Ο Αντίπατρος Α΄ ο Ιδουμαίος (απεβ. 43 π.Χ.) ήταν ο ιδρυτής της Ηρωδιανής δυναστείας και πατέρας του Ηρώδη Α΄ του Μεγάλου της Ιουδαίας.

Αντίπατρος ο Ιδουμαίος
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση113 π.Χ.
Ιδουμαία
Θάνατος43 π.Χ.
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητακυβερνητικός υπάλληλος
Οικογένεια
ΣύζυγοςΚύπρος Α΄ (από 75 π.Χ.)[1]
ΤέκναΗρώδης ο Μέγας
Φασαήλ Α΄
Φερόρας
Σαλώμη Α΄
Ιωσήφ Β΄
ΓονείςΑντίπας
ΟικογένειαΗρωδιανή Δυναστεία
Χάρτης που δείχνει το αρχαίο βασίλειο του Εδώμ με κόκκινο χρώμα και την περιοχή της Ιδουμαίας με σκούρο κόκκινο χρώμα.

Αντίπατρος και Υρκανός

Επεξεργασία

Ο Αντίπατρος ήταν γιος του Αντίπα, διοικητή της Ιδουμαίας επί βασιλείας Αλέξανδρου Ιανναίου και μετέπειτα επί Σαλώμης Αλεξάνδρας. Ο Αντίπατρος, που διαδέχθηκε τον πατέρα του στη θέση αυτή, ήταν χρήσιμος στους Ασμοναίους βασιλείς, λόγω των σχέσεων που είχε αναπτύξει με τους Ναβαταίους Άραβες. Ύστερα από την παραίτηση του Υρκανού από το βασιλικό αξίωμα, ο Αντίπατρος φοβήθηκε ότι ο νέος βασιλιάς Αριστόβουλος Β΄, αδελφός του Υρκανού Β΄, δεν θα τον διατηρούσε στη θέση του[2]. Έτσι έπεισε τον Υρκανό Β΄ να δώσει συνέχεια στην εμφύλια διαμάχη με τον αδελφό του [3] γεγονός που οδήγησε τελικά στην κατάλυση του βασιλείου των Ασμοναίων από τον Γναίο Πομπήιο και στην απώλεια της ιουδαϊκής ανεξαρτησίας (63 π.Χ.)[4][5].

Όταν ο Πομπήιος αναχώρησε μαζί με τον αιχμάλωτο Αριστόβουλο Β΄ και την οικογένεια εκείνου από την Ιουδαία για τη Ρώμη, ο νέος έπαρχος της Συρίας Σκαύρος ανέλαβε μία εκστρατεία εναντίον των Ναβαταίων Αράβων, που είχαν αναμιχθεί στην εμφύλια ιουδαϊκή διένεξη. Ο Σκαύρος όμως αντιμετώπισε δυσχέρειες, όταν έφτασε έξω από την πρωτεύουσα των Ναβαταίων Πέτρα. Ο Υρκανός έστειλε τον Αντίπατρο, προκειμένου να βοηθήσει τον Σκαύρο. Εκείνος όμως ήρθε σε συμφωνία με τον Αρέτα, βασιλιά των Ναβαταίων, που τελικά δωροδόκησε τον Σκαύρο με ένα ευτελές ποσό (300 τάλαντα), προκειμένου να εγκαταλείψει την εκστρατεία. Έτσι ο Σκαύρος έκανε μια συνθήκη ειρήνης με τον Ναβαταίο βασιλιά και κατόπιν αποχώρησε [6][7].

Ο επόμενος διοικητής της Συρίας, Αύλος Γαβίνιος, αντιμετώπισε τα στασιαστικά κινήματα του Αριστόβουλου και των γιων του Αλέξανδρου και Αντίγονου, που είχαν δραπετεύσει από την αιχμαλωσία τους (57/6 π.Χ.) [8] [9]. Με τα μέτρα που πήρε, εκμηδένισε κάθε ίχνος ιουδαϊκής αυτονομίας και μαζί τους και κάθε ίχνος επιρροής του Υρκανού επίσης[10][11][12]. Η θέση του Αντίπατρου όμως δεν θίχτηκε[13]. Αντίθετα, ο Αντίπατρος έπαιξε ενεργό ρόλο ως αρωγός του Γαβίνιου αρχικά κατά την εκστρατεία του τελευταίου στην Αίγυπτο [14] και αργότερα κατά την καταστολή της νέας εξέγερσης του Αλέξανδρου (55 π.Χ.) [15] [16].

