Αξονική τομογραφία
Η αξονική τομογραφία ή υπολογιστική τομογραφία (στα Αγγλικά αρχικά Axial Tomography, σήμερα Computed Tomography - CT) είναι ακτινολογική μέθοδος εξέτασης του ανθρώπινου σώματος. Μπορεί να απεικονίσει σε κάθετες τομές ολόκληρο το σώμα, χρησιμοποιώντας την ακτινοβολία Χ. Αυτές οι τομές επιτρέπουν στην απεικόνιση των οστών, των αιμοφόρων αγγείων και των μαλακών μορίων, βοηθώντας στη διάγνωση και στον σχεδιασμό θεραπείας για διάφορες παθήσεις.[2]
| Αξονική τομογραφία | |
|---|---|
| Ιατρική διάγνωση | |
 Αξονικός τομογράφος. |
Οι σαρώσεις CT περιλαμβάνουν έκθεση σε ακτινοβολία, αλλά οι κίνδυνοι θεωρούνται γενικά μικροί, ειδικά όταν ισορροπούνται με τα κλινικά οφέλη. Η αποτελεσματική δόση ακτινοβολίας από μια σάρωση CT συνήθως κυμαίνεται από 1 έως 10 millisieverts (MSV) (εξαρτάται από την περιοχή, με την κοιλιά και τη λεκάνη να δέχονται την περισσότερη ακτινοβολία).[3][4] Συγκριτικά, μια ακτινογραφία θώρακα εκθέτει έναν ασθενή σε περίπου 0,1 MSV, ενώ μια συνδυασμένη σάρωση PET-CT μπορεί να εκθέσει έναν ασθενή σε περίπου 25 MSV.[5]
Ο μέσος άνθρωπος λαμβάνει περίπου 3-6 MSV ετησίως από όλες τις πηγές ακτινοβολίας (κοσμική ακτινοβολία κ.λπ.).[6][7] Η δόση ακτινοβολίας μιας μόνο αξονικής τομογραφίας (1-10 mSv) μπορεί να είναι συγκρίσιμη ή να υπερβαίνει αυτό το ετήσιο επίπεδο ακτινοβολίας υποβάθρου.[7] Και παρόλο που δεν υπάρχει ένα συνιστώμενο όριο στον αριθμό των σαρώσεων CT που μπορεί να κάνει κάποιος σε ένα χρόνο, κάθε σάρωση πρέπει να είναι δικαιολογημένη ιατρικά.[8] Τέλος, η ακτινοβολία από μια σάρωση CT δεν παραμένει στο σώμα. Η έκθεση συμβαίνει μόνο κατά τη διάρκεια της σάρωσης, αν και οι βιολογικές επιπτώσεις της έκθεσης στην ακτινοβολία μπορούν να έχουν μακροχρόνιες επιπτώσεις.[7]
Ιστορία
ΕπεξεργασίαΗ αξονική τομογραφία εισήχθη στην ιατρική διαγνωστική τη δεκαετία του 1970 (για την ακρίβεια το 1967) από τον Godfrey Hounsfield και έφερε επανάσταση στο χώρο. Ξεκίνησε από τις ΗΠΑ και το πρώτο όργανο που μελετήθηκε με αυτήν ήταν ο εγκέφαλος. Η μέθοδος έτυχε ταχέως καθολικής αποδοχής, κυρίως, για το ότι δεν προκαλεί καμία ταλαιπωρία στους ασθενείς και έχει μεγάλη διαγνωστική ακρίβεια.
Χρήσεις
ΕπεξεργασίαΗ αξονική τομογραφία έχει πολλαπλές χρήσεις, ωστόσο θεωρείται κατάλληλη για τη διάγνωση ασθενειών και την αξιολόγηση των τραυματισμών από τον εκάστοτε ιατρό. Ειδικότερα χρησιμοποιείται για:
- τη διάγνωση μυϊκών διαταραχών και καταγμάτων οστών
- τη διάγνωση λοιμώξεων
- τη μελέτη των αιμοφόρων αγγείων και εντοπισμό εσωτερικής αιμορραγίας
Αναλυτικότερα τα είδη της αξονικής τομογραφίας είναι:
- Αξονική τομογραφία εγκεφάλου
- Αξονική τομογραφία θώρακος
- Αξονική τομογραφία σπλαχνικού κρανίου
- Αξονική τομογραφία τραχήλου
- Αξονική τομογραφία άνω και κάτω κοιλίας
- Αξονικές μυοσκελετικού συστήματος
- Αξονική αγγειογραφία εγκεφάλου
- Αξονική αγγειογραφία κοιλιακής αορτής
- Αξονική αγγειογραφία τραχήλου
- Αξονική αγγειογραφία λαγονίων αρτηριών και αρτηριών κάτω άκρων
Τεχνική λήψης
ΕπεξεργασίαΟι αξονικές τομογραφίες λαμβάνονται με ένα μεγάλο όργανο, που καλείται αξονικός τομογράφος. Ο εξεταζόμενος τοποθετείται σε ύπτια θέση σε ένα κινούμενο κάθισμα το οποίο αργά διέρχεται μέσω μιας κυκλικής τρύπας του μηχανήματος. Αποφεύγεται να ακτινοβοληθούν οι οφθαλμοί, γι' αυτό και το κεφάλι τοποθετείται με κλίση 15ο προς τα κάτω. Όση ώρα ο εξεταζόμενος βρίσκεται μέσα στην κυκλική περιοχή ακτινοβολείται με ακτίνες Χ ανά τακτά χρονικά διαστήματα.
