Ανάκτορο Πετρά

Πετράς
Είδος	αρχαιολογική θέση
Γεωγραφικές συντεταγμένες	35°11′51″N 26°6′54″E
Διοικητική υπαγωγή	Δήμος Σητείας
Τοποθεσία	Κρήτη
Χώρα	Ελλάδα
Προστασία	αρχαιολογικός χώρος στην Ελλάδα
	Πολυμέσα
	δεδομένα (π)

Συντεταγμένες: 35°11′50.5″N 26°6′53.7″E / 35.197361°N 26.114917°E / 35.197361; 26.114917

Το ανάκτορο του Πετρά είναι μινωικό ανάκτορο κοντά στις βόρειες ακτές της ανατολικής Κρήτης, κοντά στη Σητεία.

Τοποθεσία Επεξεργασία

Ο αρχαιολογικός χώρος Πετρά βρίσκεται περίπου 1,5 χιλιόμετρο νοτιοανατολικά του κέντρου της Σητείας και 400 Μέτρα νότια του όρμου της Σητείας στη βόρεια ακτή της Κρήτης, στο Αιγαίο Πέλαγος. Το ανάκτορο και τα γύρω κτίρια ανασκάφηκαν από το 1985 υπό τη διεύθυνση της Μεταξίας Τσιποπούλου και είναι ανοιχτά στο κοινό από το 2006. Στην είσοδο του αρχαιολογικού χώρου βρίσκεται ένας βενετσιάνικος πύργος του τέλους του 16ου αιώνα ή των αρχων του 17ου αιώνα.

Η Παραλιακή πεδιάδα μπροστά από τη Σητεία

Το ανάκτορο είναι κτισμένο σε λόφο ύψους περίπου 40 μέτρων, ο οποίος δεσπόζει στην παραλιακή πεδιάδα πιο νότια, την οποία αρδεύει ο ποταμός Παντέλης και μερικά ρέματα. Ερείπια οικισμών έχουν επίσης ανακαλυφθεί στους λόφους στα βορειοανατολικά, νοτιοανατολικά και νότια του λόφου του ανακτόρου. Τη στιγμή που υπήρχε το μινωικό παλάτι, η στάθμη του νερού του Αιγαίου έφτανε στους πρόποδες των λόφων, μεταξύ των οποίων βρισκόταν δύο ασφαλή αγκυροβόλια. Στην ενδοχώρα υπήρχαν μερικά μεγαλύτερα κτίρια που ονομάζονταν "Μινωικές βίλες", όπως στην Κληματαριά, την Αχλαδιά, τη Ζου και τον Άγιο Γεώργιο, καθώς και τα μινωικά ιερά κορυφής του Πισκοκέφαλου και του Πρινιά .

Ιστορία Επεξεργασία

Προανακτορική περίοδος Επεξεργασία

Ήδη από την Χαλκολιθική εποχή (4500-3200 π.Χ.) υπήρχε στα βορειοανατολικά του ανακτορικού λόφου, γνωστός ως Κεφάλα, ένας καλά οργανωμένος, ακμάζων οικισμός. Σε υψόμετρο περίπου 65 βρέθηκαν απομεινάρια οικισμού από δύο στρωματογραφικές φάσεις, η πρώτη από τη μετάβαση του τέλους της Νεολιθικής στην πρώιμη Εποχή του Χαλκού, που αποτελείται από 3 με 4 κτίρια μερικώς συντηρημένα με καμπύλους τοίχους και τεχνητές κοιλότητες στο υπόστρωμα, και η δεύτερη από την αρχή της πρώιμης μινωικής περιόδου (ΠM I) με κτίρια με ορθογώνια τοιχώματα που σχημάτισαν μια σειρά από ορθογώνια δωμάτια με παγκάκια και πλατφόρμες. Επιπλέον, υπήρχαν ενδείξεις επεξεργασίας χαλκού, τα παλαιότερα δείγματα αυτής της δραστηριότητας στην Κρήτη, καθώς και ένας μεγάλος αριθμός λεπίδων και άλλων εργαλείων από οψιδιανό, που δείχνουν την επεξεργασία του ηφαιστειακού υαλώδους πετρώματος. Μια προκαταρκτική εξέταση των κεραμικών θραυσμάτων που συλλέχθηκαν στο χώρο δείχνουν πιθανές συνδέσεις με τα νότια Δωδεκάνησα . Στον βορειοανατολικό λόφο υπήρχε επίσης ένα προ- και παλιόανακτορικό νεκροταφείο, ένας τόπος ταφής από τις πρώιμες έως τις μέσες μινωικές φάσεις ΠM Ιστο MM ΙΑ, συμπεριλαμβανομένων κοσμημάτων, σφραγίδων και κεραμικών κυκλαδίτικου τύπου, παρόμοια με εκείνα της Αγίας Φωτίας και ο υστερομινωικός οικισμός από την ΥΜ III Γ.

