Αρειανική διαμάχη
Η Αρειανική διαμάχη ήταν μια σειρά χριστιανικών θεολογικών διαφορών που προέκυψαν μεταξύ του Άρειου και του Αθανασίου της Αλεξάνδρειας, δύο χριστιανών θεολόγων από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Οι σημαντικότερες από αυτές τις αντιπαραθέσεις αφορούσαν την ουσιαστική σχέση μεταξύ του Θεού Πατέρα και του Θεού Υιού.
Οι διαιρέσεις που δημιουργήθηκαν από τις διαμάχες ήταν μια ειρωνική συνέπεια των προσπαθειών του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου να ενώσει τον Χριστιανισμό και να δημιουργήσει μια ενιαία, κατ 'ανάγκη εγκεκριμένη εκδοχή της πίστης κατά τη διάρκεια της βασιλείας του.[1][2] Αυτές οι διαφωνίες χώρισαν την Εκκλησία σε δύο αντιτιθέμενες θεολογικές φατρίες για πάνω από 55 χρόνια, από την εποχή πριν από την Πρώτη Σύνοδο της Νίκαιας το 325 έως και μετά την Β' Οικουμενική Σύνοδο το 381. Δεν υπήρχε επίσημο ψήφισμα ή επίσημο σχίσμα, αν και η Τριαδική παράταξη τελικά κέρδισε το πάνω χέρι στην αυτοκρατορική Εκκλησία. Εκτός της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας αυτή η φατρία δεν είχε άμεσα τόση επιρροή. Ο Αρειανισμός συνέχισε να κηρύττεται εντός και εκτός της Αυτοκρατορίας για κάποιο χρονικό διάστημα (χωρίς την ευλογία της Αυτοκρατορίας), αλλά τελικά εξουδετερώθηκε. Η σύγχρονη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία και η Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία, καθώς και οι περισσότερες σύγχρονες χριστιανικές αιρέσεις, ακολούθησαν γενικά την Τριαδική διατύπωση, αν και η καθεμία έχει τη δική της συγκεκριμένη θεολογία επί του θέματος.[3][4]
Ιστορία Επεξεργασία
Η πρώιμη ιστορία της διαμάχης πρέπει να συγκεντρώθηκε από περίπου 35 έγγραφα που βρέθηκαν σε διάφορες πηγές. Ο Τριαδικός ιστορικός Σωκράτης της Κωνσταντινούπολης αναφέρει ότι ο Άρειος έγινε για πρώτη φορά αμφιλεγόμενος υπό τον επίσκοπο Αλέξανδρο της Αλεξάνδρειας, όταν ο Άρειος διατύπωσε τον ακόλουθο συλλογισμό: «Αν ο Πατέρας γέννησε τον Υιό, αυτός που γεννήθηκε είχε μια αρχή ύπαρξης, άρα ισχύει ότι όταν υπήρχε (ο Πατέρας), ο Υιός δεν υπήρχε. Ακολουθεί λοιπόν αναγκαιότητα ότι απόκτησε την ύπαρξή του από τη μη ύπαρξη.».[5][6]
Ο επίσκοπος Αλέξανδρος της Αλεξάνδρειας δέχθηκε κριτική για την αργή αντίδρασή του εναντίον του Άρειου. Όπως και ο προκάτοχός του, Διονύσιος, κατηγορήθηκε για ταλάντευση. Σύμφωνα με το έργο του Ευσέβιου, «Βίος Μεγάλου Κωνσταντίνου», η διαμάχη είχε εξαπλωθεί από την Αλεξάνδρεια σε όλες σχεδόν τις αφρικανικές περιοχές και θεωρήθηκε διαταραχή της δημόσιας τάξης από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Ο Μέγας Κωνσταντίνος έστειλε δύο επιστολές στον Άρειο και τον Επίσκοπο Αλέξανδρο, ζητώντας από τους θρησκευτικούς ηγέτες να σταματήσουν τη διαμάχη.[7]
