Βικιπαίδεια

Ανθολογία του Κεφαλά

Ανθολογία του Κεφαλά ονομάζεται από τους ερευνητές η ανθολογία επιγραμμάτων που γράφτηκε πιθανότατα κοντά στο 900 μ.Χ. στην Βυζαντινή Αυτοκρατορία, στην οποία βασίστηκαν η Παλατινή και η Ανθολογία του Πλανούδη.[1][2] Το όνομά της το οφείλει στον Κωνσταντίνο τον Κεφαλά, ο οποίος αναφέρεται σε αρκετές περιπτώσεις από την Παλατινή Ανθολογία ως ο συντάκτης του βιβλίου στο οποίο είχε βασιστεί το κείμενο της Ανθολογίας. Το περιεχόμενό της θεωρείται ότι είναι τα βιβλία IV-VII και IX-XV της Παλατινής Ανθολογίας. Η ίδια η Ανθολογία του Κεφαλά δεν έχει διασωθεί, αλλά αρκετές αναφορές σε αυτήν υπάρχουν στο λεξικό Σούδα που είχε επίσης γραφεί τον 10ο αιώνα με την ένδειξη «εν Επιγράμμασιν».[3] Τα ποιήματα και επιγράμματα από την Ανθολογία του Κεφαλά όπως διασώθηκαν στην Παλατινή και στην ανθολογία του Πλανούδη είναι η βάση της αποκαλούμενης Ελληνικής Ανθολογίας.

Το περιεχόμενο της Ανθολογίας του Κεφαλά Επεξεργασία

Δεδομένου ότι η Ανθολογία του Κεφαλά έχει χαθεί, οι πληροφορίες που έχουμε για το περιεχόμενό της είναι εκτιμήσεις των ερευνητών που έχουν ασχοληθεί με το θέμα. Συγκεκριμένα, εκτιμάται ότι την Ανθολογία αποτελούσαν τα παρακάτω κεφάλαια (βιβλία) που βρίσκουμε στην Παλατινή Ανθολογία - όχι απαραίτητα με τη σειρά που αναφέρονται εδώ (η σειρά εδώ είναι αυτή της Παλατινής Ανθολογίας):

  1. (Βιβλίο IV της Παλατινής) Προοίμια των ανθολογιών: Στέφανος του Μελέαγρου και Στέφανος του Φιλίππου του Θεσσαλονικέως, και του Κύκλου των νέων επιγραμμάτων του Αγαθία
  2. (Βιβλίο V της Παλατινής) Ερωτικά επιγράμματα
  3. (Βιβλίο VI της Παλατινής) Αναθηματικά επιγράμματα
  4. (Βιβλίο VII της Παλατινής) Επιτύμβια επιγράμματα
  5. (Βιβλίο IX της Παλατινής) Επιδεικτικά επιγράμματα
  6. (Βιβλίο X της Παλατινής) Προτρεπτικά επιγράμματα
  7. (Βιβλίο XI της Παλατινής) Συμποτικά και σκωπτικά επιγράμματα
  8. (Βιβλίο XII της Παλατινής) Μούσα Παιδική του Στράτωνα
  9. (Βιβλίο XIII της Παλατινής) Επιγράμματα διαφόρων μέτρων
  10. (Βιβλίο XIV της Παλατινής) Επιγράμματα με προβλήματα, αινίγματα και χρησμούς
  11. (Βιβλίο XV της Παλατινής) Σύμμικτα επιγράμματα

Εκτιμάται ότι δεν ήταν μέρος της Ανθολογίας του Κεφαλά τα βιβλία της Παλατινής Ανθολογίας: Ι (Χριστιανικά), ΙΙ (Έκφρασις Χριστοδώρου), ΙΙΙ (Κυζικηνά), VIIΙ (του Γρηγορίου του Ναζιανζηνού) ακόμη και αν κάποιο ή κάποια από αυτά είχε θέση Παραρτήματος σε αυτή την Ανθολογία.

