Γερμανικό δημοψήφισμα του 1929

Στις 22 Δεκεμβρίου του 1929 έλαβε χώρα ένα δημοψήφισμα στη Γερμανία που αφορούσε στην εισαγωγή προς ψήφιση από τη Γερμανική βουλή του «Νόμου ενάντια στην υποδούλωση του Γερμανικού λαού», και αφορούσε στην πληρωμή των πολεμικών αποζημιώσεων που κλήθηκε να καταβάλλει η χώρα αυτή από τη «Συνθήκη των Βερσαλλιών», και σαν αποτέλεσμα της ήττας της στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η διενέργεια δημοψηφίσματος προωθήθηκε από τα εθνικιστικά κόμματα της Γερμανίας, και είχε σκοπό με την ψήφιση αυτού του νόμου να καταστήσει ποινικό αδίκημα την πληρωμή των πολεμικών αποζημιώσεων, και ποινικά υπεύθυνους όσους αξιωματούχους του γερμανικού κράτους συμμετείχαν στη συλλογή των χρημάτων.
Αν και το 94.5% των ψηφισάντων ψήφισε υπέρ της εισαγωγής του νόμου αυτού στη νομοθεσία της Γερμανίας, ωστόσο η προσέλευση των πολιτών ήταν πολύ χαμηλή - μόνο το 14.9 % των Γερμανών ψηφοφόρων προσήλθε στις κάλπες - για να ισχύσουν τα αποτελέσμα της ψηφοφορίας, αφού απαιτούνταν προσέλευση τουλάχιστον του 50% των ψηφοφόρων.

Μαζικές διαδηλώσεις εναντίον της «Συνθήκης των Βερσαλιών» έξω από το Γερμανικό κοινοβούλιο, 1919

Η ιστορία του δημοψηφίσματος Επεξεργασία

Με το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου και την υπογραφή της «Συνθήκης των Βερσαλλιών» το 1919, και ειδικότερα με το άρθρο 231 «Περί πολεμικής ενοχής», η Γερμανία (και πιο συγκεκριμένα η Γερμανική Αυτοκρατορία) αποδέχτηκε την ευθύνη της στην έναρξη του πολέμου και συμφώνησε να καταβάλει πολεμικές αποζημιώσεις.
Το 1921 το συνολικό ποσό που επιδικάστηκε από τη «Διασυμμαχική Επιτροπή Αποζημιώσεων» στη Γερμανία ήταν 132 δισεκατομμύρια χρυσά μάρκα (33 δισεκατομμύρια δολλάρια), από τα οποία 50 δισεκατομμύρια χρυσά μάρκα ήταν απολύτως απαιτητά. Για την εξόφληση αυτού του ποσού υπολογίστηκε ότι η Γερμανία θα έπρεπε να πληρώνει μέχρι το 1984.[1]
Στη διάρκεια των επόμενων χρόνων, έγιναν διαπραγματεύσεις ανάμεσα στου Συμμάχους και στη Γερμανία για την αλλαγή του τρόπου πληρωμής των αποζημιώσεων. Η πρώτη αλλαγή έγινε το 1924 με το «σχέδιο Dawes»,[2] το οποίο όριζε ότι οι πολεμικές αποζημιώσεις θα πληρώνονταν από τη συλλογή των φόρων επιτηδεύματος, διοδίων και τελωνείων, ενώ οι Αμερικανικές τράπεζες θα δάνειζαν τους Γερμανούς προκειμένου να εξοφλήσουν το χρέος τους.[3]
Το 1928 ένα νέο σχέδιο αποπληρωμής, το «σχέδιο Young», ήρθε να μειώσει το χρέος της Γερμανίας σε 713 εκατομμύρια χρυσά μάρκα. Σύμφωνα με αυτό το σχέδιο, οι ετήσιες πληρωμές - που υπολογίστηκαν σε 2 δισεκατομμύρια χρυσά μάρκα - χωρίστηκαν στις αμέσως απαιτητές (πληρωμές που αντιστοιχούσαν στο 1/3 της ετήσια δόσης) και σε αυτές που θα μπορούσαν να καθυστερήσουν (αφορούσαν τα υπόλοιπα 2/3 της δόσης) επιβαρυνόμενες με τόκους που θα διαχειρίζονταν ένα κονσόρτσιουμ Αμερικανικών τραπεζών με επικεφαλής την "J.P. Morgan & Co".

Αντιδράσεις Επεξεργασία

Ωστόσο, αν και το «σχέδιο Young» [4] μείωνε τις οικονομικές υποχρεώσεις της Γερμανίας αισθητά, ωστόσο τα εθνικιστικά κόμματα της Γερμανίας δεν το υποδέχτηκαν θετικά - όπως δεν είχαν υποδεχτεί θετικά ούτε την ίδια τη Συνθήκη των Βερσαλλιών. Επικεφαλής του συνασπισμού εθνικιστικών κομμάτων που αντιτάχτηκαν στο σχέδιο μπήκε ο πρόεδρος του «Γερμανικού Εθνικού Λαϊκού Κόμματος», Άλφρεντ Χούγκενμπεργκ ενώ συμμετείχε και το «Εθνικοσοσιαλιστικό Γερμανικό Εργατικό Κόμμα» του Αδόλφου Χίτλερ.

