Βαλιδέ σουλτάνα

Βαλιδέ Σουλτάν; της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ;
	Η προτομή της Αϊσέ Χαφσά Σουλτάν στη Μανίσα, της πρώτης Βαλιντέ σουλτάν
Προσφώνηση	Η Αυτής Αυτοκρατορική Μακαριότητα Σουλτανομήτωρ (όνομα)
Κατοικία	Παλάτι Τοπ Καπί; Παλάτι Ντολμαμπαχτσέ; Παλάτι Γιλντίζ;
Διορισμός από	Σουλεϊμάν Α΄
Αρχικός κάτοχος	Αϊσέ Χαφσά Σουλτάν
Δημιουργία	30 Σεπτεμβρίου 1520
Τελευταίος κάτοχος	Ραχιμέ Πιριστού Σουλτάν
Κατάργηση	11 Δεκεμβρίου 1904

Βαλιδέ σουλτάνα (τουρκικά: والده سلطان, "Βαλιντέ σουλτάν", κυριολεκτικά «μητέρα σουλτάνου») ήταν τίτλος που διατηρούσε η μητέρα ενός εν ενεργεία σουλτάνου στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.^[1] Ο τίτλος ορισμένες φορές μεταφράζεται ως «βασιλομήτωρ» και ορθότερα ως «σουλτανομήτωρ», έχοντας ιδιαιτερότητες σε σχέση με την αντίστοιχη θέση στο δυτικό κόσμο.

Ο τίτλος χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά τον 16ο αιώνα για την Αϊσέ Χαφσά Σουλτάν, σύζυγο του Σελίμ Α΄ και μητέρα του Σουλεϊμάν Α΄ του Μεγαλοπρεπούς. Το «βαλιδέ» προέρχεται από τα αραβικά: είναι θηλυκό του βαλίντ (= πατέρας). Πρώτη βαλιδέ σουλτάνα ήταν η Αϊσέ Χαφσά Σουλτάν και τελευταία η Ραχιμέ Πιριστού Σουλτάν.

Η θέση ήταν ίσως η σημαντικότερη θέση στην Οθωμανική Αυτοκρατορία μετά τον ίδιο το σουλτάνο. Η βαλιδέ σουλτάν, ως μητέρα της «Αυτού Ιεράς Αυτοκρατορικής Μεγαλειότητος Σουλτάνου και Χαλίφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας», τιτλοφορούνταν και «μητέρα πάντων των πιστών» (του Ισλάμ) ή και «μεγάλη κοινή μητέρα των πιστών» (στον σουλτάνο). Στην ιστορία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας υπήρξαν πολλές περιπτώσεις που οι βαλιδέ σουλτάνες δέσποζαν της βασιλείας των γιων τους.

Συγκεκριμένα, κατά τη διάρκεια του 17ου αιώνα, σε μια περίοδο που είναι γνωστή ως «Σουλτανάτο των Γυναικών», μια σειρά από μη ικανούς ή ανήλικους σουλτάνους έθεσε τον ρόλο της βαλιδέ σουλτάν σε εξέχουσα πολιτική θέση. Ήταν οι μόνες γυναίκες της σουλτανικής αυλής που καταλάμβαναν ιδιαίτερες τιμητικές θέσεις σε διάφορες τελετές εκτός των θρησκευτικών.

Το Σουλτανάτο των Γυναικών ξεκίνησε με την Χουρέμ Σουλτάν, σύζυγο του Σουλεϊμάν Α΄ και μητέρα του Σελίμ Β΄, και συνεχίστηκε με την Νουρμπανού Σουλτάν. Η Νουρμπανού ήταν η ενετικής καταγωγής σύζυγος του Σελίμ Β΄, μητέρα του σουλτάνου Μουράτ Γ΄ της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και ντε φάκτο συμβασιλέας ως βαλιδέ κατά την περίοδο 1574-1583. Η Νουρμπανού ηγήθηκε του κράτους από κοινού με το μεγάλο βεζίρη Σοκολού Μεχμέτ Πασά, αποτελώντας την πρώτη βαλιδέ σουλτάν που συγκυβέρνησε με σουλτάνο κατά τη διάρκεια του Σουλτανάτου των Γυναικών.

Η ισχυρότερη βαλιδέ σουλτάν στην ιστορία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας υπήρξε η ελληνικής καταγωγής Μαχπεϊκέρ Κιοσέμ Σουλτάν.

