Βικιπαίδεια

Γιαν Ματέικο

Ο Γιαν Αλόιζι Ματέικο (πολωνικά: Jan Alojzy Matejko‎‎, 24 Ιουνίου 1838[α] – 1 Νοεμβρίου 1893) ήταν Πολωνός ζωγράφος, κορυφαίος εκφραστής της ιστορικής ζωγραφικής του 19ου αιώνα, γνωστός για την απεικόνιση κομβικών γεγονότων από την πολωνική ιστορία.[11][12] Τα έργα του περιλαμβάνουν ελαιογραφίες μεγάλης κλίμακας, όπως οι Στάντσικ (1862), Ρέιταν (1866), Ένωση του Λούμπλιν (1869), Αστρονόμος Κοπέρνικος, ή συνομιλία με τον Θεό (1873)[13] και Μάχη του Γκρούνβαλντ (1878). Ήταν ο δημιουργός πολυάριθμων προσωπογραφιών, μιας πινακοθήκης Πολωνών μοναρχών σε μορφή βιβλίου και τοιχογραφιών στο Ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, στην Κρακοβία. Θεωρείται από πολλούς ως ο πιο διάσημος Πολωνός ζωγράφος, και μερικές φορές ως ο «εθνικός ζωγράφος» της Πολωνίας.[11][12][14]

Γιαν Ματέικο
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		Jan Matejko (Πολωνικά)
Γέννηση24  Ιουνίου 1838[1][2][3]
Ελεύθερη Πόλη της Κρακοβίας[4][5]
Θάνατος1  Νοεμβρίου 1893[1][6][7]
Κρακοβία[4][5]
Τόπος ταφήςΚοιμητήριο Ρακοβίτσκι (50°4′29″ s. š., 19°57′6″ v. d.)
ΚατοικίαΚρακοβία
Χώρα πολιτογράφησηςΕλεύθερη Πόλη της Κρακοβίας
Κισλεϊθανία
ΣπουδέςΑκαδημία Καλών Τεχνών «Γιαν Ματέικο» (1852, 1858), Γιαγκιελόνιο Πανεπιστήμιο[8], Ακαδημία Καλών Τεχνών του Μονάχου και Bartłomiej Nowodworski High School
Ιδιότηταζωγράφος[3] και διδάσκων πανεπιστημίου
ΣύζυγοςΤεοντόρα Ματέικο
ΤέκναΧελένα Ουνιεζίσκα, d:Q124611187 και d:Q124618387
ΓονείςFranciszek Ksawery Matejko και Joanna Karolina Rossberg
ΑδέλφιαFranciszek Matejko
d:Q132770984
Είδος τέχνηςέργο ιστορικής θεματολογίας, πορτραίτο, ζωγραφική ζώων και έργο θρησκευτικής θεματολογίας
Σημαντικά έργαΠρωσικός φόρος τιμής, Μάχη του Γκρούνβαλντ, Σύνταγμα της 3ης Μαΐου 1791 και Στάντσικ
ΒραβεύσειςΙππότης της Λεγεώνας της Τιμής και Τάγμα του Σιδερένιου Στέμματος (Αυστρία)[9]
Υπογραφή
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Ο Ματέικο πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στην Κρακοβία. Εγγράφηκε στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Κρακοβίας σε ηλικία 14 ετών, όπου μαθήτευσε δίπλα σε αξιόλογους καλλιτέχνες, όπως ο Βόιτσεχ Στάτλερ και ο Βουαντίσουαφ Γουστσκιέβιτς και ολοκλήρωσε τον πρώτο του μεγάλο ιστορικό πίνακα ζωγραφικής το 1853. Η πρώιμη έκθεσή του στις επαναστάσεις στην Κρακοβία και η στρατιωτική θητεία των αδελφών του επηρέασαν τα καλλιτεχνικά του θέματα. Αφού σπούδασε τέχνη στο Μόναχο και τη Βιέννη, επέστρεψε στην Κρακοβία και δημιούργησε ένα στούντιο. Σταδιακά κέρδισε αναγνώριση, πουλώντας σημαντικούς πίνακες που διευθέτησαν τα χρέη του και δημιούργησε μερικά από τα πιο διάσημα έργα του, συμπεριλαμβανομένων των Στάντσικ και Κήρυγμα του Πιοτρ Σκάργκα. Η τέχνη του Ματέικο διαδραμάτισε βασικό ρόλο στην προώθηση της πολωνικής ιστορίας και της εθνικής ταυτότητας σε μια εποχή που η Πολωνία ήταν διαμελισμένη και στερούνταν πολιτικής αυτονομίας.

