Βίαιοι, βρώμικοι και κακοί

Το Βίαιοι, βρώμικοι και κακοί (ιταλικά: Brutti, sporchi e cattivi‎‎) είναι ταινία του 1976 σε σκηνοθεσία του Έττορε Σκόλα, με πρωταγωνιστή τον Νίνο Μανφρέντι.

Βίαιοι, βρώμικοι και κακοί Brutti, sporchi e cattivi)
Κινηματογραφική αφίσα
Σκηνοθεσία	Έτορε Σκόλα
Παραγωγή	Κάρλο Πόντι
Σενάριο	Ρουγγέρο Μακάρι, Έτορε Σκόλα και Sergio Citti
Πρωταγωνιστές	Νίνο Μανφρέντι, Ένιο Αντονέλι, Τζιζέλντα Καστρίνι, Beryl Cunningham, Αλφρέντο Ντ'Ιπόλιτο, Ετόρε Γκαρόφολο, Zoe Incrocci, Φράνκο Μέρλι, Μαρτσέλα Μικελάντζελι, Λίντα Μορέτι, Αντριάνα Ρούσο, Μαρία Λουίζα Σαντέλα και Ασούντα Στακόνι
Μουσική	Αρμάντο Τροβιαϊόλι
Φωτογραφία	Ντάριο ντι Πάλμα
Μοντάζ	Ραϊμόντο Κροτσιάνι
Πρώτη προβολή	26  Μαΐου 1976 (Φεστιβάλ Κινηματογράφου Καννών του 1976), 23  Σεπτεμβρίου 1976 (Ιταλία), 15  Δεκεμβρίου 1976 (Γαλλία), 6  Οκτωβρίου 1977 (Γάνδη), 21  Φεβρουαρίου 1978 (Πορτογαλία), 13  Απριλίου 1978 (Μεξικό), 5  Ιουνίου 1978 (Πολωνία), 22  Φεβρουαρίου 1979 (Ολλανδία), 8  Ιουνίου 1979 (Νέα Υόρκη), 2  Αυγούστου 1979 (Ουγγαρία), 7  Μαρτίου 1985 (Αργεντινή), 28  Ιουλίου 1989 (Σουηδία), 17  Νοεμβρίου 1989 (Φινλανδία), 19  Μαρτίου 1991 (Δανία) και 23  Μαΐου 1991 (Γερμανία)
Διάρκεια	115 λεπτά
Προέλευση	Ιταλία
Γλώσσα	Ιταλικά
δεδομένα ()

Στο επίκεντρο της ταινίας βρίσκονται τα προάστια της Ρώμης με τις παράγκες τους στις αρχές της δεκαετίας του ’70, σε μια αδυσώπητη περιγραφή όλης της αθλιότητάς τους, ηθικής και υλικής.

Η ταινία κέρδισε το βραβείο καλύτερης ταινίας στο 29ο Φεστιβάλ των Καννών. Σύσσωμη η κριτική αναγνώρισε τη σπουδαία ερμηνεία του Νίνο Μανφρέντι, ο οποίος κατάφερε να σκιαγραφήσει τον χαρακτήρα του Τζατσίντο «με εξαιρετικό μέτρο και λεπτότητα».

Υπόθεση

Προάστια της Ρώμης, αρχές της δεκαετίας του εβδομήντα: η καθημερινή ζωή μιας οικογένειας (περίπου είκοσι πέντε άτομα, μεταξύ των οποίων γονείς, παιδιά, σύζυγοι, εραστές, εγγόνια και μια γιαγιά) εκτυλίσσεται μέσα στη φτώχεια μιας παραγκούπολης. Αρχηγός όλων είναι ο γέρος Τζατσίντο Ματσατέλα: με καταγωγή από την Απουλία (της οποίας την προφορά διατηρεί ακόμα), μονόφθαλμος, δεσποτικός και αναξιόπιστος, συμπεριφέρεται σε συγγενείς και γείτονες σαν να ήταν ζώα.

Η ταινία ξεκινά με την μικρότερη της οικογένειας, η οποία κάθε μέρα, τα χαράματα, σηκώνεται και πάει να γεμίσει κουβάδες με νερό για την οικογένεια και ενώ περιμένει παίζει κουτσό.

Σιγά σιγά ξυπνάν και τα μέλη της υπόλοιπης οικογένειας για να πάνε, όπως κάθε μέρα, να βγάλουν δυο δεκάρες, αν και λίγοι από αυτούς το κάνουν με έντιμο τρόπο.

