Βίλα ντ' Έστε

Η Βίλα ντ' Έστε είναι μια ιστορικής αξίας έπαυλη του 16ου αιώνα στο Τίβολι, 32 χιλιόμετρα ανατολικά της Ρώμης. Είναι ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα αναγεννησιακής αρχιτεκτονικής, οι δε κήποι της με τα δεκάδες μνημειώδη συντριβάνια επηρέασαν την εξέλιξη της κηποτεχνίας και της αρχιτεκτονικής τοπίου σε όλη την Ευρώπη και έγιναν σύμβολο της αναγεννησιακής αισθητικής.

Βίλα ντ' Έστε
Villa d'Este
Γενικές πληροφορίες
Διεύθυνση	Piazza Trento 5, Τίβολι
Γεωγραφικές συντεταγμένες	41°34′30″N 12°28′29″E
Διοικητική υπαγωγή	Τίβολι
Τοποθεσία	Ρώμη
Χώρα	Ιταλία
Σχεδιασμός και κατασκευή
Αρχιτέκτονας	Πίρο Λιγκόριο
Χρηματοδότης	Ιππόλυτος Β΄ των Έστε
Προστασία	Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς (από 2001)
Ιστότοπος
http://www.villadestetivoli.info/indexe.htm
Πολυμέσα
δεδομένα (π)

Μνημείο Παγκόσμιας
Κληρονομιάς της UNESCO

Βίλα ντ' Έστε
Επίσημο όνομα στον κατάλογο μνημείων Π.Κ.
Χώρα μέλος	Ιταλία
Τύπος	Πολιτισμικό
Κριτήρια	C (i) (ii) (iii) (iv) (vi)
Ταυτότητα	1025
Περιοχή	Επαρχία Ρώμης, Περιφέρεια Λάτιου
Συντεταγμένες	N41 57 50.1 E12 47 46.5
Ιστορικό εγγραφής
Εγγραφή	2001 (25η συνεδρίαση)
Σε κίνδυνο	Όχι

Ιστορία

Το 1550 ο Πάπας Ιούλιος Γ΄ θέλοντας να ευχαριστήσει τον καρδινάλιο Ιππόλυτο Β΄ των Έστε (1509-1572), δευτερότοκο γιο του Αλφόνσου Α’ δούκα της Φερράρα και της Λουκρητία Βοργία, για τη συμβολή του στην εκλογή του στον παπικό θρόνο, τον ονόμασε ισόβιο κυβερνήτη της περιοχής του Τίβολι. Ο Ιππόλυτος έκανε τη θριαμβευτική του πρώτη είσοδο στο Τίβολι στις 9 Σεπτεμβρίου 1550 και τότε ανακάλυψε ότι για έδρα του κυβερνήτη είχαν προσαρμόσει ένα παλιό και καθόλου άνετο μοναστήρι των Βενεδικτίνων, που πλέον διαχειρίζονταν Φραγκισκανοί μοναχοί. Ο καρδινάλιος ήταν συνηθισμένος σε πολυτελή τρόπο διαβίωσης στην πόλη της καταγωγής του, τη Φερράρα, αλλά και σε άλλες πόλεις, που είχε περάσει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του, δηλαδή στο Παρίσι και στη Ρώμη, ήταν δε σπουδαίος μαικήνας και λάτρης των τεχνών. Η περιοχή του Τίβολι πάντως του άρεσε γιατί ήταν μέγας λάτρης των ρωμαϊκών αρχαιοτήτων και στο Τίβολι αυτές οι αρχαιότητες αφθονούσαν. Αποφάσισε λοιπόν να μετατρέψει το μοναστήρι σε μια μεγαλοπρεπή βίλα, αντίστοιχη με αυτή που έχτιζε στη Ρώμη εκείνη την εποχή. Η έπαυλη στη Ρώμη θα χρησίμευε για τις επίσημες δεξιώσεις ενώ το Τίβολι θα ήταν για αναψυχή, ξεκούραση και διασκέδαση, μακριά από τις επισημότητες της πόλης, γι’ αυτό και πήρε την ονομασία «βίλα αγαλλίαση».

Οι εργασίες κατασκευής ανατέθηκαν στον αρχιτέκτονα Πίρρο Λιγκόριο, ο οποίος είχε υπό την επίβλεψή του έναν εντυπωσιακό αριθμό μαστόρων και καλλιτεχνών. Από το 1550 έως το 1555 ο Λιγκόριο ασχολήθηκε κυρίως με την εξαγορά των οικοπέδων γύρω από το παλιό μοναστήρι, την εξερεύνηση των αρχαιολογικών ερειπίων της περιοχής και το σχεδιασμό της βίλας. Το χτίσιμο της βίλας διήρκεσε αρκετά χρόνια γιατί συμβάδιζε με τις μεταπτώσεις στην καριέρα του καρδινάλιου, τον οποίο έπαυσε από το αξίωμα του κυβερνήτη ο Πάπας Παύλος Δ΄ το 1555, τον επανέφερε ο Πάπας Πίος Δ΄ το 1560 και του αφαίρεσε τα εκκλησιαστικά έσοδα ο Πάπας Πίος Ε΄. Πέραν αυτών των προβλημάτων ενέσκηψαν καθυστερήσεις στην κατασκευή της βίλας λόγω δυσκολιών στην εύρεση των υλικών που επιθυμούσε ο αρχιτέκτονας: ανακλήθηκε η άδεια που είχε αρχικά δοθεί για την αφαίρεση της ασβεστολιθικής επικάλυψης του ρωμαϊκού τάφου της Καικιλίας Μέτελλα, αφού όμως είχαν προλάβει να αφαιρέσουν όλη την επικάλυψη της κάτω πλευράς. Αγάλματα και αρχιτεκτονικά μέλη αφαιρέθηκαν και από τον κοντινό αρχαιολογικό χώρο της Έπαυλης του Αδριανού. Για την τροφοδότηση των πολυάριθμων σιντριβανιών κατασκευάστηκε ένα ειδικό υδραγωγείο για τη μεταφορά των υδάτων από το όρος Σαντ' Άντζελο.

Ο Ιππόλυτος ελάχιστα πρόλαβε να χαρεί την αποπεράτωση της βίλας του. Τον Σεπτέμβρη του 1572 έγιναν με κάθε επισημότητα τα εγκαίνια της βίλας με την επίσκεψη του Πάπα Γρηγορίου ΙΓ΄. Στις 2 Δεκέμβρη ο καρδινάλιος πέθανε και τη βίλα κληρονόμησε, μαζί με τη διακυβέρνηση του Τίβολι, ο ανιψιός του καρδινάλιος Λουδοβίκος των Έστε. Το 1586 την κληρονόμησε ο καρδινάλιος Αλέξανδρος των Έστε, o οποίος εξασφάλισε την κατοχύρωση της ιδιοκτησίας της βίλας για τον οίκο των Έστε, ακόμη και άμα έχαναν τη διοικητική περιφέρεια. Έτσι η βίλα ακολούθησε τις τύχες του οίκου, που πέρασε στα χέρια των Αψβούργων στα τέλη του 18ου αιώνα.

Ακολούθησε μια περίοδος μαρασμού μέχρι που ο καρδινάλιος Gustav Adolf von Hohenlohe-Schillingsfürst (1823-1896) εκτίμησε την αξία της και την επανέφερε στις παλιές της δόξες. Συχνός επισκέπτης της βίλας ήταν από το 1865 μέχρι το 1886 ο Φραντς Λιστ, ο οποίος εμπνεύστηκε από αυτήν μερικά από τα κομμάτια του έργου του "Χρόνια Προσκυνήματος" (Troisième année: Aux cyprès de la Villa d'Este, Thrénodie I – Aux cyprès de la Villa d'Este, Thrénodie II – Les jeux d'eaux à la Villa d'Este). Τελευταίος ιδιοκτήτης των Αψβούργων ήταν ο αρχιδούκας Φραγκίσκος Φερδινάνδος της Αυστρίας, ο οποίος προσπάθησε να πουλήσει τη βίλα στο ιταλικό κράτος για ένα αστρονομικό ποσόν, η δολοφονία του όμως το 1914 διέκοψε τις διαπραγματεύσεις.

Το 1918, μετά το πέρας του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η βίλα πέρασε στο ιταλικό δημόσιο και ύστερα από τις απαραίτητες επισκευές έγινε επισκέψιμη για το ευρύ κοινό. Μια νέα φάση ανακαίνισης ακολούθησε μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου για να επισκευασθούν οι ζημιές που είχαν προκαλέσει οι βόμβες που έπεσαν στο συγκρότημα. Από το 2001 η Βίλα ντ' Έστε συγκαταλέγεται στα Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.

