Γλώσσες της Ιταλίας

Υπάρχει μια σειρά τοπικών γλωσσών που ομιλούνται σε διάφορους βαθμούς στην Ιταλία. Οι περισσότερες από αυτές ανήκουν στoυς διάφορους κλάδους των λατινογενών γλωσσών και ως εκ τούτου είναι «απόγονοι» της δημοτικής. Όμως η επίσημη και ευρέως ομιλούμενη γλώσσα εκεί είναι η ιταλική, που είναι «απόγονος» των Τοσκανικών.

Όλες οι ποικιλίες λατινογενών γλωσσών που ομιλούνται στην Ιταλία, εκτός από την τυπική ιταλική, αναφέρονται συχνά στην καθομιλουμένη ως «διάλεκτοι». Παρ’ όλα αυτά για μερικές από αυτές τις ποικιλίες ίσως να συνυπάρχει ο όρος «διάλεκτος» με άλλους όρους όπως «μειονοτικές γλώσσες» ή «καθομιλουμένη»[6]. Όσο για τη χρήση του όρου «διάλεκτος», όταν χρησιμοποιείται αναφορικά με τις γλώσσες της Ιταλίας υπονοεί εσφαλμένα πως οι γλώσσες που ομιλούνται στην Ιταλία είναι πραγματικές «διάλεκτοι» στο πλαίσιο της κυρίαρχης γλωσσικής έννοιας «ποικιλίες ή παραλλαγές της γλώσσας». Η περίπτωση αυτή δε σχετίζεται με τις γλώσσες της Ιταλίας, όπως αυτές διαμορφώνονται κατά κύριο λόγο σήμερα, αλλά με τις ποικιλίες της τυπικής ιταλικής. Οι περισσότερες από τις τοπικές γλώσσες της Ιταλίας άρχισαν να εξελίσσονται ή να διαφοροποιούνται σε τοπικό επίπεδο μαζί με τη δημοτική, ανεξάρτητα από την τυπική ιταλική, η οποία καιρό πριν είχε επεκταθεί σε ολόκληρη την Ιταλία. Στην πραγματικότητα η τυπική ιταλική είναι από μόνη της μια συνέχεια της Τοσκανικής γλώσσας της Φλωρεντίας ή μια διάλεκτος που βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σ’ αυτήν. Οι περισσότερες τοπικές γλώσσες στην Ιταλία είναι επομένως ταξινομημένες ως ξεχωριστές γλώσσες, όντας απόγονοι της Λατινικής παρά των «διαλέκτων» ή των παραλλαγών της τυπικής ιταλικής γλώσσας[7][8]. Αντίθετα με την επέκταση της τυπικής ιταλικής σε ολόκληρη την Ιταλία του 20ου αιώνα, οι τοπικές ποικιλίες ή οι πραγματικές διάλεκτοι της τυπικής ιταλικής, γνωστές ως «τοπικές ιταλικές διάλεκτοι», αναπτύχθηκαν μόνο κατά μήκος της χερσονήσου.

Υπάρχουν αρκετές μειονοτικές γλώσσες που ανήκουν σε άλλους ινδοευρωπαϊκούς κλάδους, όπως οι Cimbrian(γερμανικές),οι Arbëresh (αλβανικές), η διάλεκτος Slavomolisano των Σερβοκροάτων (σλαβική) και οι Griko (ελληνικές). Άλλες μη αυτόχθονες γλώσσες ομιλούνται από ένα σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού εξαιτίας της μετανάστευσης. 

Νομικό πλαίσιο

Αναγνώριση σε ευρωπαϊκό επίπεδο

Η Ιταλία έχει υπογράψει την Ευρωπαϊκή Χάρτα για τις Περιφερειακές και Μειονοτικές Γλώσσες , αλλά τώρα πρόκειται να επικυρώσει τη Συνθήκη και επομένως τις Διατάξεις Προστασίας των περιφερειακών γλωσσών που δεν εφαρμόζονται στην χώρα.

Η Χάρτα παρόλα αυτά δεν πρόκειται να καθορίσει σε ποιο σημείο οι διαφορές, ως αποτέλεσμα έκφρασης σε μια ξεχωριστή γλώσσα, θεωρούνται ως ένα «συχνά αμφιλεγόμενο θέμα» και επικαλείται την ανάγκη να ληφθούν υπόψιν άλλα αμιγώς γλωσσικά κριτήρια και άλλες «ψυχολογικές, κοινωνικές και πολιτικές σκοπιμότητες».

Αναγνώριση από το ιταλικό κράτος

Ο νόμος Νο 482 της 15ης Δεκεμβρίου 1999, αναγνωρίζει τις ακόλουθες μειονοτικές γλώσσες ως «ιστορικές γλωσσικές μειονότητες»: αλβανικές, καταλανικές, γερμανικές, ελληνικές, σλοβενικές, κροατικές, γαλλικές, γαλλοπροβηγκιακές, φριουλιανικές(Friulian) , λαντενικές(Ladin), οξιτανικές (Occitan), σαρδινιακές (Νόμος της 15ης Δεκεμβρίου 1999, Νο 482, Άρθ. 2, Παρ. 1). Ο νόμος επίσης κάνει έναν διαχωρισμό ανάμεσα σε αυτούς που θεωρούνται μειονοτικές ομάδες (Αλβανοί, Καταλανοί, Γερμανοί αυτόχθονες της Ιταλίας, Έλληνες, Σλοβένοι και Κροάτες) και σε αυτούς που δεν ανήκουν στις ομάδες αυτές. 

Το αυθεντικό ιταλικό Σύνταγμα δεν αναγνωρίζει απόλυτα την ιταλική ως επίσημη εθνική γλώσσα. Από τότε που συντάχθηκε μάλιστα, υπάρχουν μερικοί νόμοι και άρθρα που γράφτηκαν με αφορμή κάποιες ποινικές υποθέσεις και πέρασαν ρητά στη νομοθεσία του κράτους, χρησιμοποιούμενοι από τους Ιταλούς και είναι οι εξής: 

• Το Καταστατικό του Λαϊκού Κόμματος Τρέντινο (συνταγματικός νόμος της βόρειας περιοχής της Ιταλίας γύρω από το Τρέντο) – «[…][la lingua] italiana [...] è la lingua ufficiale dello Stato." (Statuto Speciale per il Trentino-Alto Adige/Südtirol, Art. 99, «[..] Η [Ιταλική γλώσσα] […] είναι η επίσημη γλώσσα του κράτους.») 

• Ο Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας – «"In tutto il processo è prescritto l'uso della lingua italiana. (Codice di procedura civile, Art. 122, «Σε όλες τις διαδικασίες απαιτείται η χρήση της ιταλικής γλώσσας.») 

• Ο Κώδικας για την ποινική διαδικασία - "Gli atti del procedimento penale sono compiuti in lingua italiana." (Codice di procedura penale, Art. 109 [169-3; 63, 201 att.], « Οι πράξεις της Ποινικής Δικονομίας διεξάγονται στην ιταλική γλώσσα.») 

• Το Άρθρο 1 του νόμου 482/1999 - "La lingua ufficiale della Repubblica è l'italiano." (Legge 482/1999, Art. 1 Comma 1, «Η επίσημη γλώσσα της Δημοκρατίας είναι η ιταλική.»)