Βικιπαίδεια

Απελευθέρωση των Μακεδόνων κομμουνιστών

Η απελευθέρωση των Μακεδόνων κομμουνιστών που ήταν κρατούμενοι στην Ακροναυπλία έλαβε χώρα την 1η Ιουλίου 1941(ή 30 Ιουνίου[1]) από την γερμανική διοίκηση των φυλακών, ύστερα από παρέμβαση της Βουλγαρικής πρεσβείας. Η Βουλγαρία ήταν μέλος του άξονα και μια από τις τρεις δυνάμεις κατοχής της ελληνικής επικράτειας κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η Ακροναυπλία
Αυτό το λήμμα τεκμηριώνεται κυρίως με πρωτογενείς πηγές. Παρακαλούμε βελτιώστε το προσθέτοντας δευτερογενείς ή τριτογενείς πηγές.

Η αποφυλάκιση έγινε προκειμένου να βοηθηθεί η βουλγαρική αυτονομιστική δραστηριότητα στη Μακεδονία, βασιζόμενη σε θέση του 3ου συνεδρίου του ΚΚΕ το 1924 σχετικά με την ανεξαρτησία της Μακεδονίας. Είχε αντίθετα από τα αναμενόμενα αποτελέσματα, καθώς οι περισσότεροι αποφυλακισμένοι συμμετείχαν στην αντίσταση ως μέλη του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ. Τουλάχιστον πέντε από τους είκοσι εφτά εκτελέστηκαν αργότερα από τις δυνάμεις κατοχής.

Οι συνθήκες αποφυλάκισης Επεξεργασία

Οι βουλγαρικές αρχές, με κίνητρο τον προσεταιρισμό των Σλαβόφωνων της Μακεδονίας, προσπάθησαν να παρουσιάσουν ότι οι Μακεδόνες με βουλγαρική συνείδηση ήταν η πολυπληθέστερη ομάδα της Μακεδονίας. Με αποδεικτικό μέσο την απλή δήλωση βουλγαρικής ιδιότητας, κανονίστηκε η απελευθέρωση 27 κομμουνιστών από τους εκατοντάδες πολιτικούς κρατούμενους που είχαν παραδοθεί από την ελληνική κυβέρνηση στις γερμανικές αρχές. Μερικοί από τους κρατούμενους απλώς γνώριζαν τη γλώσσα ή κάποιες λέξεις της. Σύμφωνα με τον Γιάννη Ιωαννίδη, μέλος του Πολιτικού Γραφείου του ΚΚΕ την εποχή αυτή και έγκλειστο στην Ακροναυπλία, η απελευθέρωση ρυθμίστηκε από τον ίδιο και άλλα στελέχη του ΚΚΕ. Αυτοί που απελευθερώθηκαν από τις φυλακές της Ακροναυπλίας με επέμβαση της τότε βουλγαρικής κυβέρνησης ήταν οι εξής[2].