Οι μελετητές εκτιμούν ότι οι γραφείς της Παλατινής Ανθολογίας είχαν στη διάθεσή τους είτε πιστό/ά αντίγραφο/α ή το ίδιο το βιβλίο του Κεφαλά καθώς και ότι το μεγαλύτερο μέρος του κειμένου είναι πιστό αντίγραφο της Ανθολογίας του Κεφαλά. Θεωρείται ότι η Ανθολογία του Κεφαλά περιείχε τα βιβλία: IV-VII και IX-XV. Από τα υπόλοιπα βιβλία, ίσως το βιβλίο Ι ήταν προοίμιο και παράρτημα τα βιβλία ΙΙ και ΙΙΙ, αλλά η έλλειψη σχολίων από τον Σχολιαστή της Παλατινής Ανθολογίας σε αυτά τα βιβλία και στο βιβλίο VIII (το βιβλίο με τα επιγράμματα του Γρηγορίου του Ναζιανζηνού) δείχνει ότι τα βιβλία αυτά δεν ήταν (ή αν κάποια ήταν παραρτήματα δεν θεωρούνταν) μέρος της Ανθολογίας του Κεφαλά [4]

Η Ανθολογία του Κεφαλά και η Παλατινή Ανθολογία Επεξεργασία

Το «βιβλίο του Μιχαήλ» Επεξεργασία

Στα κείμενα των σχολίων της Παλατινής Ανθολογίας φαίνεται ότι μέρος της αντιγράφηκε από το βιβλίο του Μιχαήλ (πιθανότατα του Μιχαήλ του Χαρτοφύλακα) από τον ίδιο τον Μιχαήλ και το οποίο βιβλίο ήταν πιστό αντίγραφο ή το πρωτότυπο βιβλίο επιγραμμάτων Κεφαλά.[4] Το βιβλίο του Μιχαήλ δεν έχει σωθεί.

Αναφορές στον Κεφαλά στην Παλατινή Ανθολογία Επεξεργασία

Ο Κεφαλάς και το έργο του αναφέρεται μόνο στο χειρόγραφο της Παλατινής Ανθολογίας, στα σχόλια των περιθωρίων του βιβλίου.[5]

Κάποιες από τις αναφορές στο MS. Palatinus gr. 23 (στο τμήμα της Ανθολογίας που βρίσκεται στην Βιβλιοθήκη της Χαϊδελβέργης - το άλλο είναι στο Παρίσι:Par. Suppl. gr. 384) είναι οι ακόλουθες:

  • Στη σελίδα 81 του χειρογράφου, δίπλα στο Προοίμιο της Ανθολογίας του Μελεάγρου [3], αναφέρεται ότι ο Κεφαλάς διαχώρισε τα ποιήματα της Ανθολογίας του Μελεάγρου σε διάφορα θέματα[note 1]
  • Στη σελίδα 207 του Παλατινού χειρογράφου, δίπλα στην αρχή του Βιβλίου VII που περιέχει τα Επιτύμβια επιγράμματα [4], αναφέρεται ότι εκεί είναι η «αρχή των επιτυμβίων ων σχεδίασεν ο κύριος Κωνσταντίνος ο Κεφαλάς ο μακάριος και αείμνηστος και τριπόθητος άνθρωπος»[note 2]
  • Στη σελίδα 273 του χειρογράφου της Παλατινής Ανθολογίας, πάνω-πάνω [5] αναφέρεται ότι «μέχρις εδώ έγινε αντιπαραβολή με το (βιβλίο) του κυρίου Μιχαήλ και διορθώθηκαν μερικά (σφάλματα) παρόλο που και εκείνο (το βιβλίο του Μιχαήλ) είχε επίσης σφάλματα»[note 3]
  • Στην ίδια σελίδα 273, στο δεξί περιθώρια, πάνω, αναγράφεται ότι το παρακείμενο ποίημα του Αλκαίου του Μυτιληναίου προβλήθηκε από τον Κεφαλά στη Σχολή της Νέας Εκκλησίας (στην Κωνσταντινούπολη) επί του Γρηγορίου του Μαγίστορος[note 4]
  • Επίσης στην ίδια σελίδα 273 του χειρογράφου της Παλατινής Ανθολογίας, κάτω δεξιά [6] αναφέρεται ότι μέχρι εκεί, αυτά που έγραψε ο Μιχαήλ, περιείχαν επιγράμματα που αντέγραψε με το ίδιο του το χέρι από τη βίβλο του Κεφαλά[note 5]

Η Ανθολογία του Κεφαλά και η Ανθολογία του Πλανούδη Επεξεργασία

Οι μελετητές θεωρούν ότι ο Πλανούδης, ενώ βασίστηκε στην Ανθολογία του Κεφαλά, δεν είχε στη διάθεσή του ούτε το πρωτότυπο, ούτε κάποιο πιστό αντίγραφο, αλλά ούτε και την Παλατινή Ανθολογία ή αντίγραφό της. Θεωρούν ότι είχε άλλο ή άλλα αντίγραφα, που δεν ήταν τόσο καλής ποιότητας ή είχαν ελλείψεις (μέρος του περιεχομένου τους είχε χαθεί).

