Βασιλική του Μαξέντιου

Η Βασιλική του Μαξεντίου και του Κωνσταντίνου (Basilica Maxentii e Constantini) ή Νέα Βασιλική (Basilica Nova), είναι ένα αρχαίο κτήριο στη Ρωμαϊκή Αγορά, στη Ρώμη της Ιταλίας. Ήταν το μεγαλύτερο κτίσμα της Αγοράς στα ανατολικά της, πριν τον ναό της Αφροδίτης και της Ρώμης. Οι Ιταλοί την αποκαλούν Μπαζίλικα ντι Μασσέντσιο.

Βασιλική του Μαξέντιου
Basilica di Massenzio
Είδος	αστική βασιλική και αρχαιολογική θέση
Γεωγραφικές συντεταγμένες	41°53′31″N 12°29′18″E
Διοικητική υπαγωγή	Ρώμη
Τοποθεσία	Ρωμαϊκό Φόρουμ
Χώρα	Ιταλία
Έναρξη κατασκευής	312
Ύψος	65 μέτρα
Δημιουργός	Μαξέντιος
Προστασία	ιταλικό πολιτισμικό αγαθό
Πολυμέσα
δεδομένα (π)

Τα υπολείμματα της "βασιλικής του Μαξεντίου και του Κωνσταντίνου". Έχει μείνει μόνο το βόρειο κλίτος της.

Ιστορία

H Βασιλικά έχει στα δυτικά το ιερό της Πόλης και νότια την Ιερά Οδό. Σχέδιο του 1828.

Η Βασιλική του Μαξεντίου ήταν στα ανατολικά της Ρωμαϊκής Αγοράς, πριν τον ναό της Αφροδίτης και της Ρώμης.

Στην αρχαία Ρώμη η βασιλική ήταν ένα ορθογώνιο κτήριο με ανοικτό το μεγάλο, κεντρικό κλίτος και συχνά στην απέναντι από την είσοδο μεριά, υπήρχε ημικυκλική προεξοχή με ημιθόλιο. Οι βασιλικές είχαν μία ποικιλία χρήσεων, που περιελάμβανε έναν συνδυασμό δικαστηρίου, αίθουσας συμβουλίου και χώρο συσκέψεων. Στις κόγχες υπήρχαν πολυάριθμα αγάλματα θεών. Με τον Κωνσταντίνο Α΄ και τους διαδόχους του, ο τύπος αυτός του κτηρίου επιλέχθηκε ως η βάση για τον σχεδιασμό μεγάλων χριστιανικών χώρων λατρείας, ίσως διότι η βασιλική είχε τη μικρότερη παγανιστικά σχέση από τα άλλα παραδοσιακά Ελληνο-Ρωμαϊκά κτήρια που εχρησιμοποιούντο ως ναοί, ιερά, κλπ και επίσης επέτρεπε συγκεντρώσεις πλήθους. Ως συνέπεια των οικοδομικών προγραμμάτων των Χριστιανών Ρωμαίων Αυτοκρατόρων, η βασιλική έγινε συνώνυμο του μεγάλου ναού.

Η κατασκευή ξεκίνησε στα βορειοανατολικά της Αγοράς από τον Μαξέντιο το 308 μ.Χ. και ολοκληρώθηκε το 312 από τον Κωνσταντίνο Α΄, έπειτα από την ήττα του πρώτου από τον δεύτερο στη μάχη της Μιλβίας γέφυρας. Το κτήριο εγέρθηκε μεταξύ του ναού της Ειρήνης, που την εποχή αυτή μάλλον ήταν παραμελημένος και του ναού της Αφροδίτης και της Ρώμης, του οποίου η ανακατασκευή ήταν μέρος των παρεμβάσεων του Μαξεντίου.

Το κτήριο είχε χρώμα λευκό. Αποτελείτο από ένα κεντρικό κλίτος, σκεπασμένο με τρία σταυροθόλια, ύψους 39 μ. από το δάπεδο. Τα κλίτη χωριζόταν μεταξύ τους από τέσσερις συνολικά πεσσούς, με αψίδες μεταξύ τους. Το μεσαίο κλίτος κατέληγε δυτικά σε ημικύκλιο, που περιείχε ένα κολοσσιαίο άγαλμα του Κωνσταντίνου, του οποίου υπολείμματα βρίσκονται στην αυλή του Παλάτσο ντέι Κονσερβατόρι των Μουσείων του Καπιτωλίου. Οι πλευρικές πιέσεις των σταυροθολίων συγκρατιόταν από τα πλευρικά κλίτη, διαστάσεων 23 μ. Χ 17 μ. Κάθε κλίτος καλυπτόταν με τρεις θολωτές (ημικυλινδρικές) οροφές, κάθετες στο κεντρικό κλίτος. Το κύριο κλίτος είχε διαστάσεις 25 μ. Χ 80 μ., ο χώρος ήταν δηλαδή 2.000 τ.μ. Όπως οι μεγάλες αυτοκρατορικές θέρμες, η βασιλική είχε τεράστιες εσωτερικές διαστάσεις, μ. Κατά μήκος της ανατολικής πλευράς, που ήταν η είσοδος, υπήρχε εξωτερική στοά. Στο βόρειο τμήμα προεξείχε ένα ημικυκλικό πρόστυλο με τέσσερις κίονες.

