Βικιπαίδεια

Γερμανοσοβιετικές συνομιλίες για τον Άξονα

(Ανακατεύθυνση από Γερμανοσοβιετικές ομιλίες για τον Άξονα)

Γερμανοσοβιετικές συνομιλίες για τον Άξονα πραγματοποιήθηκαν τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο του 1940 και αφορούσαν την πιθανή είσοδο της Σοβιετικής Ένωσης ως τέταρτης δύναμης του άξονα κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Ο Γιοαχίμ φον Ρίμπεντροπ αποχαιρετά τον Βιατσεσλάβ Μολότοφ από το Βερολίνο, 14 Νοεμβρίου 1940

Οι διαπραγματεύσεις, οι οποίες έλαβαν χώρα κατά την εποχή του Συμφώνου Μολότοφ-Ρίμπεντροπ, περιελάμβαναν μια διήμερη διάσκεψη στο Βερολίνο, από τις 12 έως τις 14 Νοεμβρίου 1940, μεταξύ του Σοβιετικού Υπουργού Εξωτερικών, Βιάτσεσλαβ Μολότοφ, του Αδόλφου Χίτλερ και του Γερμανού Υπουργού Εξωτερικών Γιόακιμ φον Ρίμπεντροπ. Οι συνομιλίες ακολουθήθηκαν από αμοιβαίες γραπτές προτεινόμενες συμφωνίες.

Ύστερα από τις διαπραγματεύσεις, η Γερμανία παρουσίασε στους Σοβιετικούς ένα σχέδιο γραπτής συμφωνίας του Άξονα που όριζε τις σφαίρες επιρροής των τεσσάρων προτεινόμενων δυνάμεων του Άξονα (Γερμανία,Ιταλία, Ιαπωνία και Σοβιετική Ένωση).[1] Ο Χίτλερ, ο Ρίμπεντροπ και ο Μολότοφ προσπάθησαν να δημιουργήσουν γερμανικές και σοβιετικές σφαίρες επιρροής. Ο Χίτλερ ενθάρρυνε τον Μολότοφ να κοιτάξει νότια προς το Ιράν και εν τέλει προς την Ινδία, προκειμένου να διατηρηθεί η γερμανική πρόσβαση στους πόρους της Φινλανδίας και να αφαιρεθεί η σοβιετική επιρροή στα Βαλκάνια.[2]

Ο Μολότοφ παρέμεινε ακλόνητος και προσπαθούσε να αφαιρέσει τα γερμανικά στρατεύματα από τη Φινλανδία και να αποκτήσει ένα λιμάνι στη Βαλτική. Οι υπολογισμοί της σοβιετικής εξωτερικής πολιτικής βασίζονταν στην ιδέα ότι ο πόλεμος θα ήταν ένας μακροχρόνιος αγώνας και έτσι οι γερμανικοί ισχυρισμοί ότι το Ηνωμένο Βασίλειο θα ηττηθεί γρήγορα αντιμετωπίστηκαν με σκεπτικισμό.[3] Επιπλέον, ο Στάλιν προσπάθησε να διατηρήσει την επιρροή του τόσο στη Βουλγαρία όσο και στη Γιουγκοσλαβία. Αυτοί οι παράγοντες οδήγησαν στο να παραμείνει ακλόνητη η θέση του Μολότοφ. [2]

Σύμφωνα με μελέτη του σοβιετικού ιστορικού Αλεξάντερ Νέκριχ, στις 25 Νοεμβρίου του 1940, οι Σοβιετικοί υπέβαλαν γραπτή αντιπρόταση την οποία είχε συντάξει ο Στάλιν, όπου αποδεχόταν το σύμφωνο των τεσσάρων δυνάμεων, αλλά περιλαμβάνοντας τα σοβιετικά δικαιώματα στη Βουλγαρία και μια παγκόσμια σφαίρα επιρροής, να επικεντρωθεί στη περιοχή γύρω από το Ιράκ και το Ιράν.[4][Χρειάζεται σελίδα] Η Γερμανία δεν απάντησε[5] και άφησε τις διαπραγματεύσεις άλυτες.

Σχετικά με την αντιπρόταση, ο Χίτλερ ανέφερε στους ανώτατους στρατιωτικούς του αρχηγούς πως ο Στάλιν «απαιτεί όλο και περισσότερα», «είναι ψυχρός εκβιαστής» και «μια γερμανική νίκη έχει γίνει αφόρητη για τη Ρωσία», ώστε «πρέπει να γονατίσει ως το ταχύτερο δυνατό."[6] Η Γερμανία τερμάτισε το Σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ τον Ιούνιο του 1941 εισβάλλοντας στη Σοβιετική Ένωση.

Μετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου, το 1948, ο Στάλιν δημοσίευσε το βιβλίο "Παραποιητές της Ιστορίας" στο οποίο ανέφερε πως μέσα από τις γερμανοσοβιετικές επαφές ενδόμυχα εξέταζε τον αντίπαλο του. Αυτή παρέμεινε και η επίσημη θέση της Σοβιετικής ιστοριογραφίας μέχρι την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991.

Ιστορικό Επεξεργασία

 
ο Ρίμπεντροπ και ο Στάλιν κατά την υπογραφή του γερμανοσοβιετικού συμφώνου μη επίθεσης.

Γερμανοσοβιετικές συμφωνίες του 1939 και παλαιότερες εχθροπραξίες Επεξεργασία

Το Καλοκαίρι του 1939, αφού διεξήγαγε διαπραγματεύσεις με μια βρετανο-γαλλική συμμαχία και με τη Γερμανία σχετικά με πιθανές στρατιωτικές και πολιτικές συμφωνίες,[7] η Σοβιετική Ένωση επέλεξε τη Γερμανία, η οποία σύναψε μια εμπορική συμφωνία στις 19 Αυγούστου που προέβλεπε το εμπόριο ορισμένου γερμανικού στρατιωτικού και πολιτικού εξοπλισμού σε αντάλλαγμα για πρώτες ύλες από τη Σοβιετική Ένωση.[8] Ύστερα από τέσσερις ημέρες, υπεγράφη το Σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ, το οποίο περιείχε μυστικά πρωτόκολλα που χώριζαν τα κράτη της Βόρειας και Ανατολικής Ευρώπης σε γερμανικές και σοβιετικές σφαίρες επιρροής.[9]

Λίγο πριν από την υπογραφή των συμφωνιών, οι δύο πλευρές είχαν αναφερθεί σε παλαιότερες εχθροπραξίες, με τον Γερμανό Υπουργό Εξωτερικών Γιοάχιμ Ρίμπεντροπ να λέει στους Σοβιετικούς διπλωμάτες ότι «δεν υπήρχε κανένα πρόβλημα μεταξύ της Βαλτικής και της Μαύρης Θάλασσας που δεν θα μπορούσε να λυθεί μεταξύ μας».[10][11] Διπλωμάτες και από τις δύο χώρες εξέφρασαν το κοινό τους έδαφος δηλώνοντας ότι «υπάρχει ένα κοινό στοιχείο στην ιδεολογία της Γερμανίας, της Ιταλίας και της Σοβιετικής Ένωσης: η αντίθεση στις καπιταλιστικές δημοκρατίες»,[12][13] «ούτε εμείς ούτε η Ιταλία έχουμε τίποτα κοινά με την καπιταλιστική δύση» και «μας φαίνεται μάλλον αφύσικο πως ένα σοσιαλιστικό κράτος θα σταθεί στο πλευρό των δυτικών δημοκρατιών».[14]

Γερμανός αξιωματούχος εξήγησε ότι η προηγούμενη εχθρότητά τους απέναντι στον σοβιετικό μπολσεβικισμό είχε υποχωρήσει με τις αλλαγές στην Κομιντέρν και την αποκήρυξη των Σοβιετικών από μια παγκόσμια επανάσταση.[14][Χρειάζεται σελίδα] Σοβιετικός αξιωματούχος χαρακτήρισε τη συνομιλία «εξαιρετικά σημαντική».[14] Κατά την υπογραφή, ο Ρίμπεντροπ και ο Στάλιν είχαν θερμές συνομιλίες, αντάλλαξαν προπόσεις και συζήτησαν περαιτέρω τις προηγούμενες εχθροπραξίες μεταξύ των χωρών που έλαβαν χώρα τη δεκαετία του 1930.[15]

Ο Ρίμπεντροπ δήλωσε πως η Μεγάλη Βρετανία πάντα προσπαθούσε να διαταράξει τις σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών, ήταν «αδύναμη» και ήθελε «να αφήσει τους άλλους να πολεμήσουν για την αλαζονική της αξίωση προς την παγκόσμια κυριαρχία». [15] Ο Στάλιν συμφώνησε προσθέτοντας πως: «Εάν η Αγγλία κυριαρχούσε στον κόσμο, αυτό οφειλόταν στη βλακεία των άλλων χωρών που πάντα άφηναν τον εαυτό τους να μπλοφάρει».[15] Ο Ρίμπεντροπ δήλωσε ότι το Σύμφωνο Αντικομιντέρν δεν στρεφόταν κατά της Σοβιετικής Ένωσης αλλά των δυτικών δημοκρατιών και «φόβισε κυρίως το Σίτι του Λονδίνου [τους Βρετανούς χρηματοδότες] και τους Άγγλους καταστηματάρχες».

 
Γερμανοί και Σοβιετικοί στρατιώτες κατά τη διάρκεια της επίσημης μεταφοράς της Βρέστης στο σοβιετικό έλεγχο μπροστά από εικόνα του Στάλιν.