Βίλα

Η πρόσοψη της βίλας

Οι αίθουσες έχουν διακοσμηθεί από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του μανιερισμού, όπως ο Λίβιο Αγκρέστι, ο Φεντερίκο Τζούκκαρι και ο Τζιρόλαμο Μουτσιάνο. Η είσοδος της βίλας βρίσκεται στην Πλατεία Τρέντο, δίπλα από την είσοδο της εκκλησίας Σάντα Μαρία Ματζιόρε, αλλά την εποχή των Έστε σπάνια τη χρησιμοποιούσαν, οι επισκέπτες περνούσαν, για λόγους εντυπωσιασμού, πρώτα μέσα από τους κήπους, πριν οδηγηθούν στη βίλα.

Πρώτος όροφος

Η θύρα χρονολογείται γύρω στο 1521, πριν δηλαδή την άφιξη στην περιοχή του Ιππόλιτο. Η θολωτή οροφή του χολ ήταν διακοσμημένη με τοιχογραφίες που καταστράφηκαν κατά τη διάρκεια των βομβαρδισμών του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι σκηνές ήταν παρμένες από την Παλαιά Διαθήκη, μερικές από τις οποίες, όπως η Θυσία του Ισαάκ, είναι ακόμη ορατές. Χρονολογούνται από το 1563 έως το 1965 και αποδίδονται στον Μουτσιάνο. Στον ίδιο και στο εργαστήριό του αποδίδεται και η διακόσμηση του επόμενου χώρου δηλαδή της Αίθουσας με τις ιστορίες του Σολομώντα, όπου, μέσα σε πλαίσια που έχουν ζωγραφιστεί με τρόπο που να μοιάζουν μαρμάρινα, παρουσιάζονται σκηνές από τη ζωή του βιβλικού βασιλιά.

Η εσωτερική αυλή

Η εσωτερική αυλή βρίσκεται στο ίδιο σημείο που ήταν η αυλή της μονής, που προϋπήρχε της βίλας. Την τωρινή της μορφή την πήρε το 1566-7. Περιβάλλεται από αψιδωτή στοά ενώ στη μια πλευρά της βρίσκεται το συντριβάνι της Αφροδίτης, το μοναδικό συντριβάνι του συγκροτήματος που διατηρεί την αρχική του μορφή και διακόσμηση. Σχεδιάστηκε το 1568-9 από τον Ραφφαέλλο Σανγκάλλο. Η κρήνη περιβάλλεται από δυο δωρικούς κίονες, η ένωση των οποίων αποτελεί τη βάση για μια μαρμάρινη προτομή του Μεγάλου Κωνσταντίνου του 4ου ή 5ου αιώνα. Το κεντρικό στοιχείο της κρήνης είναι μια κοιμωμένη Αφροδίτη.

Το σαλόνι του ισογείου ήταν το πρώτο δωμάτιο των προσωπικών διαμερισμάτων του Ιππόλυτου. Χρησίμευε για δεξιώσεις και διαθέτει εκπληκτική θέα στον κήπο, στην έπαυλη του Αδριανού και τη γύρω ύπαιθρο. Οι τοίχοι, απογυμνωμένοι πλέον, ήταν καλυμμένοι από δέρμα διακοσμημένο με χρυσά και πράσινα σχέδια και με τους αετούς-σύμβολο της οικογένειας των Έστε. Η θολωτή οροφή της αίθουσας εξακολουθεί να καλύπτεται με ζωφόρο και με τοιχογραφίες με θέμα την αρετή, ζωγραφισμένη με είκοσι διαφορετικές προσωποποιήσεις. Άλλα θέματα εμφανίζουν τοπία με ερειπωμένους ναούς, εμπνευσμένους από την ύπαιθρο του Τϊβολι. Τα σχέδια έγιναν από τον Λίβιο Αγκρέστι το 1568 και δημιουργήθηκαν από μια ομάδα καλλιτεχνών και γυψαδόρων.

Η κατασκευασμένη το 1576 θολωτή οροφή του μικρού προθαλάμου που οδηγεί στην κρεβατοκάμαρα του καρδινάλιου, ακολουθεί τη διακόσμηση του σαλονιού με τις προσωποποιήσεις της αρετής. Οι τοίχοι του υπνοδωματίου ήταν αρχικά καλυμμένοι με δέρμα βαμμένο σε χρυσό και ασημί. Το ξύλινο ταβάνι είναι το πιο αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό του δωματίου, φέρει το οικόσημο των Έστε, έναν αετό που περιβάλλεται από κλαδιά κυδωνιάς, ένα επισκοπικό καπέλο και το σύνθημα της οικογένειας: «ab insomnia non custodita dracone», στίχο του Οβίδιου που αναφέρεται στον δράκο που φυλάει τους κήπους των Εσπερίδων. Γυναίκες μορφές που αντιπροσωπεύουν τις διαφορετικές πτυχές της αρετής καταλαμβάνουν τις γωνίες του δωματίου. Το ιδιωτικό διαμέρισμα συμπληρώνεται από μια βιβλιοθήκη και από ένα παρεκκλήσι, των οποίων οι τοίχοι είναι διακοσμημένοι με νωπογραφίες που αναμιγνύουν τον αρχαίο και τον χριστιανικό συμβολισμό όπως Σίβυλλες, προφήτες και μια τοιχογραφία με τη στέψη της Παναγίας. Το διαμέρισμα συνδέεται με τη Μεγάλη Στοά που βγάζει στον κήπο.

Ισόγειο

Ο όροφος κάτω από τα προσωπικά διαμερίσματα του Ιππόλυτου περιλαμβάνει μια σειρά δωματίων με πλούσια διακόσμηση, κάθε ένα αφιερωμένο σε ένα συγκεκριμένο θέμα, αλλά όλα εμπνευσμένα από τη φύση, τη μυθολογία και το νερό. Τα δωμάτια είναι λιγότερο επίσημα από αυτά του άνω ορόφου, όπως συνηθιζόταν στις επαύλεις της εποχής εκείνης. Χρησιμοποιήθηκαν για ιδιωτικές στιγμές της ζωής του καρδιναλίου, για στιγμές χαλάρωσης με μουσική ή ποίηση, ιδιωτικές συζητήσεις, διάβασμα και θρησκευτική περισυλλογή. Η είσοδος σ’ αυτό το επίπεδο γίνεται από μια μεγάλη μνημειώδη σκάλα που κατεβαίνει από την αυλή, οι δε χώροι συνδέονται μεταξύ τους με ένα μακρύ στενό διάδρομο με ψηλή θολωτή οροφή, που δέχεται το φως από μια σειρά ανοιγμάτων προς την αυλή. Η οροφή του διαδρόμου είναι διακοσμημένη με ψηφιδωτά από τα τέλη του 16ου αιώνα, που αναπαριστούν μια πέργκολα με πολύχρωμα πουλιά, κάνοντας τον διάδρομο να μοιάζει μέρος του κήπου. Ο διάδρομος διαθέτει επίσης τρία περίτεχνα ρουστίκ σιντριβάνια, που περιέχουν μικροσκοπικές σπηλιές πλαισιωμένες από κίονες και αετώματα.

Η Αίθουσα του Νώε

• Η Αίθουσα του Νώε, όπως και οι άλλες αίθουσες αυτού του ορόφου, έχει τοίχους καλυμμένους με τοιχογραφίες σχεδιασμένες με τέτοιο τρόπο ώστε να μοιάζουν με ταπισερί. Σκηνές κλασικών τοπίων, αρχαία ερείπια, αγροτόσπιτα και άλλες αναπαραστάσεις καλύπτουν την οροφή και τους τοίχους. Η διακόσμηση αυτή χρονολογείται το 1571 (προς το τέλος της διακόσμησης της βίλας) και αποδίδεται στον Τζιρόλαμο Μουτσιάνο, ο οποίος ήταν διάσημος για παρόμοια έργα βενετσιάνικων τοπίων. Οι βασικές σκηνές που απεικονίζονται είναι οι τέσσερις εποχές, οι αλληγορίες της σύνεσης και της μετριοπάθειας και η κεντρική σκηνή του Νώε με την κιβωτό αμέσως μετά την προσάραξη στο όρος Αραράτ, ενώ προβαίνει σε συμφωνία με τον Θεό. Ένας λευκός αετός, το σύμβολο των Έστε, κάνει την εμφάνισή του μεγαλόπρεπα από την Κιβωτό.

Ο Μωυσής χτυπά τον βράχο

• Το επόμενο δωμάτιο, η Αίθουσα του Μωυσή, διαθέτει μια νωπογραφία στο κέντρο της οροφής που δείχνει τον Μωυσή να χτυπά τον βράχο με τη ράβδο του και να φέρνει νερό στον λαό του Ισραήλ. Πρόκειται περί αλληγορικής αναφοράς για τον καρδινάλιο, ο οποίος έφερε νερό στους κήπους της βίλας φτιάχνοντας κανάλια μέσα από τον βράχο. Άλλοι πίνακες παρουσιάζουν σκηνές από τη ζωή του Μωυσή, μια Ύδρα με επτά κεφάλια, έμβλημα της οικογένειας του Έρκολε Α΄ των Έστε, πρόγονου του Ιππόλυτου και διάφορα φανταστικά τοπία.