Επειδή η διαμάχη εξακολούθησε να εξαπλώνεται, το 325 ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος διοργάνωσε την Πρώτη Σύνοδο της Νίκαιας με ημερήσια διάταξη για δίωξη του Άρειου.[8]
Πρώτη Σύνοδος της Νίκαιας Επεξεργασία
Ο Αρειανισμός δεν θα περιλαμβανόταν στην Αλεξανδρινή επισκοπή. Μέχρι τη στιγμή που ο επίσκοπος Αλέξανδρος ενήργησε τελικά εναντίον του ανυπόμονου πρεσβυτέρου του, το δόγμα του Άρειου είχε εξαπλωθεί πολύ πέρα από το δικό του βλέμμα. Είχε γίνει θέμα συζήτησης και αναστάτωσης για ολόκληρη την Εκκλησία. Η Εκκλησία ήταν πλέον μια ισχυρή δύναμη στον ρωμαϊκό κόσμο, με τον Μέγα Κωνσταντίνο να τον νομιμοποιεί το 313 μέσω του διατάγματος του Μιλάνου. Ο αυτοκράτορας είχε ένα προσωπικό ενδιαφέρον για πολλά οικουμενικά ζητήματα, συμπεριλαμβανομένης της διαφωνίας των Δονατιστών το 316, και ήθελε να τερματίσει την Αρειανική διαμάχη. Για το σκοπό αυτό, ο αυτοκράτορας έστειλε τον επίσκοπο Όσιο Κορδούης για να ερευνήσει και, εάν είναι δυνατόν, να επιλύσει τη διαμάχη. Ο Όσιος ήταν "οπλισμένος" με μια επιστολή του Αυτοκράτορα: «Άρα λοιπόν, ο καθένας από εσάς, δείχνοντας προσοχή στον άλλο, να ακούσει την αμερόληπτη προτροπή του συναδέλφου σας». Καθώς η συζήτηση συνέχισε να μαίνεται παρά τις προσπάθειες του Όσιου, ο Κωνσταντίνος το 325 μ.Χ. έκανε ένα πρωτοφανές βήμα. Κάλεσε μία Οικουμενική Σύνοδο αποτελούμενη από εκκλησιαστικούς ιερείς από όλα τα μέρη της αυτοκρατορίας για να επιλύσει αυτό το ζήτημα, πιθανώς μετά από σύσταση του Οσίου.[9]
Όλες οι κοσμικές διοικήσεις της αυτοκρατορίας έστειλαν έναν ή περισσότερους εκπροσώπους στην Σύνοδο, εκτός από τη Ρωμαϊκή Βρετανία, η πλειοψηφία των επισκόπων προήλθε από την Ανατολή. Ο Πάπας Σίλβεστρος Α΄, όντας πολύ ηλικιωμένος για να παρευρεθεί, έστειλε δύο ιερείς ως εκπροσώπους του. Ο ίδιος ο Άρειος παρευρέθηκε στο συμβούλιο, αλλά ο επίσκοπός του, ο Αλέξανδρος, όχι, αλλά έστειλε αντ 'αυτού τον νεαρό διάκονό του Αθανάσιο. Ο Αθανάσιος θα γινόταν ο "πρωταθλητής" της τριαδικής άποψης που τελικά υιοθετήθηκε από την Σύνοδο και θα περνούσε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του πολεμώντας τον Αρειανισμό. Υπήρχαν επίσης ο Ευσέβιος της Καισάρειας και ο Ευσέβιος της Νικομηδείας. Πριν συγκληθεί η κύρια σύσκεψη, ο Όσιος συναντήθηκε αρχικά με τον Αλέξανδρο και τους υποστηρικτές του στη Νικομήδεια.[10] Στην Σύνοδο θα προέδρευε ο ίδιος ο αυτοκράτορας, ο οποίος συμμετείχε και μάλιστα ηγήθηκε σε ορισμένες από τις συζητήσεις της.[9]
