Βικιπαίδεια

Βασίλειο της Περγάμου

Το βασίλειο της Περγάμου ή το βασίλειο των Ατταλιδών ήταν ένα ελληνικό κράτος κατά την ελληνιστική περίοδο, που κυβέρνησε μεγάλο μέρος του δυτικού τμήματος της Μικράς Ασίας από την πρωτεύουσά του την Πέργαμο. Κυβερνήθηκε από τη Δυναστεία των Ατταλιδών.

Το βασίλειο της Περγάμου το 133 π.Χ., όταν με το τέλος τού Αττάλου Γ΄ ανέλαβε ο Ευμένης Γ΄.
Αργυρό κυστοφορικό τετράδραχμο π. 155 π.Χ. (Άτταλου Β΄). Στη μία όψη η μυστική κύστις με φίδι που ξεπροβάλει, στεφάνι κισσού γύρω. Στην άλλη όψη: φαρέτρα με σχέδια, εκατέρωθεν ελίσσονται δύο φίδια, δεξιά κεφαλή Αθηνάς, αριστερά μονόγραμμα ΠΕ. 12,59 γραμ.
Το Θέατρο της Περγάμου, ένα από τα πιο απότομα θέατρα στον κόσμο, έχει χωρητικότητα 10.000 ατόμων και κατασκευάστηκε τον 3ο αι. π.Χ.
Ερείπια της αρχαίας πόλης της Περγάμου.

Το βασίλειο ήταν ένα κράτος, που δημιουργήθηκε από την επικράτεια, που κυβερνούσε ο Λυσίμαχος στρατηγός του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ο Φιλέταιρος, ένας από τους υποδιοικητές τού Λυσίμαχου, επαναστάτησε και πήρε μαζί του την πόλη της Περγάμου και τα περίχωρά της. Ο Λυσίμαχος απεβίωσε αμέσως μετά το 281 π.Χ. Το νέο βασίλειο ήταν αρχικά σε μία σχέση υποτελούς ονομαστικά πίστης με την αυτοκρατορία των Σελευκιδών, αλλά άσκησε σημαντική αυτονομία και σύντομα έγινε εντελώς ανεξάρτητο. Ήταν μία μοναρχία, που διοικείτο από την ευρύτερη οικογένεια τού Φιλέταιρου και τους απογόνους τους. Διήρκεσε περίπου 150 χρόνια, πριν απορροφηθεί τελικά από τη Ρωμαϊκή Δημοκρατία κατά την περίοδο 133 – 129 π.Χ.

Ιστορία Επεξεργασία

Ο Φιλέταιρος ήταν υποδιοικητής τού Λυσίμαχου, που κυβερνούσε ένα μεγάλο κράτος με επίκεντρο την πόλη Βυζάντιο. Ο Φιλέταιρος είχε την εμπιστοσύνη να διαχειρίζεται το φρούριο της Περγάμου και να φυλάει μεγάλο μέρος τού θησαυρού τού Λυσίμαχου και είχε υπό τη φύλαξή του 9.000 τάλαντα. Κάποια στιγμή πριν από το 281 π.Χ. ο Φιλέταιρος εγκατέλειψε τον Λυσίμαχο και επαναστάτησε, σύμφωνα με τους ισχυρισμούς για μία διαμάχη που είχε με την Αρσινόη, τη σύζυγο τού Λυσίμαχου. Το 281 π.Χ. ο Σέλευκος Α΄ Νικάτωρ, ένας άλλος από τους στρατηγούς τού Αλεξάνδρου, νίκησε και σκότωσε τον Λυσίμαχο στη μάχη του Κουροπεδίου, αν και ο ίδιος ο Σέλευκος Α΄ σκοτώθηκε λίγους μήνες αργότερα. [1] Ο Φιλέταιρος πρόσφερε τις υπηρεσίες του στον Σέλευκο Α΄ και τους διαδόχους του της Αυτοκρατορίας των Σελευκιδών, αλλά απολάμβανε σημαντική αυτονομία. Επέκτεινε τη δύναμη και την επιρροή του πέρα από την πόλη της Περγάμου. [1] Προσέφερε στρατεύματα, χρήματα και τρόφιμα στην πόλη της Κυζίκου, στη Μυσία, για την άμυνά της ενάντια στους εισβολείς Γαλάτες, αποκτώντας έτσι κύρος και εύνοια για τον ίδιο και την οικογένειά του. [2] Έκτισε τον ναό της Δήμητρας στην ακρόπολη, τον ναό της Αθηνάς (προστάτιδας της Περγάμου) και το πρώτο ανάκτορο της Περγάμου. Πρόσθεσε σημαντικά στις οχυρώσεις της πόλης. [3]

