենինական‎· ρωσικά: Ленинакан‎) προς τιμήν του Β. Ι. Λένιν.Έπειτα από την ανεξαρτητοποίηση της Αρμενίας, το 1991, ανέκτησε την ονομασία της ως Γκιουμρί. Στις 7 Δεκεμβρίου 1988, η πόλη καταστράφηκε κατά ποσοστό της τάξεως του 60 % λόγω του σεισμού του Σπιτάκ, μεγέθους 6,9 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ.

Ιστορικά στοιχεία Επεξεργασία

Από την αρχαιότητα στον 19ο αιώνα Επεξεργασία

Σύμφωνα με ανασκαφές, η ευρύτερη περιοχή του Γκιουμρί φαίνεται να κατοικήθηκε από την τρίτη χιλιετία π.Χ.[3], ενώ στο δυτικό τμήμα της σημερινής πόλης εντοπίζονται τα ερείπια του αρχαίου οικισμού Κουμαϊρί, ο οποίος αναφέρεται για πρώτη φορά το 774 π.Χ.[3] και εικάζεται πως ιδρύθηκε από τους Κιμμέριους ή τους Χουρρίτες[4]. Μνεία στον οικισμό γίνεται εκ νέου κατά τον 13ο αιώνα, ενώ αναλυτικές πληροφορίες για την εξέλιξή του είναι διαθέσιμες από τον 19ο αιώνα και έπειτα[3]. Συγκεκριμένα, μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα επρόκειτο για μικρό χωριό που ήταν γνωστό ως Κουμαϊρί, ενώ το 1813 προσαρτήθηκε, βάσει της συνθήκης του Γκουλιστάν, από την Περσική Αυτοκρατορία των Κατζάρ στη Ρωσική Αυτοκρατορία[5].

Σύγχρονη ιστορία Επεξεργασία

Ως έδαφος της Ρωσικής Αυτοκρατορίας γνώρισε σημαντική οικονομική ανάπτυξη λόγω της στρατηγικής του θέσης[6] και αποτέλεσε πόλο έλξης για πληθυσμούς διαφόρων εθνικοτήτων (κατά κύριο λόγο Αρμενίων προσφύγων[7] από τη Δυτική ή Οθωμανική Αρμενία και Ρώσων στρατιωτών). Ο πληθυσμός της πόλης περιλάμβανε κυρίως Αρμένιους, οι οποίοι αποτελούσαν τη συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων και διακρίνονταν σε πρόσφυγες, γηγενείς, καθώς και καθολικούς. Ακόμη υπήρχαν κοινότητες Ρώσων, μουσουλμάνων, Ελλήνων, ρομά κ.ά[3].

Το 1831 ο πληθυσμός του Κουμαϊρί ανερχόταν σε περίπου 3.400 κατοίκους[6]. Το 1836 εκπονήθηκε το πρώτο αρχιτεκτονικό σχέδιο της πόλης και παράλληλα ολοκληρώθηκε η ανέγερση του νέου φρουρίου[3]. Το επόμενο έτος, η πόλη μετονομάστηκε από τον τσάρο Νικόλαο σε Αλεξαντροπόλ προς τιμήν της συζύγου του, Αλεξάνδρας[8].

 
Η πόλη κατά το 1901.

Ενδιάμεσα η πόλη είχε αρχίσει να επεκτείνεται μέσω της δημιουργίας νέων συνοικιών. Ανάμεσά τους περιλαμβάνονταν η ρωσική συνοικία στα νότια, η μουσουλμανική στα νοτιοανατολικά και οι αντίστοιχες των Ελλήνων, των ρομά και των καθολικών στα βόρεια. Παράλληλα, οι γηγενείς κατοικούσαν κυρίως στη συνοικία Ντζόρι, ενώ τα οικονομικά ασθενέστερα στρώματα ζούσαν στην περιοχή Χογκχεπλάν[3]. Το 1899, πραγματοποιήθηκε η σιδηροδρομική σύνδεση του Αλεξαντροπόλ με την Τιφλίδα, καθιστώντας το την πρώτη πόλη της Αρμενίας που συμπεριλαμβανόταν στο ρωσικό σιδηροδρομικό δίκτυο[9].