Με αυτήν τη μέθοδο λαμβάνονται κάθετες λεπτές τομές (μεταξύ 0,6-10 χιλιοστών) του ανθρώπινου σώματος, οι οποίες αποτυπώνονται σε φιλμ και εκτυπώνονται σε ειδικό χαρτί, με χρώμα μαύρο - άσπρο και διαφανές.
Οι εικόνες αποθηκεύονται στον υπολογιστή και μπορούν να μεταφερθούν οπουδήποτε. Συνήθως αποθηκεύονται και σε CD που δίδεται στον ασθενή και έτσι μπορεί να γίνει διάγνωση σε οποιονδήποτε άλλον υπολογιστή με τη χρήση κατάλληλων προγραμμάτων.
Τα συμπαγή μόρια φαίνονται καλύτερα. Έτσι απεικονίζεται το εσωτερικό του σώματος και επιτρέπεται στον εξεταστή να αναζητήσει βλάβες μέσα στα όργανα ή να εντοπίσει ανωμαλίες σε σημεία που ήταν αδιανόητο να εντοπιστούν με την απλή ακτινογραφία.
Μια τελευταία εξέλιξη της αξονικής τομογραφίας είναι η ελικοειδής αξονική τομογραφία (spiral) η οποία, πέρα από άλλα πλεονεκτήματα. παρέχει τη δυνατότητα ανακατασκευής των εικόνων, ώστε να έχουμε και τομές σε άλλα επίπεδα (μετωπιαία, στεφανιαία και λοξά), πράγμα που μέχρι τώρα μόνο η μαγνητική τομογραφία μπορούσε να κάνει.
Υπάρχει επίσης η δυνατότητα διαμόρφωσης εντυπωσιακών εικόνων τριών διαστάσεων (3D), που βοηθούν πολύ στην ορθοπεδική και στην αγγειολογία-καρδιολογία.
Ορισμένες φορές η εξέταση γίνεται μετά από ενδοφλέβια έγχυση σκιερής ουσίας (ιωδιούχο σκιαγραφικό), ενώ σε κάποιες ειδικές περιπτώσεις λαμβάνονται πολύ λεπτές τομές 1-2 χιλ.
