Αριστοτέλης Ζάχος
Ο Αριστοτέλης Ζάχος (Καστοριά[α] 1871 − Αθήνα 1939) ήταν διακεκριμένος Έλληνας αρχιτέκτονας και πολεοδόμος, ο οποίος σχεδίασε πολλούς ναούς, δημόσια και ιδιωτικά κτίσματα με βάση βυζαντινά και παραδοσιακά πρότυπα, επαναφέροντας έτσι την «ελληνικότητα» στη νεότερη ελληνική αρχιτεκτονική.
| Αριστοτέλης Ζάχος | |
|---|---|
 Ο Αριστοτέλης Ζάχος σε ελαιογραφία του Ευαγγέλου Ιωαννίδη. | |
| Όνομα στη μητρική γλώσσα | Αριστοτέλης Ζάχος (Ελληνικά) |
| Γέννηση | 1871[1] Καστοριά[1] |
| Θάνατος | 1939[2] Αθήνα[1] |
| Κατοικία | Μόναχο Στουτγκάρδη Καρλσρούη Θεσσαλονίκη Άρτα |
| Χώρα πολιτογράφησης | Ελλάδα |
| Σπουδές | Ελληνικό Γυμνάσιο Μοναστηρίου, Πανεπιστήμιο του Μονάχου, Πανεπιστήμιο της Στουτγκάρδης και Karlsruhe University of Arts and Design |
| Ιδιότητα | αρχιτέκτονας και συντηρητής |
| Σημαντικά έργα | Μνημείο Ίωνα Δραγούμη |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Βιογραφία
ΕπεξεργασίαΜε καταγωγή από τη Σιάτιστα, μετανάστευσε μικρός με τους γονείς του στα Βελεσά (το σημερινό Βέλες) επί του Αξιού ποταμού, μια πόλη κοντά στο Ορέχοβο και βορείως του Μοναστηριού (σημερινά Μπίτολα).[3] Τελείωσε το γυμνάσιο στο Μοναστήρι της Μακεδονίας (σημερινά Μπίτολα της Βόρειας Μακεδονίας). Κατόπιν πήγε στη Γερμανία, για να σπουδάσει αρχιτεκτονική σε τρία διαφορετικά πολυτεχνεία — του Μονάχου, της Στουτγάρδης και της Καρλσρούης — ενώ ταυτοχρόνως εργάζονταν. Δάσκαλοί του ήταν οι κορυφαίοι Γερμανοί αρχιτέκτονες και θεωρητικοί Φρίντριχ φον Τίερς (γερμανικά: Friedrich von Thiersch, 1852–1921), Καρλ Σάφερ (γερμανικά: Carl Schäfer, 1844–1908) και Γιόζεφ Ντουρμ (γερμανικά: Josef Durm, 1837–1919).
Το 1897 διέκοψε τις σπουδές του για να πολεμήσει ως εθελοντής στον σύντομο ελληνοτουρκικό πόλεμο που έληξε με ήττα της Ελλάδας. Με την επιστροφή στη Γερμανία, ο δάσκαλός του, Γιόζεφ Ντουρμ, τον προσέλαβε βοηθό του στην Καρλσρούη για την μελέτη σημαντικών δημόσιων κτιρίων στο Δουκάτο της Βάδης, όπως η Βιβλιοθήκη της Χαϊδελβέργης (1897/1900–1905) και το Γυμνάσιο του Φράιμπουργκ(1900–1907). Εξαιτίας των επαγγελματικών του ενασχολήσεων, ο Ζάχος δεν ολοκλήρωσε ποτέ τις σπουδές του, αλλά αυτό δεν τον εμπόδισε να εργαστεί και να διακριθεί στον τομέα του, όπως άλλωστε συνέβαινε και με άλλους αρχιτέκτονες της εποχής του.