Μεγάλη γιορτή για όλη την οικογένεια είναι η μέρα της πληρωμής της σύνταξης της γιαγιάς. Σαν μια άγρια φυλή, όλοι μαζί πηγαίνουν να την εισπράξουν, βάζοντας τα μικρότερα παιδιά να σπρώχνουν το καροτσάκι της ηλικιωμένης γυναίκας. Από τη στιγμή όμως που το χρήμα είναι στα χέρια τους, γίνεται η μοιρασιά και ο καθένας παίρνει το δρόμο του, αφήνοντας την ηλικιωμένη (η οποία πλέον είναι άχρηστη μέχρι την επόμενη σύνταξη) μόνη της με τα παιδιά στα οποία έχει ανατεθεί να την επιστρέψουν στο σπίτι.

Ο Τζατσίντο, από την πλευρά του, έχει ένα εκατομμύριο λιρέτες από μια αποζημίωση που πήρε από την ασφάλεια, επειδή είχε χάσει ένα μάτι από εργατικό ατύχημα. Συντηρεί με πολύ ζήλο αυτά τα χρήματα και έχει εμμονή με την ιδέα ότι οι συγγενείς του μπορεί να του τα κλέψουν, γι’ αυτό τα κρύβει συνεχώς σε διαφορετικά μέρη. Μια νύχτα, βασανιζόμενος από έναν εφιάλτη, στον οποίο βλέπει τους συγγενείς του να ξοδεύουν τα λεφτά του, ξυπνάει αλαφιασμένος και πάει να ελέγξει αν είναι στην κρυψώνα, αλλά δεν τα βρίσκει. Εξαγριωμένος, ξυπνάει όλη την οικογένεια και αρχίζει να ψάχνει το εκατομμύριο κάτω από τα στρώματα και όταν δεν το βρίσκει αρπάζει το δίκανο που έχει συνέχεια γεμισμένο, και απειλεί να σκοτώσει όλους τους παρευρισκόμενους, αν δεν του επιστρέψουν αμέσως τα χρήματα. Ένας από τους γιους δεν δίνει σημασία στις απειλές του και κάνει να φύγει, αλλά ο γέρος Τζατσίντο χωρίς να διστάσει τον πυροβολεί, τραυματίζοντάς τον στην ωμοπλάτη. Στην αστυνομία, όπου τον έχουν πάει, θυμάται ξαφνικά ότι τα χρήματα δεν τα βρήκε γιατί βρίσκονταν σε μια άλλη μυστική κρυψώνα. Προσπαθεί να τα καλύψει όλα με ένα γέλιο και ο επιθεωρητής, κουρασμένος να βρίσκεται συνέχεια μπροστά του αυτός ή κάποιος από την οικογένειά του, τον διώχνει προτείνοντάς του να σκοτώσει όλους τους συγγενείς του και μετά να κλειστεί για πάντα στη φυλακή.

Ο Τζατσίντο επανέρχεται δριμύτερος και μια μέρα ερωτεύεται μια εύσωμη ναπολετάνα πόρνη, την Ίζιντε, με την οποία αρχίζει να κατασπαταλάει τα χρήματά του και την οποία κουβαλάει στο σπίτι, εξοργίζοντας έτσι τη γυναίκα του. Αυτή, για να ξεπλύνει την προσβολή, οργανώνει την δολοφονία του Τζατσίντο σε συνεργασία με όλους τους συγγενείς, της μητέρας του συμπεριλαμβανομένης (αρχικά η γυναίκα εκλιπαρεί να μην σκοτώσουν τον γιο της, αλλά όταν της εξηγούν ότι θα τον σκοτώσουν για να του πάρουν τα λεφτά, αμέσως συμφωνεί κι αυτή). Το σχέδιο είναι απλό· οργανώνουν το τραπέζι για την βάφτιση ενός από τα εγγόνια του, στο οποίο αυτός και η πόρνη είναι οι τιμώμενοι καλεσμένοι· στο πιάτο του όμως έχουν βάλει άφθονο ποντικοφάρμακο. Όταν αντιλαμβάνεται τι γίνεται, καταφέρνει να τη γλυτώσει· χάρις σε μια τρόμπα ποδηλάτου με την οποία καταπίνει θαλασσινό νερό, καταφέρνει να κάνει εμετό το υπόλοιπο της μακαρονάδας και να σωθεί.