Ο Αντίπατρος κατόρθωσε να διατηρήσει τη θέση του και επί των διαδόχων τού Γαβίνιου, Μάρκου Λικίνιου Κράσσου και Γάιου Κάσσιου Λογγίνου [17][18]. Η περιοχή γνώρισε λίγα χρόνια ηρεμίας, μέχρι τη στιγμή που ξέσπασε ο εμφύλιος πόλεμος μεταξύ του Πομπήιου και του Ιουλίου Καίσαρα[19].

Όταν ο Πομπήιος δολοφονήθηκε στην Αίγυπτο το 48 π.Χ., ο Αντίπατρος προσέφερε την υποστήριξή του στον νέο ισχυρό άνδρα της Ρώμης, τον Καίσαρα. Ο συνεργάτης του τελευταίου, Μιθριδάτης ο Περγαμηνός, με τον στρατό που είχε σχηματίσει κινήθηκε προς την Αίγυπτο με σκοπό να βοηθήσει τον Καίσαρα που βρίσκονταν πολιορκημένος στην Αλεξάνδρεια από τους οπαδούς του Πτολεμαίου ΙΓ΄[20]. Όταν έφτασε στο Πηλούσιο, οι Ιουδαίοι που κατοικούσαν εκεί ανέκοψαν την πορεία του, καθώς ήταν υποστηρικτές του νεαρού μονάρχη. Τότε ο Αντίπατρος έσπευσε να προσφέρει έμπρακτα τις υπηρεσίες του[21].

Ο Αντίπατρος είχε νυμφευτεί μία πριγκίπισσα, που καταγόταν από τους Άραβες που κατοικούσαν στην περιοχή της συριακής πόλης Έμεσας. Τη γυναίκα αυτή την έλεγαν Κύπρο Α΄ και μαζί της είχε αποκτήσει πέντε παιδιά, τον Φασάηλο Α΄, τον Ηρώδη Α΄, τον Ιωσήφ, τον Φερώρα και τη Σαλώμη Α΄. Ο Αντίπατρος ήταν εξαιρετικά δημοφιλής σε αυτούς τους Άραβες, που τον είχαν ανακηρύξει φύλαρχό τους [22]. Από αυτούς τους Άραβες ο Αντίπατρος ζήτησε βοήθεια, ενώ ταυτόχρονα παρακίνησε πολλούς δυνάστες πόλεων της Συρίας να προσφέρουν την υποστήριξή τους στον Καίσαρα. Έτσι συγκέντρωσε αρκετό στρατό και μαζί με 3.000 Ιουδαίους που είχε υπό τις διαταγές του, έσπευσε να ενισχύσει τον Μιθριδάτη[23].

Κατά την πολιορκία του Πηλουσίου ο Αντίπατρος διακρίθηκε, καθώς πέρασε πρώτος μέσα από ένα ρήγμα, που είχαν ανοίξει οι πολιορκητές στα τείχη της πόλης[24]. Αφού καταλήφθηκε το Πηλούσιο, ο Μιθριδάτης εισέβαλε στην περιοχή του Δέλτα του Νείλου. Τότε ο Αντίπατρος παρακίνησε τους Ιουδαίους που κατοικούσαν εκεί σε αποστασία. Κατόπιν ο Μιθριδάτης κατέλαβε τη Μέμφιδα και συγκρούστηκε με τους οπαδούς του Πτολεμαίου, σε μια μάχη που έγινε κοντά στον Νείλο. Στη μάχη αυτή διακρίθηκε ο Αντίπατρος, που διοικούσε τη μια πτέρυγα της καισαρικής παράταξης. Όταν ο Μιθριδάτης ενώθηκε με τον Καίσαρα, τον πληροφόρησε για τη γενναιότητα του Αντίπατρου [25].