Ταυτόχρονα, το στυλ ζωγραφικής του Ματέικο επικρίθηκε ως παλιομοδίτικο και υπερβολικά θεατρικό, χαρακτηρισμένο ως «αρχαιολατρικός ρεαλισμός». Τα έργα του συχνά έχαναν τη λεπτή ιστορική τους σημασία όταν εκτίθεντο στο εξωτερικό λόγω της μη εξοικείωσης του κοινού με την πολωνική ιστορία. Η υποστήριξη του Ματέικο για το πολωνικό ζήτημα δεν ήταν μόνο μέσω της τέχνης του. Συνέβαλε επίσης οικονομικά και υλικά στη Ιανουαριανή Εξέγερση του 1863. Αργότερα, έγινε διευθυντής της ακαδημίας τέχνης στην Κρακοβία, η οποία τελικά μετονομάστηκε σε Ακαδημία Καλών Τεχνών «Γιαν Ματέικο». Αρκετοί από τους μαθητές του έγιναν εξέχοντες καλλιτέχνες από μόνοι τους, συμπεριλαμβανομένων των Μαουρίτσι Γκότλιεμπ, Γιάτσεκ Μαλτσέφσκι, Γιούζεφ Μεχόφερ και Στανίσουαφ Βισπιάνσκι. Έλαβε πολλές τιμές κατά τη διάρκεια της ζωής του, συμπεριλαμβανομένης της γαλλικής Λεγεώνας της Τιμής. Ο Ματέικο ήταν μεταξύ των αξιοσημείωτων ανθρώπων που έλαβαν μια αυτόκλητη επιστολή από τον Γερμανό φιλόσοφο Φρίντριχ Νίτσε, καθώς ο τελευταίος ενημέρωσε, τον Ιανουάριο του 1889, για την ψυχωτική του κατάρρευση ενώ βρισκόταν στο Τορίνο.[15][16]

Βιογραφία

Επεξεργασία

Ζωή και σπουδές

Επεξεργασία

Ο Γιαν Ματέικο γεννήθηκε στις 24 Ιουνίου 1838 στην Κρακοβία, από πατέρα μουσικοδιδάσκαλο. Σπούδασε στη Σχολή Καλών Τεχνών της Κρακοβίας από το 1852 μέχρι το 1858. Τελειοποίησε περαιτέρω τις σπουδές του στη Βασιλική Ακαδημία Καλών Τεχνών του Μονάχου, υπό τον καθηγητή της και ιστορικό ζωγράφο Χέρμαν Άνσυτς (1802-1880).

Έγινε ευρύτερα γνωστός εκθέτοντας το 1861 το έργο του "Η δηλητηρίαση της Βασίλισσας Μπόνα" (1859), με θέμα παρμένο από την ιστορία της Πολωνίας και τη δηλητηρίαση της Μπόνα Σφόρτσα, Μεγάλης Δούκισσας της Λιθουανίας και Βασίλισσας της Πολωνίας.

Μια περίτεχνη μπρούτζινη προτομή του Γιαν Ματέικο κοσμεί το Μέγαρο Τεχνών (πολωνικά: Pałac Sztuki) στην Πλατεία Στσεπάνσκι της Κρακοβίας, ένα εντυπωσιακό κτήριο με αρ νουβό διακοσμήσεις και αρχιτεκτονικές αναφορές στους αρχαίους ελληνικούς ναούς.

Θάνατος

Επεξεργασία
 
Ο τάφος του Ματέικο στο Κοιμητήριο Ρακοβίτσκι της Κρακοβίας.