Αφού έχει πλέον ξαναβρεί τη φόρμα του, προκειμένου να αποκτήσει ένα παλιό κάμπριο πουλάει (εν αγνοία όλων) την παράγκα σε έναν άλλον «κυνηγημένο», ο οποίος εμφανίζεται μαζί με την οικογένειά του (πιο πολυάριθμη ακόμη και από εκείνη του Τζατσίντο), για να καταλάβει νόμιμα την κατοικία. Εν μέσω μιας συμπλοκής μεταξύ των δύο οικογενειών, καταφθάνει ο Τζατσίντο με το αυτοκίνητο και καταστρέφει κατά λάθος –λόγω απειρίας στην οδήγηση– την παράγκα.

Στο τέλος βλέπουμε συγκεντρωμένες τις δύο οικογένειες στην παράγκα που έχει εντωμεταξύ επιδιορθωθεί και τον Τζατσίντο να απειλεί να διώξει τους πάντες αφού έχει βρει τα χρήματα, τα οποία θα τα ασφαλίσει διά παντός κλείνοντάς τα με γύψο στο χέρι του.

Η ταινία τελειώνει με την ίδια σχεδόν σκηνή που βλέπουμε στην αρχή, με το κοριτσάκι που πάει να γεμίσει τους κουβάδες με το νερό. Καθώς όμως παίζει κουτσό, φαίνεται τώρα σε προφίλ η κοιλιά της που έχει μεγαλώσει. Κάποιος, είτε από την οικογένειά της είτε ένας από τους καινούριους ενοίκους του σπιτιού, την έχει αφήσει έγκυο.

Κριτική

Λίγο μετά την έξοδο της ταινίας στους κινηματογράφους έγραφε ο Αλμπέρτο Μοράβια: «...σε αυτήν την αξιόλογη ταινία, η επιμονή στις αισχρές και αποκρουστικές φυσικές λεπτομέρειες θα μπορούσε να μας κάνει να μιλήσουμε χωρίς δισταγμό για έναν νέο αισθητισμό, σύμφωνο με τη σύγχρονη εποχή, που έρχεται να προστεθεί στους τόσους που δεν υπάρχουν πια: τον αισθητισμό του «βίαιου», του «βρώμικου» και του «κακού». Και οπωσδήποτε είμαστε σε ένα περιβάλλον μάλλον απαθούς παρατήρησης, παρά δραματικής παρέμβασης».

Πού γυρίστηκε

Η ταινία είναι γυρισμένη σχεδόν αποκλειστικά στη Ρώμη, στην περιοχή του Μόντε Τσότσι, (από την ονομασία της εξοχικής κατοικίας της οικογένειας Τσότσι, ακριβώς μετά την Γεωπονική Σχολή της οδού Ντομίτσια Λουτσίλα)· έτσι εξηγείται και η θέα προς τον τρούλο του Αγίου Πέτρου και την οδό Ολύμπικα. Η περιοχή, μέχρι το 1977, ήταν στην κυριολεξία κατειλημένη από παράγκες γεμάτες από «ξεστρατισμένους» και εργάτες που εργάζονταν στα εργοτάξια των οδών Μπάλντο ντέλι Ουμπάλντι και Μποτσέα. Στη σκηνή κατά την οποία η γιαγιά πάει να πάρει την σύνταξή της, διακρίνεται καθαρά το γνωστό Μέγαρο του Ταχυδρομείου του Ανταλμπέρτο Λίμπερα στην οδό Μαρμοράτα, σκηνικό που δεν μπορεί να γίνει εύκολα πιστευτό μιας και πρόκειται για μια περιοχή της Ρώμης που απέχει πολύ από το Τριομφάλε.

Βιβλιογραφία

• Pier Marco De Santi, Rossano Vittori, I film di Ettore Scola, Roma, Gremese Editore, 1987. ISBN 88-7605-269-0; ISBN 978-88-7605-269-9. Anteprima disponibile su books.google.it

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Βίαιοι, βρώμικοι και κακοί  στην IMDb
• Rassegna stampa Αρχειοθετήθηκε 2016-03-04 στο Wayback Machine. con recensioni di Ermanno Comuzio, Cineforum n. 159, novembre 1976, e di Tullio Kezich, Il Corriere della Sera
• Brutti, sporchi e cattivi in MYmovies.it, Mo-Net Srl.