• Η Αίθουσα της Αφροδίτης είχε αρχικά στο κέντρο της ένα μεγάλο σιντριβάνι, με έναν τεχνητό βράχο και μια σπηλιά σε γύψινο πλαίσιο. Το σιντριβάνι είχε μια γούρνα με νερό και το άγαλμα μιας κοιμωμένης Αφροδίτης, αλλά τον 19ο αιώνα η γούρνα αφαιρέθηκε και η Αφροδίτη, που είχε απομακρυνθεί μετά τον θάνατο του Ιππόλυτου, αντικαταστάθηκε από δύο νέα αγάλματα της Γαλήνης και της Θρησκείας, παρουσιάζοντας μια σκηνή από το σπήλαιο της Λούρδης. Το αρχικό δάπεδο από τερακότα είναι ακόμα στη θέση του, μαζί με τον λευκό αετό της οικογένειας των Έστε. Η μόνη άλλη διακόσμηση του χώρου είναι η ζωγραφιά του 17ου αιώνα στην οροφή, με τους αγγέλους να προσφέρουν λουλούδια στην Αφροδίτη.

• Η πρώτη και η δεύτερη Αίθουσα του Τίβολι δημιουργήθηκαν ταυτόχρονα από μια ομάδα ζωγράφων με επικεφαλής τον Τσέζαρε Νέμπια, έγιναν πριν από το 1569 και οι δύο έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό: οι τοίχοι είναι καλυμμένοι με ζωγραφισμένα αρχιτεκτονικά στοιχεία, όπως κίονες, θύρες, περίτεχνες ζωγραφιστές ραβδώσεις και γλυπτά στοιχεία. Σχέδια ανθέων γεμίζουν τα διαστήματα μεταξύ των αρχιτεκτονικών στοιχείων, μαζί με μετάλλια, μάσκες και άλλα διακριτικά. Η διακόσμηση των δύο δωματίων απεικονίζει ιστορίες από τη μυθολογία και την αρχαία ιστορία της περιοχής του Τίβολι.

Στην πρώτη Αίθουσα του Τίβολι η κύρια απεικόνιση αναφέρεται στα τρία μυθικά αδέλφια τον Τίβουρο, τον Κόρα και τον Κάτιλλο, που νίκησαν τους Σικελούς και έχτισαν μια νέα πόλη, τα Τίβουρα (σημερινή ονομασία: Τίβολι), Η μάχη τους απεικονίζεται στην κεντρική τοιχογραφία της οροφής. Η διακόσμηση του δωματίου περιλαμβάνει επίσης τον δέκατο άθλο του Ηρακλή, δηλαδή την κλοπή των Βοδιών του Γηρυόνη. Σε κόγχες είναι ζωγραφισμένα ζεύγη διαφόρων θεοτήτων: ο Ήφαιστος και η Αφροδίτη, ο Δίας και η Ήρα, ο Απόλλων με την Άρτεμη και ο Βάκχος με την Κίρκη.

Ο θρίαμβος του Απόλλωνα

Το βασικό θέμα της δεύτερης Αίθουσας του Τίβολι είναι η ιστορία της Σίβυλλας Τιμπουρτίνας: σύμφωνα με τη μυθολογία, η βασίλισσα Ινώ για να γλιτώσει από την τρέλα του συζύγου της, του Αθάμαντα, μεταμορφώθηκε από την Αφροδίτη και τον Ποσειδώνα σε μάντισσα με το όνομα Λευκοθέα. Ταξίδεψε στην Ιταλία όπου έζησε στα δάση της περιοχής του Τίβολι, δίνοντας προφητείες και προβλέποντας τη γέννηση του Χριστού. Ένας άλλος θρύλος του Τίβολι που απεικονίζεται στο δωμάτιο αναφέρεται στον βασιλιά Ανίωνα: κυνηγώντας τον Ερμή, τον απαγωγέα της κόρης του, πνίγηκε στον ποταμό Ανιένε (που παρέχει το νερό για τις κρήνες της Βίλας) και του έδωσε το όνομά του. Η Σίβυλλα, ο βασιλιάς Άνιων και η προσωποποίηση του ποταμού Ανιένε συμπληρώνουν τον εντυπωσιακό θρίαμβο του Απόλλωνα.

• Η Αίθουσα της Κρήνης χρησιμοποιήθηκε από τον καρδινάλιο Ιππόλυτο για συναυλίες και άλλα καλλιτεχνικά γεγονότα όπως επίσης και ως αίθουσα υποδοχής για τους επισκέπτες που έφταναν από τον κήπο. Το δωμάτιο σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε μεταξύ του 1565 και του 1570, πιθανώς από τον Τζιρόλαμο Μουτσιάνο και το εργαστήρι του. Το κεντρικό στοιχείο είναι ένα επιτοίχιο σιντριβάνι, καλυμμένο με πολύχρωμα κεραμικά και γλυπτά, με κομμάτια από γυαλί, κοχύλια και πολύτιμους λίθους με κορωνίδα τον λευκό αετό της οικογένειας των Έστε. Η γούρνα του στηρίζεται σε δύο λίθινα δελφίνια. Το σιντριβάνι ολοκληρώθηκε το 1568 από τον Πάολο Καλαντρίνο. Τα ανάγλυφα στην κεντρική κόγχη απεικονίζουν την ακρόπολη του Τίβολι και τον ναό της Σίβυλλας. Στον ανατολικό τοίχο σε μια νωπογραφία απεικονίζεται η υπό κατασκευή βίλα και ο κήπος της με τα σιντριβάνια ενώ στον απέναντι τοίχο υπάρχει μια απεικόνιση του σιντριβανιού της βίλας του Ιππόλυτου στη Ρώμη. Οι ζωγραφιές της οροφής είναι παρμένες από τη μυθολογία, σε κάθε γωνία απεικονίζονται διάφορες θεότητες. Σύμφωνα με μια παράδοση, η απεικόνιση του Ερμή είναι αυτοπροσωπογραφία του ίδιου του Μουτσιάνο. Η κεντρική νωπογραφία στην οροφή απεικονίζει τη Σύναξη των Θεών, με τον Δία στο κέντρο να περιβάλλεται από όλους τους θεούς του Ολύμπου. Η νωπογραφία ακολουθεί μια παρόμοια δουλειά του Ραφαήλ στη «Λότζια του Έρωτα και της Ψυχής» της Βίλα Φαρνεζίνα στη Ρώμη. Η αίθουσα συνδέεται με τη Μεγάλη Στοά και από εκεί μια σκάλα οδηγεί στον κήπο.

• Η Αίθουσα του Ηρακλή χρονολογείται από το 1565-66 και είναι επίσης του Μουτσιάνο. Στην οροφή απεικονίζονται οκτώ από τους άθλους του Ηρακλή και περιστοιχίζονται από σχέδια τοπίων, αρχαιοτήτων και από τις Χάριτες και τις Αρετές. Η κεντρική νωπογραφία δείχνει τον Ηρακλής να καλωσορίζεται στον Όλυμπο από τους θεούς.

Η Ευγένεια ανάμεσα στην Ελευθερία και τη Γενναιοδωρία

• Η Αίθουσα της Ευγένειας ήταν το έργο ενός διαφορετικού καλλιτέχνη, του Φεντερίκο Ζούκκαρι και του εργαστηρίου του. Η κεντρική τοιχογραφία στην οροφή απεικονίζει την «Ευγένεια στον θρόνο μεταξύ της Ελευθερίας και της Γενναιοδωρίας». Η διακόσμηση στους τοίχους περιλαμβάνει πίνακες με προτομές του Πλάτωνα, του Πυθαγόρα, του Διογένη, του Σωκράτη και άλλων κλασσικών φιλοσόφων, με τις Χάριτες και τις Αρετές και την Εφεσία Αρτέμιδα.

Η Αίθουσα της Δόξας

• Η Αίθουσα της Δόξας ολοκληρώθηκε μεταξύ 1566 και 1577 από τον Φεντερίκο Τζούκκαρι και από οκτώ βοηθούς του. Είναι ένα αριστούργημα του μανιερισμού της Ρώμης, με εικονικά παράθυρα, θύρες, ταπισερί, γλυπτά και καθημερινά αντικείμενα που χρησιμοποιούσε ο καρδινάλιος Ιππόλυτος. Η κεντρική νωπογραφία της οροφής, η «Αλληγορία της Δόξας», έχει χαθεί, αλλά έχουν διασωθεί οι αλληγορίες με τις Αρετές, τις Τέσσερις Εποχές, τη Θρησκεία, τη Μεγαλοψυχία, την Τύχη και τον Χρόνο.