Ο Αντίπατρος επίτροπος της Ιουδαίας

Επεξεργασία

Όταν τελείωσε ο πόλεμος στην Αίγυπτο (τέλη Μαρτίου 47 π.Χ.) [20] και ο Καίσαρας πήγε στη Συρία, τίμησε τον Αντίπατρο προσφέροντάς του τη ρωμαϊκή πολιτεία (ιθαγένεια). Επίσης επικύρωσε, κατά παράκληση του Αντίπατρου, τον διορισμό του Υρκανού ως αρχιερέα[26].

Τότε παρουσιάστηκε μπροστά στον Καίσαρα ο Αντίγονος, κατηγορώντας τον Αντίπατρο και τον Υρκανό. Ο Αντίπατρος αντέδρασε απροσδόκητα σκίζοντας τα ρούχα του και δείχνοντας τις πληγές του από τις μάχες, καταφέρνοντας με αυτόν τον τρόπο να πείσει τον Καίσαρα, για την ορθότητα των αποφάσεων που είχε λάβει γι’ αυτόν και τον Υρκανό. Επιπλέον, ύστερα από το επεισόδιο αυτό, ο Αντίπατρος διορίστηκε από τον Καίσαρα επίτροπος της Ιουδαίας (47 π.Χ.) [27][28].

Η κυριαρχία και το τέλος του Αντίπατρου

Επεξεργασία

Ο Αντίπατρος, αφού συνόδευσε τον Καίσαρα στη Συρία, γύρισε στην Ιουδαία και άρχισε να ανοικοδομεί το τείχος της Ιερουσαλήμ, που είχε κατεδαφίσει ο Πομπήιος[29]. Γύρω στα τέλη του 47 π.Χ. διόρισε στρατηγούς, με την έγκριση του Καίσαρα (που αγνόησε τον Υρκανό), τους δυο γιους εκείνου: τον μεγαλύτερο Φασάηλο στην Ιερουσαλήμ και τον νεότερο Ηρώδη στη Γαλιλαία[30].

Ο Ηρώδης -παρά τη νεαρή ηλικία του- αντεπεξήλθε στα καθήκοντά του με επιτυχία, κατορθώνοντας να εξουδετερώσει μια επικίνδυνη ομάδα, που είχε επικεφαλής τον στασιαστή Εζεκία, τον οποίο συνέλαβε και εκτέλεσε[31]. Έτσι έγινε γνωστός και προκάλεσε το ενδιαφέρον του Σέξτου Καίσαρα, Ρωμαίου επάρχου της Συρίας[32].

Οι επιτυχίες του νεαρού Ηρώδη προκάλεσαν τον φθόνο του Υρκανού που τον κάλεσε σε δίκη για τις θανατικές καταδίκες, που είχε επιβάλλει στη Γαλιλαία[33]. Ο Ρωμαίος έπαρχος της Συρίας όμως ακύρωσε την κλήση για τη δίκη [34] και διόρισε τον Ηρώδη στρατηγό της Κοίλης Συρίας και της Σαμάρειας, εξευτελίζοντας στην ουσία τον Υρκανό. Ο εξοργισμένος Ηρώδης συγκέντρωσε τότε στρατό και βάδισε εναντίον του τρομοκρατημένου Υρκανού, με σκοπό να τον εξοντώσει. Τότε επενέβησαν ο Αντίπατρος και ο αδελφός του Φασάηλος, οι οποίοι κατάφεραν να τον συγκρατήσουν (46 π.Χ.) για να τηρήσει τα προσχήματα[35].

Λίγο αργότερα ξέσπασε νέα κρίση μεταξύ των Ρωμαίων στη Συρία, όταν ο στρατηγός Καικίλιος Βάσσος δολοφόνησε τον Σέξτο Καίσαρα[35]. Τη δολοφονία ακολούθησε εμφύλιος πόλεμος μεταξύ των ρωμαϊκών δυνάμεων στη Συρία, που συνεχιζόταν μέχρι και τη στιγμή που έφτασε ο νέος έπαρχος από την Ρώμη, Στάτιος Μούρκος[36]. Ο Αντίπατρος, τηρώντας προσεκτική στάση, έστελνε ενισχύσεις και στις δύο παρατάξεις[37].

