Βάιναμουϊνεν
Στη φινλανδική μυθολογία, ο Βάιναμουϊνεν (φινλ. Väinämöinen ΔΦΑ:ˈʋæinæˌmøinen) είναι ο βασικός χαρακτήρας του έπους Καλεβάλα, καθώς και πρωταγωνιστής πολλών άλλων παραδοσιακών φινλανδικών τραγουδιών και ιστοριών. Πρόκειται για μια σαμανιστική φιγούρα, με τη μαγική δύναμη των τραγουδιών και μουσικής. Το όνομά του προέρχεται από το θέμα "väinä", που σημαίνει "βαθύ ποτάμι", ενώ παρουσιάζει ομοιότητα με τον Βαϊνεμούινε, τον θεό της μουσικής στην εσθονική παράδοση,[1] όπως και με τον σκανδιναβικό θεό Οντίν.
Γέννηση και δημιουργία του κόσμου Επεξεργασία
Γεννήθηκε από την Ίλματαρ, Παρθένα του Αέρα, φιγούρα που επινόησε ο ίδιος ο Ελίας Λένροτ, ενώ στα παλαιότερα ποιήματα, από τα οποία ο Λένροτ συνέθεσε την Καλέβαλα, αναφέρεται ο ίδιος ως ο Δημιουργός του κόσμου, ο οποίος έβαλε τάξη στο απέραντο Χάος και κατέληξε σε μια ακτή στον Βορρά, τη γη της Κάλεβα, όπου συνέλαβε και την ιδέα του Σάμπο. Συχνά αναφέρεται ως βάρδος, σοφός και γέροντας, καθώς πέρασε 30 χρόνια στη μήτρα της μητέρας του μέχρι να γεννηθεί.
Το όνομά του αναφέρεται για πρώτη φορά από τον Μίκαελ Αγκρίκολα στο κατάλογο θεοτήτων του 1551, ως θεός των ύμνων, των τραγουδιών και της ποίησης. Κάποιοι μελετητές οδηγήθηκαν στο συμπέρασμα ότι επρόκειτο για γυναικεία θεότητα, καθώς δημοτικά τραγούδια αναφέρονται στο πρόσωπο Βαϊναμόινεν σε θηλυκό γένος. Σε κάποιες άλλες πηγές, αναφέρεται ως αδερφός του Λεμινκάινεν και του Ιλμάρινεν, καθώς αναφέρεται ως γιος του Κάλεβα.[1] Τον 19ο αιώνα, μελετητές προσπάθησαν να προσδώσουν ιστορικότητα στο μυθικό περιβάλλον της φιγούρας του Βάιναμουϊνεν, υποστηρίζοντας ότι ήταν ένας αρχαίος ήρωας ή σαμάνος του 9ου αιώνα.[2]
Καλέβαλα Επεξεργασία
Σαν σαμάνος, έκανε πολλά ταξίδια, όπως όταν επισκέφτηκε τον γίγαντα Άντερο Βίπουνεν για να του πει τις μαγικές λέξεις της γνώσης κατασκευής των βαρκών. Όταν o Άντερο Βίπουνεν όμως αρνήθηκε, ο ήρωας μπήκε στο στομάχι του, του ζήτησε να βγει έξω, αλλά αυτός αρνήθηκε ζητώντας να του πει τις μαγικές λέξεις πρώτα. Τότε ο Άντερο Βίπουνεν τραγούδησε δίνοντας στον Βάιναμουϊνεν τη γνώση και τη μαγεία της επιστήμης.
