Γέφυρες στην Ελλάδα
Οι γέφυρες στην Ελλάδα χρησιμοποιήθηκαν κυρίως για την διευκόλυνση των μεταφορών, π.χ. στη διάβαση ποταμών οι οποίοι φουσκώνουν κατά τη διάρκεια του χειμώνα[1], ενώ έχουν χρησιμοποιηθεί υδατογέφυρες για την μετακίνηση νερού, π.χ. σε ρωμαϊκά υδραγωγεία[2]. Επίσης, πέρα από τις τεχνητές γέφυρες στην Ελλάδα έχουν καταγραφεί τουλάχιστον 26 φυσικές γέφυρες, οι οποίες είναι προϊόν καρστικής αποσάθρωσης, κατολισθήσεων ή διάβρωσης.[3]
Ιστορική εξέλιξη Επεξεργασία
Η εξέλιξη στην κατασκευή των γεφυρών ακολούθησε αυτή των δρόμων, ενώ στην Ελλάδα διακρίνονται τρεις φάσεις, ανάλογα με τα υλικά που χρησιμοποιούνταν. Κατά τη διάρκεια της πρώτης φάσης, τα υλικά που χρησιμοποιούνταν ήταν κορμοί δέντρων, πέτρινες πλάκες ή ογκόλιθοι και με αυτό το τρόπο γεφύρωναν ρυάκια. Παράδειγμα τέτοιας γέφυρας είναι η γέφυρα του Αρκαδικού, η οποία κατασκευάστηκε την μυκηναϊκή εποχή και αποτελείται από ογκόλιθους.[4] Πρόχειρες ξύλινες γέφυρες, σήμερα γνωστές ως λιάσια ή λεσιά, χρησιμοποιούνται ακόμη σε μικρά ποτάμια. Αυτές οι γέφυρες δεν έχουν δικά τους βάθρα, αλλά στερεώνονται σε δέντρα ή βράχια στις όχθες των ποταμών. Για να γίνει μια γέφυρα πιο ασφαλής χρησιμοποιούνταν ξύλινα ή πέτρινα μεσόβαθρα και κατάστρωμα από κορμούς και μικρότερα ξύλα. Οι Μυκηναίοι κατασκεύασαν γέφυρες από ογκόλιθους οι οποίες είχαν ένα εκφορητικό σύστημα με τη χρήση λίθινων προβολών (δηλαδή το πάνω μέρος να προβάλει περισσότερο από το αποκάτω) με αποτέλεσμα να σχηματίζουν ψευδοθόλους με τριγωνικό άνοιγμα. Η φάση αυτή τελείωσε περίπου το 200 π.Χ., όταν οι Ρωμαίοι εισήγαγαν τις επεξεργασμένες πέτρινες πλάκες στην κατασκευή των γεφυρών.[2]
Οι Ρωμαίοι, πέρα από την χρήση επεξεργασμένων πλακών, χρησιμοποίησαν επίσης την αψίδα με ημικυκλικό τόξο για την κατασκευή γεφυρών και κυρίως υδραγωγείων.[2] Μια εξέλιξη αυτού του σχεδίου ήταν οι αψίδες με οξυκόρυφα τόξα, τα οποία είναι επηρεασμένα από τους ανατολίτικους πολιτισμούς. Τα τοξωτά γεφύρια, πολλά από τα οποία κατασκευάστηκαν κατά το 18ο και 19ο αιώνα, αποτελούν αξιόλογα έργα της λαϊκής αρχιτεκτονικής, με λεπτά τόξα, γερά βάθρα και τα οποία έχουν μεγάλη αισθητική αξία.[2] Συνήθως στη κορυφή του τόξου είναι πολύ στενά. Τα γεφύρια αυτά ήταν αρχικά ξύλινα, αλλά στη συνέχεια κατασκευάστηκαν από πέτρα η οποία ήταν ανθεκτική, ομοιόμορφη, συμπαγής, χωρίς ρωγμές και με αντοχή στην διάβρωση. Στην Ήπειρο, τα γεφύρια αυτά ήταν από σχιστόλιθο. Για την κατασκευή τους, πρώτα στηνόταν ο ξυλότυπος και εν συνεχεία η κατασκευή προχωρούσε παράλληλα σχηματίζοντας το τόξο. Οι γέφυρες αυτές δεν χρησιμοποιούν κονίαμα. Το σημείο που επιλεγόταν για την κατασκευή της γέφυρας ήταν κάποιο στένωμα του ποταμού ενώ οι βράχοι στις όχθες ήταν σημεία στήριξης των βάθρων της γέφυρας. Το πόσα τόξα θα χρειάζονταν για τη κατασκευή εξαρτώταν από το πλάτος του ποταμού. Συχνά υπήρχαν μικρότερα τόξα στα σημεία πρόσβασης. Πολλά από αυτά τα γεφύρια καταστράφηκαν και στη συνέχεια ξαναχτίστηκαν.