Η Αίθουσα του κυνηγιού

• Η Αίθουσα του κυνηγιού είναι μεταγενέστερη των άλλων δωματίων, χρονολογείται προς το τέλος του 16ου ή τις αρχές του 17ου αιώνα και είναι σε διαφορετικό ύφος. Διαθέτει σκηνές κυνηγιού, αγροτικά τοπία, κυνηγετικά τρόπαια και σκηνές ναυμαχίας. Μια ελικοειδής σκάλα από τραβερτίνη οδηγεί στον κήπο. Κατασκευάστηκε αρχικά για να υπάρχει πρόσβαση σε ένα γήπεδο παιχνιδιού, πρόδρομου του σημερινού τένις (Pallacorda). Ο χώρος όπου βρισκόταν το γήπεδο στεγάζει τώρα την καφετέρια και το πωλητήριο.

Κήποι

Ο εντυπωσιακός κήπος, δημιούργημα της ιδιοφυΐας του Πίρρο Λιγκόριο, εκτείνεται στην πίσω πλευρά της βίλας, ως προς τη σημερινή είσοδο του κτιρίου. Χωρίζεται σε βεράντες και επίπεδα, συνδέοντας με επιδεξιότητα την κλίση του λόφου, διαθέτει έναν κεντρικό άξονα και πέντε βασικούς εγκάρσιους άξονες, χρησιμοποιώντας ένα πολεοδομικό σχήμα, χαρακτηριστικό των ρωμαϊκών πόλεων. Η αρχική είσοδος, ωστόσο, ήταν στα πόδια του λόφου, κοντά στην εκκλησία του Αγίου Πέτρου, που εφάπτεται πλευρικά του κήπου, έτσι ώστε ο κήπος να γοητεύει με το μεγαλείο του τον επισκέπτη, που τον ανέβαινε. Το περιβάλλον τοπίο, που μπορεί κανείς να απολαύσει από τα διάφορα επίπεδα του κήπου, οι κρήνες με τα παιχνιδίσματα του νερού, τα καταπράσινα δέντρα και τα φυτά των διαφόρων ειδών έκαναν τον κήπο της Βίλα ντ' Έστε, ένα από τους ομορφότερους της Ευρώπης και μοντέλο για την υλοποίηση πολλών άλλων αργότερα.

Ο Λιγκόριο αξιοποίησε τα παλιά τείχη της πόλης ως αντηρίδες για την κατασκευή του αναχώματος και έλυσε το πρόβλημα ανεφοδιασμού των υδάτων για τα συντριβάνια κατασκευάζοντας ένα σύστημα σωληνώσεων και μια σήραγγα μήκους περίπου εξακοσίων μέτρων, κάτω από την πόλη του Τίβολι, που εφοδίαζε μια δεξαμενή με νερό απευθείας από τον ποταμό Ανιένε, σήραγγα της οποίας ο ρυθμός ροής ήταν 300 λίτρα ανά δευτερόλεπτο. Η δεξαμενή τροφοδοτούσε όλα τα συντριβάνια χωρίς τη χρήση οποιουδήποτε μηχανισμού, παρά μόνο με την εκμετάλλευση της φυσικής πίεσης και βάσει της αρχής των συγκοινωνούντων δοχείων. Το αποτέλεσμα είναι μόνο εν μέρει ορατό στις μέρες μας και οι αριθμοί είναι εντυπωσιακοί: κήποι συνολικής επιφάνειας 35.000 m2, 250 πίδακες, 60 γούρνες νερού, 255 καταρράκτες, 100 δεξαμενές, 50 κρήνες, 20 εξέδρες και βεράντες, 300 βάνες, 30.000 εποχικά φυτά, 150 αιωνόβια ψηλά δέντρα, 15.000 πολυετή φυτά και καλλωπιστικά δένδρα, 9.000 m2 δρόμοι, αλέες και ράμπες.

Το Βιαλόνε

Βιαλόνε

Κατεβαίνοντας τη μνημειακή διπλή σκάλα που σχεδίασε ο Λιγκόριο, μετά μια μικρή στοά, φτάνει κανείς στον κεντρικό άξονα του κήπου, τον επονομαζόμενο Βιαλόνε (Vialone=μεγάλη λεωφόρος), ο οποίος ακολουθεί παράλληλα την πρόσοψη της βίλας για περίπου διακόσια μέτρα και καταλήγει από τη μία πλευρά, στη Μεγάλη Στοά και από την άλλη πλευρά στην Κρήνη της Ευρώπης. Ο μεγάλος αυτός ανοιχτός χώρος αφήνει τον επισκέπτη, που ανεβαίνει από το κάτω μέρος του κήπου, να θαυμάσει τη βίλα σε όλη της τη μεγαλοπρέπεια. Η Μεγάλη Στοά κτίστηκε μεταξύ 1568 και 1569, σε σχήμα αψίδας του θριάμβου και χρησιμοποιήθηκε σαν τραπεζαρία και σαλόνι στις περιπτώσεις που οι καλεσμένοι ήθελαν να χαρούν την εξοχή αλλά και να μένουν προστατευμένοι από τον ήλιο.

Σπήλαιο της Αρτέμιδος

Κατεβαίνοντας από τη βίλα, στην αριστερή πλευρά ενός μονοπατιού, βρίσκεται το Σπήλαιο της Αρτέμιδος, το οποίο φιλοτεχνήθηκε το 1570-2 από τους Λόλα και Πάολο Καλαντρίνο και τον Κούρτσιο Μακκαρόνε. Είναι ολοστόλιστο με ψηφιδωτά, γύψινες διακοσμήσεις, ανάγλυφα και διακοσμήσεις από σμάλτο. Το δε δάπεδο, όπως φαίνεται από κάποια ίχνη που έχουν σωθεί, ήταν διακοσμημένο με πολύχρωμες φαγιάντσες σε πολλά διαφορετικά μοτίβα. Τα κομψά και πολύτιμα αγάλματα που κοσμούσαν το σπήλαιο, απεικόνιζαν την Αθηνά και την Άρτεμη, ως 2 αμαζόνες, και σε αυτές ήταν αφιερωμένο ακριβώς το σπήλαιο. Τα αγάλματα βρίσκονται τώρα στο Μουσείο του Καπιτωλίου, όπου μεταφέρθηκαν μετά την αγορά τους από τον Πάπα Βενέδικτο ΙΔ'. Στους τοίχους, εκτός από γύψινα κλαδιά κυδωνιάς και καλάθια φρούτων, βρίσκουμε ανάγλυφα με τον Ποσειδώνα, την Αθηνά, τις Καρυάτιδες και τις Μούσες, που στη θέση των οφθαλμών έχουν πολύτιμους λίθους, και επίσης πέντε σκηνές της μυθολογίας: η μεταμόρφωση της Δάφνης, η απελευθέρωση της Ανδρομέδας από τον Περσέα, η μεταμόρφωση του κυνηγού Ακταίωνα σε ελάφι από την Άρτεμη, η μεταμόρφωση της νύμφης Σύριγγος σε καλάμι και τέλος η μεταμόρφωση της Καλλιστούς.

Ροτόντα των Κυπαρισσιών

Τον 16ο αιώνα, το κάτω τμήμα του κήπου, κοντά στην αρχική είσοδο της βίλας, κάτω από τις λίμνες με τα ψάρια, είχε αφιερωθεί στα κηπευτικά και στα βρώσιμα φυτά. Είχε χωριστεί σε δεκαέξι μεγάλα τετράγωνα, με μια πέργολα στο κέντρο κάθε τμήματος, την οποία περιέβαλαν παρτέρια με φαρμακευτικά βότανα και μεγάλες γλάστρες με οπωροφόρα δέντρα. Τα κυριότερα μονοπάτια που χώριζαν τον κήπο ήταν καλυμμένα με πέργολες στις οποίες στηρίζονταν τσαμπιά σταφύλια, ρείκια και γιασεμί. Στο κέντρο υπήρχε ένα μεγάλο ξύλινο περίπτερο, το οποίο περιείχε τέσσερα μικρά σιντριβάνια σε σχήμα λουλουδιών. Οι πέργολες και το περίπτερο κατεδαφίστηκαν στις αρχές του 17ου αιώνα και αντικαταστάθηκαν από τη Ροτόντα των Κυπαρισσιών, ένα κυκλικό πλάτωμα που περιείχε αρχικά δεκαέξι κυπαρίσσια και πρόσφερε σκιά στους επισκέπτες. Μέχρι τον 19ο αιώνα τα κυπαρίσσια είχαν γίνει τεράστια και ήταν από τα πιο γνωστά χαρακτηριστικά του κήπου, τα είχαν απαθανατίσει ζωγράφοι και είχαν εμπνεύσει τη μουσική του Φραντς Λιστ και την ποίηση του Γκαμπριέλε Ντ' Ανούντσιο. Δύο από τα αρχικά κυπαρίσσια έχουν διασωθεί, τα υπόλοιπα, μαζί με τις δάφνες, φυτεύτηκαν στα τέλη του 20ου αιώνα.