To 1905, στα πλαίσια της Ρωσικής επανάστασης, πραγματοποιήθηκαν εντός της πόλης συγκρούσεις ανάμεσα στα τσαρικά στρατεύματα και τους ντόπιους επαναστάτες[10]. Λίγα χρόνια αργότερα, στις αρχές του 1916, κατέφυγαν στο Αλεξαντροπόλ περίπου 30.000 Αρμένιοι πρόσφυγες από τα εδάφη Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ως συνέπεια της εφαρμοζόμενης γενοκτονίας από πλευράς των Νεότουρκων[11].

Το 1918 συμπεριλήφθηκε στα εδάφη του πρώτου ανεξάρτητου αρμενικού κράτους, ενώ τον Μάιο του 1920 απετέλεσε το επίκεντρο βραχύβιας κομμουνιστικής εξέγερσης που κατεστάλη από τις κυβερνητικές δυνάμεις[12]. Λίγους μήνες μετά, κατά τη διάρκεια του τουρκοαρμενικού πολέμου, οι πολυάριθμες και καλύτερα εξοπλισμένες κεμαλικές δυνάμεις κατέλαβαν το Αλεξαντρόπολ[13], το οποίο κράτησαν επί σειρά μηνών μέχρι την απόσυρσή τους μετά από σοβιετικό τελεσίγραφο (ενδιάμεσα είχε πραγματοποιηθεί και σοβιετική εισβολή που είχε οδηγήσει στη διάλυση του αρμενικού κράτους). Κατά την πεντάμηνη κατοχή του Αλεξαντρόπολ από τα τουρκικά στρατεύματα σημειώθηκαν διώξεις και σφαγές σε βάρος του αρμενικού στοιχείου[14]. Η σοβιετική κυριαρχία στην πόλη εδραιώθηκε οριστικά την 29η Νοεμβρίου[15] του 1920.

Το 1924 η πόλη μετονομάστηκε από Αλεξαντροπόλ σε Λενινακάν προς τιμήν του Σοβιετικού ηγέτη Λένιν, που απεβίωσε νωρίτερα το ίδιο έτος. Τον Οκτώβριο του 1926 υπέστη μεγάλες καταστροφές εξαιτίας ισχυρού σεισμού[16], ενώ τις επόμενες δεκαετίες αναδείχτηκε στη δεύτερη μεγαλύτερη βιομηχανική περιοχή της Αρμενίας μετά το Γερεβάν, με ιδιαίτερα ανεπτυγμένους τους τομείς της υφαντουργίας, της βιομηχανίας τροφίμων[17] και της βιομηχανίας κατασκευής μηχανών[15]. Η επέκταση της πόλης κατά τη σοβιετική περίοδο έγινε πάνω σε σχέδια αρχικά του αρχιτέκτονα Αλεξάντερ Ταμανιάν και κατόπιν των Μ. Μασμανιάν, Γ. Ισαμπακιάν κ.ά[15].

Στις 7 Δεκεμβρίου του 1988 η πόλη χτυπήθηκε από νέο καταστροφικό σεισμό[4] που οδήγησε στην ισοπέδωσή της και τον θάνατο χιλιάδων κατοίκων. Το 1990 ανέκτησε την αρχική του ονομασία (Κουμαϊρί) και από το 1992 είναι γνωστό ως Γκιουμρί. Η πόλη διετέλεσε πολιτιστική πρωτεύουσα[18] της Κοινοπολιτείας Ανεξάρτητων Κρατών για το 2013.

Αστικοποίηση Επεξεργασία

Το δημοτικό διαμέρισμα της παλαιάς πόλης, το οποίο οι κάτοικοι ονομάζουν βάσει της αρχικής ονομασίας της πόλεως, Κουμαϊρί, αποτελεί, με τον σημαντικό αριθμό των, χρονολογούμενων από τον 18ο-19ο αιώνα, κτιρίων του μία από τις μοναδικές τοποθεσίες της χώρας, όπου είναι δυνατή η επίσκεψη πόλεως η οποία να αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα της αρχιτεκτονικής της συγκεκριμένης περιόδου[19]. Πρόκειται για μία από τις σπάνιες περιοχές οι οποίες επιβίωσαν των δύο τελευταίων σεισμών. Πράγματι, οι νεότερες συνοικίες, ανεγερθείσες κατά τη διάρκεια της σοβιετικής περιόδου, χρειάστηκε να ανακατασκευαστούν εκ νέου, με νέες πολυκατοικίες, νέα πάρκα και νέους δρόμους. Ωστόσο, λόγω της βραδύτητας των εργασιών, καθώς και της έλλειψης χρημάτων, το κύριο πρόβλημα το οποίο αντιμετωπίζουν οι κάτοικοι του Γκιουμρί παραμένει η έλλειψη στέγης. Το 2006, ο αριθμός των ατόμων τα οποία ζούσαν εντός πρόχειρων καταλυμάτων εκτιμάτο στις 7.000[20].