Ο ανιψιός και ο υιοθετημένος γιος τού Φιλέταιρου, Ευμένης Α΄ τον διαδέχθηκε μετά το τέλος του το 263 π.Χ. Στασίασε και νίκησε τον βασιλιά των Σελευκιδών Αντίοχο Α΄ Σωτήρα κοντά στη Λυδική πρωτεύουσα Σάρδεις το 261 π.Χ. Ελευθέρωσε την Πέργαμο και αύξησε πολύ τα εδάφη της. Ίδρυσε φρουρές, όπως η Φιλεταιρεία, στα βόρεια στους πρόποδες τού όρους Ίδη, που πήρε το όνομά του από τον θετό πατέρα του, και την Αττάλεια, στα ανατολικά, στα βορειοανατολικά των Θυατείρων, κοντά στις πηγές του ποταμού Λύκου, που πήρε το όνομά του από τον παππού του. Επέκτεινε επίσης τον έλεγχό του στα νότια του ποταμού Κάικου, φτάνοντας στον κόλπο της Κύμης. Έκοψε νομίσματα με το πορτρέτο του Φιλέταιρου, ο οποίος κατά τη διάρκεια της βασιλείας του απεικόνιζε ακόμη στα νομίσματά του τον βασιλιά των Σελευκιδών Σέλευκο Α΄ Νικάτορα.

Ο Παυσανίας έγραψε ότι το μεγαλύτερο επίτευγμα του Αττάλου Α΄ (βασ. 241–197 π.Χ. ) ήταν η νίκη του επί των Γαλατών [4], δηλαδη νίκησε τους Γαλάτες, Κέλτες που είχαν μεταναστεύσει στην κεντρική Μικρά Ασία και είχαν καθιερωθεί ως μεγάλη στρατιωτική δύναμη. Αρκετά χρόνια αργότερα οι Γαλάτες επιτέθηκαν στην Πέργαμο με τη βοήθεια του Αντίοχου Ιέρακα, ο οποίος επαναστάτησε εναντίον τού αδελφού του Σέλευκου Β΄ Καλλίνικου, βασιλιά της αυτοκρατορίας των Σελευκιδών και ήθελε να καταλάβει τη Μ. Ασία και να την κάνει ανεξάρτητο βασίλειό του. Ο Άτταλος νίκησε τους Γαλάτες και τον Αντίοχο στη μάχη του Αφροδισίου και σε μία δεύτερη μάχη στα ανατολικά. Στη συνέχεια πολέμησε μόνος του τον Αντίοχο σε μία μάχη κοντά στις Σάρδεις και στη μάχη της Αρπάσου στην Καρία το 229 π.Χ., αφού αυτός ο Αντίοχος έφυγε για να ξεκινήσει εκστρατεία στη Μεσοποταμία και σκοτώθηκε το 226 π.Χ. [5] Έτσι ο Άτταλος απέκτησε τον έλεγχο των Σελευκιδών εδαφών στη Μ. Ασία βόρεια των βουνών τού Ταύρου. Απέκρουσε πολλές προσπάθειες του Σέλευκου Γ΄ Κεραυνού, που είχε διαδεχτεί τον Σέλευκο Β' , έτσι ανέκτησε τη χαμένη περιοχή.