Εκείνοι που υποστήριξαν την ιδέα ότι ο Χριστός ήταν συνάμα αιώνιος και συνύπαρκτος με τον Πατέρα καθοδηγούνται από τον νεαρό αρχιδιάκο Αθανάσιο. Εκείνοι που αντίθετα επέμεναν ότι ο Θεός Υιός ήρθε μετά τον Θεό Πατέρα σε χρόνο και ουσία, καθοδηγούνταν από τον Άρειο τον πρεσβύτερο. Για περίπου δύο μήνες, οι δύο πλευρές αμφισβήτησαν και συζήτησαν, με κάθε έκκληση προς τη Γραφή να δικαιολογεί τις αντίστοιχες θέσεις τους.[11] Ο Άρειος υποστήριξε ότι ο Υιός του Θεού ήταν πλάσμα, φτιαγμένο από το τίποτα και ότι ήταν η πρώτη παραγωγή του Θεού, πριν από όλες τις άλλες. Και υποστήριξε ότι όλα τα άλλα δημιουργήθηκαν μέσω του Υιού. «Μόνο ο Υιός δημιουργήθηκε άμεσα και γεννήθηκε από τον Θεό. Επιπλέον, υπήρχε μια εποχή που δεν είχε καμία ύπαρξη. Ήταν ικανός για τη δική του ελεύθερη βούληση και έτσι εάν ήταν στην αληθινή έννοια "γιος", πρέπει να είχε ακολουθήσει τον Πατέρα, επομένως υπήρξε προφανώς η στιγμή που δεν υπήρχε, και ως εκ τούτου ήταν πεπερασμένο ον.».[12]
Σύμφωνα με κάποιες περιγραφές στην βιογραφία του Αγίου Νικολάου, η συζήτηση στο συμβούλιο έγινε τόσο έντονη που σε ένα σημείο, χαστούκισε τον Άρειο.[13] Η πλειοψηφία των επισκόπων στο συμβούλιο τελικά συμφώνησε σε ένα δόγμα, γνωστό στη συνέχεια ως Σύμβολον τῆς Νικαίας (ή Σύμβολο της Πίστεως) που διατυπώθηκε στο πρώτο συμβούλιο της Νίκαιας. Περιλάμβανε τη λέξη ομοούσιος, που σημαίνει "απο την ίδια ουσία", ή "μία και κοινή ουσία", η οποία ήταν ασυμβίβαστη με τις πεποιθήσεις του Άρειου.[14]
Στις 19 Ιουνίου 325, το συμβούλιο και ο αυτοκράτορας εξέδωσαν εγκύκλιο στις εκκλησίες εντός και γύρω από την Αλεξάνδρεια: ο Άρειος και δύο από τους ανυποψίαστους οπαδούς του (Θεωνάς και Σεκούνδος) εκτέθηκαν και εξορίστηκαν στην επαρχία της Ιλλυρίας, ενώ τρεις άλλοι υποστηρικτές - Θέογνις της Νίκαιας, Ευσέβιος της Νικομήδειας και ο Μάρης της Χαλκηδόνας - έθεσαν τις υπογραφές τους υπέρ της εξορίας του Άρειου αποκλειστικά από σεβασμό στον αυτοκράτορα. Ωστόσο, ο Κωνσταντίνος βρήκε σύντομα λόγο να υποψιάζεται την "ειλικρίνεια" αυτών των τριών, γιατί αργότερα τους συμπεριέλαβε στην πρόταση που εκδόθηκε για τον Άρειο.[14]
Ρίμινι, Σελεύκεια και Κωνσταντινούπολη (358–360) Επεξεργασία
Το 358, ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Β΄ συγκάλεσε δύο συμβούλια, ένα για τους δυτικούς επισκόπους στο Αριμίνουμ (σημερινό Ρίμινι στη Βόρεια Ιταλία) και ένα για τους ανατολικούς επισκόπους στη Νικομήδεια.[15][16]
Το 359, το δυτικό συμβούλιο πραγματοποιήθηκε στο Ρίμινι. Ο Ουρσάσιος του Σινγιδούνουμ (σημερινό Βελιγράδι) και ο Βάλενς της Μούρσα (σημερινό Όσιγιεκ) δήλωσαν ότι ο Υιός ήταν σαν τον πατέρα "σύμφωνα με τις γραφές", μετά από ένα νέο δόγμα που καταρτίστηκε στο Σίρμιο (359). Πολλοί από τους πιο ειλικρινείς υποστηρικτές του Συμβόλου της Νίκαιας αποχώρησαν. Το συμβούλιο, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων υποστηρικτών του παλαιότερου δόγματος, υιοθέτησε το νεότερο δόγμα.[15][16] Μετά το συμβούλιο, ο Πάπας Λιβέριος καταδίκασε το δόγμα του Ρίμινι, ενώ ο αντίπαλός του, Πάπας Φήλιξ Β΄, το υποστήριξε.[17]