  •  
    Άποψη κτιρίου του δημοτικού διαμερίσματος της παλαιάς πόλεως.
  •  
    Άποψη του Μουσείου Dzitoghtsyan της εθνικής αρχιτεκτονικής και του αστικού βίου.
  •  
    Άποψη κτιρίου του δημοτικού διαμερίσματος της παλαιάς πόλεως.
  •  
    Άποψη κτιρίου του δημοτικού διαμερίσματος της παλαιάς πόλεως.

Γεωγραφία και κλίμα Επεξεργασία

 
Το Γκιουμρί, με το Όρος Αραγκάτς στο υπόβαθρο

Το Γκιουμρί βρίσκεται στο κεντρικό τμήμα του οροπεδίου Σιράκ, 126 χιλιόμετρα βόρεια[6] της πρωτεύουσας Γερεβάν. Έχει κατά προσέγγιση ύψος 1.550 μέτρων[3] πάνω από τη στάθμη της θάλασσας, ενώ η γραμμή υψηλού υψομέτρου είναι 1.500 μέτρα. Ο ποταμός Αχουριάν περνάει από τα δυτικά προάστια. Το οροπέδιο Σιράκ περιβάλλεται από τα όρη Παμπάκ από τα ανατολικά και την ηφαιστειακή οροσειρά Αραγκάτς από το νότο. Η πόλη Γκιουμρί απέχει 196 χιλιόμετρα από τη Μαύρη Θάλασσα. Οι γύρω περιοχές κοντά στην πόλη είναι πλούσιες σε πωρόλιθο, βασάλτη και άργιλο.

Το Γκιουμρί έχει υγρό ηπειρωτικό κλίμα (Κέππεν Dfb), το οποίο χαρακτηρίζεται από κρύους χειμώνες με χιονοπτώσεις όπου η ελάχιστη θερμοκρασία σε ακραίες περιόδους μπορεί να πέσει στους -41 °C. Από την άλλη πλευρά, το καλοκαίρι στο Γκιουμρί είναι σχετικά ζεστό, με θερμοκρασίες μέχρι 36 °C. Η ετήσια βροχόπτωση είναι κατά μέσο όρο 486 χιλιοστά.

Κλιματικά δεδομένα Gyumri
Μήνας Ιαν Φεβ Μάρ Απρ Μάι Ιούν Ιούλ Αύγ Σεπ Οκτ Νοε Δεκ Έτος
Υψηλότερη Μέγιστη °C (°F) 9.2 13.9 20.6 26.2 29.1 33.1 38.0 36.2 34.0 27.9 20.6 14.0 38
Μέση Μέγιστη °C (°F) −3.7 −1.7 4.1 13.1 18.3 22.4 26.3 26.8 23.1 16.1 8.0 0.0 12,8
Μέση Μηνιαία °C (°F) −9.5 −7.5 −1.5 6.5 11.7 15.6 19.5 19.5 15.0 8.5 1.8 −5.3 6,2
Μέση Ελάχιστη °C (°F) −14.8 −12.9 −6.8 0.4 5.3 8.6 12.7 12.6 7.6 1.5 −3.5 −9.9 0,0
Χαμηλότερη Ελάχιστη °C (°F) −41 −35 −30.1 −16 −7.6 −3.6 1.4 −1.1 −4.1 −14.6 −23.8 −31.2 −41
Υετός mm (ίντσες) 23,7 26,7 28,2 54,5 84,6 73,9 43,2 35,7 26 38,5 28,2 22,8 486
Πηγή: Climatebase.ru[21]

Πολιτισμός Επεξεργασία

 
Άποψη του Θεάτρου Βαρντάν Ατσεμιάν.