Οι αποφυλακισμένοι Επεξεργασία

  1. Ανδρέας Τσίπας μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ.
  2. Ανδρέας Τζήμας ή Βασίλης Σαμαρινιώτης, Βλάχος[3], βουλευτής του ΚΚΕ το 1936 και ιδρυτικό μέλος του ΕΛΑΣ.
  3. Κώστας Λαζαρίδης, ανώτατο στέλεχος του ΚΚΕ γραμματέας του ΕΕΑΜ, μέλος της Κ.Ε. του ΚΚΕ. Εκτελέστηκε από τους Γερμανούς στην Καισαριανή.
  4. Λάζαρος Ζησιάδης ή Τερπόφσκι, Σλαβομακεδόνας. Εκτελέστηκε από την εθνικιστική οργάνωση ΕΚΑ το 1943.
  5. Ζήσης Δελιόπουλος, μέλος της ΑΕ του ΚΚΕ Καστοριάς. Φυλακίστηκε από τους Ιταλούς στη Θεσσαλονίκη. Λοχαγός του ΔΣΕ στον Εμφύλιο και μέλος του ΝΟΦ. Πέθανε στα Σκόπια.
  6. Ζήσης Καλλιμάνης από το Καλλοχώρι. Σκοτώθηκε το 1942 από τους Ιταλούς στο Πελεκάνο Κοζάνης, ενώ ο συνοδός του Ανδρέας Τζήμας κατάφερε να σωθεί[4]. Μέλος της Π.Ε του ΚΚΕ στα Γρεβενά. Λανθασμένα συγχέεται με τον συγγενή του Πασχάλη Καλλιμάνη, μέλος της Οχράνα.
  7. Αναστάσιος Καρατζάς, γραμματέας της ΠΕ του ΚΚΕ Κατερίνης. Ως στέλεχος του ΚΚΕ μαζί με τους Απόστολο Τζάνη (εκτελέστηκε μαζί με τον Ρουσαλήμ Χαριζάνη. Ο Φαρσακίδης αναφέρει ότι εκτελέστηκε από Βούλγαρους και όχι από Γερμανούς), Λάζο Τερπόφσκι, Σίµο Κερασίδη, Μήτσο Χρυσαφόπουλο και με απόστρατους αξιωματικούς όπως ο Ψαρρός ίδρυσαν την πρώτη ένοπλη αντιστασιακή οργάνωση "Ελευθερία".Τον συνέλαβαν συνεργάτες των Γερμανών το 1942 σε γιάφκα όπου βρισκόταν μαζί με τον Πέτρο Κέντρο (ο οποίος κατάφερε να ξεφύγει), και τον εκτέλεσαν σε αντίποινα οι Γερμανοί στις 23/5/1942[5][6][7].
  8. Πέτρος Κέντρος (Αρβανιτόβλαχος στην καταγωγή). Τυπογράφος στον παράνομο μηχανισμό του ΚΚΕ. Επικηρύχθηκε από τους Γερμανούς μετά από τη συμπλοκή στην παράνομη γιάφκα όπου σκοτώθηκε ο Καρατζάς. Πέθανε στις 9/8/1946.
  9. Λάμπρος Μόσχος, μέλος της ΑΕ της ΚΕ του ΚΚΕ Καστοριάς. Εργάστηκε στον εκδοτικό μηχανισμό του ΕΑΜ. Πέθανε στη Βουλγαρία. Ο γιος του εκτελέστηκε από τους Ιταλούς το 1942. Συμμετείχε στο ΣΝΟΦ και αργότερα στο ΝΟΦ.
  10. Κυριάκος Πυλάης, Α' γραμματέας της ΠΕ Φλώρινας, μέλος του ΣΝΟΦ, εθνοσύμβουλος ΠΕΕΑ. Πολιτεύτηκε με την ΕΔΑ.
  11. Αθανάσιος Πέικος. Εργάστηκε στον εκδοτικό μηχανισμό του ΚΚΕ στη Ρουμανία.
  12. Λάζαρος Μποζίνης (σύμφωνα με το στέλεχος του ΚΚΕ, Βασίλη Μπαρτζιώτα, στάλθηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στη Γερμανία).
  13. Δέλιος Παπανεδέλκος (από το Μεταλλικό Κιλκίς) ο οποίος είχε γυναίκα Γερμανίδα, ελληνικής συνείδησης. Αποφυλακίστηκε πρώτος και έκανε τις συνεννοήσεις.
  14. Διαμαντής Νταλής ή Τσιτσίνας, ελληνόφωνος Πόντιος, γραμματέας της ΠΕ Κοζάνης του ΚΚΕ και εθνοσύμβουλος ΠΕΕΑ. Το 1945 φυλακίστηκε για 20 χρόνια. Πέθανε στη Θεσσαλονίκη.
  15. Νικόλαος Σωτηρίου.
  16. Μιχάλης Σκουπακίδης, οδηγός από τη Θεσσαλονίκη. Σκοτώθηκε σε τροχαίο ατύχημα το 1964 στη Θεσσαλονίκη, μαζί με το στέλεχος του ΚΚΕ, Χρήστο Κανάκη.[8]
  17. Νικόλαος Χαϊβανίδης. Σύμφωνα με τον Διαμαντή Τσιτσίνα, εκτελέστηκε από τους κατακτητές. Αναφέρεται κσι ως Kαϊβανίδης.
  18. Ρούσος ή Ρουσαλήμ ή Ιεροσόλυμος Χαριζάνης ή Σλαβομακεδόνας, στέλεχος του ΚΚΕ. Πιάστηκε από τους Γερμανούς στις 24 Αυγούστου του 1941, ενώ το όπλο του έπαθε αφλογιστία, σε προσπαθειά του μαζί με άλλους να ανατινάξουν βαρέλια με καύσιμα των γερμανικών δυνάμεων. Εκτελέστηκε στις 31/12/1941 μαζί με τους συντρόφους του[9].
  19. Εμμανουήλ Καζαντζής.
  20. Κωνσταντίνος Λάμπρου.
  21. Δημήτριος Λέσκας.
  22. Φώτιος Ουρούζης.
  23. Παντελής Τζήκας, γραμματέας κομματικής οργάνωσης (;), αρχειομαρξιστικών καταβολών. Εκτελέστηκε στις 21-10-1943 στο Καϊμακτσαλάν από τον, ΕΛΑΣ λόγω σχέσεών του με αλυτρωτικές σλαβομακεδονικές κινήσεις.[10]
  24. Ιωάννης Κωνσταντινίδης, τσαγκάρης από τη Δράμα.
  25. Θεόδωρος Ευθυμιάδης, πρόσφυγας από το Ικόνιο της Μικράς Ασίας, γραμματέας της ΠΕ Φλώρινας του ΚΚΕ. Υποβιβάστηκε τον καιρό του Εμφυλίου, για άσεμνη συμπεριφορά.
  26. Λάζαρος Αδαμόπουλος ή Δαμόπουλος ή Γκρόσδος, γραμματέας της Κ.Ο του ΚΚΕ Λάρισας, και γραµµατέας του ΣΝΟΦ Καστοριάς το 1944. Διαφώνησε με τους χειρισμούς του ΚΚΕ στο θέμα της Μακεδονίας.
  27. Εμμανουήλ Χαραλάμπους.