Από τη στιγμή που οι γυναίκες του χαρεμιού ήταν σχεδόν πάντα σκλάβες, δεν παντρεύονταν ποτέ επίσημα τους σουλτάνους. Ωστόσο τα παιδιά τους εθεωρούντο πλήρως νόμιμα από τον ισλαμικό νόμο, εφόσον τα αναγνώριζε ο πατέρας.^[2]Οι βαλιδέ σουλτάνες ήταν, ιστορικά, κυρίως Χριστιανές και μερικές Εβραίες, που εξισλαμιζόταν μετά την αρπαγή τους.

Λίστα των Βαλιδέ Σουλτάνων Επεξεργασία

Οι περισσότερες που κατείχαν τον τίτλο της βαλιδέ σουλτάν ήταν οι βιολογικές μητέρες των σουλτάνων. Οι μητέρες που πέθαναν πριν από την άνοδο των γιων τους στο θρόνο, δεν έλαβαν ποτέ τον τίτλο Βαλιδέ σουλτάν, όπως η Χουρέμ Σουλτάν, η Χατιτζέ Μουαζέζ Σουλτάν, η Εμινέ Μιχρισάχ Σουλτάν, η Ράμπια Σέρμι Σουλτάν, η Τιριμουτζγκάν Σουλτάν, η Γκιουλτζεμάλ Σουλτάν και η Γκιουλουστού Σουλτάν. Σε ειδικές περιπτώσεις υπήρχαν αδελφές, γιαγιάδες και μητριές των σουλτάνων που έλαβαν τον τίτλο της Βαλιδέ σουλτάν, όπως η Μιχριμάχ Σουλτάν, η Κιοσέμ Σουλτάν και η Ραχιμέ Πιριστού Σουλτάν.