Ένα εργαστήριο παραγωγής χειροποίητων κεραμικών και τοιχοταπήτων του Γκιουμρί προσπαθεί να επαναφέρει τις συγκεκριμένες δύο μορφές ποιοτικής τοπικής παραδοσιακής τέχνης[22][23].

Μουσεία Επεξεργασία

Καθώς το Γκιουμρί είναι η γενέτειρα, καθώς και η πόλη όπου έζησε ο ποιητής Χοβχαννές Σιράζ, είναι επόμενο να φιλοξενεί μουσείο εντός της πρώην κατοικίας του τελευταίου. Έτερη κατοικία-μουσείο είναι εκείνο ενός άλλου ποιητή, συγχρόνου του Σιράζ, του Αβετίκ Ισαακιάν. Οι συγκεκριμένες δύο κατοικίες, πέραν της ζωντανής μαρτυρίας που αποτελούν για την ιδιαιτέρως πλούσια πολιτισμική ζωή των τελών του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα, αποτελούν, επίσης, χαρακτηριστικά παραδείγματα της αρχιτεκτονικής της συγκεκριμένης περιόδου[19].

Ιδρυθέν το 1997, το Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης του Γκιουμρί (Gyumri Centre of Contemporary Art (GCCA)) προσπαθεί να παρουσιάσει έργα, καθώς και καλλιτεχνικές παραστάσεις Αρμενίων και διεθνών καλλιτεχνών. Από την ημερομηνία της ιδρύσεώς του, αποτελεί τον μοναδικό οργανισμό ολόκληρης της ΚΑΚ ο οποίος έχει προχωρήσει στην διοργάνωση διεθνών μπιενάλε σύγχρονης τέχνης (η πρώτη εξ'αυτών έλαβε χώρα το 1998) παρομοίου μεγέθους[24].

Αθλητισμός Επεξεργασία

Η πόλη του Γκιουμρί διαθέτει ποδοσφαιρικό σύλλογο, την Σιράκ ΦΚ, ιδρυθείσα το 1958, περίοδο κατά τη διάρκεια της οποίας η πόλη ονομαζόταν, ακόμη, Λενινακάν. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1970, έλαβε την ονομασία «Ολίμπια Λενινακάν», την οποία και διατήρησε έως το 1991 και την πτώση του κομμουνιστικού καθεστώτος. Έκτοτε, ο σύλλογος, η ιδιοκτησία του οποίου, έως τότε, ανήκε στο Κράτος, χρηματοδοτείται μέσω ιδιωτικών κεφαλαίων ποδοσφαιρόφιλων[25].

Η έδρα του συλλόγου, το Δημοτικό Στάδιο του Γκιουμρί, ανεγερθέν το 1924, είναι χωρητικότητας της τάξεως των 4.500 θεατών[25].

Εικόνες Επεξεργασία

  •  
    Το δημαρχείο της πόλης στην πλατεία Βαρτανάντς.
  •  
    Ο ναός του Αγίου Γρηγορίου.
  •  
    Το άγαλμα της Μητέρας Αρμενίας.
  •  
    Κτίριο στην πλατεία Ανεξαρτησίας.
  •  
    Δρόμος του Γκιουμρί.