Την κρίση αυτή επισκίασε μία ακόμη μεγαλύτερη, η οποία ξέσπασε με τη δολοφονία του Ιουλίου Καίσαρα (Μάρτιος του 44 π.Χ.) [38]. Ύστερα από λίγους μήνες έφτασε στη Συρία ένας από τους καισαροκτόνους, ο Γάιος Κάσσιος Λογγίνος (Σεπτέμβρης του 44 π.Χ.) [39]. Ο Κάσσιος πήγε στην Απάμεια, όπου ο Μούρκος πολιορκούσε τον Βάσσο και κατάφερε να συμβιβάσει τους δυο στρατηγούς, αναλαμβάνοντας τη γενική αρχηγία[35]. Κατόπιν επέβαλε φόρους στην περιοχή[40].

Οι Ιουδαίοι έπρεπε να καταβάλουν επτακόσια τάλαντα. Πρώτος ο Ηρώδης έσπευσε να φέρει στον Κάσσιο εκατό τάλαντα από τη Γαλιλαία, καταφέρνοντας να κερδίσει τη συμπάθεια του. Ο Αντίπατρος έκανε ό,τι μπορούσε για να μαζέψει το ποσό, όμως ο Κάσσιος έχασε την υπομονή του και κατέλαβε και λεηλάτησε τη Γόφνα, την Αμμαούντα και μερικές άλλες μικρότερες πόλεις, ενώ καταδίκασε έναν από τους φοροεισπράκτορες του Αντίπατρου, τον Μάλιχο, σε θάνατο. Ο Αντίπατρος έδωσε τελικά στον Κάσσιο τα χρήματα, καταφέρνοντας να τον κατευνάσει[41][42].

Ο Μάλιχος, εξαιτίας της επέμβασης του Αντίπατρου, σώθηκε. Επειδή όμως εποφθαλμιούσε τη θέση τού Αντίπατρου, οργάνωσε συνωμοσία εναντίον του, η οποία αποκαλύφθηκε. Τότε ο Αντίπατρος άρχισε να συγκεντρώνει στρατό εναντίον του, ο Μάλιχος όμως κατάφερε να πείσει τον Φασάηλο και τον Ηρώδη ότι όλα αυτά ήταν απλώς μία παρεξήγηση. Ο Αντίπατρος πείστηκε και αυτός με τη σειρά του και κατάφερε να ανακαλέσει τη θανατική καταδίκη, που είχε επιβάλει στον Μάλιχο ο Στάτιος Μούρκος, όταν έμαθε για τη συνωμοσία[43].

Λίγο αργότερα ο Κάσσιος επικύρωσε τον διορισμό του Ηρώδη ως «διοικητή των πεζικών και ιππικών δυνάμεων της Κοίλης Συρίας». Τα νέα αυτά θορύβησαν τον Μάλιχο, που κατάφερε -πείθοντας έναν οινοχόο- να δηλητηριάσει τον Αντίπατρο σε ένα συμπόσιο (43 π.Χ.)[27] [35].

Οικογένεια

Επεξεργασία

Νυμφεύτηκε την Κύπρο Α΄, συγγενή του Αρέτα Γ΄ των Ναβαταίων (Αράβων της Πέτρας) και είχε τέκνα:

  • Φασαήλ Α΄.
  • Ηρώδης Α΄ ο Μέγας, βασιλιάς της Ιουδαίας.
  • Ιωσήφ Β΄.
    • Ιωσήφ Γ΄, νυμφεύτηκε την εξαδέλφη του Ολυμπιάδα, κόρη του Ηρώδη Α΄ του Μεγάλου.
      • Μαριάμνη Ε΄, παντρεύτηκε τον 2ο εξάδελφό της Ηρώδη της Χαλκίδας.
    • μία κόρη αγνώστου ονόματος, παντρεύτηκε τον θείο της Ηρώδη τον Μεγάλο ως 10η σύζυγός του.
  • Φερόρας. Νυμφεύτηκε μία της Ασμοναϊκής δυναστείας.
    • Ιωσήφ, νυμφεύτηκε την εξαδέλφη του Σαλώμη Β΄, κόρη του Ηρώδη του Μεγάλου.
    • Ηρώδης, παντρεύτηκε την εξαδέλφη του Ρωξάνη, κόρη του Ηρώδη του Μεγάλου και της 7ης συζύγου του Φαίδρας.
  • Σαλώμη Α΄, παντρεύτηκε πρώτα τον θείο της Ιωσήφ Α΄, μετά τον Κοστόβαρο Α΄ και έπειτα τον Αλεξά Α΄ Καλέα.