Ο Ματέικο υπέφερε από πεπτικό έλκος και πέθανε στην Κρακοβία την 1η Νοεμβρίου από εσωτερική αιμορραγία.[17] Η κηδεία του στις 5 Νοεμβρίου προσέλκυσε μεγάλα πλήθη και ο θάνατός του ήταν δημοσιογραφικά αξιοσημείωτος σε τουλάχιστον 32 ευρωπαϊκές εφημερίδες.[18] Ενταφιάστηκε στο Κοιμητήριο Ρακοβίτσκι της Κρακοβίας.[17]

Ζωγραφικό έργο

Επεξεργασία

Από τα ιστορικών θεμάτων έργα του Ματέικο εκτίθεται στο Εθνικό Μουσείο της Βαρσοβίας η Μάχη του Γκρούνβαλντ (1878), ένα αριστούργημα της πολωνικής τέχνης στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, που απεικονίζει τη στρατιωτική νίκη του πολωνικού και λιθουανικού στρατού επί των Ιπποτών του Τευτονικού Τάγματος στις 15 Ιουλίου του 1410. Ο σπουδαιότερος ιστορικός πίνακας εκτίθεται στο εθνικό μουσείο,[19] με θέμα την υποτέλεια των Πρώσων. Απεικονίζεται το σημαντικότερο ιστορικό γεγονός στη γηραιά ήπειρο, μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης.

Άλλα πατριωτικά έργα του Ματέικο, που εκτίθενται στο Βασιλικό Ανάκτορο της Βαρσοβίας, είναι Ο Στέφαν Μπάτορυ στην πολιορκία της Πσκοφ (1872) και Σύνταγμα της 3ης Μαΐου 1791 (1891).

Αξιόλογα είναι και τα έργα του: Αστρονόμος Κοπέρνικος, ή συνομιλία με τον Θεό (1872, Collegium Novum του Γιαγκιελόνιου Πανεπιστημίου της Κρακοβίας), Καμπάνα του Σιγισμούνδου (1874, Εθνικό Μουσείο Βαρσοβίας), Ο Γιαν Γ΄ Σομπιέσκι στη Μάχη της Βιέννης (1883, Μουσεία Βατικανού), Ο Ταντέους Κοστσιούσκο στη Μάχη του Ρακλαβίτσε (1888, Εθνικό Μουσείο της Κρακοβίας), Ιστορία του πολιτισμού της Πολωνίας, που περιλαμβάνει τον πίνακα Ο εκχριστιανισμός της Πολωνίας (1889), και Ένωση της Λούμπλιν (1892, Οικία Γιαν Ματέικο στην Κρακοβία). Χαρακτηριστικής ομοιότητας είναι και μια «Αυτοπροσωπογραφία» (1892) του Ματέικο.

Κριτική και αντιπαράθεση

Επεξεργασία

Κριτικοί του έργου του έχουν επισημάνει τη χρήση του παραδοσιακού, ξεπερασμένου ή πομπώδους στυλ ζωγραφικής, δυσφημώντας τον για τον «αρχαιολατρικό ρεαλισμό» και τα «θεατρικά εφέ».[20] Σε εκθέσεις στο εξωτερικό, το διαφοροποιημένο ιστορικό πλαίσιο των έργων του συχνά χανόταν από το ξένο κοινό.[21][22] Περιστασιακά, οι πίνακές του προκαλούσαν διαμάχες. Για παράδειγμα, ο Ρέιταν προσέβαλε ορισμένα εξέχοντα μέλη της πολωνικής αριστοκρατίας, τα οποία είδαν τον πίνακα ως κατηγορητήριο για ολόκληρη την κοινωνική τους τάξη.[23][22] Οι πίνακές του υπόκειντο σε λογοκρισία στη Ρωσική Αυτοκρατορία. Η Ναζιστική Γερμανία σχεδίαζε να καταστρέψει τόσο τη Μάχη του Γκρούνβαλντ όσο και τον Πρωσικό φόρο τιμής, κάτι που οι αρχές θεώρησαν ως προσβολή της γερμανικής άποψης για την ιστορία. Αποτελούσαν μέρος των πολλών πολωνικών έργων ζωγραφικής και τέχνης που οι Γερμανοί σχεδίαζαν να καταστρέψουν στον πόλεμο τους ενάντια στον πολωνικό πολιτισμό, αλλά η πολωνική αντίσταση έκρυψε επιτυχώς και τα δύο.[24]

Επιλεγμένα έργα

Επεξεργασία

Σημειώσεις

Επεξεργασία
  1. ↑ Ενώ η ημερομηνία της 24ης Ιουνίου δίνεται πιο συχνά, ορισμένοι πρόσφατοι βιογράφοι του Ματέικο σημειώνουν ότι υπάρχουν αξιόπιστα έγγραφα για δύο άλλες ημερομηνίες: 28 και 30 Ιουλίου.[10]