Μειονεκτήματα
ΕπεξεργασίαΗ αξονική τομογραφία, παρά τα τεράστια θετικά της, έχει και ορισμένα μειονεκτήματα. Τα πιο βασικά είναι: 1) Ο εξεταζόμενος ακτινοβολείται με μεγάλη ποσότητα ακτίνων Χ, και η ακτινοβολία έχει διαπιστωθεί ότι είναι ένας μεταλλαξιογόνος παράγοντας, 2) ένα πολύ μικρό ποσοστό ανθρώπων εμφανίζει αλλεργία στη σκιαγραφική ουσία, 3) η εικόνα είναι σχετικά "άκαμπτη", αφού η μέγιστη κλίση λήψης που επιτυγχάνεται είναι 30ο. Για ορισμένα από αυτά τα σημεία, εξέλιξη της αξονικής θεωρείται η μαγνητική τομογραφία, 4) δεν απεικονίζει καλά τα μαλακά μόρια. [9]
Έκθεση σε ακτινοβολία
ΕπεξεργασίαΟι αξονικές τομογραφίες χρησιμοποιούν ιονίζουσα ακτινοβολία για να δημιουργήσουν λεπτομερείς εικόνες του σώματος, αλλά εκθέτουν τους ασθενείς σε μεγαλύτερη ποσότητα ακτινοβολίας σε σύγκριση με τις παραδοσιακές ακτίνες Χ. Η δόση ακτινοβολίας από μια αξονική τομογραφία μετριέται συνήθως σε μιλισίβερτ (mSv) και ποικίλλει ανάλογα με το μέρος του σώματος που σαρώνεται, κυμαινόμενη από περίπου 1 έως 10 mSv. Ενώ ο κίνδυνος καρκίνου από μία μόνο αξονική τομογραφία θεωρείται γενικά μικρός, οι επαναλαμβανόμενες σαρώσεις ή οι σαρώσεις σε παιδιά μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου κατά τη διάρκεια της ζωής.[10][11]
Ακολουθούν ορισμένες κατά προσέγγιση συγκρίσεις της ακτινοβολίας υποβάθρου και της αποτελεσματικής δόσης ακτινοβολίας σε ενήλικες για διάφορες ακτινολογικές διαδικασίες. Αυτές οι τιμές μπορεί να διαφέρουν σημαντικά, ανάλογα με το μέγεθος του ασθενούς και τον τύπο της τεχνολογίας απεικόνισης που χρησιμοποιείται. Η τεχνολογία συνεχώς εξελίσσεται, με τους κατασκευαστές να κάνουν βελτιώσεις για τη μείωση της έκθεσης στην ακτινοβολία, διατηρώντας παράλληλα την ποιότητα της εικόνας.[12]
| Κοιλιακή χώρα | ||
|---|---|---|
| Διαδικασία | Κατά προσέγγιση ενεργός δόση ακτινοβολίας | Συγκρίσιμο με τη φυσική ακτινοβολία υποβάθρου για |
| Αξονική τομογραφία – Κοιλίας και Πυέλου | 7.7 mSv | 2,6 χρόνια |
| Αξονική τομογραφία – Κοιλίας και Πυέλου, επαναλαμβανόμενη με και χωρίς σκιαγραφικό υλικό | 15.4 mSv | 5,1 χρόνια |
| Αξονική τομογραφία –Κολονογραφία | 6 mSv | 2 χρόνια |
| Ενδοφλέβια ουρογραφία | 3 mSv | 1 χρόνος |
| Κλύσμα βαρίου (ακτινογραφία κατώτερου γαστρεντερικού σωλήνα) | 6 mSv | 2 χρόνια |
| Μελέτη ανώτερου γαστρεντερικού σωλήνα με βάριο | 6 mSv | 2 χρόνια |
| Οστά | ||
| Διαδικασία | Κατά προσέγγιση ενεργός δόση ακτινοβολίας | Συγκρίσιμο με τη φυσική ακτινοβολία υποβάθρου για |
| Οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης | 1.4 mSv | 6 μήνες |
| Ακτινογραφία άκρου (χέρι, πόδι κ.λπ.) | Λιγότερο από 0,001 mSv | Λιγότερο από 3 ώρες |
| Κεντρικο Νευρικό Σύστημα | ||
| Διαδικασία | Κατά προσέγγιση ενεργός δόση ακτινοβολίας | Συγκρίσιμο με τη φυσική ακτινοβολία υποβάθρου για |
| Αξονική τομογραφία εγκεφάλου | 1.6 mSv | 7 μήνες |
| Αξονική τομογραφία εγκεφάλου, επαναλαμβανόμενη με και χωρίς σκιαγραφικό υλικό | 3.2 mSv | 13 μήνες |
| Αξονική τομογραφία κεφαλής και τραχήλου | 1.2 mSv | 5 μήνες |
| Αξονική τομογραφία σπονδυλικής στήλης | 8.8 mSv | 3 χρόνια |
| Θώρακας | ||
| Διαδικασία | Κατά προσέγγιση ενεργός δόση ακτινοβολίας | Συγκρίσιμο με τη φυσική ακτινοβολία υποβάθρου για |
| Αξονική τομογραφία θώρακος | 6.1 mSv | 2 χρόνια |
| Αξονική τομογραφία - Προληπτικός έλεγχος για καρκίνο του πνεύμονα | 1.5 mSv | 6 μήνες |
| Ακτινογραφία θώρακος | 0.1 mSv | 10 μέρες |
| Οδοντιατρικές εξετάσεις | ||