Πρόσθεσε πως οι Βερολινέζοι αστειεύονταν πως ο Στάλιν θα ενταχθεί ακόμη και ο ίδιος στο Σύμφωνο κατά της Κομιντέρν.[16] Ο Στάλιν έκανε πρόποση στον Χίτλερ, και τόσο ο ίδιος όσο και ο σοβιετικός υπουργός Εξωτερικών Βιάτσεσλαβ Μολότοφ, έκαναν προπόσεις επανειλημμένα για το γερμανικό έθνος, το Σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ και τις σοβιετογερμανικές σχέσεις.[16] Ο Ρίμπεντροπ απάντησε με μια πρόποση για τον Στάλιν και μια πρόποση για τις σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών. [16]

Καθώς ο Ρίμπεντροπ έφευγε, ο Στάλιν τον απομόνωσε και του ανέφερε πως η σοβιετική κυβέρνηση πήρε το νέο σύμφωνο πολύ σοβαρά και ότι «θα εγγυηθεί στο όνομα της τιμής του πως η Σοβιετική Ένωση δεν θα πρόδιδε τον εταίρο της».[16]

Σχέσεις κατά τη διαίρεση της Πολωνίας Επεξεργασία

Μια εβδομάδα μετά την υπογραφή του γερμανοσοβιετικού συμφώνου μη επίθεσης, η διχοτόμηση της Πολωνίας ξεκίνησε με τη γερμανική εισβολή στη δυτική Πολωνία. [17]

Η Κομιντέρν ανέστειλε κάθε αντιναζιστική και αντιφασιστική προπαγάνδα εξηγώντας ότι ο πόλεμος στην Ευρώπη ήταν θέμα επιθέσεων μεταξύ καπιταλιστικών κρατών για ιμπεριαλιστικούς σκοπούς.[18]

Όταν ξέσπασαν αντιγερμανικές διαδηλώσεις στην Πρωτεύουσα της Τσεχοσλοβακίας, την Πράγα, η Κομιντέρν διέταξε το Κομμουνιστικό Κόμμα Τσεχίας να χρησιμοποιήσει όλες του τις δυνάμεις προκειμένου να παραλύσει τα «σοβινιστικά στοιχεία».[18] Σύντομα η Μόσχα υποχρέωσε τόσο το Γαλλικό Κομμουνιστικό Κόμμα όσο και το Κομμουνιστικό Κόμμα της Μεγάλης Βρετανίας να αποκτήσουν αντιπολεμική θέση.

Δύο εβδομάδες μετά τη γερμανική εισβολή, η Σοβιετική Ένωση εισέβαλε στην ανατολική Πολωνία σε συντονισμό με τις γερμανικές δυνάμεις. [19] Στις 21 Σεπτεμβρίου, οι Σοβιετικοί και οι Γερμανοί υπέγραψαν μια επίσημη συμφωνία για τον συντονισμό των στρατιωτικών κινήσεων στην Πολωνία, συμπεριλαμβανομένης της «εκκαθάρισης» των σαμποτέρ. [20] Την ίδια περίοδο, κοινή γερμανοσοβιετική παρέλαση πραγματοποιήθηκε στις πόλεις Λβιβ και Μπρέστ.[21]

Ο Στάλιν είχε αποφασίσει τον Αύγουστο ότι επρόκειτο να καταστρέψει το πολωνικό κράτος και μια Γερμανοσοβιετική συνάντηση τον Σεπτέμβριο ασχολήθηκε με τη μελλοντική δομή της «πολωνικής περιοχής».[21] Οι Σοβιετικοί ανέφεραν τον Σεπτέμβριο ότι έπρεπε να μπουν στην Πολωνία προκειμένου να «προστατέψουν» τους Ουκρανούς και Λευκορώσους αδελφούς τους από τη Γερμανία, αλλά ο Μολότοφ αργότερα παραδέχτηκε στους Γερμανούς αξιωματούχους ότι αυτή η δικαιολογία ήταν απαραίτητη καθώς οι Σοβιετικοί δεν μπορούσαν να βρουν άλλη πρόφαση προκειμένου να εισβάλουν στην Πολωνία.[22]

 
Σοβιετικοί και Γερμανοί στρατηγοί κατά την επίσημη μεταφορά της Μπρεστ στον σοβιετικό έλεγχο, 23 Σεπτεμβρίου του 1939

Τα κράτη της Βαλτικής που αναφέρονταν στο Σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ ( Εσθονία, Λετονία και Λιθουανία ) δεν είχαν άλλη επιλογή από το να υπογράψουν ένα «Σύμφωνο Άμυνας και Αμοιβαίας Βοήθειας», το οποίο επέτρεπε στη Σοβιετική Ένωση να τοποθετήσει στρατεύματα σε αυτά.[23]

Επέκταση πρώτων υλών και γερμανοσοβιετικό στρατιωτικό εμπόριο Επεξεργασία

Οι πιέσεις του Χίτλερ για γερμανική εισβολή στην Πολωνία το 1939 άσκησαν τεράστια πίεση στη γερμανική πολεμική μηχανή, η οποία σταδιακά ετοιμαζόταν για ολοκληρωτικό πόλεμο μόνο το 1942/1943. [24] Η έλλειψη πρώτων υλών της Γερμανίας σήμαινε ότι έπρεπε να αναζητήσει αυξημένη προσφορά από το εξωτερικό. [24] Ωστόσο, ο βρετανικός αποκλεισμός, την άφησε όλο και πιο απελπισμένη για υλικά.[24] Η μόνη χώρα που μπορούσε ακόμη να προμηθεύσει τη Γερμανία με λάδι, καουτσούκ, μαγγάνιο, δημητριακά, λίπη και πλατίνα που χρειαζόταν ήταν η Σοβιετική Ένωση. [24] Παράλληλα, οι απαιτήσεις των Σοβιετικών για βιομηχανικά αγαθά, όπως π.χ. οι γερμανικές μηχανές, αυξάνονταν, και η ικανότητά τους να εισάγουν αυτά τα αγαθά από το εξωτερικό μειώθηκε όταν πολλές χώρες διέκοψαν τις εμπορικές τους σχέσεις μετά την υπογραφή του Γερμανοσοβιετικού συμφώνου μη επίθεσης.[25]

Ως εκ τουτου, η Γερμανία και η Σοβιετική Ένωση συνήψαν ένα εμπορικό σύμφωνο στις 11 Φεβρουαρίου 1940, το οποίο ήταν πάνω από τέσσερις φορές μεγαλύτερο από αυτό που είχαν υπογράψει οι δύο χώρες έξι μήνες νωρίτερα, τον Άυγουστο του 1939.[26] Το νέο σύμφωνο βοήθησε τη Γερμανία να μπορέσει να παρακάμψει τον βρετανικό αποκλεισμό. [26]

Τον πρώτο χρόνο, η Γερμανία έλαβε εκατοντάδες χιλιάδες τόνους δημητριακών, πετρελαίου και άλλων ζωτικών πρώτων υλών, τα οποία μεταφέρθηκαν μέσω σοβιετικών και κατεχόμενων πολωνικών εδαφών. [26] Επιπλέον, οι Σοβιετικοί παρείχαν στη Γερμανία πρόσβαση στη Βόρεια Θάλασσα τόσο για φορτηγά πλοία όσο και για επιδρομείς (αν και μόνο ο επιδρομέας Komet είχε χρησιμοποιήσει τη διαδρομή πριν από τον Ιούνιο του 1941). Αυτό ανάγκασε τη Βρετανία να προστατεύσει τους θαλάσσιους δρόμους τόσο στον Ατλαντικό όσο και τον Ειρηνικό Ωκεανό. [27]

Επιδείνωση των σχέσεων στα μέσα του 1940 Επεξεργασία

 
Χάρτης που απεικονίζει το μεγαλύτερο μέρος της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης και δείχνει τα σύνορα του 1938 μαζί με τον Άξονα (μαύρο) και τις Σοβιετικές (κόκκινες) στρατιωτικές και πολιτικές προόδους έως τα τέλη του 1940.

Φινλανδία, Χώρες της Βαλτικής και Ρουμανία Επεξεργασία

Τον Νοέμβριο του 1939, η Σοβιετική Ένωση εισέβαλε στη Φινλανδία[28] με αποτέλεσμα σκληρές απώλειες και την είσοδο μιας προσωρινής συνθήκης ειρήνης τον Μάρτιο του 1940 που παραχώρησε στη Σοβιετική Ένωση τμήματα της Καρελίας και της Σάλλα (8% του φινλανδικού εδάφους).[28] Στα μέσα Ιουνίου του 1940, ενώ η διεθνής προσοχή επικεντρώθηκε στη γερμανική εισβολή στη Γαλλία, τα σοβιετικά στρατεύματα της Εν Κα Βε Ντε εισέβαλαν σε συνοριακούς σταθμούς στη Λιθουανία, την Εσθονία και τη Λετονία[23][29] και αντικατέστησαν κάθε κυβέρνηση με φιλοσοβιετικούς πολιτικούς, οι οποίοι στη συνέχεια ζήτησαν είσοδο για τις αντίστοιχες χώρες τους στη Σοβιετική Ένωση.[23][30] Τον Ιούνιο, οι Σοβιετικοί εξέδωσαν τελεσίγραφο απαιτώντας τη Βεσσαραβία και την Μπουκοβίνα από τη Ρουμανία.[31] Αφού οι Σοβιετικοί είχαν συμφωνήσει με τη Γερμανία ότι θα περιόριζαν τις διεκδικήσεις τους στη Μπουκοβίνα στη Βόρεια Μπουκοβίνα, η Γερμανία προέτρεψε τη Ρουμανία να αποδεχθεί το τελεσίγραφο. [32] Δύο μέρες μετά τη Σοβιετική είσοδο, η Ρουμανία δέχθηκε τις απαιτήσεις της Σοβιετικής Ένωσης και κατέλαβε τα ζητούμενα εδάφη αλλά και την περιοχή Χέρτσα, η οποία δεν συμπεριλαμβανόταν στο τελεσίγραφο. [31]

Η σοβιετική εισβολή στη Φινλανδία, η οποία της είχε παραχωρηθεί κρυφά βάσει των μυστικών πρωτοκόλλων του Συμφώνου Μολότοφ-Ρίμπεντροπ, δημιούργησε εσωτερικά προβλήματα στον Χίτλερ. [33] Ο γερμανικός λαός δεν γνώριζε για τα μυστικά πρωτόκολλα που χώριζαν τις σφαίρες επιρροής. [32] Πολλοί Γερμανοί αντιτάχθηκαν στη σοβιετική εισβολή και η Φινλανδία είχε στενούς δεσμούς με τη Γερμανία.[33][34] Ο Χίτλερ έπρεπε να εκτρέψει την αντίθεση στις φιλοσοβιετικές πολιτικές της Γερμανίας ακόμη και από τους στρατιώτες του Ναζιστικού Κόμματος.[33] Η υποστήριξη της σοβιετικής εισβολής έγινε μια από τις πιο δύσκολες ιδεολογικά και πολιτικά πτυχές του συμφώνου για να δικαιολογήσει η γερμανική κυβέρνηση.[35]