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. «Кипрос» (Ρωσικά)
  2. Jewish Encyclopedia ANTIPATER (abridged form, Antipas). Plots Against Aristobulus
  3. Jewish Encyclopedia HYRCANUS II. Intrigues of Antipater.
  4. Библиотека Руслана Хазарзара.Φλαυίου Ἰωσήπου ἱστοριῶν τῆς Ἰουδαικῆς ἀρχαιολογίας.Βιβλίο ΙΔ.IV.5.[77]
  5. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους. Τόμος Ε΄ Ελληνιστικοί Χρόνοι. Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΓΝΑÏΟΥ ΠΟΜΠΗΙΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΤΟΛΗ. Η ΙΔΡΥΣΗ ΤΩΝ ΕΠΑΡΧΙΩΝ ΒΙΘΥΝΙΑΣ ΚΑΙ ΣΥΡΙΑΣ. ΟΙ ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΠΑΡΘΟΥΣ. ΕΠΕΜΒΑΣΗ ΤΟΥ ΠΟΜΠΗΙΟΥ ΣΤΗΝ ΙΟΥΔΑΙΑ .σελ.207
  6. Smith, William, Sir, ed. 1813-1893 A Dictionary of Greek and Roman biography and mythology. By various writers. Ed. by William Smith. Illustrated by numerous engravings on wood. Ann Arbor, Michigan: University of Michigan Library 2005. Vol 3 .3. M AEMILIUS SCAURUS .page(σελ.) 737
  7. Ιώσηπος Ιστορία του Ιουδαϊκού πολέμου προς Ρωμαίους. Βιβλίο Α.VΙII.1. [159].σελ.91
  8. Jewish Encyclopedia .ALEXANDER II., of Judea:
  9. Jewish Encyclopedia ARISTOBULUS II. Aristobulus and Pompey.
  10. Ιώσηπος Ιστορία του Ιουδαϊκού πολέμου προς Ρωμαίους. Βιβλίο Α.VΙII.5. [170].σελ.95
  11. Библиотека Руслана Хазарзара.Φλαυίου Ἰωσήπου ἱστοριῶν τῆς Ἰουδαικῆς ἀρχαιολογίας.Βιβλίο ΙΔ.IV.4.[91]
  12. Jewish Encyclopedia .ALEXANDER II., of Judea:
  13. Jewish Encyclopedia ANTIPATER (abridged form, Antipas). Hyrcanus and Antipater.
  14. Ιώσηπος Ιστορία του Ιουδαϊκού πολέμου προς Ρωμαίους. Βιβλίο Α.VΙII.7. [175].σελ.99
  15. Библиотека Руслана Хазарзара.Φλαυίου Ἰωσήπου ἱστοριῶν τῆς Ἰουδαικῆς ἀρχαιολογίας.Βιβλίο ΙΔ.VΙ.3.[101]
  16. Jewish Encyclopedia .ALEXANDER II., of Judea:
  17. Ιώσηπος Ιστορία του Ιουδαϊκού πολέμου προς Ρωμαίους. Βιβλίο Α.VΙII.9. [180].σελ.101
  18. Библиотека Руслана Хазарзара.Φλαυίου Ἰωσήπου ἱστοριῶν τῆς Ἰουδαικῆς ἀρχαιολογίας.Βιβλίο ΙΔ.VΙΙ.3.[120]
  19. Ιώσηπος Ιστορία του Ιουδαϊκού πολέμου προς Ρωμαίους. Βιβλίο Α.ΙΧ.1. [183].σελ.101
  20. 20,0 20,1 Ιστορία του Ελληνικού Έθνους. Τόμος Ε΄ Ελληνιστικοί Χρόνοι.Η ΡΩΜΗ ΚΑΙ ΤΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΤΩΝ ΠΤΟΛΕΜΑΙΩΝ : 80-30 π.Χ. ΚΑΙΣΑΡ ΚΑΙ ΚΛΕΟΠΑΤΡΑ(48-44 π.Χ.) .σελ.214
  21. Ιώσηπος Ιστορία του Ιουδαϊκού πολέμου προς Ρωμαίους. Βιβλίο Α.ΙΧ.3. [187].σελ.103
  22. Ιώσηπος Ιστορία του Ιουδαϊκού πολέμου προς Ρωμαίους. Βιβλίο Α.VΙII.9. [181].σελ.101