Δυτικά του τομέα III

Ο πρώτος οικισμός του λόφου στον οποίο χτίστηκε αργότερα το ανάκτορο Πετρά χρονολογείται στην πρώιμη Μινωική φάση ΠM II, από την οποία προέρχονται διάφορα ευρήματα από στρωματογραφικές τάφρους κάτω από το παλάτι. Στο βόρειο άκρο του οροπεδίου υπάρχει ένα ολόκληρο σπίτι από την ΠM II με δύο δωμάτια και ένα παράσπιτο. Το δάπεδο ήταν κατασκευασμένο από κόκκινο σοβά καλής ποιότητας. Ένα από τα δωμάτια περιείχε εστία λαξευμένη στο πάτωμα. Αρκετές κοιλότητες που μοιάζουν με λεκάνες στο υπόστρωμα στα ανατολικά και βορειοανατολικά του οροπεδίου δείχνουν βιομηχανική δραστηριότητα που σχετίζεται με το νερό. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει βιοτεχνία για την παραγωγή προφύρας η οποία χρονολογείται στην ΠΜ ΙΙ έως III, που βρίσκεται στα δυτικά του τομέα III. Στο τέλος της προ-ανακτορικής περιόδου στη ΜΜ Ι Β ένα ή περισσότερα κτίρια βρισκόταν στο έδαφος του ανακτόρου έχουν τον ίδιο προσανατολισμό με την μεταγενέστερη κατασκευή. Ισοπεδώθηκαν ώστε να κατασκευαστεί το ανάκτορο. Μερικά ερείπια των τοίχων και των δαπέδων αυτών των κτιρίων, που σχετίζονται με κεραμικά ευρήματα, συμπεριλαμβανομένων καμαραϊκων αγγείων, έχουν ανασκαφεί κάτω από τη δυτική πτέρυγα του ανακτόρου.

Παλαιοανακτορική περίοδος Επεξεργασία

Σκεπαστή κεντρική αυλή

Το Παλάτι του Πετρά χτίστηκε στη Μεσομινωική περίοδο, αρχίζοντας από την ΜΜ ΙΙ Α (1900-1800 π.Χ.), λίγο αργότερα από τα πολύ μεγαλύτερα μινωικά ανάκτορα στην κεντρική Κρήτη. Με έκταση 2500 m² ήταν κτίριο με τουλάχιστον δύο ορόφους, χτισμένο σε διάφορα σημεία χρησιμοποιώντας τοιχοποιία . Από τα τακτικά κομμένα τεμάχια, 29 είχαν χαραγμένους χαρακτήρες, παρόμοιοι με τις σφραγίδες στα τούβλα, κυρίως διπλούς πέλεκεις, αστέρια ή κλαδιά. Σκάλες πλάτους 4,2 μέτρων συνέδεαν τις αποθήκες που χτίστηκαν αργότερα στο κάτω επίπεδο με τη διαστάσεων 17,6 × 7,6 μέτρων κεντρική αυλή με θέα από νοτιοανατολικά έως βορειοδυτικά. Η τελευταία είχε καλά συντηρημένο δάπεδο από γύψο με ενσωματωμένο σύστημα αποστράγγισης. Στη βορειοδυτική γωνία της βρίσκεται ένα τετράγωνο δωμάτιο με είσοδο στα δυτικά. Για την προστασία των κατασκευών, οι σκάλες και η κεντρική αυλή καλύφθηκαν με χαλίκι μετά τις ανασκαφές.