Τα μυστικά πρωτόκολλα έκαναν τον Χίτλερ να βρεθεί στην ταπεινωτική θέση και να αναγκαστεί να εκκενώσει βιαστικά τις γερμανικές οικογένειες, τη ΦολκΝτόϊτσε, παρόλο που ζούσαν στη Φινλανδία και τις χώρες της Βαλτικής για αιώνες, για να συγχωρήσουν επίσημα τις εισβολές.[34][36] Όταν οι τρεις χώρες της Βαλτικής, που δεν γνώριζαν για τα μυστικά πρωτόκολλα, έστειλαν επιστολές διαμαρτυρόμενες για τις σοβιετικές εισβολές στο Βερολίνο, ο Ρίμπεντροπ τις επέστρεψε. [37]


Τον Αύγουστο, ο Μολότοφ είπε στους Γερμανούς ότι με την αλλαγή της κυβέρνησης θα μπορούσαν να κλείσουν τα προξενεία τους στη Βαλτική μέχρι την 1η Σεπτεμβρίου[37] οι Σοβιετικές προσαρτήσεις στη Ρουμανία προκάλεσαν περαιτέρω πιέσεις. [37] Η Γερμανία είχε δώσει τη Βεσσαραβία στους Σοβιετικούς στα μυστικά πρωτόκολλα αλλά όχι την Μπουκοβίνα. [37] Η Γερμανία ήθελε τους 100.000 τόνους σιτηρών για τους οποίους είχε προηγουμένως συνάψει σύμβαση με τη Βεσσαραβία, εγγυήσεις για την ασφάλεια της γερμανικής ιδιοκτησίας, εγγυήσεις για 125.000 Φόλκσντοϊτσε στη Βεσσαραβία και τη Μπουκοβίνα και τη διαβεβαίωση ότι οι γραμμές του τρένου που μεταφέρουν ρουμανικό πετρέλαιο θα μείνουν μόνες.[36]

Αυξανόμενη εξάρτηση από τις Σοβιετικές πρώτες ύλες Επεξεργασία

Το καλοκαίρι του 1940, η Γερμανία γινόταν ολοένα και περισσότερο εξαρτώμενη από τις σοβιετικές εισαγωγές.[38] Η γερμανική κατοχή της Γαλλίας, της Ολλανδίας και του Βελγίου δημιούργησε πρόσθετη ζήτηση και μείωσε τις δυνατότητες έμμεσης προσφοράς.[38] Συγκριτικά με τα στοιχεία του 1938, η διευρυμένη Μεγάλη Γερμανία και η σφαίρα επιρροής της δεν είχαν, μεταξύ άλλων, 500.000 τόνους μαγγανίου, 3,3 εκατομμύρια τόνους ακατέργαστων φωσφορικών αλάτων, 200.000 τόνους καουτσούκ και 9,5 εκατομμύρια τόνους πετρελαίου.[38] Εν τω μεταξύ, οι εισβολές στη Βαλτική οδήγησαν στη σοβιετική κατοχή κρατών στα οποία η Γερμανία βασιζόταν για 96,7 εκατομμύρια μάρκα Ράιχ εισαγωγών το 1938 [39] με εκβιασμένους ευνοϊκούς οικονομικούς όρους, αλλά από τις οποίες έπρεπε τώρα να πληρώσουν σοβιετικές τιμές. [36] Ο Χίτλερ πίστευε όλο και περισσότερο ότι η τελική εισβολή στη Σοβιετική Ένωση φαινόταν ο μόνος τρόπος για τη Γερμανία να λύσει αυτήν την κρίση πόρων. [38] Δεν είχαν γίνει ακόμη συγκεκριμένα σχέδια, αλλά ο Χίτλερ είπε σε έναν από τους στρατηγούς του τον Ιούνιο ότι οι νίκες στη Δυτική Ευρώπη «επιτέλους του έλυσαν τα χέρια για το σημαντικό πραγματικό του καθήκον: την αναμέτρηση με τον μπολσεβικισμό». [40] Ωστόσο, οι Γερμανοί στρατηγοί είπαν στον Χίτλερ ότι η κατοχή της Δυτικής Ρωσίας θα δημιουργούσε «περισσότερο αποχέτευση παρά ανακούφιση για την οικονομική κατάσταση της Γερμανίας». [41]

Αναστολή αποστολής σοβιετικών πρώτων υλών στη Γερμανία Επεξεργασία

Τον Αύγουστο του 1940, η Σοβιετική Ένωση ανέστειλε για μικρό χρονικό διάστημα τις παραδόσεις της στο πλαίσιο της εμπορικής της συμφωνίας μετά από τεταμένες σχέσεις μετά από μια διαφωνία για την πολιτική στη Ρουμανία, τον Σοβιετο-Φινλανδικό Πόλεμο, την καθυστέρηση της Γερμανίας στις παραδόσεις αγαθών βάσει του συμφώνου και την ανησυχία του Στάλιν ότι ο Χίτλερ ο πόλεμος με τη Δύση μπορεί να τελειώσει γρήγορα μετά την υπογραφή της ανακωχής από τη Γαλλία. Η αναστολή οδήγησε στη δημιουργία σημαντικών προβλημάτων πόρων για τη Γερμανία. [42]

Ως τα τέλη Αυγούστου, οι σχέσεις των δύο χωρών βελτιώθηκαν και πάλι καθώς οι χώρες είχαν σχεδιάσει εκ νέου τα σύνορα της Ουγγαρίας και της Ρουμανίας και είχαν διευθετήσει ορισμένες βουλγαρικές διεκδικήσεις και ο Στάλιν ήταν εκ νέου πεπεισμένος ότι η Γερμανία θα αντιμετώπιζε έναν μακρύ πόλεμο στη Δύση με τη βελτίωση της Βρετανίας στη Μάχη της Αγγλίας και την εκτέλεση συμφωνίας μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Βρετανίας σχετικά με αντιτορπιλικά και πολεμικές βάσεις. [43]

Ωστόσο, στα τέλη Αυγούστου, η Γερμανία κανόνισε τη δική της προσάρτηση μέρους της Ρουμανίας, η οποία εποφθαλμιούσε τα κοιτάσματα πετρελαίου της. Η κίνηση ανέβασε τις εντάσεις με τους Σοβιετικούς, οι οποίοι απάντησαν ότι η Γερμανία υποτίθεται ότι είχε διαβουλεύσεις με τη Σοβιετική Ένωση σύμφωνα με το Άρθρο 3 του Συμφώνου Μολότοφ-Ρίμπεντροπ.[44]

Τριμερές Σύμφωνο Επεξεργασία

Πριν συνάψουν συμφωνία με την Ιταλία και την Ιαπωνία, Γερμανοί αξιωματούχοι είχαν συζητήσει τη πιθανότητα συμπερίληψης της Σοβιετικής Ένωσης ως τέταρτου μέλους για να κατευθύνει τους σοβιετικούς στόχους προς τα νότια, τον Ινδικό Ωκεανό και τον Περσικό Κόλπο, οι οποίοι βρίσκονταν στη βρετανική σφαίρα επιρροής. Γερμανοί αξιωματούχοι ανέφεραν ότι θα ήταν πρόθυμοι να δώσουν στη Σοβιετική Ένωση την ελευθερία να επιχειρήσει ανατολικά των Δαρδανελίων.[45]

Λίγο πριν την υπογραφή της συμφωνίας, η Γερμανία ενημέρωσε τον Μολότοφ ότι θα έμπαινε στο σύμφωνο και ότι, ενώ δεν δηλώθηκε ρητά, το σύμφωνο στρεφόταν ουσιαστικά εναντίον των «Αμερικανών πολεμοκάπηλων» δείχνοντάς τους την ανοησία του πολέμου με τρεις μεγάλες δυνάμεις που ευθυγραμμίζονται εναντίον τους. τους. [46] Η Μόσχα είχε πράγματι γνώση των προτεινόμενων όρων του συμφώνου από σοβιετικούς πληροφοριοδότες στην Ιαπωνία. [45]

Στις 27 Σεπτεμβρίου 1940, η Ναζιστική Γερμανία, η Φασιστική Ιταλία και η Αυτοκρατορία της Ιαπωνίας, υπέγραψαν το Τριμερές Σύμφωνο, το οποίο διαχώριζε τον κόσμο σε σφαίρες επιρροής και απευθυνόταν ενδόμυχα στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το σύμφωνο περιείχε μια ρητή διάταξη στο άρθρο 5 που ανέφερε ότι δεν αφορούσε τις σχέσεις με τη Σοβιετική Ένωση. [45] Ο Μολότοφ, ανησυχώντας ότι το σύμφωνο περιείχε έναν μυστικό κώδικα που αφορούσε συγκεκριμένα τη Σοβιετική Ένωση, προσπάθησε να αποσπάσει πληροφορίες από τον Ιάπωνα πρεσβευτή στη Μόσχα, Τόγκο. [47]

Σε μια επίσκεψη στο σπίτι του, ο Γερμανός στρατιωτικός ακόλουθος στη Σοβιετική Ένωση, Ερνστ Κέστρινγκ, ανέφερε στις 31 Οκτωβρίου ότι «η εντύπωση αυξάνεται σταθερά μέσα μου πως οι Ρώσοι θέλουν να αποφύγουν οποιαδήποτε σύγκρουση μαζί μας». [47]

Παράλληλα, από τον Αύγουστο έως τον Οκτώβριο, η Γερμανία διεξήγαγε μια τεράστια αεροπορική εκστρατεία κατά της Βρετανίας για να προετοιμαστεί για την Επιχείρηση Θαλάσσιος Λέων, το σχέδιο εισβολής στη Βρετανία. [48]

Πόλεμος ή σύμφωνο υψηλότερου επιπέδου Επεξεργασία

 
Ο Πρέσβης Φρίντριχ Βέρνερ φον ντερ Σούλενμπούργκ

Κατά διάρκεια του καλοκαιριού, ο Χίτλερ αμφιταλαντευόταν ανάμεσα στα σχέδια να επιτεθεί στη Σοβιετική Ένωση ή να της προσφέρει μέρος μιας συμφωνίας όπως το Σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ, εκτός από ένα που θα έβλεπε νότια, όπου οι Σοβιετικοί θα λάμβαναν λιμάνια μόνο στη δυτική πλευρά της Μαύρης Θάλασσας., ή θα μπορούσε να δοθεί ο Βόσπορος εάν η Γερμανία διατηρούσε ένα φιλικό τρίτο κράτος με πρόσβαση, όπως η Βουλγαρία. [49]