Το 223 π.Χ. ο Σέλευκος Γ΄ διέσχισε τον Ταύρο, αλλά δολοφονήθηκε. Ο Αχαιός ανέλαβε τον έλεγχο τού στρατού. Ο Αντίοχος Γ΄ ο Μέγας τον έκανε τότε κυβερνήτη των Σελευκιδών εδαφών βόρεια του Ταύρου. Μέσα σε δύο χρόνια ο Αχαιός είχε ανακτήσει τις χαμένες περιοχές και περιόρισε τον Άτταλο μέσα στα τείχη της Περγάμου. Ωστόσο, κατηγορήθηκε ότι είχε σκοπό να επαναστατήσει και για να προστατευτεί αυτοανακηρύχθηκε βασιλιάς. [6] [7] [8]

Το 218 π.Χ. ο Αχαιός ανέλαβε μία εκστρατεία στη Σέλγη, νότια του Ταύρου. Ο Άτταλος ανακατέλαβε τα πρώην εδάφη του με τη βοήθεια μερικών Θρακών Γαλατών. Ο Αχαιός επέστρεψε από τη νικηφόρα εκστρατεία του το 217 π.Χ. και οι εχθροπραξίες μεταξύ των δύο ξανάρχισαν. Ο Άτταλος συνήψε συμμαχία με τον Αντίοχο Γ΄, ο οποίος πολιόρκησε τον Αχαιό στις Σάρδεις το 214 π.Χ. Ο Αντίοχος Γ΄ κατέλαβε την πόλη και σκότωσε τον Αχαιό τον επόμενο χρόνο. Ο Άτταλος ανέκτησε τον έλεγχο των εδαφών του. [6] [9]

Οι Ατταλίδες έγιναν σύμμαχοι της Ρώμης κατά τον Α΄ Μακεδονικό πόλεμο (214–205 π.Χ.) [10] [11] και υποστήριξαν τη Ρώμη στους επόμενους πολέμους. Ο Άτταλος Α΄, που είχε βοηθήσει τους Ρωμαίους στον πρώτο πόλεμο, τους παρείχε βοήθεια και στον Β΄ Μακεδονικό Πόλεμο (200–197 π.Χ.). [12] [13]

Ο Ευμένης Β΄ (βασ. 197–159 π.Χ. ) [14] υποστήριξε τη Ρώμη στον Ρωμαιο-Σελευκιδικό πόλεμο (192–188 π.Χ.) [15] [16] και στον Γ΄ Μακεδονικό πόλεμο (171–168 π.Χ.) [17] Το 188 π.Χ., μετά τον πόλεμο κατά των Σελευκιδών, οι Ρωμαίοι κατέλαβαν τις κτήσεις του ηττημένου Αντίοχου Γ΄ του Μεγάλου στη Μ. Ασία και έδωσαν τη Μυσία, τη Λυδία, τη Φρυγία και την Παμφυλία στο βασίλειο της Περγάμου και τις περιοχές Καρία, Λυκία και Πισιδία, στη νοτιοδυτική γωνία της Μικράς Ασίας, στη Ρόδο, άλλο σύμμαχο της Ρώμης. Αργότερα οι Ρωμαίοι έδωσαν αυτές τις κτήσεις της Ρόδου στην Πέργαμο.

Πριν γίνει βασιλιάς, ο Άτταλος Β΄ ήταν στρατιωτικός διοικητής. Το 190 π.Χ. πήρε μέρος στη μάχη της Μαγνησίας, που ήταν η τελική νίκη των Ρωμαίων στον πόλεμο κατά των Σελευκιδών. Το 189 π.Χ. οδήγησε τα στρατεύματα της Περγάμου, που πλαισίωσαν τον Ρωμαϊκό Στρατό υπό τον Γναίο Μάνλιο Βούλσο, στον Γαλατικό πόλεμο. Το 182–179 π.Χ. ήταν σε πόλεμο με τον Φαρνάκη Α΄ του Πόντου. Κέρδισε νίκες και κέρδισε κάποιο έδαφος. Ανέβηκε στον θρόνο το 159 π.Χ. Το 156–154 π.Χ. έκανε πόλεμο εναντίον του Προυσία Β΄ της Βιθυνίας με τη βοήθεια των Ρωμαίων. Το 154 π.Χ. τον βοήθησε επίσης ο Αριαράθης Ε΄ της Καππαδοκίας, ο οποίος παρείχε στρατεύματα με επικεφαλής τον γιο του Δημήτριο. Ο Άτταλος Β΄ επέκτεινε το βασίλειό του και ίδρυσε τις πόλεις Φιλαδέλφεια και Αττάλεια. Το 152 π.Χ. οι δύο βασιλείς και η Ρώμη βοήθησαν τον διεκδικητή Αλέξανδρο Α΄ Βάλα να καταλάβει τον θρόνο των Σελευκιδών από τον Δημήτριο Α΄ Σωτήρα. Το 149 π.Χ. ο Άτταλος βοήθησε τον Νικομήδη Β΄ Επιφανή να καταλάβει τον θρόνο της Βιθυνίας από τον πατέρα του Προυσία Β΄. [18]