Όνομα	Πατρικό όνομα	Καταγωγή	Έγινε Βαλιδέ	Έπαψε να είναι Βαλιδέ	Θάνατος	Σουλτάνος(οι)
Αϊσέ Χαφσά Σουλτάν عایشه حفصه سلطان	Άγνωστο	Κόρη του Χάνου της Κριμαίας Μενλί Α΄ Γκιράι ή πιθανότατα Χριστιανή σκλάβα^[3]^[4]^[5]	30 Σεπτεμβρίου 1520 άνοδος του γιου της στο θρόνο	19 Μαρτίου 1534		Σουλεϊμάν Α΄ (γιος)
Μιχριμάχ Σουλτάν مهر ماه سلطان		Οθωμανή πριγκίπισσα, κόρη του Σουλτάνου Σουλεϊμάν Α΄ και της αγαπημένης και νόμιμης συζύγου του Χουρέμ Σουλτάν.	7 Σεπτεμβρίου 1566 άνοδος του αδελφού της στο θρόνο	15 Δεκεμβρίου 1574 θάνατος του αδελφού της	25 Ιανουαρίου 1578	Σελίμ Β΄ (αδελφός)
Νουρμπανού Σουλτάν نور بانو سلطان	Σεσίλια Βενιέρ Μπάφο^[6] ή Ραχήλ^[7] ή Καλέ Καρτάνου?	Ιταλική ή Ιουδαϊκή ή Ελληνική	15 Δεκεμβρίου 1574 άνοδος του γιου της στο θρόνο	7 Δεκεμβρίου 1583		Μουράτ Γ΄ (γιος)
Σαφιγιέ Σουλτάν صفیه سلطان	Σοφία Μπελικούι Μπάφο?	Ιταλική ή Αλβανική	15 Ιανουαρίου 1595 άνοδος του γιου της στο θρόνο	22 Δεκεμβρίου 1603 θάνατος του γιου της	10 Νοεμβρίου 1618	Μωάμεθ Γ΄ (γιος)
Χαντάν Σουλτάν خندان سلطان	Άγνωστο^[8]	Άγνωστη^[8] / Πιθανόν Ελληνική	22 Δεκεμβρίου 1603 άνοδος του γιου της στο θρόνο	9 Νοεμβρίου 1605		Αχμέτ Α΄ (γιος)
Χαλιμέ Σουλτάν^[9] حلیمه سلطان	Αλτουνσάχ	Αμπχαζιανή	22 Νοεμβρίου 1617 άνοδος του γιου της στο θρόνο (1η περίοδος)	26 Φεβρουαρίου 1618 εκθρόνιση του γιου της (1η περίοδος)	1623	Μουσταφά Α΄ (γιος)
Χαλιμέ Σουλτάν^[9] حلیمه سلطان	Αλτουνσάχ	Αμπχαζιανή	19 Μαΐου 1622 επαναθρόνιση του γιου της (2η περίοδος)	10 Σεπτεμβρίου 1623 εκθρόνιση του γιου της (2η περίοδος)	1623	Μουσταφά Α΄ (γιος)
Κιοσέμ Σουλτάν كوسم صولتان	Αναστασία	Ελληνική	10 Σεπτεμβρίου 1623 άνοδος του γιου της στο θρόνο	2 Σεπτεμβρίου 1651		Μουράτ Δ΄ (γιος) Ιμπραήμ Α΄ (γιος) Μωάμεθ Δ΄ (εγγονός)
Τουρχάν Χατιτζέ Σουλτάν ترهان خديجة سلطان	Νάντια	Ουκρανική	2 Σεπτεμβρίου 1651 θάνατος της πεθεράς της	4 Αυγούστου 1683		Μωάμεθ Δ΄ (γιος)
Σαλιχά Ντιλασούμπ Σουλτάν صالحة دل آشوب سلطان	Καταρίνα^[8]	Σερβική^[8]	8 Νοεμβρίου 1687 άνοδος του γιου της στο θρόνο	4 Δεκεμβρίου 1689		Σουλεϊμάν Β΄ (γιος)
Εμετουλάχ Ραμπιά Γκιουλνούς Σουλτάν رابعة كلنوش سلطان	Ευμανία Βόρια	Ελληνική	6 Φεβρουαρίου 1695 άνοδος του γιου της στο θρόνο	6 Νοεμβρίου 1715		Μουσταφά Β΄ (γιος) Αχμέτ Γ΄ (γιος)
Σαλιχά Σουλτάν صالحة سبكتي سلطان	Αλεξάνδρα^[8]	Ελληνική^[8]	20 Σεπτεμβρίου 1730 άνοδος του γιου της στο θρόνο	21 Σεπτεμβρίου 1739		Μαχμούτ Α΄ (γιος)
Σεχσουβάρ Σουλτάν سيسوفار سلطان	Μαρία	Σερβική^[8]	13 Δεκεμβρίου 1754 άνοδος του γιου της στο θρόνο	Απρίλιος 1756		Οσμάν Γ΄ (γιος)
Μιχρισάχ Σουλτάν مہر شاہ والدہ سلطان	Αγκνέσα	Κόρη Γεωργιανού ορθόδοξου ιερέα^[10]	7 Απριλίου 1789 άνοδος του γιου της στο θρόνο	16 Οκτωβρίου 1805		Σελίμ Γ΄ (γιος)
Αϊσέ Σενιγιεπερβέρ Σουλτάν سینه پرور سلطان	Σόνια	Βουλγαρική	29 Μαΐου 1807 άνοδος του θετού γιου της στο θρόνο	28 Ιουλίου 1808 εκθρόνιση του θετού γιου της	11 Δεκεμβρίου 1828	Μουσταφά Δ΄ (θετός γιος)^[11]
Νακσιντίλ Σουλτάν نقشديل سلطان	Εϊμί Ντου Βουκ Ντε Ριβερί?	Γαλλική ή Γεωργιανή	28 Ιουλίου 1808 άνοδος του γιου της στο θρόνο	22 Αυγούστου 1817		Μαχμούτ Β΄ (γιος)
Μπεζμιαλέμ Σουλτάν بيزميالم سلطان	Σούζι	Γεωργιανή ή Ρωσική	2 Ιουλίου 1839 άνοδος του γιου της στο θρόνο	2 Μαΐου 1853		Αμπντούλ Μετζίτ Α΄ (γιος)
Περτεβνιγιάλ Σουλτάν بيرتفنيال سلطان	Χασνά Κατέρ	Ρουμάνικη	25 Ιουνίου 1861 άνοδος του γιου της στο θρόνο	30 Μαΐου 1876 εκθρόνιση του γιου της	5 Φεβρουαρίου 1883	Αμπντούλ Αζίζ (γιος)
Σεβκεφζά Σουλτάν شوق افزا سلطان	Βίλμα	Γεωργιανή	30 Μαΐου 1876 άνοδος του γιου της στο θρόνο	31 Αυγούστου 1876 εκθρόνιση του γιου της	17 Σεπτεμβρίου 1889	Μουράτ Ε΄ (γιος)
Ραχιμέ Πιριστού Σουλτάν راهيم بيريستو سلطان	Ραχιμέ Γκόγκεν	Κιρκασιανή	31 Αυγούστου 1876 άνοδος του θετού γιου της στο θρόνο	11 Δεκεμβρίου 1904		Αμπντούλ Χαμίτ Β΄ (θετός γιος)^[12]^[13]

Εξαιρετικές περιπτώσεις Επεξεργασία

Κανονικά, όντας ζωντανή και ως μητέρα του σουλτάνου θα έπρεπε να λάβει τον τίτλο της Βαλιδέ σουλτάν. Αλλά σε εξαιρετικές περιπτώσεις, υπήρχαν γυναίκες που δεν κατείχαν αυτόν τον τίτλο όταν οι γιοί τους έγιναν σουλτάνοι.