Αντίγραφα της Ανθολογίας του Κεφαλά Επεξεργασία

Από τους μελετητές αναφέρεται η ύπαρξη τουλάχιστον πέντε ή και έξη αντιγράφων της Ανθολογίας του Κεφαλά[12]:

  • Αντίγραφο που χρησιμοποίησε ο γραφέας Α της Παλατινής Ανθολογίας
  • Αντίγραφο που χρησιμοποίησε ο γραφέας J της Παλατινής Ανθολογίας
  • Αντίγραφο που χρησιμοποίησε ο διορθωτής C της Παλατινής Ανθολογίας (σίγουρα διαφορετικό από του Α και του J, το «βιβλίο του Μιχαήλ» για το οποίο αναφέρεται ότι ο ίδιος ο Μιχαήλ είχε αντιγράψει από τη βίβλο του Κεφαλά[13])
  • Αντίγραφο του Μάξιμου Πλανούδη από το οποίο έγραψε το χειρόγραφο PlA (folios 2-76) της Ανθολογίας του (Ανθολογία του Πλανούδη)
  • Αντίγραφο του Μάξιμου Πλανούδη από το οποίο έγραψε το χειρόγραφο PlB (folios 81-100) της Ανθολογίας του (ο ίδιος αναφέρει ρητά ότι χρησιμοποίησε διαφορετικά αντίγραφα)[12]
  • Πιθανώς ο γραφέας Β της Παλατινής Ανθολογίας είχε επίσης διαφορετικό αντίγραφο

Σημειώσεις: Τα κείμενα των αναφορών στον Κεφάλα Επεξεργασία

  1. ↑ Σελ. 81 του χειρογράφου της Παλατινής Ανθολογίας (σε απόδοση): Αυτός ο Μελέαγρος ήταν Φοίνικας από την Παλαιστίνη ο οποίος συνέθεσε αυτό τον στέφανο επιγραμμάτων τον οποίο συνέταξε «κατά στοιχείο» (αλφαβητικά) αλλά ο Κωνσταντίνος ο επονομαζόμενος Κεφαλάς τα τακτοποίησε διαχωρίζοντάς τα σε διάφορα θέματα, δηλαδή ερωτικά, & αναθεματικά & επιτύμβια & επιδεικτικά όπως έβαλε σε τάξη στο παρόν έγγραφο (Κείμενο με απόδοση του πρωτότυπου: «Ούτος ο Μελέαγρος Φοίνιξ ήν τ' από Παλαιστίνη πολ εποίησεν δε τον θαυμάσιο τουτονί των τ' επιγραμμάτ(ων) στέφανον συνέταξεν δε αυτ κατά στοιχείο αλλά Κωνσταντ(ίνος) ο επονομαζόμε(νος) Κεφαλάς συνέχεεν αυτ δφωρίσας <διαχωρίσας> εις κεφαλίδας διφ <διάφορας> ήγουν ερωτικά ϊδιως & αναθεματ(ικά) & επιτύμβια & επιδεικτικά: ως νυν υποτέτακτε εν τω παρόντι πτυκτίωι)»[6]
  2. ↑ «αρχή των επιτυμβίων ων σχεδίασεν ο κύριος Κωνσταντίνος ο Κεφαλάς ο μακάριος και αείμνηστος και τριπόθητος άνθρωπος»[7]
  3. ↑ Anthl. Pal. 326: «έως ώδε αντιβληθ προς το αντίβολιν του κυρού μιχαήλ και διωρθώθη τινά πλην ότι κακείνο σφάλματα είχεν»[8]
  4. ↑ Anthl. Pal. σελ. 272 «Τούτο το επίγραμμα ο Κεφαλάς προεβάλετο εν τηι σχολήι της νέας εκκλησίας επί του μακαρίου γρηγορίου του μαγίστορος»[9]
  5. ↑ Anthl. Pal. 7.432: «έως ώδε τα του κυρίου Μιχαήλ(ου) του Μακαρίου περιείχον επιγράμματα άτινα ιδιοχείρως αυτός έγραψεν εκ της βίβλου του Κεφαλά...»[10][11]