Ο τελευταίος βασιλιάς των Ατταλιδών, ο Άτταλος Γ΄ απεβίωσε χωρίς απογόνους και κληροδότησε το βασίλειο στη Ρωμαϊκή Δημοκρατία το 133 π.Χ. [19] Οι Ρωμαίοι ήταν απρόθυμοι να καταλάβουν εδάφη στη Μ. Ασία και δεν ανέλαβαν τη διοίκηση του βασιλείου. Ο Αριστόνικος, που ισχυρίστηκε ότι ήταν νόθος γιος του Ευμένη Β΄, έλαβε το δυναστικό όνομα Ευμένης Γ΄, διεκδίκησε τον θρόνο, υποκίνησε μία εξέγερση και το 132 π.Χ. "κατέλαβε την Ασία, που είχε κληροδοτηθεί στον ρωμαϊκό λαό και υποτίθεται ότι έτσι ήταν ελεύθερη". [20] Το 131 π.Χ. η Ρώμη έστειλε στρατό εναντίον του, ο οποίος ηττήθηκε, ωστόσο μία δεύτερη δύναμη νίκησε τον Ευμένη Γ΄ το 129 π.Χ. Προσάρτησαν το πρώην βασίλειο της Περγάμου, το οποίο έγινε η ρωμαϊκή επαρχία της Ασίας.

Στο εσωτερικό του Βωμού της Περγάμου υπάρχει ζωφόρος, που απεικονίζει τη ζωή του Τήλεφου, γιου του Ηρακλή. Η κυρίαρχη δυναστεία συνέδεσε τον Τήλεφο με την πόλη της και τον χρησιμοποίησε για να διεκδικήσει την καταγωγή από τους Ολύμπιους. Η Πέργαμος, έχοντας εισέλθει στον ελληνικό κόσμο πολύ αργότερα από τους αντίστοιχους στα δυτικά, δεν μπορούσε να καυχηθεί για την ίδια θεϊκή κληρονομιά με τις παλαιότερες πόλεις-κράτη και έτσι έπρεπε να καλλιεργήσει τη θέση της στην ελληνική μυθολογία αναδρομικά.

Έδαφος Επεξεργασία

  •  
    Η επικράτεια μετά το τέλος τού Λυσίμαχου το 281 π.Χ. Ο Φιλέταιρος κατέχει μόνο την πόλη της Περγάμου και τα εγγύς περίχωρά της.
  •  
    Η επικράτεια της Περγάμου το 200 π.Χ., πριν το ξεκίνημα τού πολέμου με τους Σελευκίδες.
  •  
    Η επέκταση της Περγάμου μετά τη ρωμαϊκή νίκη στον Ρωμαιο-Σελευκιδικό Πόλεμο. Η Ρώμη ήταν πρόθυμη να αποδυναμώσει τους Σελευκίδες, παραχωρώντας εδάφη στην πιο αδύναμη -και συμμαχική με τους Ρωμαίους- Πέργαμο.