Να σημειωθεί ότι αρκετοί εξ' αυτών δεν ήταν σλαβόφωνοι αλλά ήξεραν τη γλώσσα ή απλά παρουσιάστηκαν ως τέτοιοι (π.χ Τζήμας, Λαζαρίδης, Σκουπακίδης[11]). Οι περισσότεροι από τους σλαβόφωνους, ήταν ελληνικής συνείδησης.

Αντιδράσεις από τις Ελληνικές και κατοχικές αρχές Επεξεργασία

Οι ελληνικές αρχές, μόλις πληροφορήθηκαν το γεγονός, ήρθαν σε επαφή με τις κατοχικές δυνάμεις ζητώντας εκ νέου την σύλληψη των 27. Σε επιστολή του στις 27-8-1941 το ελληνικό Υπουργείο Δημόσιας Τάξης προς τους Ιταλούς ζητούσε πληροφόρηση για το αν έχουν ληφθεί εντολές για την σύλληψή τους, ώστε να εκδόσει εντάλματα. Στις 9-9-1941 η κυβέρνηση Τσολάκογλου απέστειλε ρηματική διακοίνωση στον Γερμανό επιτετραμμένο, Άλτενμπουργκ, στο οποίο ζητούσε τη σύλληψή τους. Μετά από συνεννοήσεις μεταξύ Γερμανών και Ιταλών, ο Άλτενμπουργκ στις 15-9-1941 γνωστοποίησε την αποδοχή του αιτήματος της κατοχικής κυβέρνησης[12]. Μερικοί από τους αποφυλακισθέντες συνελήφθησαν εκ νέου και κλείστηκαν πάλι σε φυλακές. Αποδείκτηκε τελικά ανώφελη η απόφαση της Βουλγαρίας να απελευθερώσει τους Σλαβομακεδόνες Κομμουνιστές για να τους καταστήσει κήρυκες των ιδεών της.[13]

Η μετέπειτα δράση τους Επεξεργασία

Ο Ιωάννης Κολιόπουλος υποστηρίζει πως η απελευθέρωσή τους εξυπηρέτησε τα συμφέροντα της Βουλγαρίας στην περιοχή αλλά δεν αναφέρονται σχέσεις των αποφυλακισθέντων με τις κατοχικές δυνάμεις εκτός από τον Δέλιο Παπανεδέλκο όπου αναφέρεται ότι ήταν (ή είχε υπάρξει) στέλεχος το 1942 στην Βουλγαρική Λέσχη Θεσσαλονίκης.[14] Σε νεότερες μελέτες των καθηγητών Στράτου Δορδανά και Αθανασίου Καλλιανιώτη[15][16], αναφέρεται ότι δεν αποδείχθηκε καμία σχέση των απελευθερωθέντων με τις κατοχικές δυνάμεις. Επιπροσθέτως πέντε ή έξι από αυτούς εκτελέστηκαν από τους κατακτητές, ενώ η πλειοψηφία των υπόλοιπων εντάχθηκε στην Εθνική Αντίσταση και πολέμησε τις κατοχικές δυνάμεις.