Σιντριβάνια

Όσον αφορά στη διάταξη των σιντριβανιών, θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ότι η είσοδος στην έπαυλη γινόταν από τη βάση του λόφου, στον οποίον εξαπλωνόταν ο κήπος, ο επισκέπτης διέσχιζε τις καταπράσινες αλέες με τα περίτεχνα σιντριβάνια, και εντυπωσιασμένος πλέον στο έπακρο, έμπαινε στο κτίριο. Η διαμόρφωση του κήπου και τα θέματα που επέλεξε ο Λιγκόριο για τις κρήνες, παραπέμπουν στον μύθο του κήπου των Εσπερίδων και στην ηθική επιλογή του Ηρακλή. Από την κεντρική Κρήνη του Δράκου, τον οποίον σκοτώνει ο Ηρακλής, διαλέγοντας τον δρόμο της Αρετής, ξετυλίγονται το ένα μετά το άλλο τα αγάλματα και τα σιντριβάνια της βίλας. Μα πάνω απ' όλα, μέσω του μύθου του Ηρακλή δοξάζεται η οικογένεια των Έστε, οι οποίοι θεωρούνταν απόγονοί του, και η πόλη του Τίβολι, τα αρχαία Τίβουρα, που ήταν αφιερωμένα στον ημίθεο.

Διάταξη των σιντριβανιών στον κήπο

• 1. Η Κρήνη του Κυπέλλου (Fontana del Bicchierone)

Ονομάζεται επίσης Σιντριβάνι του Κρίνου (Fontana del Giglio) και βρίσκεται στον κύριο άξονα του κήπου της βίλας. Προστέθηκε σχεδόν έναν αιώνα μετά τη δημιουργία της βίλας, το 1661, όταν ανατέθηκε από τον καρδινάλιο Ρινάλντο των Έστε η κατασκευή της στον Τζαν Λορέντσο Μπερνίνι. Η κρήνη απεικονίζει ένα οδοντωτό δισκοπότηρο ή κύπελλο επάνω σε ένα άλλο παρόμοιο, τα οποία περιέχονται μέσα σε ένα μεγάλο κοχύλι. Η κρήνη ενεργοποιήθηκε τον Μάιο του 1661 για να τιμήσει τους διακεκριμένους επισκέπτες της βίλας, αλλά ο πίδακας του νερού στη συνέχεια μειώθηκε από τον ίδιο τον Μπερνίνι, διότι ήταν είναι ήταν πολύ ψηλός και εμπόδιζε τη θέα από τη βίλα.

• 2. Η Κρήνη της Ευρώπης (Fontana di Europa)

Βρίσκεται στο Βιαλόνε, διαμετρικά αντίθετα από τη Μεγάλη Στοά, της οποίας μιμείται τη μορφή, είναι δηλαδή ένα είδος αψίδας του θριάμβου, που σχηματίζεται από δυο επάλληλες σειρές στύλων δωρικού και κορινθιακού ρυθμού, που οριοθετούν μια κόγχη στην οποία ήταν τοποθετημένο το γλυπτικό σύμπλεγμα της Ευρώπης ενώ αγκαλιάζει τον Ταύρο. Το γλυπτό αυτό κοσμεί τώρα τη Βίλα Αλμπάνι στη Ρώμη, ενώ η μαρμάρινη λεκάνη της βάσης έχει πια χαθεί.

• 3. Η Κρήνη του Πήγασου (Fontana del Pegaso)

Η κρήνη αποτελείται από μια γούρνα κυκλικού σχήματος, στο κέντρο της οποίας βρίσκεται ένας βράχος, πάνω στον οποίο στέκεται το άγαλμα του Πήγασου, ανορθωμένο στα δύο πόδια και με απλωμένα τα φτερά του, σαν να είναι έτοιμο να πετάξει. Η σύνθεση θυμίζει έναν από τους μύθους που σχετίζονται με τον Πήγασο, σύμφωνα με τον οποίον το φτερωτό άλογο, λακτίζοντας με τις οπλές του την κορυφή του Ελικώνα δημιούργησε την πηγή Ιπποκρήνη, της οποίας τα νερά ενέπνεαν τις Μούσες. Στο βάθος φαίνεται η ρομανική εκκλησία του Αγίου Πέτρου της Φιλανθρωπίας, προς την οποία ανοίγει μία από τις πύλες της βίλας. Η εκκλησία χτίστηκε τον πέμπτο αιώνα στη θέση μιας ρωμαϊκής βίλας, υπό τις διαταγές του Πάπα Σιμπλίκιου, που καταγόταν από το Τίβολι.

Η αλέα με τις Εκατό Κρήνες τη νύχτα

• 4. Οι Εκατό Κρήνες (Cento Fontane)

Σχεδιάστηκαν από τον Λιγκόριο, κατά μήκος μίας αλέας εκατό μέτρων που συνδέει την Ωοειδή Κρήνη (επίσης γνωστή ως Τίβολι) με την Κρήνη της Μικρής Ρώμης (επίσης γνωστή ως Ρώμη). Τα τρία μικρά παράλληλα κανάλια που σχηματίζονται, σε διαφορετικά ύψη, για τη τροφοδοσία των πιδάκων, αντιπροσωπεύουν αλληγορικά τους ποταμούς Αλμπούνεο, Ανιένε και Ερκολάνεο, δηλαδή τους τρεις παραποτάμους του Τίβερη (που αντιπροσωπεύεται από την Κρήνη της Μικρής Ρώμης), ο οποίος πηγάζει από τα Τιμπουρτίνια όρη (που αντιπροσωπεύεται από την Ωοειδή Κρήνη). Οι πίδακες που είναι τοποθετημένοι στις δύο πρώτες σειρές ξεπηδούν από ανθρωπόμορφες μάσκες, ενώ στο υψηλότερο κανάλι, οι πίδακες εκρέουν από γλυπτά κρίνα, οβελίσκους, ατράκτους και αϊτούς, σύμβολο της οικογένειας των Έστε. Τα κρίνα της Γαλλίας (fleur-de-lys)), επιπλέον αϊτοί καθώς επίσης και το σκάφος του Αγίου Πέτρου, ως σύμβολο της παπικής εξουσίας, προστέθηκαν το 1685 από τον Φραγκίσκο Β΄ των Έστε. Η θεαματική αυτή αλέα που πλαισιώνεται από τόσους πολλούς πίδακες με γάργαρα νερά υπήρξε το σκηνικό για πολλές ταινίες, όπως η σκηνή του συμποσίου στην ταινία Μπεν Χουρ.

• 5. Η Ωοειδής Κρήνη (Fontana dell'Ovato)

Η επονομαζόμενη και «Κρήνη του Τίβολι» ή «Βασίλισσα των συντριβανιών» βρίσκεται ανατολικά της αλέας των Εκατό Κρηνών και κατασκευάστηκε μεταξύ 1565 και 1570 από τον Λιγκόριο. Σε αυτή ρέουν τα ύδατα που μεταφέρονται από τον ποταμό Ανιένε διαμέσου ενός καναλιού που περνά κάτω από την πόλη. Το όνομά της το πήρε από το οβάλ σχήμα της μεγάλης δεξαμενής στην οποία πέφτουν ορμητικά τα νερά του σιντριβανιού. Αυτό το σιντριβάνι είναι καθαρός προάγγελος του μπαρόκ, κυρίως λόγω του εντυπωσιακού σκηνικού που δημιουργείται από τους γύρω βράχους που τοποθετήθηκαν ως αναπαράσταση των Τιμπουρτίνιων ορέων, από τα οποία πηγάζουν τα τρία ποτάμια, ο Ανιένε, ο Ερκουλάνεο και ο Αλμπούνεο, τα οποία δηλώνονται με τρία αλληγορικά αγάλματα: στο κέντρο βρίσκεται η Σίβυλλα Τιμπουρτίνα ή Αλβούνεα, κρατώντας στα χέρια της τον μικρό Παλαίμονα, γιο της νύμφης Ινούς, ο οποίος συμβολίζει τον Αλμπούνεο, ενώ σε δύο πλευρικές κόγχες είναι τοποθετημένα τα αγάλματα που εκπροσωπούν τις θεότητες των ποταμών Ανιένε και Ερκουλάνεο. Επάνω από τους βράχους ξεπροβάλλει η Κρήνη του Πήγασου, η οποία μοιάζει να ολοκληρώνει τη σύνθεση.

