Αιώνες πριν από το Σχίσμα υπήρξε μία περίοδος κατά την οποία η βυζαντινή θεολογία, αλλά και πολιτική και οικονομική παρουσία, είχε κυριέψει τη Ρώμη.

Όλα ξεκίνησαν μετά την απελευθέρωση της Ρώμης από τους Γότθους από τον Ιουστινιανό το 535. Δεν θα αργούσε να διορίσει τον πρώτο Έλληνα Πάπα το 537 αλλά και τους δύο επόμενους. Επίσης ίδρυσε την Εξαρχία της Ραβέννας με σκοπό τον καλύτερο έλεγχο της Ρώμης. Η αλήθεια είναι ότι μέχρι το 758 κανένας Πάπας εκτός από τον Μαρτίνο Α΄ δεν αντιτάχθηκε στην Κωνσταντινούπολη.

Παρά το ότι οι Βυζαντινοί καλούσαν τους εαυτούς τους Ρωμαίους, οι ίδιοι οι Ρωμαίοι είχαν βαθύ ανθελληνικό αίσθημα και για αυτόν ακριβώς τον λόγο απέστειλαν ψήφισμα στον Ιουστινιανό ότι προτιμούσαν τον Ναρσή, που κατέκτησε τη Ρώμη το 533, παρά τους «Ελληνιστές». Όπως και να έχει, οι αποκρισάριοι της Κωνσταντινούπολης έπαιρναν όλες τις σημαντικές αποφάσεις. Το τελευταίο χτύπημα για τους Λατίνους ήταν η απόφαση σύμφωνα με την οποία μοναχοί θα μπορούσαν να είναι ιερωμένοι. Αυτό αποτέλεσε την αφορμή για να ξεκινήσει η μετανάστευση εκατοντάδων μοναχών - ιερέων από την Ελλάδα στη Ρώμη υπό την πίεση των Σλάβων και των Αβαρών, που επέδραμαν την αυτοκρατορία.

Δημογραφικά η πόλη έμελλε να αλλάξει, κατέφθασαν μοναχοί από την Παλαιστίνη, ιερείς και έμποροι από τη Συρία και τον Λίβανο, ενώ σχεδόν ολόκληρη η ιατρική κοινότητα της Ρώμης ήταν Έλληνες, οι οποίοι ίδρυσαν ιατρική σχολή στην πόλη, και οι οποίοι εγκαταστάθηκαν στην «Schola Greca», την ελληνική όχθη του ποταμού Τίβερη. Τέλος, ιδρύθηκε και διακονία για τους αναξιοπαθούντες.

Η επιρροή της ελληνικής κοινότητας ήταν τέτοια που όταν ο αυτοκράτορας Βάλης Γ΄ απέλασε όλους τους «Γραικούς εμπόρους», ξέσπασε πείνα και αναγκάστηκε να ανακαλέσει την απόφαση του.

Όπως όλες οι ιστορικές περίοδοι έτσι και αυτή έμελλε να τελειώσει και η αφορμή για αυτό ήταν η Εικονομαχία. Τότε στην Κωνσταντινούπολη αυτοκράτορας ήταν ο Λέων Γ΄ ο Ίσαυρος, ο οποίος ήταν εικονομάχος. Αυτό έδωσε την ευκαιρία στην Ρώμη να βγάλει απόφαση σύμφωνα με την οποία, όποιος ήταν εικονομάχος έπρεπε να εγκαταλείψει την Ιταλία. Παρά το ότι το κομμάτι του ελληνικού κλήρου που ήταν βαθιά εικονολατρικό χαιρέτισε την απόφαση και ο Έξαρχος της Ραβέννας έστειλε έξι κίονες από όνυχα στον Πάπα για να δείξει τη συμφωνία του, η ρήξη είχε επέλθει.

Τρεις αιώνες υπό ξένη διοίκηση ήταν αρκετοί για τους Ρωμαίους, οι οποίοι είδαν στο πρόσωπο των Λομβαρδών και αργότερα του Καρλομάγνου αυτόν που θα τους γλίτωνε από τους ενοχλητικούς ελληνόφωνους. Οι σχέσεις των δύο Πατριαρχείων, Ρώμης και Κωνσταντινούπολης, μαζί με αυτές των λαών που αντιπροσώπευαν, είχαν διαρρηχθεί τελείως, ο ένας ήταν πλέον εχθρός για τον άλλο. Μία έχθρα που θα κατέληγε όχι μόνο στο Σχίσμα αλλά και στην Άλωση του 1204, με τα γνωστά αποτελέσματα