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. ↑ Κολιόπουλος 1995, σελ. 36.
  2. ↑ Γιάννης Ιωαννίδης, Αναμνήσεις. Προβλήματα της πολιτικής του ΚΚΕ στην Εθνική Αντίσταση (1940-1945), επιμ. Αλέκου Παπαναγιώτου, σσ. 86, 87, Αθήνα 1979
  3. ↑ Κολιόπουλος 1995, σελ. 37.
  4. ↑ Κολιόπουλος 1995, σελ. 160.
  5. ↑ «For Sacred National Freedom: Portaits Of Fallen Freedom Fighters Karadzha Tasho». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Μαρτίου 2012. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουλίου 2013. 
  6. ↑ Έπεσαν για την Ζωή, έκδοση της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ, τόμος 2, σελ 189
  7. ↑ Χίλια Σκοτωμένα Παιδιά Της ΕΠΟΝ, Πέτρος Ανταίος, Εκδότης : Επον, έτος 1986, σελ 243-244
  8. ↑ Το ΚΚΕ στον ιταλοελληνικό πόλεμο του 1940-41, 2015, σελ. 226
  9. ↑ Αντίποινα των γερμανικών αρχών κατοχής στη Μακεδονία, 1941-1944 Στράτος Ν. Δορδανάς 2002, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, διδακτορική διατριβή, σελ. 56
  10. ↑ Κωστόπουλος 2016, σελ. 151-2.
  11. ↑ Γιάννης Μανούσακας (1978), σελ. 196-197
  12. ↑ Διδακτορική Διατριβή Δορδανάς,Στράτος (2002, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ)), Αντίποινα των γερμανικών αρχών κατοχής στη Μακεδονία (1941-1944) σελ 50-51
  13. ↑ Καλλιανιώτης,Αθανάσιος (2007, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ)), Οι πρόσφυγες στη Δυτική Μακεδονία (1941 - 1946)
  14. ↑ Κολιόπουλος 1995, σελ. 36-39.
  15. ↑ Διδακτορική Διατριβή Δορδανάς,Στράτος (2002, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ)), Αντίποινα των γερμανικών αρχών κατοχής στη Μακεδονία (1941-1944) σελ 50-51
  16. ↑ Καλλιανιώτης,Αθανάσιος (2007, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ)), Οι πρόσφυγες στη Δυτική Μακεδονία (1941 - 1946)

Βιβλιογραφία Επεξεργασία

  • Το ΚΚΕ στο ιταλοελληνικό πόλεμο του 1940-41, εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2015
  • Δημήτριος Ζαφειρόπουλος, Το ΚΚΕ και το Μακεδονικό, Αθήνα 1948
  • Αντώνιος Φλουντζής, Ακροναυπλία και Ακροναυλιώτες (1937-1943), εκδ. Θεμέλιο, 1979
  • Δημήτριος Μιχελίδης, Ο σκληρός δρόμος. Ένα χρονικό που αποκαθιστά την αλήθεια στο διάστημα της παρανομίας του ΚΚΕ κατά την 4η Αυγούστου, Αθήνα [1983]
  • Ιωάννης Κολλιόπουλος, Η Μακεδονίας στη δίνη του Β΄Παγκοσμίου πολέμου, εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη 1986
  • Πέτρος ή Κυριάκος Πυλάης, (1870-1990): Μνήμες, βιώματα στοχασμοί, Αθήνα 1990
  • Γιάννης Μανούσακας, Ακροναυπλία (θρύλος & πραγματικότητα), εκδ. ΔΩΡΙΚΟΣ, Αθήνα 1978
  • Αθανάσιος Καλλιανιώτης: Οι Πρόσφυγες στη Δυτική Μακεδονία (1941-1946) – Διδακτορική διατριβή σελίδες 83-96.
  • Αθανάσιος Καλλιανιώτης:Οι αρχές της Αντίστασης στη ∆υτική Μακεδονία (1941 -1943)Μεταπτυχιακή εργασίαστο τµήµα Ιστορίας του Α.Π.Θ. Θεσσαλονίκη 2000 σελίδες 16-25.
  • Αντίποινα των γερμανικών αρχών κατοχής στη Μακεδονία, 1941-1944 Στράτος Ν. Δορδανάς 2002, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, διδακτορική διατριβή, σελίδες 50-51

Πηγές Επεξεργασία

  • Κολιόπουλος, Ιωάννης (1995). Λεηλασία φρονημάτων. Α. Θεσσαλονίκη: Βάνιας. ISBN 960-288-023-6. 
  • Κωστόπουλος, Τάσος (2016). Κόκκινος Δεκέμβρης:Το ζήτημα της επαναστατικής βίας. Αθήνα: Βιβλιόραμα. ISBN 978-960-9548-28-1. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Απελευθέρωση_των_Μακεδόνων_κομμουνιστών&oldid=10441150"