Όνομα	Πατρικό όνομα και Καταγωγή	Περίοδος^[14]	Γιος	Σημείωση
Μαχφιρούζ Χατιτζέ Σουλτάν ماهفيروز هاتيس سلطان	Ευδοξία Σερβική	26 Φεβρουαρίου 1618 (άνοδος του γιου της στο θρόνο) – 26 Οκτωβρίου 1620 (πέθανε)	Οσμάν Β΄	Σύμφωνα με το Privy Purse δεν υπάρχει καταχωρημένη βαλιδέ σουλτάν κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Οσμάν. Προφανώς, η Μαχφιρούζ Χατιτζέ έπεσε σε δυσμένεια, και είχε εξοριστεί από το παλάτι πριν από την άνοδο του Οσμάν στο θρόνο, και δεν κατάφερε ποτέ να βγει από αυτήν την κατάσταση. Η εξορία θα μπορούσε να εξηγήσει τόσο την απουσία της Μαχφιρούζ Χατιτζέ από το παλάτι όσο και την ταφή της στο κοιμητήριο Εγιούπ και όχι στον τάφο του συζύγου της. Ο Βενετός πρεσβευτής Κονταρίνι ανέφερε το 1612 ότι ο σουλτάνος είχε χτυπήσει μια γυναίκα που είχε ενοχλήσει την Κιοσέμ, ίσως αυτή η γυναίκα ήταν η Μαχφιρούζ Χατιτζέ.^[15]

Δείτε επίσης Επεξεργασία

Παραπομπές Επεξεργασία

↑ Davis, Fanny, «The Ottoman Lady: A Social History from 1718 to 1918», 1986, ISBN 0313248117, Ενότητα "The Valide".
↑ Montgomery-Massingberd, Hugh, εκδ (1980). «The Imperial Family of Turkey. Burke's Royal Families of the World». Τόμος II: «Africa & the Middle East». Λονδίνο: Burke's Peerage. σελ. 238. ISBN 9780850110296.
↑ Kasaba, Reşat. A moveable empire: Ottoman nomads, migrants, and refugees. University of Washington Press. σελ. 44. ISBN 978-0-295-80149-0. Hafsa Sultan, the daughter of the Crimean ruler Mengli Giray Khan.
↑ Peter G. Bietenholz· Thomas Brian Deutscher (2003). Contemporaries of Erasmus: A Biographical Register of the Renaissance and Reformation, Volumes 1-3. University of Toronto Press. σελίδες 298. ISBN 978-0-802-08577-1. Suleiman i (Solymannus), known in the West as Suleiman the Magnificent, was the son of *Selim i and Hafsa Sultan, the daughter of Mengli Giray
↑ Alan Fisher (1993). «The Life and Family of Suleyman I». Στο: İnalcık, Halil· Kafadar, Cemal. Süleymân The Second [i.e. the First] and his time. Isis Press. That she was a Tatar, a daughter of the Crimean Khan Mengli Giray, was a story apparently begun by Jovius, repeated by other western sources, and taken up by Merriman in his biography of Suleyman
↑ Godfrey Goodwin, The Private World of Ottoman Women, Saqi Book, (ISBN 0-86356-745-2), (ISBN 3-631-36808-9), 2001. page 128
↑ Valeria Heuberger, Geneviève Humbert, Geneviève Humbert-Knitel, Elisabeth Vyslonzil (ed.), Cultures in Colors, page 68. (ISBN 3-631-36808-9), 2001
↑ ^8,0 ^8,1 ^8,2 ^8,3 ^8,4 ^8,5 ^8,6 A. D. Alderson, The Structure of the Ottoman Dynasty, Oxford: Clarendon, 1956, p.83
↑ According to Yavuz Bahadıroğlu, Resimli Osmanlı Tarihi, Nesil Yayınları (Ottoman History with Illustrations, Nesil Publications), 15th Ed., 2009, page 245, (ISBN 978-975-269-299-2), Mustafa I's mother is Handan Sultan.
↑ Y. İzzettin Barış (2002). Osmanlı padişahlarının yaşamlarından kesitler, hastalıkları ve ölüm sebepleri. Bilimsel Tıp Yayınevi. σελ. 184. ISBN 978-975-6986-17-2. Selim'in annesi olan Mihrişah, Gürcistan'dan kaçırılan bir papazın kızıydı
↑ Yavuz Bahadıroğlu, Resimli Osmanlı Tarihi, Nesil Yayınları (Ottoman History with Illustrations, Nesil Publications), 15th Ed., 2009, page 387 & 395, (ISBN 978-975-269-299-2)
↑ Brookes, Douglass Scott, The Concubine, the Princess, and the Teacher, p.287. University of Texas Press, 2008. (ISBN 0-292-71842-X)
↑ «Sultan II. Abdülhamid Han». Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Απριλίου 2012. Ανακτήθηκε στις 6 Φεβρουαρίου 2009.
↑ Η περίοδος που έπρεπε να είναι Βαλιδέ σουλτάν
↑ Peirce, Leslie P. (1993). The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire. New York: Oxford University Press, Inc. ISBN 0-19-507673-7.