Τοίχος συγκράτησης

Όταν χτίστηκε το παλάτι στη MM ΙΙ Α, ένας τοίχος συγκράτησης χτίστηκε στη βόρεια πλευρά του με μια τεράστια προεξοχή σαν πύργο προς τη θάλασσα. Το αν αυτό χρησιμοποιήθηκε για την παρακολούθηση της εισόδου στο λιμάνι δεν μπορεί πλέον να τεκμηριωθεί. Ταυτόχρονα, χτίστηκε ένα τείχος με πύργους στην ακτή, στους πρόποδες του λόφου. Χρησιμοποιήθηκε πιθανώς για άμυνα και είναι μοναδικό στην Κρήτη λόγω των διαστάσεών του.

Πινακίδα σε Γραμμική Α από τον Πετρά

Η περιοχή λατρείας βρισκόταν στα νοτιοδυτικά του κτιρίου του παλατιού. Ο νότιος τοίχος του ήταν επενδεδυμένος με κάθετες πλάκες (ορθοστάτες) και στην κεντρική περιοχή έχει επιχρησμένα έδρανα μήκους 4 μέτρων. Υπήρχε ένα ιερογλυφικό αρχείο στο δυτικό τμήμα του ανακτόρου. Βρισκόταν σε ένα δωμάτιο στον επάνω όροφο, προσβάσιμο από σκάλες, πάνω από μια πύλη. Όταν το παλάτι καταστράφηκε για πρώτη φορά, το περιεχόμενο έπεσε στην περιοχή της πύλης, η οποία δεν εκκαθαρίστηκε αργότερα και παρέμεινε μπλοκαρισμένη. Τα πήλινα δισκία με κρητικά ιερογλυφικά, περισσότερες από 40 σφραγίδες, χάλκινο στυλό, που πιθανότατα είχε ξύλινη λαβή, καθώς και διάφορα μπολ και ποτήρια. Αρκετά από τα πήλινα δισκία επισημάνθηκαν ελλιπώς. Το ιερογλυφικό αρχείο του Πετρά θεωρείται το καλύτερα διατηρημένο στη Μινωική Κρήτη.

Νεοανακτορική περίοδος Επεξεργασία

Βόρειες αποθήκες

Γύρω στο 1700 π.Χ., κατά τη φάση ΜΜ ΙΙ Β στην αρχή της νεοανακτορικής περιόδου, το πρώτο κτίριο του παλατιού καταστράφηκε από πυρκαγιά, πιθανώς μετά από σεισμό. Στα τέλη της Μινωικής περιόδου ΥΜ 1 Α (1600-1480 π.Χ.), έγιναν αλλαγές και προσθήκες στην ανακατασκευή του κτιρίου. Στην περιοχή λατρείας, για παράδειγμα, το κεντρικό δωμάτιο με τον πάγκο χωρίστηκε από δύο τοίχους και γεμίστηκε. Το τετράγωνο δωμάτιο στα δυτικά όπου βρέθηκαν 600 θραύσματα γύψου με νωπογραφίες, συνέχισαν να χρησιμοποιούνται ως τόπος λατρείας. Το επιμήκες δωμάτιο στα ανατολικά συνδέθηκε με την κεντρική αυλή. Οι βόρειες αποθήκες χτίστηκαν βόρεια κάτω από την κεντρική αυλή. Είχαν τουλάχιστον δύο ορόφους, οι οποίοι συνδέονταν μεταξύ τους με σκάλα. Η οροφή στηριζόταν από τεράστιους στύλους από ξεστούς λίθους και περιείχε 36 μεγάλους πίθους, μερικοί από τους οποίους ήταν ενσωματωμένοι σε κυκλικές κοιλότητες. Το νότιο τείχος των αποθηκών έχει ύψος 1,80 μέτρα.

Ο οικισμός γύρω από το παλάτι κτίστηκε πιθανότατα κυρίως κατά την νεοανακτορική περίοδο. Αυτό αποδεικνύεται από τα τοιχώματα θεμελίωσης μιας ορθογώνιας προεξοχής που μοιάζει με πύργο, η οποία ανακαλύφθηκε κατά τη διάρκεια ανασκαφικών εργασιών κατά τη διάρκεια της κατασκευής του μονοπατιού για επιθεώρηση κοντά στην είσοδο του χώρου ανασκαφής, σχεδόν στους πρόποδες του λόφου. Υπήρχαν επίσης αποσπασματικά ερείπια σπιτιών στην περιοχή.