[1] Σήμερα σώζονται σε όλη την Ελλάδα τουλάχιστον 1.500 πέτρινα τοξωτά γεφύρια.[5] Το μακρύτερο από αυτά είναι η γέφυρα Ντε Μποσσέ (Δεβοσέτου) στο Αργοστόλι της Κεφαλλονιάς, με μήκος 900 μέτρα. Θεμελιώθηκε το 1812, από τον Ελβετό Κάρολο Φίλιππο Ντε Μποσσέ, ταγματάρχη του βρετανικού στρατού κατοχής.[6]
Η τρίτη φάση στην κατασκευή των γεφυρών γίνεται με την εισαγωγή πλήρως κατεργασμένων υλικών, όπως ατσάλι και οπλισμένο σκυρόδεμα.[2] Παραδείγματα τέτοιων γεφυρών είναι οι δίδυμες γέφυρες της Εγνατίας οδού, όπως η γέφυρα του Αράχθου και η γέφυρα Γρεβενιώτικου, η Υψηλή Γέφυρα Ευρίπου, η οποία είναι η γέφυρα με το λεπτότερο κατάστρωμα στο κόσμο, και η γέφυρα Ρίου-Αντιρρίου, η οποία είναι η μακρύτερη καλωδιωτή γέφυρα στο κόσμο. Ένας παράγοντας που πρέπει να ληφθεί υπόψη είναι σεισμικότητα του εδάφους, και γι αυτό το λόγο οι γέφυρες έχουν αντισεισμική προστασία, όπως ειδικά έδρανα και άλλα συστήματα απορρόφησης ενέργειας[7].
Κατάλογος γεφυρών Επεξεργασία
| Ονομασία | Μήκος (σε μέτρα) | Έναρξη κατασκευής | Ολοκλήρωση κατασκευής | Εμπόδιο | Σχόλια |
|---|---|---|---|---|---|
| Γέφυρα Τεμπών | 210 | 1959 | 1960 | Πηνειός ποταμός και σιδηρ. γραμμή | ανοίγματα 5 |
| Γέφυρα Ευήνου | 240 | 1965 | 1967 | Εύηνος ποταμός | ανοίγματα 6: 6Χ40=240 |
| Γέφυρα Αλφειού | 390 | 1960 | 1962 | Αλφειός ποταμός | ανοίγματα 10: 8Χ40+2Χ35=390 |
| Γέφυρα Διδυμοτείχου | 150 | 1960 | 1962 | Ερυθροπόταμος ποταμός | ανοίγματα 11 |
| Γέφυρα λίμνης Πολυφύτου | 1372 | 1972 | 1975 | Λίμνη Πολυφύτου | - |
| Γέφυρα Ρυμνίου | 615 | 1972 | 1976 | Λίμνη Πολυφύτου | ανοίγματα 15: 15Χ41=615 |
| Γέφυρα Τατάρνας | 443,5 | 1965 | 1970 | Λίμνη Κρεμαστών | ανοίγματα 3 |
| Γέφυρα Επισκοπής (Μέγδοβα) [8][9] | 602 | 1964 | 1967 | Λίμνη Κρεμαστών | ανοίγματα 8: 6Χ86+2Χ43=602 |
| Γέφυρα Χαρίλαος Τρικούπης (Ρίου - Αντιρρίου) | 2252 | 1998 | 2004 | Πατραϊκός κόλπος | καλωδιωτή |
| Υψηλή Γέφυρα Ευρίπου (νέα) | 450 | 1985 | 1992 | Στενό του Ευρίπου | καλωδιωτή |
| Γέφυρα Νέας Ποτίδαιας | 165,5 | 1966 | 1970 | Διώρυγα Νέας Ποτίδαιας | ανοίγματα 3 |
| Γέφυρα Γιάννουλης | 106 | 1958 | 1960 | Πηνειός ποταμός | ανοίγματα 7 |
| Γέφυρα Τοξοτών | 227 | 19?? | 196? | Νέστος ποταμός | - |
| Γέφυρα Αξιούπολης | 322 | 1957 | 1959 | Αξιός ποταμός | ανοίγματα 7: 7Χ46=322 |