Ο Γερμανός πρεσβευτής στη Μόσχα, Φρίντριχ Βέρνερ φον ντερ Σούλενμπουργκ, σκεφτόταν ένα πιθανό σύμφωνο τεσσάρων δυνάμεων από την κατάρρευση της Γαλλίας τον Ιούνιο.[50] Αφού έμαθε κρυφά για τα πιθανά σχέδια σοβιετικής εισβολής του Χίτλερ, στα οποία ο ίδιος αντιτάχθηκε, ο Σούλενμπουργκ και άλλοι άρχισαν να προσπαθούν να επηρεάσουν τον Χίτλερ και το επιτελείο του τουλάχιστον να επεκταθούν στη συμφωνία τους όσο οι διεκδικήσεις της Ρωσίας παρέμεναν στις περιοχές της Τουρκίας και του Ιράν. [51] Έκρυψε μάλιστα στις εκθέσεις του στο Βερολίνο τις αμφιβολίες των Σοβιετικών για την καλή πίστη της Γερμανίας μετά τις προσαρτήσεις στη Ρουμανία. [51]

Ο Κέστρινγκ, ο Σούλενμπουργκ και άλλοι, συνέταξαν ένα υπόμνημα σχετικά με τους κινδύνους μιας γερμανικής εισβολής στη Σοβιετική Ένωση, το οποίο περιελάμβανε ότι η Ουκρανία, η Λευκορωσία και τα κράτη της Βαλτικής θα κατέληγαν να αποτελούν μόνο ένα επιπλέον οικονομικό βάρος για τη Γερμανία.[49] Ο υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας Ερνστ φον Βέιζεκερ υποστήριξε πως οι Σοβιετικοί με τη σημερινή τους γραφειοκρατική μορφή ήταν ακίνδυνοι, η κατοχή δεν θα παρέχει κέρδος στη Γερμανία και πως «γιατί να μην βράσει δίπλα μας μέσα στον υγρό μπολσεβικισμό της;» [49]

Ανταλλαγή Στάλιν-Ρίμπεντροπ τον Οκτώβριο Επεξεργασία

Τον Οκτώβριο του 1940, ο Στάλιν ζήτησε να επιτραπεί στον Μολότοφ να συζητήσει με τον Χίτλερ τις μελλοντικές σχέσεις των χωρών. [52] Ο Ρίμπεντροπ απάντησε στον Στάλιν σε μια επιστολή ότι «κατά τη γνώμη του Φύρερ... φαίνεται πως αποτελεί την ιστορική αποστολή των Τεσσάρων Δυνάμεων (της Σοβιετικής Ένωσης, της Ιταλίας, της Ιαπωνίας και της Γερμανίας) να υιοθετήσουν μια μακροπρόθεσμη πολιτική και να κατευθύνουν τη μελλοντική ανάπτυξη των λαών τους στον ορθό δρόμο με την οριοθέτηση των συμφερόντων τους σε παγκόσμια κλίμακα». [53]

Η παράδοση της επιστολής του Ρίμπεντροπ καθυστέρησε να φτάσει Στάλιν. Αυτό προέκυψε μετά από προηγούμενες ιστορίες του Τύπου στις ιδέες που δεν έμοιαζαν πλέον «φρέσκες», κάτι που έκανε τον Ρίμπεντροπ να επιτεθεί στη γερμανική πρεσβεία στο προσωπικό της Μόσχας. [52] [54] Παραδίδοντας την επιστολή, ο φον Σούλενμπουργκ δήλωσε ότι η διάσκεψη του Βερολίνου θα αποτελούσε μια προκαταρκτική συνάντηση πριν από τη σύγκληση των τεσσάρων δυνάμεων.[54]

Ο Στάλιν ήταν εμφανώς ευχαριστημένος από την πρόσκληση για συνομιλίες στο Βερολίνο.[55] Ύστερα, έγραψε μια επιστολή απαντώντας στον Ρίμπεντροπ για τη σύναψη συμφωνίας σχετικά με μια «μόνιμη βάση» σχετικά με τα «αμοιβαία συμφέροντά» τους. [56]

Στις 6 Νοεμβρίου, ο Κέστρινγκ έγραψε ότι «καθώς ο Γκέρινγκ έχει πλέον βάλει τις στρατιωτικές μας παραδόσεις σε ισορροπία με τις ρωσικές παραδόσεις, μπορεί κανείς να ελπίζει ότι οι διαπραγματεύσεις θα τελειώσουν με ειρήνη και φιλία». [47] Κατά τις δύο πρώτες εβδομάδες του Νοεμβρίου, οι Γερμανοί και οι Σοβιετικοί οικονομικοί διαπραγματευτές στη Μόσχα γνώρισαν μέτρια επιτυχία. [57] Οι Γερμανοί στρατιωτικοί-οικονομικοί διαπραγματευτές ήλπιζαν για επιτυχία στις διαπραγματεύσεις, εν μέρει επειδή θεώρησαν ότι θα ενίσχυε τα επιχειρήματά τους ενάντια στην πολιτική του Χίτλερ, η οποία ήταν όλο και πιο αντισοβιετική. [58]

Την 1η Νοεμβρίου, ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Στρατού, Φραντς Χάλντερ, συναντήθηκε με τον Χίτλερ και έγραψε: «Ο Φύρερ ελπίζει ότι μπορεί να φέρει τη Ρωσία στο αντιβρετανικό μέτωπο». [59] Αφού ο Ρούσβελτ κέρδισε τις προεδρικές εκλογές τέσσερις ημέρες αργότερα, αφού είχε υποσχεθεί ότι δεν θα υπήρχαν ξένοι πόλεμοι εάν εκλεγόταν, ο Γκαίμπελς σημείωσε ότι "μετά τη δήλωσή του, ο Ρούσβελτ δύσκολα θα μπορέσει να μπει στον πόλεμο με ενεργό δυναμικό".[59] Σε συνάντηση με τον Μπενίτο Μουσολίνι, ο Ρίμπεντροπ εξήγησε τη γερμανική άποψη για τις συναντήσεις ότι το τεστ οξέος θα ήταν η στάση των Σοβιετικών στα Βαλκάνια. [49] Με τα Βαλκάνια και τον Βόσπορο μια πιθανή «επικίνδυνη επικάλυψη συμφερόντων», εάν οι Σοβιετικοί υποχωρούσαν από αυτήν, θα ήταν μια ειρηνική και ακόμη προτιμότερη εναλλακτική λύση σε μια εισβολή. [49]

Ο Χίτλερ αποκάλυψε στον Μουσολίνι ότι δεν περίμενε να φιλοξενήσει τους Σοβιετικούς πέρα από το να αναγκάσει την Τουρκία να υποχωρήσει σε κάποιες εγγυήσεις στον Βόσπορο. [49] Επίσης, δεν ήθελε ο Στάλιν να πάρει ένα ρουμανικό σημείο εισόδου στον Βόσπορο και δήλωσε ότι «ένα ρουμάνικο πουλί στο χέρι αξίζει περισσότερο από δύο Ρώσους στον θάμνο». [54] Ωστόσο, ο Χίτλερ δήλωσε ότι ήταν δύσπιστος γιατί πίστευε ότι ο Στάλιν είχε εμμονή με τον Δούναβη και τη Βουλγαρία. [54] Η Γερμανία γνώριζε ότι η Σοβιετική Ένωση είχε προσπαθήσει να παρέχει εγγυήσεις στη Βουλγαρία προκειμένου να γίνει σύμμαχός της και ότι η Βουλγαρία τις είχε απορρίψει. [60]

Ο Μολότοφ ταξιδεύει στο Βερολίνο Επεξεργασία

 
Μολότοφ λίγο μετά την άφιξη στη Καγκελαρία του Ράϊχ το μεσημέρι
 
Εξώφυλλο της Πράβντα, με φωτογραφίες του Μολότοφ στο Βερολίνο.

12 Νοεμβρίου Επεξεργασία

Ο Στάλιν έστειλε τον Μολότοφ στο Βερολίνο για να διαπραγματευτεί τους όρους για την ένταξη της Σοβιετικής Ένωσης στον Άξονα και ενδεχομένως να απολαύσει τα λάφυρα του συμφώνου.[61] Ο Μολότοφ ξόδεψε μεγάλο μέρος του ταξιδιού στο Βερολίνο ψάχνοντας το σιδηροδρομικό του αυτοκίνητο για συσκευές ακρόασης.[62] Το τρένο του Μολότοφ έφτασε στις 11:05 π.μ. στις 12 Νοεμβρίου.[63][64] Ήταν κακός οιωνός για επιτυχία ότι ο φον Σούλενμπουργκ, ο οποίος αποτελούσε τον αρχιτέκτονα της συνάντησης, αποκλείστηκε. [49] Ο Μολότοφ υποδέχτηκε τον Ρίμπεντροπ στον σιδηροδρομικό σταθμό διακοσμημένο με σοβιετικές και γερμανικές σημαίες πάνω από ένα μεγάλο καλάθι με λουλούδια, με μια ορχήστρα να παίζει τη Διεθνή στη Γερμανία για πρώτη φορά από το 1933 [65] Μετά από ένα σύντομο πρωινό, οι συνομιλίες ξεκίνησαν αμέσως εκείνη την ημέρα στο ξενοδοχείο Schloss Bellevue. [63] Μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, ένα περιοδικό της Μόσχας δημοσίευσε ορισμένη επιλεγμένη αλληλογραφία αποκαλύπτοντας ότι ο Στάλιν επέβλεπε στενά τις συνομιλίες του Μολότοφ μέσω τηλεγραφήματος, αλλά μερικά από αυτά τα τηλεγραφήματα παραμένουν αδημοσίευτα. [66]