Ένας σεισμός έπληξε τη Νικομήδεια, σκοτώνοντας τον επίσκοπο Κεκρόπιο και το 359 το ανατολικό συμβούλιο πραγματοποιήθηκε στη Σελευκεία Ισαυρίας. Το συμβούλιο διαιρέθηκε πικρά και διαδικαστικά παράτυπα, και τα δύο μέρη συναντήθηκαν χωριστά και κατέληξαν σε αντίθετες αποφάσεις. Ο Βασίλειος της Άγκυρας και το κόμμα του δήλωσαν ότι ο Υιός είχε παρόμοια ουσία με τον Πατέρα, ακολουθώντας ένα (Ομοιοσιανό) Σύμβολο της Πίστεως από το 341, και απέθεσε το αντίπαλο κόμμα. Ο Ακάκιος της Καισάρειας δήλωσε ότι ο Υιός ήταν σαν τον Πατέρα, εισάγοντας ένα νέο (Ομοιακό) δόγμα.[17][18] Ο Υιός γεννήθηκε - δημιουργήθηκε από την ουσία του Θεού.
Ο Κωνσταντίνος ζήτησε από ένα τρίτο συμβούλιο, στην Κωνσταντινούπολη (359), τόσο των ανατολικών όσο και των δυτικών επισκόπων, να επιλύσει τη διάσπαση στη Σελευκεία. Ο Ακάκιος δήλωσε τώρα ότι ο Υιός ήταν σαν τον Πατέρα "σύμφωνα με τις γραφές.". Ο Βασίλειος της Άγκυρας, ο Ευστάθιος Σεβαστιανός, και το κόμμα τους δήλωσαν και πάλι ότι ο Υιός ήταν παρόμοιας ουσίας με τον Πατέρα, όπως στην απόφαση της πλειοψηφίας στη Σελευκεία. Ο Μάρης της Χαλκηδόνας, ο Ευδόξιος της Αντιόχειας, και οι διάκονοι Αέτιος της Αντιόχειας και ο Ευνόμιος της Κυζίκου δήλωσαν ότι ο Υιός ήταν διαφορετικής ουσίας από τον Πατέρα.[19] Οι Ετεροουσιανοί νίκησαν τους Ομοουσιανούς σε μια αρχική συζήτηση, αλλά ο Κωνσταντίνος απέκλεισε τον Αέτιο, όπου μετά το συμβούλιο, συμπεριλαμβανομένων του Μάρη και του Ευδοξίου, συμφώνησαν στο ομοϊνικό δόγμα του Ρίμινι με μικρές αλλαγές.[19][20]
Μετά την Σύνοδο της Κωνσταντινούπολης, ο ομοϊκός επίσκοπος Ακάκιος απέθεσε και απέλυσε αρκετούς ομοουσιανούς επισκόπους, συμπεριλαμβανομένων των Μακεδονίου Α', Βασιλείου, Ευστάθιου, Ελούσιου της Κύζικου, Δρακόντιου του Περγάμου, Νέoυ της Σελευκίας, Σοφρονίου της Πομπιόπολης, Ελπίδιου της Σάταλας και του Κύριλλου.[21][22] Ταυτόχρονα, ο Ακάκιος απέθεσε επίσης και απέλυσε τον διάκονο Αέτιο.[21]
Η διαμάχη στη δεκαετία του 360 Επεξεργασία
Το 361, ο Κωνσταντίνος πέθανε και ο Ιουλιανός έγινε ο επόμενος Ρωμαίος αυτοκράτορας. Ο Ιουλιανός ζήτησε την αποκατάσταση πολλών ειδωλολατρικών ναών που είχαν κατασχεθεί ή καταστραφεί από τους Χριστιανούς.[23] Σύμφωνα με τον Φιλοστόργιο, οι ειδωλολάτρες σκότωσαν τον Γεώργιο της Λαοδίκειας, επίσκοπο της Αλεξάνδρειας, επιτρέποντας στον Αθανάσιο να ανακτήσει την εκκλησιαστική δικαιοδοσία.[24]
Δείτε επίσης Επεξεργασία
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ Papandrea, James Leonard (2012). Reading the Early Church Fathers: From the Didache to Nicaea. Paulist Press. σελ. 177. ISBN 978-0-8091-4751-9.