 
Ο Χούγκενμπεργκ (DNVP), πρώτος από αριστερά, και οι φον Στέφανι και Φραντς Ζέλτε του Στάλχελμ σε κοινή εμφάνιση κατά τη διάρκεια της καμπάνιας για το δημοψήφισμα

Ο συνασπιστμός στον οποίο συμμετείχαν εκτός από το «Γερμανικό Εθνικό Λαϊκό Κόμμα» (DNVP) και το «Εθνικοσιαλιστικό» (NSDAP), η «Παν-Γερμανική Λίγκα» και το «Στάλχελμ - Ένωση των Στρατιωτών του Μετώπου» - ("Stahlhelm, Bund der Frontsoldaten") -ζήτησε την εφαρμογή ενός άλλου νόμου, του «Νόμου της Ελευθερίας» (Freiheitsgesetz) όπως έγινε ευρύτερα γνωστός- αντί του «Σχεδίου Young». [5]. Επίσης, αποκήρυσσαν τη ρήτρα της "πολεμικής ενοχής" και ζητούσαν την επανακατάληψη των γερμανικών εδαφών που είχαν δοθεί στους Συμμάχους. Εκτός της άρνησης πληρωμής των πολεμικών αποζημιώσεων, ποινικοποιούσαν και την οποιαδήποτε προσπάθεια των κυβερνητικών αξιωματούχων να συλλέξουν τους ανάλογους φόρους.[6]
Τα κεντρώα και αριστερά κόμματα του κοινοβουλίου της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης ωστόσο, ήταν υπέρ του «Σχεδίου Young» γιατί θεωρούσαν ότι έπρεπε η Γερμανία να αποδεχτεί την ευθύνη των πράξεων της προκειμένου να αποκτήσει ξανά την αξιοπιστία της και μια θέση στη διεθνή σκηνή. [7]

Το δημοψήφισμα Επεξεργασία

Σύμφωνα με το Σύνταγμα της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, αν ένα 10% των πολιτών με το δικαίωμα του εκλέγειν επέδιδε στο Γερμανικό κοινοβούλιο μια πρόταση για τη δημιουργία ενός νόμου, το κοινοβούλιο όφειλε να τη συζητήσει και να ψηφίσει υπέρ ή κατά της πρότασης. Αν η πλειοψηφία των βουλευτών ψήφιζε κατά της πρότασης, τότε αυτόματα διενεργούνταν πανγερμανικό δημοψήφισμα και αν το 50% των ψηφοφόρων ψήφιζε υπέρ της πρότασης τότε αυτή γινόταν νόμος του κράτους.
Σύμφωνα με αυτήν τη διαδικασία, στις 16 Οκτωβρίου του 1928 ξεκίνησε επίσημα η καμπάνια του συνασπισμού για τη συλλογή υπογραφών και τελικά η πρόταση κατατέθηκε στο Ράιχσταγκ στις 29 Νοεμβρίου 1928, όπου και συζητήθηκε άμεσα. Στο Ράιχσταγκ η πρόταση καταψηφίστηκε με αναλογία 318 κατά - 82 υπέρ. Έτσι η πρόταση τέθηκε προς ψήφιση από τον γερμανικό λαό στις 22 Δεκεμβρίου του 1929.

Αποτελέσματα Επεξεργασία

 
Ποσοστά υπέρ της πρότασης ανά κρατίδιο
Επιλογή Ψήφοι %
Υπέρ 5,838,890 94.5
Κατά 338,195 5.5
Λευκά / Άκυρα 131,493
Σύνολο 6,308,578 100
Εγγεγραμμένοι ψηφοφόροι/ποσοστό επί του συνόλου 42,323,473 14.9
Source: Nohlen & Stöver

Η έλλειψη συμμετοχής τελικά κατέστησε άκυρο το δημοψήφισμα. Τον Μάρτιο του 1930 το γερμανικό κοινοβούλιο απόδεχτηκε και επίσημα το «Σχέδιο Young».
Ο μεγάλος κερδισμένος της υπόθεσης ήταν - σύμφωνα με τους ιστορικούς - ο Αδόλφος Χίτλερ και το κόμμα του. Εκτός του αναδείχτηκε σε ισότιμο εταίρο των άλλων εθνικιστικών κομμάτων (κάτι που μέχρι τότε τα κόμματα αυτά αρνούνταν να θεωρήσουν) κέρδισαν και μεγάλη δημοσιότητα, τόσο ο αρχηγός του που έγινε διάσημος σε όλη τη Γερμανία, όσο και οι θέσεις του κόμμματος.[8]

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. Annette B. Dunlap: "Charles Gates Dawes: A Life. Evanston, Illinois". Northwestern University Press and the Evanston History Center, σελ. 215
  2. https://www.encyclopedia.com/history/modern-europe/treaties-and-alliances/dawes-plan
  3. https://en.wikipedia.org/wiki/Dawes_Plan
  4. πήρε το όνομά του από τον Owen D. Young, μέλος του διοικητικού συμβουλίου του Ιδρύματος Ροκφέλλερ, και εκπρόσωπο της Αμερικής στις διαπραγματεύσεις για τις πολεμικές αποζημιώσεις
  5. Erich Eyck: " A History of the Weimar Republic, Volume II: From the Locarno Conference to Hiter's Seizure of Power", αγγλική έκδοση 1964, Oxford University Press, σελ. 220.
  6. Helmut Heiber: "Die Republik von Weimar", Μόναχο, 1996, σελ. 204
  7. https://en.wikipedia.org/wiki/German_referendum,_1929
  8. A.J. Nicholls: " Weimar and the Rise of Hitler ", MacMillan Press, 2000, σελ. 137.