Ο Βάιναμουϊνεν παίζει κάντελε, ένα έγχορδο Φινλανδικό όργανο, το οποίο έφτιαξε από τα κόκαλα ενός τεράστιου ψαριού και τα μαλλιά μιας νεαρής κοπέλας, το οποίο εξελίχτηκε ως "εθνικό" μουσικό όργανο της Φινλανδίας. Κεντρικό στοιχείο σε πολλές ιστορίες είναι η αναζήτησή του για σύζυγο, αν και ποτέ δεν βρίσκει καμία. Μεγάλος του αντίπαλος είναι ο νεαρός Γιόουκαχαϊνεν, τον οποίο κερδίζει σε ένα διαγωνισμό τραγουδιού κι έτσι αυτός του υπόσχεται το χέρι της αδερφής του, Άινο, η οποία όμως πνίγεται αντί να τον παντρευτεί. Άλλη μια προσπάθεια για να βρει σύζυγο είναι όταν ζητά να παντρευτεί μια από τις κόρες της πανίσχυρης μάγισσας Λόουχι της παγωμένης χώρας Πόγιολα στον Βορρά, για την οποία αρχίζει την αναζήτησή του για το μαγικό Σάμπο, πηγή ευημερίας και αφθονίας. Η εύρεση, κλοπή και η ανακατάληψη του Σάμπο αποτελούν βασικά στοιχεία του φινλανδικού μύθου: το Σάμπο στο τέλος καταστρέφεται σε αμέτρητα κομμάτια, που διασκορπίζονται σε κάθε γωνιά του κόσμου.
Το τέλος του Βάιναμουϊνεν Επεξεργασία
κι αυτό για γενιές πολλές
προτού ο Βορράς μάθει αυτά που του δίδαξα
και θυμηθεί τη σοφία μου,
διψώντας για την αληθινή θρησκεία.
Τότε οι Σούομι(Φινλανδοί) θα με χρειαστούν να 'ρθω,
θα με περιμένουν στην αυγή του πρωινού,
για να φέρω και πάλι το Σάμπο
για να φέρω και πάλι το κάντελε
για να φέρω και πάλι το χρυσό φεγγαρόφως
και το αργυρό φως του ήλιου,
να φέρω ειρήνη και αφθονία στη Χώρα του Βορρά.
Καλέβαλα, 50ός ρούνος
Στο τέλος της Καλέβαλα, μαθαίνουμε και την κατάληξη του Βάιναμουϊνεν. Μια γυναίκα ονόματι Μαργιάτα μένει έγκυος τρώγοντας μούρα και γεννάει ένα μικρό αγοράκι, το οποίο το φέρνει μέχρι τον σοφό Βάιναμουϊνεν για να ακούσει την κρίση του. Εκείνος απαντάει ότι ένα παιδί που έχει γεννηθεί τόσο παράξενα πρέπει να πεθάνει. Σε απάντησή του, το μωρό αρχίζει και μιλάει και εξιστορεί στον σοφό όλα του τα αμαρτήματα και τα άσχημα γεγονότα που δεν κατάφερε να αποτρέψει και έφταιγε γι' αυτά, όπως ο πνιγμός της Άινο.
Το μωρό βαφτίζεται και χρίζεται βασιλιάς της Καλέβαλα. Νικημένος, ο Βάιναμουϊνεν στις ακτές της θάλασσας κατασκευάζει ένα καράβι και αποτραβιέται από τη γη των θνητών, υποσχόμενος ωστόσο στα τελευταία του λόγια ότι κάποτε θα ξαναγυρίσει, καθώς οι τέχνες και τα έργα του θα χρειαστούν και πάλι. Από συμβολική άποψη, το τελευταίο αυτό κομμάτι της Καλέβαλα αντικατοπτρίζει την έλευση του Χριστιανισμού στη Φινλανδία και το σταδιακό μαρασμό της παλιάς παγανιστικής λατρείας, με τρόπο ανάλογο όπως στην Αρθουριανό Κύκλο, όταν ο Βασιλιάς Αρθούρος αναχωρεί για το νησί Άβαλον.
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ 1,0 1,1 Patricia Turner, Charles Russell Coulter (2001). Dictionary of Ancient Deities (στα Αγγλικά). Oxford University Press US. σελίδες 488. ISBN 0195145046.
- ↑ Turunen, Aimo (1981). Kalevalan sanat ja niiden taustat (στα Φινλανδικά). Karjalaisen kulttuurin edistämissäätiö. ISBN 951-9363-24-6.
Βιβλιογραφία Επεξεργασία
- Μαρία Μαρτζούκου, επιμ. (1992). Καλεβάλα, το φινλανδικό έπος. Τα Κείμενα των Λαών (Β' έκδοση). Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτη. ISBN 960-03-3729-2.