Το 1905 εγκατέλειψε την Καρλσρούη και επέστρεψε στην Ελλάδα, την οποία και περπάτησε από άκρη σε άκρη αποτυπώνοντας σε φωτογραφίες και σχέδια βυζαντινά, μεταβυζαντινά και παραδοσιακά κτίσματα, παρέα με τον φίλο του και άγνωστο στους πολλούς ιμπρεσιονιστή ζωγράφο, Νικόλαο Φερεκείδη. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1911, δημοσίευσε το άρθρο «Λαϊκή αρχιτεκτονική» στο περιοδικό Ο καλλιτέχνης, για να αμφισβητήσει την ελληνικότητα του βαυαρικού νεοκλασικισμού και να κηρύξει τη στροφή προς την ελληνική λαϊκή αρχιτεκτονική.
Παραδοσιακή αρχιτεκτονική
Επεξεργασία
Το 1913, ασχολήθηκε με την κατάρτιση του πολεοδομικού σχεδίου της Θεσσαλονίκης και από το 1915 έως το 1917 διηύθυνε τις τεχνικές υπηρεσίες του Δήμου Αθηναίων. Κατά το ίδιο διάστημα, ασχολήθηκε επίσης με τα πολεοδομικά σχέδια της Τρίπολης και της Μυτιλήνης.
Το 1918, ανέλαβε τις εργασίες συντήρησης και στερέωσης των σωζόμενων τμημάτων της βασιλικής του Αγίου Δημητρίου στην Θεσσαλονίκη, η οποία είχε καταστραφεί στη μεγάλη πυρκαγιά του 1917. Στο παράθυρο της δυτικής όψης του ναού βρίσκεται λαξευμένο το μονόγραμμα του Αριστοτέλη Ζάχου με χρονολογία 1927. Για την αποκατάσταση του ναού, η Ακαδημία Αθηνών απένειμε στον Ζάχο το 1933 το Αριστείο της Τάξεως των Γραμμάτων και Καλών Τεχνών. Ωστόσο, για το ίδιο έργο ο Ζάχος ήλθε σε αντίθεση με τους `Ελληνες αρχαιολόγους, οι οποίοι είχαν άλλες απόψεις για την αναστήλωση του ναού.
Στα σημαντικά έργα του Ζάχου συγκαταλέγονται:
- Η Οικία Αγγελικής Χατζημιχάλη στην αθηναϊκή γειτονιά της Πλάκας (1924). Σήμερα φιλοξενεί το ομώνυμο Κέντρο Λαϊκής Τέχνης και Παράδοσης του Δήμου Αθηναίων.
- Η οικία Πάλλη στα Ιωάννινα, η οποία κατεδαφίστηκε.
- Η διαμόρφωση του Μεγάρου Ιλισίων της Αθήνας σε Βυζαντινό Μουσείο (1930).
- Η διαμόρφωση σε μουσείο της οικίας Διονυσίου Π. Λοβέρδου επί της Ακαδημίας 58/Μαυρομιχάλη 8 στην Αθήνα (1925;).
- Πολλά δημόσια κτίρια στα Ιωάννινα (περί το 1930): το Ιεροδιδασκαλείο Βελλάς στον χώρο της ομώνυμης μονής στο Καλπάκι, η Ακαδημία, το Αρχιεπισκοπικό Μέγαρο, το Μητροπολιτικό Μέγαρο, το υποκατάστημα της Εθνικής Τραπέζης.
- Τρεις μεγάλοι ναοί στον Βόλο (1927–1928): ο καθεδρικός ναός του Αγίου Νικολάου, ο ναός του Αγίου Κωνσταντίνου, ο ναός της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος.
- Ο νεότερος ναός του Αγίου Δημητρίου στη Σιάτιστα, αφού ο προηγούμενος ναός το 1910 καταστράφηκε από πυρκαγιά.
- Ο ναός του Αγίου Στυλιανού σε συνεργασία με τον Ο. Χατζηαγγέλου το 1938, (Άσυλο του Παιδιού), Θεσσαλονίκη.