| Γέφυρα Σελινούντος | 120 | 195? | 19?? | Σελινούς ποταμός | ανοίγματα 4: 4Χ30=120 |
| Γεφύρι της Άρτας | 138 | 1958 | 1959 | Άραχθος ποταμός | ανοίγματα 3: 3Χ46=138 |
| Γέφυρα Στρυμονικού | 470,5 | 1964 | 1968 | Στρυμόνας ποταμός | ανοίγματα 11 |
| Γέφυρα Παρανεστίου | 203 | 1961 | 1964 | Νέστος ποταμός | ανοίγματα 8 |
| Γέφυρα Παπάδων | 96 | 1964 | 1965 | Νέστος ποταμός | ανοίγματα 2: 2Χ48=96 |
| Γέφυρα Άρδα | 370 | 1959 | 1965 | Άρδας ποταμός | ανοίγματα 11: 11Χ33,6=370 |
| Γέφυρα Κατοχής | 184 | 1956 | 1959 | Αχελώος ποταμός | ανοίγματα 4: 4Χ46=184 |
| Γέφυρα Γαλλικού | 287 | 197? | 1973 | Γαλλικός ποταμός | - |
| Γέφυρα Αξιού | 783 | 197? | 1973 | Αξιός ποταμός | - |
| Γέφυρα Λουδία | 81 | 197? | 1973 | Λουδίας ποταμός | - |
| Γέφυρα Αλιάκμονα | 510 | 197? | 1973 | Αλιάκμονας ποταμός | - |
| Γέφυρα Αδελφών Κούσιου Βέροια | 116 | 197? | 2020 | Τριπόταμος Φυσικό κοίλωμα κοίτης βάθους 35 μέτρων | - |-
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ 1,0 1,1 «Τα Ηπειρώτικα Γεφύρια». Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Σεπτεμβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουνίου 2013.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 «Τα πέτρινα τοξωτά γεφύρια της Ελλάδας» (PDF). Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Μακρυνίτσας. Ψηφιακή Βιβλιοθήκη - Κέντρο δια βίου μάθησης. σελίδες 13–16. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 8 Μαρτίου 2014. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουνίου 2013.
- ↑ Ιωάννου Ιωάννης (1981-1982). «Φυσικές γέφυρες στην Ελλάδα». Δελτίον Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρίας 18 (1-2). http://geolib.geo.auth.gr/digeo/index.php/bssg/article/view/6262.
- ↑ «Μυκηναϊκή Γέφυρα Καζάρμας». Οδυσσέας. Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού. 2007. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Αυγούστου 2007. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουνίου 2013.
- ↑ Σέλλα Όλγα (2011-12-24). «Τα τοξωτά γεφύρια της Ελλάδας». Καθημερινή. http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_civ_3_24/12/2011_467036. Ανακτήθηκε στις 2013-06-20.[νεκρός σύνδεσμος]
- ↑ «Κεφαλλονιά: Κατέρρευσε τμήμα της ιστορικής γέφυρας Ντε Μποσέ». Το Βήμα. 12 Δεκεμβρίου 2011. http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=434394. Ανακτήθηκε στις 31 Μαρτίου 2016.
- ↑ Τσιγγάνας Θανάσης (2005-04-03). «Γέφυρες - Άτλαντες στην Εγνατία Οδό». Καθημερινή. https://www.kathimerini.gr/213691/article/epikairothta/ellada/gefyres---atlantes-sthn-egnatia-odo. Ανακτήθηκε στις 2013-06-20.
- ↑ [1]
- ↑ [2]