Το βραχώδες σκηνικό στεφανώνει ένα μαρμάρινο κιγκλίδωμα, το οποίο ανοίγει στο κεντρικό τμήμα, προκειμένου να δοθεί η δυνατότητα στα νερά να σχηματίσουν ένα είδος θολωτού καταρράκτη, που χύνεται στη μεγάλη δεξαμενή, έχοντας για υπόβαθρο ένα καμπυλόγραμμο νυμφαίο, ανάμεσα στους πεσσούς του οποίου, μέσα σε ειδικές κόγχες, βρίσκονται δέκα νύμφες που χύνουν νερό μέσα από στάμνες. Το στηθαίο της δεξαμενής είναι επενδυμένο με ζωηρόχρωμα κεραμικά με θεματικές λεπτομέρειες από το έμβλημα της οικογένειας των Έστε, μερικά από τα οποία είναι τα πρωτότυπα. Στην μπροστινή πλευρά βρίσκονται, σε ειδικές κόγχες, δύο γύψινα αγάλματα του Βάκχου, με δύο μικρά σιντριβάνια, ενώ το πλάτωμα μπροστά από την κρήνη κοσμείται από δύο μεγάλα πέτρινα τραπέζια και αιωνόβια πλατάνια, τρία από τα οποία χρονολογούνται από τον 16ο αιώνα. Στη νοτιοανατολική πλευρά της κρήνης, ένα κτίριο που στηρίζει το ανάχωμα, περιέχει το Σπήλαιο της Αφροδίτης, που χτίστηκε το 1565 - 1568 από τον Λιγκόριο για την ανάπαυλα των επισκεπτών τις ζεστές καλοκαιρινές ημέρες.

• 6. Η Κρήνη των Δράκων (Fontana dei Draghi)

Κατεβαίνοντας από τον κύριο άξονα του κήπου, πιο κάτω από την αλέα με τις Εκατό Κρήνες, συναντάμε την εντυπωσιακή Κρήνη των Δράκων, η οποία λόγω της κεντρικής θέσης της, είναι η καρδιά του πάρκου. Σχεδιασμένη και κατασκευασμένη από τον Λιγκόριο, κτίστηκε, σύμφωνα με τον μύθο, μέσα σε μία νύχτα τον Σεπτέμβριο του 1572, ως φόρος τιμής στον Πάπα Γρηγόριο ΙΓ΄, ο οποίος ήρθε ως επισκέπτης της βίλας και του οποίου το οικογενειακό οικόσημο, των Μπονκομπάνι, είχε για σύμβολο έναν φτερωτό δράκο. Πιο πιθανό είναι η επίσκεψη του Πάπα να έπεισε τον Λουδοβίκο των Έστε να προχωρήσει στη δημιουργία του σιντριβανιού.

Αποτελείται από ένα κεντρικό γλυπτικό σύμπλεγμα, που σχηματίζεται από τέσσερις αποτρόπαιους δράκους διατεταγμένους σε κύκλο, που ο καθένας τους ακουμπάει στην πλάτη του άλλου και βγάζει νερό από το στόμα του, ενώ ένας κεντρικός δυνατός πίδακας ξεχύνεται από το κέντρο του κύκλου. Στο πίσω μέρος, κάτω από το μπαλκόνι που σχηματίζει το άνω διάζωμα των Εκατό Κρηνών, υπάρχει μια κόγχη μέσα στην οποία βρίσκεται ένα μεγάλο άγαλμα του Ηρακλή. Μια διπλή σκάλα αγκαλιάζει εκατέρωθεν το σιντριβάνι, χαρίζοντας αρμονία στα διαφορετικά επίπεδα, ενώ ένα κανάλι δημιουργεί ένα μικρό ρυάκι και από τα αγγεία που υπάρχουν κατά διαστήματα ξεπετιούνται πίδακες που καταλήγουν στο κέντρο της γούρνας των δράκων. Η κρήνη ήταν μια νύξη στον μυθικό ενδέκατο άθλο του Ηρακλή, σύμφωνα με τον οποίον, ο Ηρακλής, για να αποκτήσει τα Μήλα των Εσπερίδων, σκότωσε τον δράκο με τα εκατό κεφάλια, τον Λάδωνα. Αρχικά η κρήνη ονομαζόταν του Τροχού των πυροτεχνημάτων λόγω των περίπλοκων υδραυλικών μηχανισμών και τεχνασμάτων που σχεδιάστηκαν από τον Τομάζο από τη Σιένα, που θύμιζαν μια γρήγορη ακολουθία πυροβολισμών, εκρήξεων και βροντών από βαρελότα, κανόνια, αρκεβούζια και άλλα πυροβόλα όπλα.

• 7. Η Κρήνη της Μικρής Ρώμης (La Rometta)

Σχεδιασμένη από τον Λιγκόριο και ίσως και από τον Ιππόλυτο τον ίδιο, χτίστηκε το 1570 από τον ειδικό στα σιντριβάνια Λουδοβίκο Μακκαρόνε. Η Κρήνη είναι τοποθετημένη σε μια μεγάλη βάση, από την οποία οι επισκέπτες έχουν μια εξαιρετική θέα της κοιλάδας που ανοίγεται κάτω από τη βίλα. Ένα γεφυράκι διασχίζει ένα φιδωτό κανάλι, που συμβολίζει τον Τίβερη, κανάλι που τροφοδοτείται από δυο ρυάκια, όπως ο Τίβερης τροφοδοτείται από τον παραπόταμό του, τον Ανιένε. Στη μέση του ποταμού βρίσκεται ένα αρχαίο ρωμαϊκό πλοίο, που συμβολίζει τη νησίδα Τιβερίνα, το σημείο όπου σύμφωνα με έναν θρύλο ιδρύθηκε ο πρώτος ρωμαϊκός οικισμός. Η νησίδα ήταν και έδρα πολλών νοσοκομείων, στα οποία πιθανότατα παραπέμπει ο όφις (σύμβολο του θεού της ιατρικής Ασκληπιού) που περιστρέφεται κάτω από το γεφυράκι. Στο κέντρο της κρήνης ορθώνεται το άγαλμα της Νικηφόρου Ρώμης, οπλισμένης με κράνος, πανοπλία και δόρυ, ενώ δίπλα της έχει τη λύκαινα που θηλάζει τους Ρωμύλο και Ρώμο. Το σιντριβάνι πλαισίωναν αρχικά, πολλές άλλες ομάδες γλυπτών που αντιπροσώπευαν τα πιο εμβληματικά μνημεία της αρχαίας Ρώμης (Αψίδα του Τίτου, Αψίδα του Σεπτίμιου Σεβήρου Αψίδα του Μεγάλου Κωνσταντίνου, Κίονας του Τραϊανού, Πάνθεον, Κολοσσαίο και άλλα πολλά), όλα κατασκευασμένα από τον Πιέρ ντε λα Μοτ και σχεδιασμένα από τον Λιγκόριο, εκ των οποίων δεν έχει σωθεί κανένα έως τις μέρες μας.

• 8. Η Κρήνη της Προσερπίνας (Fontana di Proserpina)

Βρίσκεται δίπλα στην Κρήνη της Κουκουβάγιας, με την οποία συνδέεται από αρχιτεκτονικής άποψης. Λόγω της θέσης της, εξισορροπεί τα δύο διαφορετικά επίπεδα του κήπου και χρησίμευε ως εξωτερική τραπεζαρία. Αποτελείται από ένα κεντρικό νυμφαίο και δύο πλευρικές κόγχες, στις οποίες παρεμβάλλονται τέσσερις σπειροειδείς στύλοι τυλιγμένοι με γύψινες κληματόβεργες, ενώ δύο κλίμακες επιτρέπουν την επικοινωνία μεταξύ των δύο διαφορετικών επιπέδων του πάρκου. Σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Τζιοβάννι Αλμπέρτο Γκαλβάνι της Φερράρα ως «Κρήνη των αυτοκρατόρων», διακοσμημένη στις γωνίες με τα αγάλματα του Καίσαρα, του Αυγούστου, του Τραϊανού και του Αδριανού, ενώ την κεντρική κόγχη θα κοσμούσαν ένα άγαλμα της Αρέθουσας και άλλων νυμφών. Το σχέδιο ποτέ δεν πραγματοποιήθηκε και τον δέκατο έβδομο αιώνα τοποθετήθηκε ένα γύψινο σύμπλεγμα του Πλούτωνα που απαγάγει την Περσεφόνη, όρθια πάνω σε ένα άρμα σε σχήμα κοχυλιού που έλκεται από άλογα, ενώ δύο Σιληνοί παίζουν θαλάσσιες άρπες και δύο δελφίνια ανακινούν τα νερά. Το άγαλμα της Περσεφόνης μαζί με τα δύο αγάλματα στις κόγχες έχουν χαθεί.

• 9. Η Κρήνη της Κουκουβάγιας (Fontana della Civetta)

Βρίσκεται στα αριστερά του της Κρήνης των Δράκων, στο τέλος της αλέας. Οικοδομήθηκε το 1596 από τον Ραφαέλλο Σανγκάλλο πάνω σε σχέδια του Τζιοβάννι ντελ Λούκα. Ονομάζεται της «Κουκουβάγια» ή των «πουλιών» λόγω του πολύπλοκου μηχανισμού που, αξιοποιώντας την πτώση του νερού, εμφάνιζε μεταλλικά πουλιά από τα μπρούτζινα κλαδιά που πλέκονταν στην κόγχη της κρήνης, εκπέμποντας ήχους παρόμοιους με κελάηδημα. Ένας άλλος μηχανισμός εμφάνιζε μια κουκουβάγια, το άχαρο κελάηδημα της οποίας φόβιζε τα πουλιά και χαμήλωνε το τραγούδι τους.