Κάτοψη: Τα κλίτη χωρίζονται με 8 πεσσούς με αψίδες μεταξύ τους. Κάθε πεσσός έχει μπροστά του έναν κίονα. Δυτικά η ημικυκλική προεξοχή, ανατολικά η είσοδος με τη στοά.

Το τμήμα που βρισκόταν νότια του κεντρικού κλίτους μάλλον καταστράφηκε με τον σεισμό του 847, επί Μιχαήλ Γ΄. Σε άλλο σεισμό του 1349 ένα σταυροθόλιο του κυρίου κλίτους κατέρρευσε. Ο μόνος κίονας από τους οκτώ κορινθιακού ρυθμού ύψους 20 μ., που χώριζαν τα κλίτη, μεταφέρθηκε το 1614 από τον πάπα Παύλο Ε΄ στην πλατεία της Σάντα Μαρία Ματζόρε . Ό,τι έμεινε από τη βασιλική είναι το βόρειο κλίτος με τις τρεις θολωτές, συμπαγείς οροφές του. Σε αυτές τα οκτάγωνα φατνώματα δείχνουν κατασκευαστική επινοητικότητα, καθώς με αυτά η θολωτή οροφή έχει λιγότερο βάρος.

Στον εξωτερικό τοίχο της βασιλικής, προς τη μεριά της Οδού των Αυτοκρατορικών Αγορών, κατά τo Φασιστικό καθεστώς του Μπενίτο Μουσσολίνι, προστέθηκαν χάρτες, που δείχνουν τα διάφορα στάδια της εξάπλωσης της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Ο τελευταίος χάρτης, "Η νέα Ρωμαϊκή αυτοκρατορία του Μουσσολίνι" αποσύρθηκε μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Κατά την 17η Ολυμπιάδα του 1960, εδώ έγινε το αγώνισμα της πυγμαχίας.

Υδατογραφία επάνω σε μολύβι του Τζον Γκόλντικαττ, του 1820. Το βόρειο κλίτος της βασιλικής.

Τεχνικές μηχανικής

Η βασιλική του Μαξεντίου πήρε στοιχεία τόσο από τις Ρωμαϊκές Θέρμες και όσο και από τις τυπικές βασιλικές. Στην εποχή της χρησιμοποίησε τις πιο προηγμένες τεχνικές μηχανικής της εποχής που περιλάμβαναν καινοτομίες που χρησιμοποιήθηκαν στις Αγορές του Τραϊανού και τις Θέρμες του Διοκλητιανού.

Όμοια με πολλές βασιλικές της περιόδου, όπως η Ουλπία Βασιλική, αυτή εδώ χαρακτηρίζεται από έναν τεράστιο ανοικτό χώρο στο μεσαίο κλίτος. Πάντως αντί να έχει κίονες, που να υποστηρίζουν την οροφή όπως οι άλλες βασιλικές, η βασιλική του Μαξεντίου κτίστηκε με τόξα, τεχνική που συνηθιζόταν στις Θέρμες και όχι τόσο στις βασιλικές. Άλλη διαφορά από τις παραδοσιακές βασιλικές είναι η στέγη του οικοδομήματος: ενώ οι προηγούμενες είχαν επίπεδη οροφή, αυτή εδώ έχει αναδιπλώσεις στη στέγη της, πράγμα που μείωνε το συνολικό βάρος του οικοδομήματος και τις οριζόντιες δυνάμεις, που ασκούνται στα πιο έξω τόξα.

Η τρεις θολωτές οροφές του βόρειου κλίτους με τα φατνώματά τους.

Δείτε επίσης

• Κολοσσός του Κωνσταντίνου, που αρχικά βρισκόταν στη δυτική αψίδα της Βασιλικής.

Πηγές

• 1960 Summer Olympics official report. Volume 1. pp. 76, 79.
• The Roman Empire: From the Etruscans to the Decline of the Roman Empire, Henri Stierlin, TASCHEN, 2002, Edited by Silvia Kinkle, Cologne, ISBN 3-8228-1778-3

Η θέση της βασιλικής και τα γύρω κτήρια.