Οικία I.1

Πέτρινο πατητήρι

Από την είσοδο μέχρι τα ερείπια του παλατιού, φαίνονται οι τοίχοι δύο μεγαλύτερων σπιτιών. Η οικία I.1 στο ανατολικό τμήμα του τομέα III ήταν ένα διώροφο κτίριο σε μια επιφάνεια ορόφου 240 m². Κτίστηκε στην υστερομινωική φάση Ι Α (1600-1450 π.Χ.). Το ισόγειο αποτελείται από δύο αποθήκες, μια κουζίνα, ένα δωμάτιο με πέτρινο πατητήρι και ένα δωμάτιο με αποθηκευτικά δοχεία. Όταν το κτίριο καταστράφηκε στο τέλος της ΥΜ Ι, πιθανώς ως αποτέλεσμα σεισμού, τμήματα του επάνω ορόφου έπεσαν στο ισόγειο, από το οποίο συνήχθη το συμπέρασμα ότι τα σαλόνια, η τραπεζαρία και οι βεράντες καθώς και ένας αργαλειός ήταν στον επάνω όροφο. Από τα κεραμικά ευρήματα, 56 % από αυτά του επάνω ορόφου, μόνο περίπου το ένα τρίτο κατασκευάστηκε από τον κιτρινωπό πηλό της περιοχής Πετρά, ενώ το μεγαλύτερο μέρος προήλθε από τον Ρουσόλακκο (Παλαίκαστρο), όπου χρησιμοποιήθηκε περισσότερο πορτοκαλί πηλό. Το σπίτι είχε μια ανατολική και μια δυτική είσοδο, με έναν ασφαλτοστρωμένο δρόμο που ξεκινά νότια του τελευταίου, ο οποίος πιθανότατα οδηγούσε στο παλάτι.

Οικία II.1

Η οικία II.1 της νεοανακτορικής περιόδου κτίστηκε το 1650–1500 π.Χ. και ήταν σε χρήση μέχρι τα τέλη της Μινωικής περιόδου ΥΜΙΒ. Αυτό το διώροφο κτίριο εμβαδού πάνω από 200 τετραγωνικά μέτρα έχει μια αίθουσα με καλοδιατηρημένο δάπεδο από γύψο, μια σκάλα σκαλισμένη εν μέρει στον βράχο στον επάνω όροφο και μια πρόσοψη από ξεστούς λίθους. Ο επάνω όροφος, όπου έχουν βρεθεί κεραμικά καλής ποιότητας, πέτρινα αγγεία και άλλα αντικείμενα, όπως στην οικία I.1, χρησιμοποιήθηκε για οικιακούς σκοπούς, ενώ στο ισόγειο γινόταν παραγωγή και βαφή υφασμάτων. Διάφορα έγγραφα σε γραμμικό Α από το κτίριο υποδηλώνουν ότι η παραγωγή εξαρτάται από το παλάτι. Γραμμικά γραπτά χρονολογούνται από την ΥΜΙΒ και προέρχονται επίσης από την περιοχή των αποθηκών του ανακτόρου, όπου βρέθηκαν δύο αντίστοιχες πλάκες. Δεν είναι γνωστό αν υπήρχε αντίστοιχο αρχείο Γραμμικής Α στον Πετρά. Μετά από αρκετές καταστροφές του παλατιού την ΥΜΙΑ, πιθανώς λόγω φυσικών αιτίων, ήταν στη φάση ΥΜΙΒ η αποθήκη διευρύνθηκε και η κεντρική αυλή στην ανατολική πλευρά μίκρηνε με την προσθήκη στοάς 4,8 μέτρων.

Το τελευταίο ανακτορικό κτίριο του Πετρά καταστράφηκε την ΥΜΙΒ από πυρκαγιά που οδήγησε στην κατάρρευση του επάνω ορόφου και τα συντρίμμια κάλυψαν την κεντρική αυλή. Υπάρχουν σημάδια κατοίκησης στην περιοχή του παλατιού καθώς και στις πλαγιές του λόφου σε μικρή κλίμακα στην ΥΜΙΙΙΑ (1400--1300 π.Χ.). Κατά τη βυζαντινή περίοδο, και συγκεκριμένα τον 12ο αιώνα, ο λόφος του παλατιού χρησίμευε ως νεκροταφείο, και τα μινωικά στρώματα δεν διαταράχθηκαν.