| Διαδικασία | Κατά προσέγγιση ενεργός δόση ακτινοβολίας | Συγκρίσιμο με τη φυσική ακτινοβολία υποβάθρου για |
| Οδοντιατρική ακτινογραφία | 0.005 mSv | 1 μέρα |
| Πανοραμική ακτινογραφία | 0.025 mSv | 3 μέρες |
| Αξονική τομογραφία κωνικής δέσμης | 0.18 mSv | 22 μέρες |
| Καρδιά | ||
| Διαδικασία | Κατά προσέγγιση ενεργός δόση ακτινοβολίας | Συγκρίσιμο με τη φυσική ακτινοβολία υποβάθρου για |
| Αξονική στεφανιογραφία | 8.7 mSv | 3 χρόνια |
| Αξονική τομογραφία - Βαθμολόγηση καρδιακού ασβεστίου | 1.7 mSv | 6 μήνες |
| Αξονική αγγειογραφία | 5.1 mSv | Λιγότερο από 2 χρόνια |
| Ανδρική απεικόνιση | ||
| Διαδικασία | Κατά προσέγγιση ενεργός δόση ακτινοβολίας | Συγκρίσιμο με τη φυσική ακτινοβολία υποβάθρου για |
| Μέτρηση οστικής πυκνότητας | 0.001 mSv | 3 ώρες |
| Πυρηνική ιατρική | ||
| Διαδικασία | Κατά προσέγγιση ενεργός δόση ακτινοβολίας | Συγκρίσιμο με τη φυσική ακτινοβολία υποβάθρου για |
| Συνδυαστική σάρωση PET-CT Πρωτόκολλο ολόκληρου σώματος | 22.7 mSv | 7,6 χρόνια |
| Γυναικεία απεικόνιση | ||
| Διαδικασία | Κατά προσέγγιση ενεργός δόση ακτινοβολίας | Συγκρίσιμο με τη φυσική ακτινοβολία υποβάθρου για |
| Μέτρηση οστικής πυκνότητας | 0.001 mSv | 3 ώρες |
| Προληπτική ψηφιακή μαστογραφία | 0.28 mSv | 34 μέρες |
| Ψηφιακή μαστογραφία - τομοσύνθεση μαστού | 0.34 mSv | 42 μέρες |
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ Bin Saeedan, Mnahi; Aljohani, Ibtisam Musallam; Khushaim, Ayman Omar; Bukhari, Salwa Qasim; Elnaas, Salahudin Tayeb (2016-08-01). «Thyroid computed tomography imaging: pictorial review of variable pathologies» (στα αγγλικά). Insights into Imaging 7 (4): 601–617. doi:. ISSN 1869-4101. PMID 27271508. PMC 4956631. https://doi.org/10.1007/s13244-016-0506-5.
- ↑ «CT scan - Mayo Clinic». www.mayoclinic.org. Ανακτήθηκε στις 29 Ιουνίου 2025.
- ↑ Health, Center for Devices and Radiological (2025-01-30). «What are the Radiation Risks from CT?» (στα αγγλικά). FDA. https://www.fda.gov/radiation-emitting-products/medical-x-ray-imaging/what-are-radiation-risks-ct.
- ↑ Seed, Shawna. «How Much Radiation Do You Get From CT Scans?». WebMD (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2025.
- ↑ «Understanding Radiation Risk from Imaging Tests». www.cancer.org (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2025.
- ↑ Stallard, Jim (15 Σεπτεμβρίου 2023). «CT Scan Safety: A Radiation Reality Check | Memorial Sloan Kettering Cancer Center». www.mskcc.org (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2025.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 «CT Scan Radiation Dose: Understanding mSv Exposure Levels by Scan Type». collectiveminds.health (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2025.
- ↑ «I've had many CT scans. Should I be concerned?». Radiologyinfo.org (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2025.
- ↑ «onmed.gr».
- ↑ «Computed Tomography (CT) Scans and Cancer Fact Sheet - NCI». www.cancer.gov (στα Αγγλικά). 18 Φεβρουαρίου 2025. Ανακτήθηκε στις 1 Ιουλίου 2025.
- ↑ «What are the Radiation Risks from CT?» (στα αγγλικά). FDA. 2025-01-30. https://www.fda.gov/radiation-emitting-products/medical-x-ray-imaging/what-are-radiation-risks-ct.
- ↑ «Radiation Dose». Radiologyinfo.org (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 1 Ιουλίου 2025.
Βιβλιογραφία
Επεξεργασία- Αλειφερόπουλος Δ., "Ακτινογραφική απεικόνιση", Εκδόσεις Βήτα, 2000.
- Βλάχος Λ., "Σύγχρονη διαγνωστική απεικόνιση", τόμος 1ος, Ιατρικές εκδόσεις Χρ. Βασιλειάδης, (c)2000.