Στην αρχή, ο Ρίμπεντροπ δήλωσε: «Η Αγγλία είναι ηττημένη και είναι θέμα χρόνου πότε θα παραδεχτεί την ήττα της.... Η αρχή του τέλους έφτασε για τη βρετανική αυτοκρατορία» [64] Ανέφερε επίσης πως «η είσοδος των Ηνωμένων Πολιτειών στον πόλεμο δεν έχει καμία απολύτως συνέπεια για τη Γερμανία. Η Γερμανία και η Ιταλία δεν θα επιτρέψουν ποτέ ξανά σε έναν Αγγλοσάξονα να προσγειωθεί στην ευρωπαϊκή ήπειρο.... Αυτό δεν αποτελεί στρατιωτικό πρόβλημα.... Οι Δυνάμεις του Άξονα, ως εκ τούτου, δεν σκέφτονται πώς μπορούν να κερδίσουν τον πόλεμο, αλλά μάλλον πόσο γρήγορα μπορούν να τερματίσουν τον πόλεμο ο οποίος έχει ήδη κερδηθεί» [64] Δήλωσε επίσης ότι η Γερμανία και η Σοβιετική Ένωση είχαν κάνει μαζί «κάποιες καλές δουλειές».[64]

Ως εκ τούτου, ο Ρίμπεντροπ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι είχε έρθει η ώρα για τις τέσσερις δυνάμεις να καθορίσουν τις «σφαίρες συμφερόντων τους».[64][67] Δήλωσε ότι ο Χίτλερ είχε καταλήξει στο συμπέρασμα ότι και οι τέσσερις χώρες θα επεκταθούν φυσικά «προς νότια κατεύθυνση».[64] Ο Ρίμπεντροπ είπε ότι αναρωτιόταν αν οι Σοβιετικοί μπορούσαν να στραφούν προς τα νότια προς τη θάλασσα και ο Μολότοφ ρώτησε, "Ποια θάλασσα;" Ο Ρίμπεντροπ δήλωσε ότι «μακροπρόθεσμα η πιο συμφέρουσα πρόσβαση στη θάλασσα για τη Ρωσία θα μπορούσε να βρεθεί προς την κατεύθυνση του Περσικού Κόλπου και της Αραβικής Θάλασσας ».[64][67]

Σχετικά με τη διαίρεση του κόσμου σε τέσσερις σφαίρες επιρροής, ο Μολότοφ δήλωσε ότι η νέα ιδέα ήταν «πολύ ενδιαφέρουσα» και άξια συζήτησης στη Μόσχα με τη συμμετοχή του Ρίμπεντροπ. [68] Ο Στάλιν ενοχλήθηκε με ένα τηλεγράφημα του Μολότοφ που του έλεγε ότι το Σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ είχε «εξαντληθεί» με εξαίρεση το φινλανδικό ζήτημα, με τον πρώτο να δηλώνει ότι οποιεσδήποτε μελλοντικές συμφωνίες θα προστεθούν σε αυτό απλώς και μόνο επειδή χρησίμευε ως θεμελιώδης βάση για τις Σοβιετογερμανικές σχέσεις. [68]

Το απόγευμα, ο Μολότοφ επισκέφτηκε τον Χίτλερ στην Καγκελαρία του Ράιχ.[63][64] Ο Χίτλερ μίλησε επίσης για το «τελικό χτύπημα κατά της Αγγλίας» και δήλωσε ότι «είναι καιρός να σκεφτούμε τη διαίρεση του κόσμου μετά τη νίκη μας». [63] Σχετικά με το «πρόβλημα της Αμερικής», σύμφωνα με τον Σίρερ, δήλωσε ότι δεν μπορεί «να θέσει σε κίνδυνο την ελευθερία άλλων εθνών πριν από το 1970 ή το 1980». [64] Μια διαφορετική περιγραφή έδωσε ο διερμηνέας του Χίτλερ στη συνάντηση, Πάουλ Σμιτ. Αναφερόμενος στον Χίτλερ, ο Σμιντ ανέφερε στα απομνημονεύματά του (1950): "Ο Χίτλερ συνέχισε να καλεί σε μάχη ενάντια στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες "όχι το 1945 αλλά το νωρίτερο το 1970 ή το 1980 θα έθεταν σε σοβαρό κίνδυνο την ελευθερία των άλλων εθνών". [69] Ο Χίτλερ και ο Μολότοφ συμφώνησαν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν είχαν καμία δουλειά στην Ευρώπη, την Αφρική ή την Ασία. [64] Ο Χίτλερ δήλωσε ότι δεν υπήρχαν θεμελιώδεις διαφορές μεταξύ των δύο χωρών στην επιδίωξή τους για «πρόσβαση στον ωκεανό». [64] Ο Μολότοφ εξέφρασε τη συμφωνία του με τον Χίτλερ για τον ρόλο της Αμερικής και της Βρετανίας και για τη συμμετοχή των Σοβιετικών στο σύμφωνο του Άξονα κατ' αρχήν, αλλά μόνο εάν οι Σοβιετικοί μπορούσαν να συμμετάσχουν ως ενεργοί εταίροι.[68][70] Την ίδια μέρα, η Γερμανία ανέβαλε επίσης για τον επόμενο χρόνο τα σχέδιά της να εισβάλει στη Βρετανία λόγω των αποτυχιών της στη Μάχη της Αγγλίας.[48]

Ο Μολότοφ συμφώνησε με τον Χίτλερ πως δεν υπήρχαν άλυτα προβλήματα μεταξύ των χωρών. με εξαίρεση τη Φινλανδία.[68] Όταν ο Μολότοφ επέστρεψε στο ξενοδοχείο του, δήλωσε ότι «ανακουφίστηκε από τη φιλικότητα του Χίτλερ».[60] Σε ένα τηλεγράφημα προς τον Μολότοφ εκείνο το βράδυ, ο Στάλιν επέμεινε ότι η ασφάλεια της Σοβιετικής Ένωσης δεν μπορεί να διασφαλιστεί "χωρίς να εξασφαλιστεί η ηρεμία στην περιοχή των Στενών" αναφερόμενος στα στενά του Βοσπόρου για είσοδο στη Μαύρη Θάλασσα.[71] Αυτό συνδέθηκε άμεσα με τη σοβιετοβουλγαρική συμφωνία για τη διέλευση των σοβιετικών στρατευμάτων για την «υπεράσπιση της εισόδου στη Μαύρη Θάλασσα». [71] Ο Στάλιν πρόσθεσε ότι «αυτό το ερώτημα εξακολουθεί να έχει τρέχουσα σημασία και δεν επιτρέπει καμία αναβλητικότητα».[71]

13 Νοεμβρίου Επεξεργασία

 
Ο Βόσπορος τέμνει την Κωνσταντινούπολη στη νοτιοδυτική γωνία της Μαύρης Θάλασσας. Η Βουλγαρία βρίσκεται βόρεια της.

Ο Μολότοφ και ο Χίτλερ ξανάρχισαν τις συζητήσεις τους το επόμενο πρωί. [72] Ο Μολότοφ ζήτησε να μάθει γιατί τα γερμανικά στρατεύματα κατέλαβαν τη Φινλανδία και ο Χίτλερ απάντησε ότι ταξίδευαν μέσω της Φινλανδίας στη Νορβηγία και αναρωτιόταν αν οι Σοβιετικοί σκόπευαν να πολεμήσουν για τη Φινλανδία.[72] Ενώ ο Χίτλερ συμφώνησε ότι η Φινλανδία βρισκόταν στη σφαίρα επιρροής των Σοβιετικών, τόνισε επίσης ότι η Γερμανία είχε συμφέρον εν καιρώ πολέμου, την προμήθεια νικελίου και ξυλείας της Φινλανδίας και ότι οποιαδήποτε νέα σύγκρουση στη Βαλτική θα οδηγούσε σε σοβαρή ένταση στις σχέσεις.[68] Ο Μολότοφ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τίποτα καλό δεν μπορούσε να προκύψει από περαιτέρω συνομιλίες για τη Φινλανδία και δήλωσε ότι δεν είδε σημάδια επανάληψης σοβιετικής-φινλανδικής σύγκρουσης.[73] Σύμφωνα με τον Χίτλερ, ωστόσο, ο Μολότοφ δήλωσε: «Η Ρωσία αισθάνθηκε ξανά ότι κινδυνεύει από τη Φινλανδία, η Ρωσία θα πρέπει να μπορέσει να εκκαθαρίσει τη Φινλανδία», κάτι που για αυτόν «ήταν η πρώτη ερώτηση που δυσκολεύτηκα να απαντήσω. Αλλά δεν μπορούσα να κάνω διαφορετικά από το να το αρνηθώ» [74]

Ο Μολότοφ μετέφερε το ενδιαφέρον του Στάλιν για αναθεώρηση του καθεστώτος του Βοσπόρου και πίεσε για μια εγγύηση για τη Βουλγαρία, τουλάχιστον κατ' αρχήν.[73] Ο Μολότοφ σημείωσε αργότερα ότι ο Χίτλερ «ενοχλήθηκε έντονα» μετά το αίτημα για ανάκληση των εγγυήσεων προς τη Ρουμανία.[60] Ο Μολότοφ δήλωσε την επιθυμία του Στάλιν να χορηγήσει εγγύηση στη Βουλγαρία παρόμοια με αυτή που είχαν χορηγήσει η Γερμανία και η Ιταλία στη Ρουμανία. [60] Ο Χίτλερ επεσήμανε ότι οι Σοβιετικοί είχαν εισέλθει στην Μπουκοβίνα στη Ρουμανία, κάτι που ξεπέρασε το Σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ. [75] Ο Χίτλερ ανέφερε ότι οι δύο πλευρές είχαν κάνει προηγουμένως προφορική συμφωνία ότι τα πρώην αυστριακά εδάφη, όπως τα βαλκανικά κράτη εντός της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας, θα αποτελούσαν τμήμα της γερμανικής σφαίρας επιρροής. [67] Ο Χίτλερ επεσήμανε ότι πρωταρχικός στόχος του Συμφώνου Μολότοφ-Ρίμπεντροπ ήταν να αποκαταστήσει τις παλιές αυτοκρατορίες των χωρών.[67] Ο Στάλιν, ελπίζοντας ακόμα να πάρει ένα προσχέδιο συμφωνίας, παρακολουθούσε τις συνομιλίες μέσω τηλεγραφήματος και έστειλε ένα τηλεγράφημα στον Μολότοφ για να υπενθυμίσει στον Χίτλερ τη σημασία της ασφάλειας του Βοσπόρου που εξηγούσε τα γεγονότα του Κριμαϊκού Πολέμου. [60] Ο Χίτλερ δήλωσε ότι δεν μπορούσε να πάρει αποφάσεις σχετικά με τη Βουλγαρία μέχρι να συνομιλήσει με τον Ιταλό ηγέτη Μπενίτο Μουσολίνι.[73]

Ο Χίτλερ άλλαξε το θέμα στο ευρύτερο θέμα των ευκαιριών οι οποίες ήταν διαθέσιμες μετά την κατάκτηση της Αγγλίας.[67][72] Είπε στον Μολότοφ ότι: [76]

Ο Μολότοφ ανέφερε στον Χίτλερ πως "έχει έρθει πλέον η ώρα να συζητήσουμε μια ευρύτερη συμφωνία μεταξύ ΕΣΣΔ και Γερμανίας", αλλά η σοβιετική κυβέρνηση ήθελε πρώτα να μάθει την ακριβή έννοια της "Νέας Τάξης Πραγμάτων στην Ευρώπη" σχετικά με τις συμμετέχουσες χώρες και τους απώτερους στόχους της συμφωνία. [73] Στη συνέχεια ο Μολότοφ είχε προγραμματιστεί να συναντηθεί με τον Ρίμπεντροπ εκείνο το απόγευμα.