- Ο Αριστοτέλης Zάχος κλήθηκε το 1919 από το κοινοτικό συμβούλιο της Στεμνίτσας να αναλάβει «εξωραϊστικά έργα εντός της Κωμοπόλεως».
- Επίσης στο Τελλόγλειο Ίδρυμα της Θεσσσαλονίκης εκτίθενται τέσσερις υδατογραφίες του[β].
Ο Ζάχος αναζήτησε την ελληνικότητα στη βυζαντινή και την παραδοσιακή αρχιτεκτονική των νεότερων χρόνων. Γι' αυτόν τον λόγο, σήμερα θεωρείται «ο σημαντικότερος πρόδρομος της αρχιτεκτονικής του «ελληνοκεντρικού μοντερνισμού», όπως τον διακήρυξε η γενιά του '30». Ωστόσο ο ίδιος δεν ήταν εχθρικός απέναντι στα μοντέρνα κινήματα της αρχιτεκτονικής. Η οικία Φ. Πετυχάκη στο Ψυχικό, που ο Αριστοτέλης Ζάχος σχεδίασε το 1934, λίγα χρόνια πριν από τον θάνατό του, αποδεικνύει ότι ο αρχιτέκτονας ήταν ανοιχτός στα νέα ρεύματα της τέχνης του.
Φωτογραφίες
Επεξεργασία-
Οικία Αγγελικής Χατζημιχάλη, Πλάκα (Κέντρο Λαϊκής Τέχνης και Παράδοσης του Δήμου Αθηναίων) -
Ο ναός του Αγίου Δημητρίου στη Σιάτιστα -
Ναός Αγίου Στυλιανού (1938), Άσυλο του Παιδιού, Θεσσαλονίκη
,_%CE%86%CF%83%CF%85%CE%BB%CE%BF_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%A0%CE%B1%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%BF%CF%8D,_%CE%98%CE%B5%CF%83%CF%83%CE%B1%CE%BB%CE%BF%CE%BD%CE%AF%CE%BA%CE%B7.jpg)
Σημειώσεις
Επεξεργασία- ↑ Ο Αργύριος Ζάχος, που είχε τακτική αλληλογραφία με τον Ίωνα Δραγούμη κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα, ήταν από τη Σιάτιστα.
- ↑ Τελλόγλειο Ίδρυμα υπό την επιστασία του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου.
Παραπομπές
ΕπεξεργασίαΕνδεικτική βιβλιογραφία
Επεξεργασία- Ε. Φεσσά-Εμμανουήλ και Ε.Β. Μαρμαράς, 12 Έλληνες αρχιτέκτονες του Μεσοπολέμου, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2005, 376 σελ. ISBN 960-524-209-5.
- Ελένη Φεσσά-Εμμανουήλ, Αριστοτέλης Ζάχος και Josef Durm: Η αλληλογραφία ενός πρωτοπόρου αρχιτέκτονα με τον μέντορά του, 1905-1914, εκδ. «Ποταμός», 2013
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Επεξεργασία- Ένας Αρχιτέκτνονας στη Στεμνίτσα της Αρκαδίας
- Υδατογραφίες (4) του Αριστοτέλη Ζάχου στο Τελλόγλειο ΄Ιδρυμα
- «Ο αρχιτέκτονας Αριστοτέλης Ζάχος (Καστοριά 1871-Αθήνα 1939)» — Περίληψη σχετικής ανακοίνωσης της Ελένης Φεσσά–Εμμανουήλ στο Διήμερο Επιστημονικό Συμπόσιο «Οι αρχιτέκτονες του Βόλου - Συμβολές στην ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική», Βόλος, 14–15 Νοεμβρίου 1997.
- «Σε παράλληλες πορείες: Οι «εμψυχωτές» του ελληνικού αστικού τοπίου μεταξύ των δύο πολέμων» — Βιβλιοκριτική του Αντρέα Γιακουμακάτου για βιβλίο των Φεσσά και Μαρμαρά· στην εφημερίδα Το Βήμα, 26 Φεβρουαρίου 2006.