Δείτε επίσης Επεξεργασία

Αναφορές Επεξεργασία

  1. ↑ Collected papers (1962-1999), by Leonardo Tarán, Plato's alleged epitaph, σελ. 51, Leiden, Boston, Koeln, Brill, 2001, ISBN 90-04-12304-0 «It is well known that for the classical epigrams the Palatine Anthology and Planudes utlimately depend on Cephalas anthology» (ref to Gow-Page, Hellenistic epigrams I, Cambridge 1965, xiv-xviii and Cameron) και σελ. 54 «It is a well established hypothesis that the Palatine Anthology, E, Plan.a and Plan.b all go back ultimately to Cephalas Anthology, compiled circa A.D.900
  2. ↑ The Anthology of Cephalas, Marc Lauxtermann / Amsterdam, Byzantinische Sprachkunst, Ed. Martin Hinterberger, Elisabeth Schiffer, Εκδ. Walter de Gruyter GmbH, Berlin, 2007, ISBN 978-3-11-019501-9, σελ 194 - 208
  3. ↑ Suda on Line Αρχειοθετήθηκε 2007-03-06 στο Wayback Machine.: π.χ.: Αβρόμιος: χωρὶς οἴνου. ἢν ὀλοου̂ διὰ κυ̂μα φύγω πυρὸς, εἰς ἑκατόν σοι ἠελίους δροσερα̂ν πίομαι ἐκ λιβάδων, ἀβρόμιος καὶ ἄοινος. ἐν ̓Επιγράμμασιν (Greek Anthology 6.291. 3-5) (Βιβλίο VI, Επίγραμμα 291, στίχοι 3-5, Αντιπάτρου [1]
  4. ↑ 4,0 4,1 Greek, Roman, and Byzantine Studies 50 Αρχειοθετήθηκε 2011-03-05 στο Wayback Machine. (2010) 193–213, Lyric Epigrams in Meleager’s Garland, the Anthologia Palatina, and the Anthologia Planudea, Alexander Dale, σελ. 202 «Michael’s autograph seems to have been a direct copy of the autograph of Cephalas’ Anthology, while Anth.Pal. is a distinct collection that incorporated redactions of Cephalas, but was not based on Cephalas’ autograph. (This is proved by the silence of /scribe/ C in the non-Cephalan portions of Anth.Pal., namely II–IV and VIII.)»
  5. ↑ A Manual of Greek Literature from the Earliest Authentic Periods to the Close of Byzantine Era[νεκρός σύνδεσμος] by Charles Anthon (1853), page 82 «Of the compiler Cephalas, and his labors, the only mention made is in the MS. itself. In one passage (p. 81) a marginal scholium states that Cephalas arranged the Garland of Meleager, dividing it into different chapters ; namely, amatory, dedicatory, monumental, and epideictic.»
  6. ↑ Anthologia Graeca ad fidem codicis olim Palatini nunc Parisini ex apographo Gothano edita, Τόμος 3, Friedrich Jacobs, Anton Jacob Paulssen, Lipsiae, Opus impressum typis Hertelio-Breitkopfianis venditur in Libraria Dyckiana, 1817
  7. ↑ Anthologia Graeca: ad fidem Codicis olim Palatini nunc Parisini ex apographo Gothano edita, τόμος 3, Friedrich Jacobs, Anton Jacob Paulssen, Lipsiae, 1817
  8. ↑ Anthologia Graeca: ad fidem Codicis olim Palatini nunc Parisini ex apographo Gothano edita, τόμος 3, Friedrich Jacobs, Anton Jacob Paulssen, Lipsiae, 1817, σελ. 326
  9. ↑ SELECT EPIGRAMS FROM THE GREEK ANTHOLOGY J. W. MACKAIL, 1890 by Longmans, Green, and Co., London; and New York: 15 East 16th Street.
  10. ↑ Collected papers (1962-1999), by Leonardo Tarán, Plato's alleged epitaph, σελ. 56, Leiden, Boston, Koeln, Brill, 2001, ISBN 90-04-12304-0
  11. ↑ Anthologia Graeca: ad fidem Codicis olim Palatini nunc Parisini ex apographo Gothano edita, τόμος 3, Friedrich Jacobs, Anton Jacob Paulssen, Lipsiae, 1817, σελ. 328
  12. ↑ 12,0 12,1 The Garland of Philip, A.S.F. Gow and D.L. Page, σελ. li, Cambridge University Press, 1968 "we therefore recognize at least five different exemplars, those of A, J, C, Pla, PlB, and probably a sixth, that of B"
  13. ↑ [2]
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Ανθολογία_του_Κεφαλά&oldid=10057400"