- ↑ Smither, Edward L. (14 Φεβρουαρίου 2014). Rethinking Constantine: History, Theology, and Legacy. Wipf and Stock Publishers. σελ. 65-66. ISBN 978-1-63087-385-1.
- ↑ Dunner, Joseph (1967). Handbook of World History: Concepts and Issues. Philosophical Library. σελ. 70.
- ↑ Campbell, Ted (1 Ιανουαρίου 1996). Christian Confessions: A Historical Introduction. Westminster John Knox Press. σελ. 41. ISBN 978-0-664-25650-0.
- ↑ Bettenson, Henry, ed. (1963). Documents of the Christian Church (2nd ed.). New York: Oxford University Press. p. 40.
- ↑ Noll, Mark A. (2012). Turning points: Decisive moments in the history of Christianity (3η έκδοση). Grand Rapids, Mich.: Baker Academic. σελ. 45. ISBN 978-0-8010-3996-6. 780161481.
- ↑ Bishop of Caesarea, Eusebius· Hall, Stuart George. (1999). Life of Constantine. Oxford: Clarendon Press. ISBN 1-4237-6766-7. 67703212.
- ↑ Wiles, Maurice (1996). Archetypal heresy: Arianism through the centuries. Oxford; New York: Clarendon Press ; Oxford Univ. Press. ISBN 978-0-19-152059-4. 344023364.
- ↑ 9,0 9,1 «Arianism and the Council of Nicaea - by Al. Vasilief - Page 1». www.ellopos.net. Ανακτήθηκε στις 19 Οκτωβρίου 2020.
- ↑ «Philostorgius, Ecclesiastical History». www.earlychristianwritings.com. Ανακτήθηκε στις 19 Οκτωβρίου 2020.
- ↑ Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania (1963). "Babylon the Great has fallen!" God's Kingdom rules!. Brooklyn, Watchtower Bible and Tract Society of New York. σελ. 447.
- ↑ M'Clintock, John; James Strong. Cyclopedia of Biblical, Theological, and Ecclesiastical Literature. 7. p. 45.
- ↑ «Bishop Nicholas Loses His Cool». St. Nicholas Center (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 19 Οκτωβρίου 2020.
- ↑ 14,0 14,1 Warren, H. Carroll (1 Μαρτίου 1987). The Building of Christendom (History of Christendom, Vol 2). Christendom Pr. σελ. 12. ISBN 978-0317604924.
- ↑ 15,0 15,1 Philostorgius, in Photius, Epitome of the Ecclesiastical History of Philostorgius, book 4, chapter 10.
- ↑ 16,0 16,1 Socrates of Constantinople, Church History, 2ο βιβλίο, κεφάλαιο 37.
- ↑ 17,0 17,1 Socrates of Constantinople, Church History, 2ο βιβλίο, κεφάλαιο 40.
- ↑ Philostorgius, in Photius, Epitome of the Ecclesiastical History of Philostorgius, book 4, chapter 11.
- ↑ 19,0 19,1 Philostorgius, in Photius, Epitome of the Ecclesiastical History of Philostorgius, book 4, chapter 12 and book 5, chapter 1.
- ↑ Socrates of Constantinople, Church History, 2ο βιβλίο, κεφάλαιο 41.
- ↑ 21,0 21,1 Philostorgius, in Photius, Epitome of the Ecclesiastical History of Philostorgius, book 5, chapter 1.
- ↑ Socrates of Constantinople, Church History, 2ο βιβλίο, κεφάλαιο 42.
- ↑ Henry Chadwick, History of the Early Church, κεφάλαιο 9.
- ↑ Philostorgius, in Photius, Epitome of the Ecclesiastical History of Philostorgius, book 7, chapter 2.