Ένα τηλεγράφημα που έστειλε ο Μολότοφ στον Στάλιν για τη συνάντηση με τον Χίτλερ υπογράμμιζε: «Το μεγάλο ενδιαφέρον του Χίτλερ να καταλήξει σε συμφωνία και να ενισχύσει τις φιλικές σχέσεις με την ΕΣΣΔ σε σχέση με τις σφαίρες επιρροής». [73] Ο Μολότοφ ανέφερε ότι η συνομιλία του ούτε με τον Χίτλερ ούτε με τον Ρίμπεντροπ απέφερε τα επιθυμητά αποτελέσματα, καθώς τα ζητήματα με την Τουρκία και τα Βαλκάνια δεν είχαν αντιμετωπιστεί. [71]

Λόγω των βρετανικών αεροπορικών βομβαρδισμών, ο Ρίμπεντροπ και ο Μολότοφ διεξήγαγαν συνομιλίες εκείνη τη νύχτα σε ένα καταφύγιο.[77] Ο Ρίμπεντροπ επανέλαβε ότι οι κύριοι στόχοι ήταν να καθοριστούν τα συμφέροντα των τεσσάρων δυνάμεων και να επιτευχθεί συμφωνία με την Τουρκία για το ζήτημα του Βοσπόρου.[71] Ο Ρίμπεντροπ πρότεινε πολλά παράλληλα βήματα που θα έπρεπε να λάβουν τα μέρη, όπως ο Μολότοφ να συζητήσει τα ζητήματα που τέθηκαν στο Βερολίνο με τον Στάλιν ενώ ο Ρίμπεντροπ τα συζήτησε με την Ιαπωνία.[71] Η Γερμανία, η Ιταλία και η ΕΣΣΔ θα πίεζαν επίσης την Τουρκία να συναινέσει στις σοβιετικές απαιτήσεις για τον Βόσπορο. [73] Στη συνέχεια, τα μέρη θα διαπραγματευθούν και θα συντάξουν εμπιστευτικά έγγραφα λαμβάνοντας υπόψη ότι η τελική συμφωνία θα ήταν η είσοδος των Σοβιετικών στον Άξονα.[71] Αυτό που ο Μολότοφ δεν ήξερε ήταν ότι το ίδιο βράδυ, ο Χίτλερ εξέδωσε τη μυστική «Οδηγία Υπ αρ.18», καθοδηγώντας τις δυνάμεις του να συνεχίσουν να προετοιμάζονται για πόλεμο στα ανατολικά «ανεξάρτητα από τα αποτελέσματα που προέκυψαν από αυτές τις συζητήσεις».[78][79]

Προσυμφωνημένο γερμανικό σχέδιο Επεξεργασία

Στο καταφύγιο, ο Ρίμπεντροπ έδωσε στον Μολότοφ ένα σχέδιο συμφωνίας με δύο μέρη.[71] Όπως είχε γίνει η πρακτική μεταξύ των μερών, το ένα μέρος ήταν της συμφωνίας που τελικά θα δημοσιοποιούνταν και το άλλο περιείχε τη μυστική συμφωνία.[71] Η δημόσια μερίδα περιείχε μια συμφωνία με δεκαετή διάρκεια, σύμφωνα με την οποία τα μέρη θα σέβονταν το ένα τις φυσικές σφαίρες συμφερόντων του άλλου, και η Γερμανία, η Ιταλία και η Ιαπωνία θα επιβεβαίωναν την αναγνώρισή τους των υφιστάμενων σοβιετικών συνόρων.[71]

Το σχέδιο της μυστικής συμφωνίας περιελάμβανε την υποχρέωση να μην συμμετάσχουν σε καμία συμμαχία που απευθυνόταν στα τέσσερα υπογράφοντα μέρη και να αλληλοβοηθηθούν σε οικονομικά θέματα. [71] Η μυστική συμφωνία περιείχε ένα πρωτόκολλο που καθόριζε τους εδαφικούς στόχους των τεσσάρων υπογραφόντων, με τη Γερμανία να διεκδικεί την Κεντρική Αφρική, την Ιταλία στη Βόρεια και Βορειοανατολική Αφρική, την Ιαπωνία στη Νοτιοανατολική Ασία και τη σοβιετική ζώνη στο «κέντρο νότια της εθνικής επικράτειας της Σοβιετικής Ένωσης. Ένωση προς την κατεύθυνση του Ινδικού Ωκεανού».[77][80] Ένα δεύτερο μυστικό πρωτόκολλο προέβλεπε ότι η Γερμανία, η Ιταλία και η Σοβιετική Ένωση θα «απελευθέρωναν» την Τουρκία από τις διεθνείς της υποχρεώσεις με τη Βρετανία για την εγγύηση των συνόρων της.[80]

Ο Μολότοφ δήλωσε ότι η Σοβιετική Ένωση ανησυχούσε για πολλά ευρωπαϊκά ζητήματα, όπως η Τουρκία και η Βουλγαρία, αλλά και οι τύχες της Ουγγαρίας, της Ρουμανίας, της Γιουγκοσλαβίας και της Ελλάδας.[77] Επιπλέον, οι Σοβιετικοί ενδιαφέρονταν επίσης για το ζήτημα της σουηδικής ουδετερότητας και το πέρασμα από τη Βαλτική Θάλασσα.[77] Ο Μολότοφ ανέφερε επίσης περιστασιακά ότι αν η μοίρα της Αγγλίας ήταν καθορισμένη, γιατί μιλούσαν σε ένα καταφύγιο αεροπορικής επιδρομής.[77]

Αντίδραση στο ταξίδι του Μολότοφ Επεξεργασία

Η είδηση ότι ο Μολότοφ είχε συνομιλίες στο Βερολίνο αρχικά κατέπληξε τα παγκόσμια μέσα ενημέρωσης, με τον βρετανικό Τύπο να προσπαθεί να προσδιορίσει εάν οι Σοβιετικοί ετοιμάζονταν να ενταχθούν στο σύμφωνο του Άξονα.[80] Όταν επέστρεψε ο Μολότοφ, σημείωσε ότι η συνάντηση δεν παρήγαγε «τίποτα για να καυχηθεί» και ότι το προβλεπόμενο ταξίδι του Ρίμπεντροπ στη Μόσχα δεν αναφέρθηκε πλέον, αλλά ότι το γερμανικό προσχέδιο οδήγησε σε μια εφησυχαστική και όχι κρίση προσέγγιση συνέχισης των διαπραγματεύσεων μέσω «διπλωματικών διαύλων».[81] Οι υπέρ του «Ηπειρωτικού Μπλοκ» Γερμανοί στο περιβάλλον του Ρίμπεντροπ, περίμεναν ότι ο Στάλιν τελικά θα υποχωρούσε, δεδομένης της αδυναμίας του Κόκκινου Στρατού.[81] Ο Βεϊζέκερ σχολίασε ότι «μπορούμε να συνεχίσουμε για πολύ καιρό» και ότι «ο πόλεμος με τη Ρωσία είναι αδύνατος όσο είμαστε απασχολημένοι με την Αγγλία και μετά θα είναι περιττός».[81] Στις 14 Νοεμβρίου, ο Κέστρινγκ επανέλαβε την πεποίθησή του ότι οι Σοβιετικοί δεν είχαν πράγματι επιθετικά σχέδια. Αντίθετα, «το ταξίδι του Μολότοφ (στο Βερολίνο) είναι για μένα μια ακόμη απόδειξη μιας ιδέας που έχω εδώ και καιρό, δηλαδή ότι η Σοβιετική Ένωση θέλει να έχει ειρήνη μαζί μας, αφού δεν μπορεί να περιμένει κανένα πλεονέκτημα από μια σύγκρουση μαζί μας.... Ο αποφασιστικός παράγοντας για την [προκληση] της σοβιετικής επιθυμίας για ειρήνη είναι και παραμένει η αποδεδειγμένη δύναμη του στρατού μας».[47]

Βουλγαρική πίεση και έκπληξη Επεξεργασία

Ο Χίτλερ είχε ήδη εκδώσει μια μυστική οδηγία για τις ενδεχόμενες απόπειρες εισβολής στη Σοβιετική Ένωση.[80][82] Δεν είχε ακόμη εγκαταλείψει την πιθανότητα άλλων πολιτικών αποτελεσμάτων και εξακολουθούσε να μιλούσε για έναν «μεγάλο παγκόσμιο συνασπισμό που εκτεινόταν από τη Γιοκοχάμα έως την Ισπανία», αλλά είχε αποφασίσει να μην εγκαταλείψει τα Βαλκάνια.[83]