  23. Ιώσηπος Ιστορία του Ιουδαϊκού πολέμου προς Ρωμαίους. Βιβλίο Α.ΙΧ.3. [187]-[188].σελ.103-105
  24. Ιώσηπος Ιστορία του Ιουδαϊκού πολέμου προς Ρωμαίους. Βιβλίο Α.ΙΧ.3. [189].σελ.105
  25. Ιώσηπος Ιστορία του Ιουδαϊκού πολέμου προς Ρωμαίους. Βιβλίο Α.ΙΧ.4. [190]-[192].σελ.105
  26. Ιώσηπος Ιστορία του Ιουδαϊκού πολέμου προς Ρωμαίους. Βιβλίο Α.ΙΧ.5. [193]-[194].σελ.107
  27. 27,0 27,1 Jewish Encyclopedia ANTIPATER (abridged form, Antipas). Changes of Policy
  28. Ιώσηπος Ιστορία του Ιουδαϊκού πολέμου προς Ρωμαίους. Βιβλίο Α.Χ.1-3. [195]-[200].σελ.107-109
  29. Ιώσηπος Ιστορία του Ιουδαϊκού πολέμου προς Ρωμαίους. Βιβλίο Α.Χ.4. [195]-[200].σελ.109
  30. Jewish Encyclopedia ANTIPATER (abridged form, Antipas). Changes of Policy.
  31. Jewish Encyclopedia HEZEKIAH (the Zealot):
  32. Ιώσηπος Ιστορία του Ιουδαϊκού πολέμου προς Ρωμαίους. Βιβλίο Α.Χ.5. [205].σελ.111
  33. Ιώσηπος Ιστορία του Ιουδαϊκού πολέμου προς Ρωμαίους. Βιβλίο Α.Χ.7. [210].σελ.113
  34. Ιώσηπος Ιστορία του Ιουδαϊκού πολέμου προς Ρωμαίους. Βιβλίο Α.Χ.7. [211].σελ.115
  35. 35,0 35,1 35,2 35,3 Smith, William, Sir, ed. 1813-1893 A Dictionary of Greek and Roman biography and mythology. By various writers. Ed. by William Smith. Illustrated by numerous engravings on wood. Ann Arbor, Michigan: University of Michigan Library 2005. Vol 2 .HERODES I.page(σελ.) 424
  36. Smith, William, Sir, ed. 1813-1893 A Dictionary of Greek and Roman biography and mythology. By various writers. Ed. by William Smith. Illustrated by numerous engravings on wood. Ann Arbor, Michigan: University of Michigan Library 2005. Vol 2 .MURCUS L. STATIUSpage(σελ.) 1121
  37. Ιώσηπος Ιστορία του Ιουδαϊκού πολέμου προς Ρωμαίους. Βιβλίο Α.Χ.10. [217].σελ.117
  38. Ιστορία Εικονογραφημενη. Κ.ΚΟΚΚΟΡΟΓΙΑΝΗΣ Η καταστροφική λεηλασία της Ρόδου από τον Κάσσιο (αρχές του 42 π.Χ.) σελ.117
  39. Ιστορία Εικονογραφημενη. Κ.ΚΟΚΚΟΡΟΓΙΑΝΗΣ Η καταστροφική λεηλασία της Ρόδου από τον Κάσσιο (αρχές του 42 π.Χ.) σελ.119
  40. Ιώσηπος Ιστορία του Ιουδαϊκού πολέμου προς Ρωμαίους. Βιβλίο Α.ΧΙ.1. [219].σελ.117
  41. Ιώσηπος Ιστορία του Ιουδαϊκού πολέμου προς Ρωμαίους. Βιβλίο Α.ΧΙ.2. [220]-[222].σελ.119
  42. Jewish Encyclopedia ANTIPATER (abridged form, Antipas). Changes of Policy
  43. Ιώσηπος Ιστορία του Ιουδαϊκού πολέμου προς Ρωμαίους. Βιβλίο Α.ΧΙ.3. [223]-[224].σελ.119-120

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Επεξεργασία