Το πόσο αυτό το σιντριβάνι με τους αξιοθαύμαστους υδραυλικούς μηχανισμούς του ήταν σε θέση να εκπλήξει τους επισκέπτες της βίλας, μας φανερώνεται από τις μαρτυρίες πολλών συγγραφέων, που έμεναν έκθαμβοι από την εντυπωσιακή συσκευή. Ο μηχανισμός με την πάροδο του χρόνου χάθηκε και μόνο τα τελευταία χρόνια, μετά από μια μακρά αποκατάσταση της κρήνης, έχει αναδημιουργηθεί αν και είναι μόνο εν μέρει παρόμοιος με τον πρωτότυπο. Δυστυχώς έχουν χαθεί και άλλα μέρη της κρήνης: τα ψηφιδωτά του κεντρικού νυμφαίου, τα έκτυπα ανάγλυφα, τα ρωμαϊκά αγάλματα, και τα αγάλματα των Φαύνων και των Σάτυρων του Ουλίσσε Ματσιολίνι. Παραμένει, στο κέντρο της εσοχής, ο πίδακας του νερού που πέφτει σχηματίζοντας καταρράκτες σε δύο επίπεδα. Στην κόγχη παρεμβάλλονται δύο κολόνες με ψηφιδωτά στις οποίες είναι τυλιγμένα κλαδιά με μήλα, υπενθυμίζοντας το επεισόδιο του Ηρακλή στο σιντριβάνι των Δράκων. Στην κορυφή, ωστόσο, κυριαρχεί η ασπίδα του Ιππόλυτου, που στηρίζεται από δύο αγγέλους και πλευρικά, πάνω από τις κολόνες, είναι τοποθετημένες δύο γυναικείες μορφές. Τα σύμβολα των Έστε, ο κρίνος και ο αετός, κοσμούν το ψηλότερο μέρος του σιντριβανιού.

• 10. Η Κρήνη του Οργάνου (Fontana dell'Organo)

Η Κρήνη του Υδραυλικού Οργάνου οφείλει το όνομά της στον αξιοθαύμαστο υδάτινο μηχανισμό που υπάρχει στο εσωτερικό της, μηχανισμό που παράγει ήχους κανονικού εκκλησιαστικού οργάνου. Το σιντριβάνι χτίστηκε μεταξύ 1568 και 1611 και αποτελείται από ένα κτίριο, που είναι σαφές προοίμιο του μπαρόκ, σχεδιασμένο από τον Λιγκόριο. Η πρόσοψη είναι κατάφορτη με μια σειρά από λουλουδένια διακοσμητικά μοτίβα, Σειρήνες, εραλδικά σύμβολα, φτερωτές νίκες και κοχύλια. Τέσσερις κολοσσιαίοι άτλαντες, φιλοτεχνημένοι από τον Πιρρίν ντελ Γκαλιάρντο, υποστηρίζουν το ψεύτικο τόξο. Στο κέντρο της αψίδας, σύμφωνα με το αρχικό σχέδιο, θα έπρεπε να τοποθετηθεί το άγαλμα της Εφεσίας Αρτέμιδος ή της «Μητέρας Φύσης», το οποίο στη συνέχεια τέθηκε στη μια από τις δύο μικρότερες πλευρικές κόγχες, ενώ στην άλλη στεγάζεται το άγαλμα του Απόλλωνα. Η οβάλ δεξαμενή περιβάλλεται από ένα μαρμάρινο κιγκλίδωμα με κολονάκια, περικλείοντας το οικοδόμημα, έτσι ώστε να δίνει την εντύπωση ότι το κτίριο αναδύεται από τα ύδατα. Ο καρδινάλιος Αλέξανδρος των Έστε ήταν αυτός που πρόσθεσε στην κεντρική αψίδα, στη συνέχεια, ένα περίπτερο ή ναΐσκο, κατασκευασμένο από τον Μπερνίνι, για την προστασία του υδραυλικού οργάνου.

Ο μηχανισμός της κρήνης κατασκευάστηκε από δυο Γάλλους μηχανικούς, τον Λυκ Λεκλέρκ και τον Κλοντ Βενάρ. Η λειτουργία του βασίζεται στην πτώση του νερού, μέσω ενός σωλήνα, σε μια υπόγεια θολωτή κοιλότητα, όπου προκαλούσε, λόγω συμπίεσης, έναν ισχυρό πίδακα αέρος που κατευθυνόταν σε έναν σωλήνα, που λειτουργούσε ως φυσερό, κατευθύνοντας τον αέρα στους αυλούς του οργάνου. Ένας άλλος ισχυρός πίδακας νερού, από την άλλη, έθετε σε λειτουργία μια μεγάλη ρόδα (ή οδοντωτό κύλινδρο), του οποίου τα δόντια χτυπούσαν τα πλήκτρα του οργάνου, με αποτέλεσμα να βγαίνουν ευχάριστες μελωδίες. Ένας τέτοιος μηχανισμός προκαλούσε μεγάλο θαυμασμό στους επισκέπτες της βίλας, λέγεται μάλιστα ότι κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του, ο Πάπας Γρηγόριος ΙΓ’ το 1572, έμεινε τόσο έκπληκτος από αυτούς τους ήχους, ώστε θέλησε να ελέγξει αυτοπροσώπως ότι κανείς δεν έπαιζε μουσική. Πάμπολλες προσπάθειες έγιναν για την αποκατάσταση του μηχανισμού τα νεώτερα χρόνια και μόνο από το 2003 η Κρήνη του Οργάνου μπόρεσε να ηχήσει και πάλι.

• 11. Η Κρήνη του Ποσειδώνα (Fontana di Nettuno)

Το πιο εντυπωσιακό σιντριβάνι της βίλας, λόγω της μεγάλης ποσότητας νερού που αναβλύζει και των ισχυρών πιδάκων που εκτοξεύουν ψηλά το νερό, είναι και το νεότερο: χτίστηκε το 1927 από τον Αττίλιο Ρόσσι σε συνεργασία με τον μηχανικό Έμο Σαλβάτι, αποκαθιστώντας τον εκπληκτικό καταρράκτη του Μπερνίνι, που είχε καταστραφεί σοβαρά, ύστερα από περίπου δύο αιώνες εγκατάλειψης. Η ομορφιά της κρήνης του Μπερνίνι, την οποίο μπορούμε να θαυμάσουμε σε παλιά χαρακτικά και σχέδια είχε γίνει πρότυπο για πολλές κρήνες του δέκατου όγδοου αιώνα, συμπεριλαμβανομένων και αυτών του περίφημου Βασιλικού Ανακτόρου της Καζέρτα.

Το άνω άκρο της Κρήνης σχηματίζεται από το πεζούλι του πλατώματος που βρίσκεται μπροστά από την Κρήνη του Οργάνου, κάτω από το οποίο υπάρχουν τρία επισκέψιμα νυμφαία που επικοινωνούν μεταξύ τους (σπήλαια των Σιβύλλων), όπου ο θόρυβος των υδάτων που πέφτουν είναι εκκωφαντικός: τα δύο πλαϊνά αποτελούνται από υδάτινες βεντάλιες, ενώ το μεσαίο χαρακτηρίζεται από έναν ορμητικό καταρράκτη. Από τη βάση της βεράντας των νυμφαίων, με ύδατα του προέρχονται από ένα εξωτερικό κανάλι, ξεπετάγονται δώδεκα ισχυροί πίδακες, έξι σε κάθε πλευρά, των οποίων το ύψος μειώνεται από το κέντρο προς τα έξω, θέλοντας να μιμηθούν τη διάταξη των αυλών ενός εκκλησιαστικού οργάνου. Ο επιβλητικός όγκος του καταρράκτη του Μπερνίνι υπερπηδά αυτό το μπαλκόνι, (αρχικά λαξευμένο με τρόπο που να θυμίζει φυσικό βράχο), ο οποίος στη συνέχεια καταλήγει δυναμικά σε μια χαμηλότερη δεξαμενή που χωρίζει το νερό σε τρεις πιο χαμηλούς καταρράκτες. Κάτω από αυτό βρίσκεται ένα νυμφαίο, με μια προτομή του Ποσειδώνα του δέκατου έκτου αιώνα, που αρχικά προοριζόταν για την Κρήνη της Θάλασσας, που θα έπρεπε να χτιστεί στην απέναντι πλευρά, μετά τις Δεξαμενές, αλλά που ποτέ δεν έγινε, λόγω των οικονομικών δυσκολιών του καρδινάλιου Ιππόλυτου. Μπροστά από το νυμφαίο τρέχει ένα ρυάκι, το οποίο συλλέγει το νερό του καταρράκτη και εκείνο των άνω πιδάκων. Όλος αυτός ο όγκος του νερού πέφτει σε μια λεκάνη, από τις δύο πλευρές της οποίας, ξεπηδούν προς τον ουρανό ισχυροί πίδακες. Μεγάλες γούρνες βρίσκονται από κάτω, η κάθε μία χαμηλότερη από την άλλη, έτσι ώστε να πέφτει σταδιακά το νερό που ξεχειλίζει, σχηματίζοντας ήπιους καταρράκτες. Η τελευταία γούρνα κατευνάζει τα νερά της κρήνης, και στη συνέχεια τα χύνει στις μπροστινές Δεξαμενές, δημιουργώντας μια σταδιακή και πλήρη μεταμόρφωση των υδάτων, από ορμητικά σε ήρεμα. Έτσι, η Κρήνη αυτή παρεμβάλλεται, σχεδόν φυσικά, μεταξύ του υδάτινου οριζόντιου καθρέφτη των Δεξαμενών και του αρχιτεκτονικού οικοδομήματος της Κρήνης του Οργάνου, στην κορυφή.