Εν τω μεταξύ, οι Σοβιετικοί κάλεσαν αμέσως τον πρεσβευτή της Βουλγαρίας στο Υπουργείο Εξωτερικών και δήλωσαν ότι οι Σοβιετικοί έπρεπε να κάνουν μια συμφωνία με τους Βούλγαρους πριν ενταχθούν στον Άξονα και ότι η Γερμανία προσπαθούσε να τους κάνει κράτος-μαριονέτα. [83] Οι Βούλγαροι απέρριψαν την προσφορά και τη διέρρευσαν στη Γερμανία. [83] Ο Χίτλερ εξακολουθούσε να ελπίζει να αποτρέψει τον Στάλιν από το να δώσει εγγυήσεις στη Βουλγαρία εάν μπορούσε να λυθεί το ζήτημα του Βοσπόρου, και πίεσε τον Βούλγαρο πρεσβευτή ότι οι Σοβιετικοί θα μπορούσαν να πειστούν ενάντια στην αντίσταση εάν οι Βούλγαροι προσχωρούσαν στο σύμφωνο, και προειδοποίησε για τη φρίκη της σοβιετικής κατοχής.[83]

Εν τω μεταξύ, οι Σοβιετικοί είχαν προκαλέσει τη μεγαλύτερη έκπληξη. Σε μια απροειδοποίητη επίσκεψη της 25ης Νοεμβρίου στη Σόφια, οι Σοβιετικοί είπαν στον Πρωθυπουργό της Βουλγαρίας Μπογκντάν Φιλόφ ότι εάν η Βουλγαρία επέτρεπε την πρόσβαση μεταφοράς στα σοβιετικά στρατεύματα, οι Σοβιετικοί ήταν έτοιμοι να εγκαταλείψουν τις αντιρρήσεις τους για την είσοδο της Βουλγαρίας στον Άξονα, και το πιο εκπληκτικό ήταν ότι οι Σοβιετικοί δήλωσαν ότι πιθανότατα δεν θα ήταν πρόβλημα, καθώς θα οδηγούσε «πολύ πιθανώς, σχεδόν σίγουρα» στην είσοδο των ίδιων των Σοβιετικών στον Άξονα. [84] Ο έκπληκτος Φιλόφ δήλωσε ότι χρειαζόταν περαιτέρω προβληματισμό. [84] Οι σοβιετικοί διαπραγματευτές είχαν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η βουλγαρική κυβέρνηση «είναι ήδη δεσμευμένη στη Γερμανία μέχρι τέλους». [84]

Συμφωνία σε σοβιετική αντιπρόταση Επεξεργασία

Ο Στάλιν είπε στον επικεφαλής της Κομιντέρν, Γκεόργκι Ντιμιτρόφ, ότι η Γερμανία ήθελε την Ιταλία στα Βαλκάνια, αλλά σε τελική ανάλυση, δεν είχε άλλη επιλογή από το να αναγνωρίσει τα σοβιετικά συμφέροντα στη διατήρηση της πρόσβασης στη Μαύρη Θάλασσα και να διαβεβαιώσει ότι ο Βόσπορος δεν θα ήταν χρησιμοποιείται εναντίον τους.[84]

Ο Στάλιν ζήτησε από τον Μολότοφ να συντάξει ένα νέο σύμφωνο με πολύ μεγαλύτερο εύρος, συμπεριλαμβανομένης της διαίρεσης της Ευρώπης, της Ασίας και της Αφρικής μεταξύ των τεσσάρων δυνάμεων. [85] Στις 25 Νοεμβρίου, την ίδια μέρα με την αιφνιδιαστική δήλωση της σοβιετικής μη αντίστασης στην ένταξη της Βουλγαρίας στον Άξονα και μια πιθανή σοβιετική ένταξη στο σύμφωνο,[86] οι Σοβιετικοί πρότειναν μια αντιπρόταση στο συμφωνημένο προσχέδιο του Ρίμπεντροπ.[80] Η εισαγωγή ξεκινούσε ως εξής: «Η σοβιετική κυβέρνηση είναι έτοιμη να αποδεχθεί το σχέδιο του Συμφώνου των Τεσσάρων Δυνάμεων για την πολιτική συνεργασία και την αμοιβαία οικονομική βοήθεια». [80] Αντί για δύο μυστικά πρωτόκολλα, ο Στάλιν πρότεινε πέντε:

  1. Τα γερμανικά στρατεύματα θα αναχωρούσαν από τη Φινλανδία με αντάλλαγμα μια σοβιετική εγγύηση για συνεχείς αποστολές νικελίου και ξύλου και ειρήνης με τη Φινλανδία
  2. Ένα σύμφωνο αμοιβαίας βοήθειας που θα υπογραφεί με τη Βουλγαρία τους επόμενους μήνες θα επιτρέψει τις σοβιετικές βάσεις
  3. Το κέντρο της σοβιετικής εδαφικής κυριαρχίας θα ήταν νότια του Μπακού και του Μπατούμι
  4. Παραίτηση της Ιαπωνίας από τα δικαιώματα στις παραχωρήσεις πετρελαίου και άνθρακα της Βόρειας Σαχαλίνης με αντάλλαγμα την κατάλληλη αποζημίωση
  5. Η επιβεβαίωση ότι η συνθήκη αμοιβαίας βοήθειας Σοβιετικής Βουλγαρίας ήταν πολιτική αναγκαιότητα. [87]

Οι προτάσεις ήρθαν ταυτόχρονα με μαζικά αυξημένες οικονομικές προσφορές.[86] Οι Σοβιετικοί υποσχέθηκαν έως τις 11 Μαΐου 1941 την παράδοση 2,5 εκατομμυρίων τόνων σιτηρών, 1 εκατομμύριο τόνους πάνω από τις τρέχουσες υποχρεώσεις τους. [87] Υποσχέθηκαν επίσης πλήρη αποζημίωση για τις αξιώσεις ιδιοκτησίας της Φολκντόϊτσε. [87]

Γερμανική αντίδραση Επεξεργασία

Ο Γερμανός διαπραγματευτής Κάρλ Σνούρε [de], που δεν μπορούσε να κρύψει τη χαρά του για την προσφορά, τηλεγράφησε αμέσως στο Βερολίνο ότι «ενόψει της παρούσας κατάστασης των διαπραγματεύσεων εδώ, οι σημερινές δηλώσεις του Μολότοφ πρέπει να θεωρηθούν ως μια εκπληκτική ένδειξη καλής θέλησης εκ μέρους της Σοβιετικής Κυβέρνησης. Η πρόταση του Μολότοφ σχετικά με τις αποζημιώσεις για αξιώσεις ιδιοκτησίας στα κράτη της Βαλτικής ξεπερνά σημαντικά τις προσδοκίες μας» [87]

Ο Χίτλερ, ωστόσο, είδε τις σοβιετικές εδαφικές φιλοδοξίες στα Βαλκάνια ως πρόκληση για τα γερμανικά συμφέροντα και θεώρησε ότι το σχέδιο έκανε ουσιαστικά τη Βουλγαρία ως συμπλήρωμα του Συμφώνου του Άξονα.[88] Σε αρκετές περιπτώσεις, ο Μολότοφ ζήτησε από τους Γερμανούς αξιωματούχους να απαντήσουν στις αντιπροτάσεις της Μόσχας, αλλά η Γερμανία δεν απάντησε ποτέ.[88][85][89] Η άρνηση της Γερμανίας να απαντήσει στην αντιπρόταση επιδείνωσε τις σχέσεις μεταξύ των χωρών.[90] Σχετικά με την αντιπρόταση, ο Χίτλερ παρατήρησε στους ανώτατους στρατιωτικούς του αρχηγούς ότι ο Στάλιν «απαιτεί όλο και περισσότερα», «είναι ψυχρός εκβιαστής» και «μια γερμανική νίκη έχει γίνει αφόρητη για τη Ρωσία», ώστε «πρέπει να γονατίσει ως το ταχύτερο δυνατό".[76]

 
Πληροφορία Υπ αριθμόν 21: Υπόθεση Μπαρμπαρόσα

Στις 5 Δεκεμβρίου, ο Χίτλερ έλαβε στρατιωτικά σχέδια για την πιθανή εισβολή και τα ενέκρινε όλα, με χρονοδιάγραμμα να ξεκινήσει τον Μάιο του 1941 [79] Στις 18 Δεκεμβρίου 1940, ο Χίτλερ υπέγραψε την Οδηγία Φύρερ υπ αρ. 21 στο γερμανικό αρχιεπιτελείο για μία επιχείρηση με την ονομασία "Επιχείρηση Μπαρμπαρόσσα" αναφέροντας πως " Η γερμανική Βέρμαχτ πρέπει να προετοιμαστεί για να συντρίψει γρήγορα τη Σοβιετική Ρώσια.[79][91] Ως ημερομηνία της εισβολής ορίστηκε η 15η Μαΐου 1941.[91] Στην άλλη πλευρά των συνόρων, ο Στάλιν είχε προβλέψει έναν ενδεχόμενο πόλεμο κατά της Γερμανίας. Μιλώντας στους στρατηγούς του τον Δεκέμβριο, ο Στάλιν αναφέρθηκε στις αναφορές του Χίτλερ σε μια σοβιετική επίθεση στο ο Αγών Μου και δήλωσε ότι πρέπει να είναι πάντα έτοιμοι να αποκρούσουν μια γερμανική επίθεση, ότι ο Χίτλερ πίστευε ότι ο Κόκκινος Στρατός θα χρειαζόταν τέσσερα χρόνια για να προετοιμαστεί και έτσι "εμείς πρέπει να είναι έτοιμο πολύ νωρίτερα» και ότι «θα προσπαθήσουμε να καθυστερήσουμε τον πόλεμο για άλλα δύο χρόνια».[75]

Στις 17 Ιανουαρίου 1941, επτά ημέρες μετά τη γερμανοσοβιετική συνοριακή και εμπορική συμφωνία, ο Μολότοφ ρώτησε Γερμανούς αξιωματούχους εάν τα μέρη θα μπορούσαν στη συνέχεια να επεξεργαστούν μια συμφωνία για την ένταξη στο Σύμφωνο του Άξονα. [62][92] Ο Μολότοφ εξέφρασε την έκπληξή του για την απουσία οποιασδήποτε απάντησης στην πρόταση των Σοβιετικών της 25ης Νοεμβρίου να ενταχθούν στο σύμφωνο[92] και δεν έλαβε ποτέ απάντηση.[92] Την 1η Μαρτίου 1941, η Βουλγαρία προσχώρησε στον Άξονα, γεγονός που αναστάτωσε περαιτέρω τον Στάλιν αφού η Γερμανία συνέχισε να αγνοεί την πρόταση εισόδου του Στάλιν στις 25 Νοεμβρίου 1940.[93] Μετά από έξι μήνες προετοιμασίας, η Γερμανία εισέβαλε στη Σοβιετική Ένωση στις 22 Ιουνίου 1941, γεγονός που έβαλε τέλος σε κάθε ελπίδα για την προτεινόμενη συμμαχία.