Δείτε επίσης Επεξεργασία

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. ↑ armstat.am/file/doc/99485583.pdf.
  2. ↑ (Αγγλικά) ArmStat, Marzes of the Republic of Armenia in figures, 2008, «RA Shirak Marz» (PDF). 2008. Ανακτήθηκε στις 22 Οκτωβρίου 2009. 
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 «Gyumri History». gyumri.am (στα Αγγλικά). Gyumri - CIS Cultural Capital. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Δεκεμβρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 26 Δεκεμβρίου 2018. 
  4. ↑ 4,0 4,1 Shagoyan, Gayane. «Anthropological Notes on a City that Survived an Earthquake. Summary». soclabo.org (στα Αγγλικά). Laboratorium. Russian Review of Social Research. Ανακτήθηκε στις 26 Δεκεμβρίου 2018. 
  5. ↑ Payaslian, Simon (2011). The Political Economy of Human Rights in Armenia. Authoritarianism and Democracy in a Former Soviet Republic. London/New York: I.B. Tauris. σελ. 69. 
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Adalian, Rouben Paul (2010). Historical Dictionary of Armenia (β΄ έκδοση). Scarecrow Press. σελ. 352. 
  7. ↑ Προέρχονταν κυρίως από τις περιοχές του Καρς και του Ερζερούμ (βλ. Adalian, 2010, σελ. 352).
  8. ↑ Αποστολίδης, Αρά. «Αύρα του 19ου αιώνα στο Γκιουμρί». armenika.gr. Αρμενικά. Ανακτήθηκε στις 27 Οκτωβρίου 2018. 
  9. ↑ Adalian (2010). σελ. lii.
  10. ↑ Payaslian, Simon (2007). The History of Armenia. From the Origins to the Present. New York: Palgrave McMillan. σελ. 122. 
  11. ↑ Payaslian (2007). σελ. 145.
  12. ↑ Shakarian, Pietro A. (19 Δεκεμβρίου 2017). «The Forgotten Revolution. The May Uprising of 1920 in Armenia». u.osu.edu (στα Αγγλικά). The Ohio State University. Slavic and East European Journal. Ανακτήθηκε στις 29 Δεκεμβρίου 2018. 
  13. ↑ Αγτζίδης, Βλάσης (1992). «Το κίνημα ανεξαρτησίας του Πόντου και οι αυτόνομες ελληνικές περιοχές στη Σοβιετική Ένωση του Μεσοπολέμου». Δελτίο Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών (Αθήνα: Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών) 9: 177. http://epublishing.ekt.gr/el/11921/%CE%94%CE%B5%CE%BB%CF%84%CE%AF%CE%BF-%CE%9A%CE%AD%CE%BD%CF%84%CF%81%CE%BF%CF%85-%CE%9C%CE%B9%CE%BA%CF%81%CE%B1%CF%83%CE%B9%CE%B1%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8E%CE%BD-%CE%A3%CF%80%CE%BF%CF%85%CE%B4%CF%8E%CE%BD/12087. 
  14. ↑ Dadrian, Vahakn N. (2003) [1995]. The History of the Armenian Genocide. Ethnic Conflict from the Balkans to Anatolia to the Caucasus (έκτη έκδοση). New York/Oxford: Berghahn Books. σελ. 360-363. 
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια. 19ος. Αθήνα: Ακάδημος. 1980. σελ. 401-402. 
  16. ↑ Σύγχρονος Εγκυκλοπαιδεία Ελευθερουδάκη. 2ος (πέμπτη έκδοση). Αθήναι: Εγκυκλοπαιδικαί Εκδόσεις Ν. Νίκας και ΣΙΑ Ε.Ε. 1964. σελ. 763. 
  17. ↑ Σύγχρονος Εγκυκλοπαιδεία Ελευθερουδάκη. 14ος (πέμπτη έκδοση). 1964, σελ. 918.
  18. ↑ «Gyumri CIS Cultural Capital 2013». gyumri.am (στα Αγγλικά). Gyumri - CIS Cultural Capital. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Ιανουαρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 29 Δεκεμβρίου 2018. 
  19. ↑ 19,0 19,1 (Αγγλικά) «Sights of Gyumri». www.gyumri.am/. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Φεβρουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 23 Φεβρουαρίου 2012. 
  20. ↑ Dédéyan 2007, σελ. 733
  21. ↑ «Climatebase: Gyumri, Armenia». Climatebase. 2014. Ανακτήθηκε στις 1 Δεκεμβρίου 2014. 
  22. ↑ http://mondesetmerveilles.centerblog.net/1223-les-ceramiques-de-gumri
  23. ↑ http://varoujan.blogspot.com/2014/10/un-atelier-de-ceramique-gyumri.html
  24. ↑ (Αγγλικά) «Παρουσίαση του μουσείου στην ιστοσελίδα της διεθνούς μπιενάλε σύγχρονης τέχνης του Γκιουμρί». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Ιουλίου 2009. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2008. 
  25. ↑ 25,0 25,1 (Αρμενικά) «Η ιστορία του συλλόγου στην επίσημη ιστοσελίδα». Ανακτήθηκε στις 8 Οκτωβρίου 2008. [νεκρός σύνδεσμος]

Πηγές Επεξεργασία

Εξωτερικός Σύνδεσμος Επεξεργασία

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Γκιουμρί&oldid=10224846"