• 12. Οι λιμνούλες με τα ψάρια (Le Peschiere)

Πρόκειται για 3 ορθογώνιες λιμνούλες τοποθετημένες διαδοχικά μετά το Σιντριβάνι του Ποσειδώνα, του οποίου δέχονται τα ύδατα. Κατά μήκος των πλευρών τους έχουν στηθεί μικρές γλάστρες (οκτώ ανά λίμνη) από τις οποίες ξεπηδούν πίδακες νερού, διαφορετικής έντασης, δημιουργώντας ποικίλους κυματισμούς στο νερό των λιμνών και συνεχίζοντας τη διαβάθμιση της κίνησης του νερού που ξεκινά από το Σιντριβάνι του Ποσειδώνα, εξασθενώντας μέχρι την τελευταία λιμνούλα, κοντά στο πανοραμικό πλάτωμα, όπου ήταν να βρει θέση το άγαλμα του Θεού της θάλασσα, για να ολοκληρωθεί η σύνθεση του προηγούμενου σιντριβανιού. Ο Λιγκόριο δεν πρόλαβε να φέρει εις πέρας αυτό του το σχέδιο διότι, πριν την ολοκλήρωση της κατασκευής, μεσολάβησε ο θάνατος του καρδινάλιου Ιππόλυτου το 1572.

Εκτός από το όμορφο θέαμα, οι λιμνούλες, κατά τη στιγμή της κατασκευής τους, χρησιμοποιήθηκαν για την αναπαραγωγή ψαριών του γλυκού νερού, κάτι που έδινε την ευκαιρία σε όσους έμεναν στη βίλα, να ασχολούνται με το ψάρεμα και να απολαμβάνουν στο τραπέζι τους τα θαλασσινά. Για τον σκοπό αυτό, στη γύρω περιοχή, είχαν σχεδιαστεί πολυτελή περίπτερα για μια ανάπαυλα κατά τη διάρκεια της βόλτας στον κήπο αλλά και για τη φύλαξη του αλιευτικού εξοπλισμού.

• 13. Η Κρήνες με τις Στοίβες (Fontane delle Mete)

Πρόκειται για δύο κρήνες που βρίσκονται στο κάτω μέρος του κήπου, στην αλέα που βρίσκεται κατά μήκος του Σιντριβανιού της Αριάδνης, στο κέντρο δύο μεγάλων παρτεριών. Η κάθε μια αποτελείται από τρεις μεγάλους σφαιρικούς ογκόλιθους, στοιβαγμένους ο ένας πάνω στον άλλον κατά φθίνουσα σειρά και καλυμμένους με βρύα. Από την κορυφή τους ξεπηδά ο κάθε πίδακας. Αυτές οι δύο κρήνες είναι αναπαράσταση της περίφημης κρήνης με το όνομα Meta Sudans (Ιδρούσα Στοίβα) της αρχαίας Ρώμης, που βρισκόταν ανάμεσα στην Αψίδα του Κωνσταντίνου και στο Κολοσσαίο, στην οποίαν πλένονταν οι μονομάχοι μετά τις μάχες τους στην αρένα.

• 14. Η Κρήνη της Αριάδνης (Fontana di Arianna)

Βρίσκεται σχεδόν στο κέντρο του στηθαίου της ταράτσας του πάρκου, έχοντας πίσω της την πανέμορφη κοιλάδα του Τίβολι. Έχει μείνει χωρίς τα αγάλματα που την κοσμούσαν αρχικά, για των οποίων την τύχη δεν έχουμε καμία πληροφορία. Πήρε το όνομά της από το άγαλμα της κοιμωμένης Αριάδνης, που είχε αρχικά τοποθετηθεί στην κεντρική κόγχη.

• 15. Η Κρήνη της Φύσης ή της Αφθονίας (Fontana della Natura o dell'Abbondanza)

Βρίσκεται κοντά στον εξωτερικό τοίχο της βίλας, στη βόρεια πλευρά του κήπου, κοντά στην παλιά είσοδο της βίλας. Με φόντο έναν τοίχο από ασβεστολιθικό πέτρωμα, το οποίο χρησιμοποιήθηκε αρκετά στις διακοσμήσεις της κάτω μεριάς του κήπου, βρίσκεται ένα αντίγραφο από τραβερτίνη της Εφεσίας Αρτέμιδος με τους πολλούς μαστούς (σύμφωνα με ορισμένους μελετητές πρόκειται για τους όρχεις ταύρου, ζώο που συνδεόταν με τη λατρεία της θεάς), που συμβολίζουν τη γονιμότητα της φύσης και την απρόσκοπτη ροή της ζωής. Το άγαλμα ανατέθηκε στον Φλαμανδό γλύπτη Gillis Van den Vliete από τον Ιππόλυτο, για τη διακόσμηση της κεντρική κόγχης του Σιντριβανιού του Οργάνου. Ο Αλέξανδρος των Έστε το μετακίνησε το 1611 στη σημερινή του απόμερη θέση, ακολουθώντας τις επιταγές της Αντιμεταρρύθμισης, που καταδίκαζε τα έργα με παγανιστικό θέμα και στη θέση του έχτισε ένα ναΐσκο για την προστασία του υδραυλικού οργάνου.

• 16. Οι Κρήνες της Ροτόντας των Κυπαρισσιών (Fontane della Rotonda dei Cipressi)

Πρόκειται για 4 μικρά σιντριβάνια τοποθετημένα κυκλικά, με μικρούς πίδακες και τριπλές γούρνες από τραβερτίνη.

Η Βίλα ντ' Έστε στην τέχνη

Λίγοι κήποι έχουν ζωγραφιστεί ή σχεδιαστεί από τόσους πολλούς αξιόλογους καλλιτέχνες όσο η Βίλα ντ’ Έστε, ιδιαίτερα κατά την Αναγέννηση και τον 19ο αιώνα. Τα έργα των Τζοβάνι Μπατίστα Πιρανέζι, Ζαν Ονορέ Φραγκονάρ, Ουίλλιαμ Τέρνερ, Ζαν-Μπατίστ Καμίλ Κορό, Καρλ Μπλέχεν, Σαρλ-Ζοζέφ Νατουάρ κ. ά., έκαναν διάσημη τη βίλα στα πέρατα του κόσμου. Ως αποτέλεσμα, τα χαρακτηριστικά του κήπου επηρέασαν τα γούστα και οδήγησαν στη μίμηση ως προς το στήσιμο πολλών άλλων κήπων σε όλη την Ευρώπη, από την Αγγλία έως τη Ρωσία. Στην αναγέννηση ο κήπος θεωρήθηκε ως βιτρίνα της κλασικής τέχνης και της νέας τεχνολογίας, ενώ στα τέλη του 18ου αιώνα, όταν ο κήπος είχε θεριέψει και είχε εγκαταλειφθεί στη μοίρα του, το κίνημα του ρομαντισμού βρήκε σε αυτόν την εικόνα του γραφικού ρομαντικού κήπου.

• 
  Η Κρήνη του Κυπέλλου
• 
  Η Ωοειδής Κρήνη
• 
  Η Κρήνη των Δράκων
• 
  Η Κρήνη της Μικρής Ρώμης
• 
  Η Κρήνη της Κουκουβάγιας
• 
  Η Κρήνη του Οργάνου
• 
  Η Κρήνη του Ποσειδώνα
• 
  Η Κρήνη της Αφθονίας

Βιβλιογραφικές πηγές

• I. Barisi, M. Fagiolo, M. L. Madonna (2003). Villa d'Este. Ρώμη: De Luca Editori d'Arte. ISBN 978-88-801-6515-6. 
• Centroni, Alessandra (2008). Quattro secoli di storia e restauri. Ρώμη: Gangemi Editore. ISBN 978-88-492-1463-5. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Επίσημος ιστότοπος του Δήμου του Τίβολι, Τμήμα πολιτισμού και τουρισμού