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα
Βαλιδέ σουλτάνα

Στο λήμμα αυτό έχει ενσωματωθεί κείμενο από το λήμμα Valide Sultan της Αγγλικής Βικιπαίδειας, η οποία διανέμεται υπό την GNU FDL και την CC-BY-SA 4.0. (ιστορικό/συντάκτες).

[1] Davis, Fanny, «The Ottoman Lady: A Social History from 1718 to 1918», 1986, ISBN 0313248117, Ενότητα "The Valide".

[2] Montgomery-Massingberd, Hugh, εκδ (1980). «The Imperial Family of Turkey. Burke's Royal Families of the World». Τόμος II: «Africa & the Middle East». Λονδίνο: Burke's Peerage. σελ. 238. ISBN 9780850110296.

[3] Kasaba, Reşat. A moveable empire: Ottoman nomads, migrants, and refugees. University of Washington Press. σελ. 44. ISBN 978-0-295-80149-0. Hafsa Sultan, the daughter of the Crimean ruler Mengli Giray Khan.

[4] Peter G. Bietenholz· Thomas Brian Deutscher (2003). Contemporaries of Erasmus: A Biographical Register of the Renaissance and Reformation, Volumes 1-3. University of Toronto Press. σελίδες 298. ISBN 978-0-802-08577-1. Suleiman i (Solymannus), known in the West as Suleiman the Magnificent, was the son of *Selim i and Hafsa Sultan, the daughter of Mengli Giray

[5] Alan Fisher (1993). «The Life and Family of Suleyman I». Στο: İnalcık, Halil· Kafadar, Cemal. Süleymân The Second [i.e. the First] and his time. Isis Press. That she was a Tatar, a daughter of the Crimean Khan Mengli Giray, was a story apparently begun by Jovius, repeated by other western sources, and taken up by Merriman in his biography of Suleyman

[6] Godfrey Goodwin, The Private World of Ottoman Women, Saqi Book, (ISBN 0-86356-745-2), (ISBN 3-631-36808-9), 2001. page 128

[7] Valeria Heuberger, Geneviève Humbert, Geneviève Humbert-Knitel, Elisabeth Vyslonzil (ed.), Cultures in Colors, page 68. (ISBN 3-631-36808-9), 2001

[ald83-8] 8,0 ^8,1 ^8,2 ^8,3 ^8,4 ^8,5 ^8,6 A. D. Alderson, The Structure of the Ottoman Dynasty, Oxford: Clarendon, 1956, p.83

[9] According to Yavuz Bahadıroğlu, Resimli Osmanlı Tarihi, Nesil Yayınları (Ottoman History with Illustrations, Nesil Publications), 15th Ed., 2009, page 245, (ISBN 978-975-269-299-2), Mustafa I's mother is Handan Sultan.

[10] Y. İzzettin Barış (2002). Osmanlı padişahlarının yaşamlarından kesitler, hastalıkları ve ölüm sebepleri. Bilimsel Tıp Yayınevi. σελ. 184. ISBN 978-975-6986-17-2. Selim'in annesi olan Mihrişah, Gürcistan'dan kaçırılan bir papazın kızıydı

[11] Yavuz Bahadıroğlu, Resimli Osmanlı Tarihi, Nesil Yayınları (Ottoman History with Illustrations, Nesil Publications), 15th Ed., 2009, page 387 & 395, (ISBN 978-975-269-299-2)

[12] Brookes, Douglass Scott, The Concubine, the Princess, and the Teacher, p.287. University of Texas Press, 2008. (ISBN 0-292-71842-X)

[13] «Sultan II. Abdülhamid Han». Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Απριλίου 2012. Ανακτήθηκε στις 6 Φεβρουαρίου 2009.

[14] Η περίοδος που έπρεπε να είναι Βαλιδέ σουλτάν

[15] Peirce, Leslie P. (1993). The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire. New York: Oxford University Press, Inc. ISBN 0-19-507673-7.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]