Δυναστεία της Περγάμου Επεξεργασία

Ατταλίδες της Περγάμου
Δυναστεία των Ατταλιδών
ΧώραΒασίλειο της Περγάμου
Τωρινή περιοχήδυτική Μ. Ασία
ΚαταγωγήΠαφλαγονία
ΙδρυτήςΦιλέταιρος
Ύστατος άρχωνΆτταλος Γ΄
Ύστατος αρχηγόςΕυμένης Γ΄
Εκθρόνιση133 BC (133 BC)

Ονόματα Επεξεργασία

  • Aττάλεια στη Λυδία, ρωμαϊκή πόλη, πρώην επισκοπή και σημερινή λατινο-καθολική τιτουλάρια επισκοπή. Τώρα Γιανάντεπε
  • Aττάλεια στην Παμφυλία, ρωμαϊκή πόλη, πρώην επισκοπή και σημερινή λατινο-καθολική τιτουλάρια επισκοπή. Τώρα Αντάλυα

Δείτε επίσης Επεξεργασία

Σημειώσεις Επεξεργασία

  1. ↑ 1,0 1,1 Strabo, Geography, 13.4.1
  2. ↑ Hansen, E. V., The Attalids of Pergamon, pp. 18-19
  3. ↑ Hansen, E. V., The Attalids of Pergamon, pp. 17-18
  4. ↑ Pausanias, Description of Greece, 1.8.1
  5. ↑ Hansen, E. V., The Attalids of Pergamon, pp. 34-35
  6. ↑ 6,0 6,1 Hansen, E. V., The Attalids of Pergamon, pp. 36-39
  7. ↑ Green, P., "The Road to Sellasia". Alexander to Actium, pp. 264-65
  8. ↑ Polybius, Histories, 4.48
  9. ↑ Polybius, Histories, 5.77, 7.15
  10. ↑ Livy, The History of Rome, 26.24
  11. ↑ Hansen, E. V., The Attalids of Pergamon, p. 47
  12. ↑ Pausanias, Description of Greece, 10.15.3
  13. ↑ Hansen, E. V., The Attalids of Pergamon, p. 57
  14. ↑ Attalus, Eumenes II Soter
  15. ↑ Appian, The syrian Wars, 31
  16. ↑ Livy, The History of Rome, Books 33-35
  17. ↑ Livy, Periochae, 42.3; The History of Rome, Books 42-45
  18. ↑ Livius, Attalus II Philadelphus
  19. ↑ Shipley, The Greek World After Alexander, 323–30 BC, pp. 318–319.
  20. ↑ Livy, Periochae, 58.3

Βιβλιογραφία Επεξεργασία

  • Allen, RE, The Attalid kingdom, a constitutional history, Oxford University Press, 1983;(ISBN 978-0198148456)
  • Austin, MM, The Hellenistic World from Alexander to the Roman Conquest:A Selection of Ancient Sources in Translation, "The Attalids of Pergamum", Cambridge University Press, 2006;(ISBN 978-0521535618)
  • Dignas B., "Rituals and the Construction of Identity in Attalid Pergamon" in Dignas B, Smith RRR, (eds), Historical and θρησκευτική μνήμη στον αρχαίο κόσμο, Oxford University Press, 2012;(ISBN 978-0199572069)
  • Hansen, EV, The Attalids of Pergamon (Study in Classical Philology). Cornell University Press, 2η αναθεωρημένη έκδοση, 1972; ;(ISBN 978-0801406157) . Πρώτη έκδοση, 1947; ASIN: B000MRG0T6
  • Κοσμετάτου, Ε., «Οι Ατταλίδες της Περγάμου», στο Erskine, A., A Companion to the Hellenistic World, Blackwell, νέα έκδοση, 2005;(ISBN 978-1405132787)
  • Nelson, TJ (2020) «Attalid aesthetics: the Pergamene 'baroque' reconsidered», Journal of Hellenic Studies 140: 176-198; https://doi.org/10.1017/S0075426920000087 .
  • Welles, CB, (επιμ. ), Βασιλική αλληλογραφία στην ελληνιστική περίοδο: A study in Greek epigraphy, Ares Publishers Inc., ΗΠΑ, 1974;(ISBN 978-0890050194)
  • Shipley (2000). The Greek World After Alexander, 323-30 π.Χ. (The Routledge History of the Ancient World), Routledge, πρώτη έκδοση, 1999; ASIN: B017PNSW7M
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Βασίλειο_της_Περγάμου&oldid=9963592"