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. ↑ 1,0 1,1 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. 122817776. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  2. ↑ (Γερμανικά) Εγκυκλοπαίδεια Μπρόκχαους. matejko-jan. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  3. ↑ 3,0 3,1 The Fine Art Archive. 35992. Ανακτήθηκε στις 1  Απριλίου 2021.
  4. ↑ 4,0 4,1 «Большая советская энциклопедия» (Ρωσικά) Η Μεγάλη Ρωσική Εγκυκλοπαίδεια. Μόσχα. 1969. Ανακτήθηκε στις 28  Σεπτεμβρίου 2015.
  5. ↑ 5,0 5,1 tnk.krakow.pl/czlonkowie/matejko-jan/. Ανακτήθηκε στις 30  Αυγούστου 2022.
  6. ↑ «Jan Matejko» (Ολλανδικά) 53926.
  7. ↑ «Benezit Dictionary of Artists» (Αγγλικά) Oxford University Press. 2006. B00118508. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017. ISBN-13 978-0-19-977378-7.
  8. ↑ Ανακτήθηκε στις 8  Ιουλίου 2019.
  9. ↑ Ανακτήθηκε στις 24  Ιανουαρίου 2022.
  10. ↑ Maria Szypowska (2016). Jan Matejko wszystkim znany (στα Πολωνικά). Fundacja Artibus-Wurlitzer oraz Wydawn. Domu Słowa Polskiego. σελίδες 7–8. ISBN 9788377858448. 
  11. ↑ 11,0 11,1 «Jan Matejko: The Painter and Patriot Fostering Polish Nationalism». Info-poland.buffalo.edu. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Μαΐου 2007. Ανακτήθηκε στις 12 Σεπτεμβρίου 2011. 
  12. ↑ 12,0 12,1 «History's Impact on Polish Art». Info-poland.buffalo.edu. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Σεπτεμβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 12 Σεπτεμβρίου 2011. 
  13. ↑ «Conversations with God: Jan Matejko's Copernicus, Exhibition, 21 May-22 August 2021». Εθνική Πινακοθήκη Λονδίνου. 2021. 
  14. ↑ William Fiddian Reddaway (1971). The Cambridge History of Poland. CUP Archive. σελ. 547. GGKEY:2G7C1LPZ3RN. 
  15. ↑ Matejko Adressat des Briefes Den erlauchten Polen vom 4. Januar 1889 (in German)
  16. ↑ Nietzsches Briefe, Ausgewählte Korrespondenz, Wahnzettel 1889
  17. ↑ 17,0 17,1 Bochnak (1975), p. 190
  18. ↑ Maria Szypowska (2016). Jan Matejko wszystkim znany (στα Πολωνικά). Fundacja Artibus-Wurlitzer oraz Wydawn. Domu Słowa Polskiego. σελ. 428. ISBN 9788377858448. 
  19. ↑ «Muzeum Narodowe w Krakowie». mnk.pl. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Οκτωβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2017. 
  20. ↑ Jerzy Jan Lerski (1996). Historical Dictionary of Poland, 966-1945. Greenwood Publishing Group. σελ. 343. ISBN 978-0-313-26007-0. 
  21. ↑ Bochnak (1975), σελ. 185
  22. ↑ 22,0 22,1 Wanda Małaszewska. "Matejko, Jan." Grove Art Online. Oxford Art Online. Oxford University Press. Ανακτήθηκε στις 28 Μαΐου 2014, http://www.oxfordartonline.com/subscriber/article/grove/art/T055919
  23. ↑ Bochnak (1975), σελ. 187
  24. ↑ Batorska, Danuta (1992). «The Political Censorship of Jan Matejko». Art Journal 51 (1): 57–63. doi:10.2307/777255. 

Πηγές

Επεξεργασία
  • Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάνικα, λήμμα «Ματέικο, Γιαν», τόμ. 41, Εκδόσεις Πάπυρος, Αθήνα, 1996.
  • «100 Ομορφότερα Μουσεία του Κόσμου» (Εθνικό Μουσείο της Βαρσοβίας), Ελληνική Έκδοση, Εκδόσεις Καρακώτσογλου, Αθήνα, 2007.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Επεξεργασία
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Γιαν_Ματέικο&oldid=11037930"