Ο Σούλενμπουργκ εκτελέστηκε ως ένας από τους συνωμότες του σχεδίου δολοφονίας του Χίτλερ στις 20 Ιουλίου 1944. [94]

Μεταπολεμικές Σοβιετικές αντιδράσεις: Παραποιητές της Ιστορίας Επεξεργασία

Το 1948, ένα μήνα αφότου τα έγγραφα του υπουργείου Εξωτερικών της ναζιστικής κυβέρνησης που περιέγραφαν τις διαπραγματεύσεις είχαν δημοσιοποιηθεί από τις Ηνωμένες Πολιτείες, το Σοβιετικό Γραφείο Ξένων Πληροφοριών έγραψε μια απάντηση σε ένα βιβλίο, Παραποιητές της Ιστορίας.[95][96] Αφού έλαβε μεταφράσεις των εγγράφων που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, ο Στάλιν επεξεργάστηκε προσωπικά, και ξαναέγραψε με το χέρι ολόκληρα τμήματα σχεδίων που του είχαν δοθεί για τους Παραποιητές πριν από την κυκλοφορία του βιβλίου τον Φεβρουάριο του 1948.[97]

Στους Παραποιητές, ο Στάλιν ισχυρίστηκε ότι απλώς «εξέταζε» τη Γερμανία στις διαπραγματεύσεις του Άξονα και ότι είχε απορρίψει κατηγορηματικά την πρόταση του Χίτλερ να μοιραστεί μια διαίρεση του κόσμου.[80] Αυτή η εκδοχή παρέμεινε ανεξαιρέτως σε όλες τις ιστορικές μελέτες, τις επίσημες μαρτυρίες, τα απομνημονεύματα και τα σχολικά βιβλία που εκδόθηκαν στη Σοβιετική Ένωση μέχρι το 1990. [80]

Δείτε επίσης Επεξεργασία

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. ↑ Nekrich, Ulam & Freeze 1997, σελ. 201.
  2. ↑ 2,0 2,1 «Soviet Foreign Minister Molotov Leaves Berlin after Four-Power Talks». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Νοεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 1 Οκτωβρίου 2022. 
  3. ↑ Wienberg 1954, σελ. 144.
  4. ↑ Nekrich, Ulam & Freeze 1997.
  5. ↑ Nekrich, Ulam & Freeze 1997, σελ. 204· Roberts 2006, σελ. 57.
  6. ↑ Shirer 1990, σελ. 725.
  7. ↑ Shirer 1990
  8. ↑ Ericson 1999, σελ. 57· Shirer 1990, σελ. 668.
  9. ↑ Text of the Nazi-Soviet Non-Aggression Pact Αρχειοθετήθηκε 2014-11-14 στο Wayback Machine., executed August 23, 1939
  10. ↑ Fest 2002, σελίδες 589-90· Roberts 2006, σελ. 30.
  11. ↑ Vehviläinen, Olli, Finland in the Second World War: Between Germany and Russia, Macmillan, 2002, (ISBN 0-333-80149-0), page 30
  12. ↑ Fest 2002
  13. ↑ Bertriko, Jean-Jacques Subrenat, A. and David Cousins, Estonia: Identity and Independence, Rodopi, 2004, (ISBN 90-420-0890-3) page 131
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 Nekrich, Ulam & Freeze 1997
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 Shirer 1990
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 16,3 Shirer 1990
  17. ↑ Roberts 2006
  18. ↑ 18,0 18,1 Cohen, Yohanon, Small Nations in Times of Crisis and Confrontation, SUNY Press, 1989, (ISBN 0-7914-0018-2), page 110
  19. ↑ Roberts 2006
  20. ↑ Nerkich, Ulam & Freeze 1997
  21. ↑ 21,0 21,1 Nerkich, Ulam & Freeze 1997
  22. ↑ Nekrich, Ulam & Freeze 1997
  23. ↑ 23,0 23,1 23,2 Wettig, Gerhard, Stalin and the Cold War in Europe, Rowman & Littlefield, Landham, Md, 2008, (ISBN 0-7425-5542-9), page 20-21
  24. ↑ 24,0 24,1 24,2 24,3 Ericson 1999
  25. ↑ Ericson 1999
  26. ↑ 26,0 26,1 26,2 Shirer 1990
  27. ↑ Philbin III 1994
  28. ↑ 28,0 28,1 Kennedy-Pipe, Caroline, Stalin's Cold War, New York: Manchester University Press, 1995, (ISBN 0-7190-4201-1)
  29. ↑ Senn, Alfred Erich, Lithuania 1940: Revolution from Above, Amsterdam, New York, Rodopi, 2007 (ISBN 978-90-420-2225-6)
  30. ↑ Simon Sebag Montefiore. Stalin: The Court of the Red Tsar. σελ. 334. 
  31. ↑ 31,0 31,1 Roberts 2006
  32. ↑ 32,0 32,1 Nekrich, Ulam & Freeze 1997
  33. ↑ 33,0 33,1 33,2 Philbin III 1994
  34. ↑ 34,0 34,1 Shirer 1990
  35. ↑ Philbin III 1994
  36. ↑ 36,0 36,1 36,2 Ericson 1999
  37. ↑ 37,0 37,1 37,2 37,3 Shirer 1990
  38. ↑ 38,0 38,1 38,2 38,3 Ericson 1999
  39. ↑ Hehn 2005
  40. ↑ Ericson 1999
  41. ↑ Ericson 1999
  42. ↑ Philbin III 1994
  43. ↑ Philbin III 1994
  44. ↑ Shirer 1990
  45. ↑ 45,0 45,1 45,2 Nekrich, Ulam & Freeze 1997
  46. ↑ Shirer 1990
  47. ↑ 47,0 47,1 47,2 47,3 Nekrich, Ulam & Freeze 1997
  48. ↑ 48,0 48,1 Nekrich, Ulam & Freeze 1997
  49. ↑ 49,0 49,1 49,2 49,3 49,4 49,5 49,6 Gorodetsky 2001
  50. ↑ Gorodetsky 2001
  51. ↑ 51,0 51,1 Gorodetsky 2001
  52. ↑ 52,0 52,1 Shirer 1990
  53. ↑ Philbin III 1994
  54. ↑ 54,0 54,1 54,2 54,3 Gorodetsky 2001
  55. ↑ Gorodetsky 2001
  56. ↑ Roberts 2006
  57. ↑ Ericson 1999
  58. ↑ Ericson 1999
  59. ↑ 59,0 59,1 Berthon & Potts 2007
  60. ↑ 60,0 60,1 60,2 60,3 60,4 Gorodetsky 2001
  61. ↑ Brackman 2001
  62. ↑ 62,0 62,1 Murray & Millett 2001
  63. ↑ 63,0 63,1 63,2 63,3 Berthon & Potts 2007
  64. ↑ 64,00 64,01 64,02 64,03 64,04 64,05 64,06 64,07 64,08 64,09 64,10 Shirer 1990
  65. ↑ Gorodetsky 2001
  66. ↑ Nekrich, Ulam & Freeze 1997
  67. ↑ 67,0 67,1 67,2 67,3 67,4 Brackman 2001
  68. ↑ 68,0 68,1 68,2 68,3 68,4 Nekrich, Ulam & Freeze 1997
  69. ↑ Cited in Max Ostrovsky, The Hyperbola of the World Order, (Lanham: University Press of America, 2007, p 272).
  70. ↑ Weinberg 1995
  71. ↑ 71,00 71,01 71,02 71,03 71,04 71,05 71,06 71,07 71,08 71,09 71,10 Nekrich, Ulam & Freeze 1997
  72. ↑ 72,0 72,1 72,2 Shirer 1990
  73. ↑ 73,0 73,1 73,2 73,3 73,4 73,5 Nekrich, Ulam & Freeze 1997
  74. ↑ Adolf Hitler Explains His Reasons for Invading the Soviet Union
  75. ↑ 75,0 75,1 Berthon & Potts 2007
  76. ↑ 76,0 76,1 Shirer 1990
  77. ↑ 77,0 77,1 77,2 77,3 77,4 Shirer 1990
  78. ↑ Weeks, Albert L., Stalin's Other War: Soviet Grand Strategy, 1939–1941, Rowman & Littlefield, 2003, (ISBN 0-7425-2192-3), page 74–75
  79. ↑ 79,0 79,1 79,2 Overy 2004
  80. ↑ 80,0 80,1 80,2 80,3 80,4 80,5 80,6 80,7 Nekrich, Ulam & Freeze 1997
  81. ↑ 81,0 81,1 81,2 Gorodetsky 2001
  82. ↑ Roberts 2006
  83. ↑ 83,0 83,1 83,2 83,3 Gorodetsky 2001
  84. ↑ 84,0 84,1 84,2 84,3 Gorodetsky 2001
  85. ↑ 85,0 85,1 Lukacks 2006
  86. ↑ 86,0 86,1 Weinberg 1995
  87. ↑ 87,0 87,1 87,2 87,3 Nekrich, Ulam & Freeze 1997
  88. ↑ 88,0 88,1 Nekrich, Ulam & Freeze 1997
  89. ↑ Donaldson, Robert H. and Joseph L. Nogee, The Foreign Policy of Russia: Changing Systems, Enduring Interests, M.E. Sharpe, 2005, (ISBN 0-7656-1568-1), pages 65–66
  90. ↑ Ericson 1999
  91. ↑ 91,0 91,1 Brackman 2001
  92. ↑ 92,0 92,1 92,2 Weinberg 1995
  93. ↑ Nekrich, Ulam & Freeze 1997
  94. ↑ Shirer 1990
  95. ↑ Henig 2005
  96. ↑ Roberts 2002
  97. ↑ Roberts 2002

Πηγές Επεξεργασία

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Γερμανοσοβιετικές_συνομιλίες_για_τον_Άξονα&oldid=10473829"